Z. 3 Kryteria oceny dzieła w Poetyce Arystotelesa
Przykładem różnego rodzaju zastrzeżeń do poezji są zastrzeżenia co do epopei. Rodzaje błędów dotyczą:
- samego języka, - artyzmu, czyli sposobu przedstawienia przez język, - kreacji, - samej sztuki poetyckiej
Błędami bardziej istotnymi są błędy odnośnie "świata przedstawionego" albo te, które pojawiają się przy naśladowaniu.
A. komplementuje Homera. Mówi, ze napisany przez Homera pojedynek Achillesa z Hektorem nie sposób przedstawić na scenie (Homer w opisie pojedynku stosował porównanie note benne homeryckie, w którym to Achillesa przyrównał do jastrzębia, Hektora
do gołębicy, a sam moment pościgu Achillesa za Hektorem zaś do polowania jastrzębia na gołębice). A. uważa, że taką scenę można napisać, ale nie pokazać (jak pokazać długą ucieczkę?) A. sądzi, że poeta, stosując się do zasad szczegółowych też może popełniać błędy:
• W sposobie naÅ›ladowania (mimesis)
chodzi o uchybienia, które mogą się pojawić w zakresie przedstawiania bohaterów i zwierząt w sposób niezgodny z anatomią (np. koń, który nie porusza się we właściwy koniowi sposób albo sarna, która ma rogi, a mieć nie powinna)
Poeta jednak nie jest zobowiązany do przedstawiania rzeczywistości taką, jaka jest - może ukazywać ją lepiej lub gorzej niż jest w rzeczywistości. Może się też powołać na opinię ludzką (wystarczy, że taka istnieje).
Gdy wprowadzane jest cos niemożliwego, zostaje to zaakceptowane, ponieważ w tym wypadku pojawia się artyzm. Błędy podporządkowane są efektowi artystycznemu, ale trzeba sprawdzić, czy bez tego błędu będzie efekt artystyczny (zasada stosowności - chodzi o problem: kto mówi, do kogo i w jakiej sytuacji. Inaczej będzie mówił król, a inaczej posłaniec.)

Z. 4 Poezja i jej odmiany w Poetyce Arystotelesa
POEZJA- to sztuka poetycka, czyli trwała poetycka dyspozycja do opartego na trafnym rozumowaniu tworzenia. Poezja jest sztuką naśladowczą. Oprócz poezji do sztuk mimetycznych A. zalicza: - plastykę, - taniec, - muzykę.
Sztuk poetyckie, czyli naśladowcze to: - epopeja, - tragedia, - komedia, - dytyramb, - muzyka na aulos (flet) i cytrę
Sztuki te różnią się środkami, sposobami i przedmiotami naśladowania.
A. wyróżnia następujące środki naśladowania (w sztuce słownej): - rytm, - melodia, - słowo
Najważniejsze było to, że sztuka poetycka naśladuje. Forma nie była istotna.
Przedmioty naśladowania:
- postacie, które sztuka przedstawia lepszymi, niż są w rzeczywistości - upiększanie rzeczywistości (Homer i tragedia antyczna),
- postacie, które sztuka przedstawia gorszymi, niż są w rzeczyw. - karykatura (komedia antyczna).
Sposoby naśladowania, czyli forma podawcza:
-opowiadanie - wcielenie się w inna postać (Homer) lub we własnym imieniu (dytyramb),
-oddanie głosu postaciom (dramat)
Podział poezji na jej odmiany opiera się na kategorii gatunków, nie ma kategorii rodzajów. Brak tu liryki jako twórczości pieśniowej, bo nie ma ona podstawowej, istotnej cechy twórczości poetyckiej - nie jest mimetyczna.
Geneza sztuki poetyckiej, tj. literatury pięknej:
-naturalna zdolność człowieka do naśladowania,
-naturalne odczuwanie melodii, rytmu,
-odczuwanie przyjemności z dzieła mimetycznego.
Bardziej interesowało Arystotelesa dobro w sztuce i poezji rozumiane jako ich pożyteczność, niż antyczne i poetyckie piękno (cecha sama w sobie, rodząca estetyczną przyjemność).
Piękno równało się wielkości połączonej z ładem, porządkiem i proporcją
Poezja
rozumiana jako twórcze działanie, przypomina proces naturalny. Poeta jako podmiot owego działania (procesu naturalnego) staje na miejscu natury, dlatego działalność jego uzależniona jest od "dobrej natury", czyli wrodzonych predyspozycji do tworzenia (inaczej mówiąc talentu).

Z. 5 Retoryka Arystotelesa
Retoryka Arystotelesa
konstrukcja i zawartość
- rzecz składała się z 3 ksiąg podzielonych na rozdziały
Budowa.
I księga: czym jest sztuka retoryczna?
II księga: czym powinien kierować się mówca?
III księga: o stylu mówcy
styl i sposób wygłaszania
Księga I
ustala przedmiot retoryki, wykłada zasadę prawdopodobieństwa, przeprowadza klasyfikację sztuki perswazji, dzieli rodzaje mowy na: doradcze, sądowe i okazjonalne. Klasyfikacja ta uwzględnia postawę mówcy, charakter tematyki i typ odbiorcy.
Kryteria które należy brać pod uwagę badając mowę:
1. środki przekonywania
2. język
3. odpowiedni porządek części składowych mowy
Retoryka jest sztuką. Uwierzytelnienie w retoryce opiera się na udowodnieniu. Retoryczny dowód jest entymemem, który stanowi najwyższą formę uwierzytelnienia; jest rodzajem sylogizmu.
Sylogizm - wnioskowanie logiczne; taki stosunek wynikania, w którym z dwóch zdań wynika inne zdanie łączące w sobie oba składniki, które tamtym zdaniom nie były wspólne. Z dwu przesłanek wynika wniosek.
Entymem
wypowiedź mająca postać wnioskowania dedukcyjnego, w którym jakaś przesłanka została przemilczana, najczęściej ze względu na jej oczywistość, a więc jest to skrócony sylogizm, wystarczy jedna przesłanka.
Dialektyka i retoryka potrafią logicznie udowadniać przeciwieństwa.
Znak
element budujący sylogizm lub indukcję; znak to przesłanka lub przykład.
Księga II
zaczyna się od koncepcji mówcy. Jako pierwszy posługuje się pojęciami,
ethos
charakter układ komplementarny
pathos
uczucie
Postawa mówcy ma aktywnie uczestniczyć w całej procedurze perswazyjnej.
- pojawiają się tu uwagi na temat prawdopodobieństwa i sposobów przeprowadzania dowodów, co czyni z retoryki sztukę jawnej gry, pozbawionej oszustwa sofizmatów.
Koncepcja argumentacji retorycznej:
1. Postawa mówcy: uzyskanie wiarygodności przez rozsądek, szlachetność i życzliwość.
2. Efekty wywołane u słuchaczy: gniew, litość, trwoga
dowodzą znajomości psychicznej słuchaczy.
3. Toposy
sposoby argumentowania; są to wspólne punkty odniesienia dla różnych dziedzin; mogą być toposy właściwe, charakterystyczne dla wszystkich dziedzin i przesłanki gatunkowe, charakterystyczne tylko w obrębie jednej dziedziny.
Jak uzyskać wpływ na postawę słuchacza ?
• Mówca musi troszczyć siÄ™ o to, aby jego argumentacja byÅ‚a przekonywujÄ…ca i wiarygodna
• Odpowiednie nastawienie mówcy i sÅ‚uchacza.
Stąd 3 cechy, którymi mówca musi się odznaczać: - rozsądek; - szlachetność; - życzliwość
Wewnętrzne (retoryczne) środki przekonywania wspólne dla 3 rodzajów mów:
• PrzykÅ‚ady autentyczne
fakty historyczne przytoczone przez mówcę
• PrzykÅ‚ady wymyÅ›lone przez mówcÄ™ np. bajka, przypowieść
• Sentencje
stwierdzenia, które dotyczą prawd ogólnych. Ich przedmiotem są ludzkie działania. Wykazują czego należy unikać, a do czego dążyć.
Księga III
traktuje o stylu i kompozycji mowy, a także wprowadza teorię epitetu, metafory i porównania. Mówi A. tu o wysokości stylu, jego stosowności, zgodności związku poszczególnych składników językowych >>> dziś nazywałoby się to spójnością tekstu. Zajmuje się rytmem prozy, różnicami między tekstami pisanymi i mówionymi.
Styl ma być: - jasny, czyli dostosowany do przedmiotu; - stosowny (naturalność, umiar); by unikał przyziemności i napuszoności. Nie powinno być nadmiaru porównań i metafor, ponieważ może to spowodować sztuczność wypowiedzi; mówiąc o stosowności A. ma na myśli zasadę decorum (styl naturalny bliski mowie potocznej, ale używający wyrazów, które nadadzą mowie cechy niepospolitości). Styl wypowiedzi ma się cechować wzniosłością (opis, eufemizmy, przenośnie, epitety). Przy mówieniu, mówcę obowiązuje gra aktorska.
Części mowy (przemowy):
1. Wstęp
zapowiedź; poświęcony nastawieniu słuchacza
2. Przedłożenie - przedstawienie stanu rzeczy (opowiadanie)
3. Uwierzytelnienie (argumentowanie)
4. Epilog
zrazić słuchacza do przeciwnika; zwięzłe podsumowanie;
5. Zakończenie
wyrazistsze stwierdzenia.
Zasadniczymi celami dla Arystotelesa jest jasność i stosowność, którym podporządkowane są inne cechy stylu. (np. zdolność wprowadzania do mowy środków artystycznych: metafor, gloss, neologizmów, ale należy je wprowadzać tak, by nie zatrzeć jasności wypowiedzi). Stwierdza A., że każdemu rodzajowi mowy przysługuje odmienny styl. Trzeba umieć posługiwać się zarówno stylem pisanym jak i mówionym. Wg iego Styl pisany odznacza się większą starannością, natomiast styl mówiony można podzielić na dwa rodzaje: - patetyczny, - etyczny.
Arystoteles wskazuje podobieństwo retoryki i dialektyki: retoryka dotyczy tego co prawdopodobne, a dialektyka - jako sztuka prowadzenia dyskursu - jest narzędziem filozofii, odwołuje się do prawdy o świecie. Arystoteles chce zrównoważyć retorykę z dialektyką, jako sztuki dążące do poznawania prawdy. Wg niego przedmiotem retoryki powinna być argumentacja. Interpretacja zaś i ocena faktu należy do słuchacza, nie można mu tego narzucać.
Arystoteles dążąc do syntezy wszelkich nauk i umiejętności, włączył retorykę w swój trójdzielny schemat kategorii nauk:
1. nauki teoretyczne
mają na celu dążenie do czystej prawdy, do kontemplacji samej w sobie (nauka dla nauki)
2. nauki produktywne
dostosowuje wiedzę do określonego celu człowieka. Mają stworzyć piękne pożyteczne przedmioty. Należą do nich np. poetyka i retoryka
3. nauki praktyczne
dostosowują wiedzę do określonego celu człowieka. Mają wpływ na sposób życia człowieka. Należą do nich np. polityka i etyka
Retoryka - sztuka przemawiania; reguły dotyczące kompozycji i doboru środków stylistycznych w zależności od tematu, celu, wypowiedzi i oczekiwań odbiorcy.
Dialektyka
sztuka dyskutowania; umiejętność dotarcia do prawdy przez ujawnienie sprzeczności w sądach przeciwnika.
Główną treścią retoryki są sposoby argumentacji.