GASTROENTEROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Jolanta Spużak, dr n. wet. Marcin Jankowski, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka,
lek. wet. Maciej Grzegory, lek. wet. Jadwiga BÄ…kowska, Dominika Kubiak*
Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*Studentka IV roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Krwawienia
z przewodu pokarmowego
u psów i kotów
Bleeding from the gastrointestinal tract in dogs and cats
Krwawienia z przewodu pokarmowe- stwie dużych krwawień z przednie-
go to wynaczynienia krwi do światła go odcinka przewodu pokarmowego
Streszczenie
przewodu pokarmowego. Ze wzglę- lub w wyniku połykania krwi wsku-
Krwawienia z przewodu pokarmowego
du na szybkość utraty krwi dzieli się tek np. krwotoku w jamie nosowej,
to wynaczynienia krwi do światła przewo-
du pokarmowego. W zależności od miej- je na ostre i przewlekłe, natomiast jamie ustnej czy gardle. Wydalanie
sca krwawienia obserwuje się różne ob- ze względu na miejsce krwawienia smolistego kału może być spowo-
jawy kliniczne. O krwawieniach z prze-
 na krwawienia z przedniego lub dowane również chorobami nerek,
wodu pokarmowego świadczą m.in.:
tylnego odcinka przewodu pokar- wątroby, trzustki, jak również za-
krwawe wymioty, wymioty fusowate,
mowego (8). burzeniami krzepnięcia. Przyczyny
smolisty kał oraz krew w kale. W diagno-
W zależności od miejsca krwawie- wydalania smolistego kału przed-
styce krwawień należy uwzględnić przede
nia obserwuje się różne objawy kli- stawiono w tab. 1 (s. 23). Ciemne
wszystkim wywiad, badanie kliniczne,
badania hematologiczne i biochemiczne niczne. O krwawieniach z przewodu zabarwienie kału jest spowodowane
krwi, badanie kału, USG, RTG oraz bada- pokarmowego świadczą: utlenieniem hemoglobiny, nato-
nie endoskopowe. Leczenie krwawienia
" krwawe wymioty (haematemesis) miast smolisty wygląd  rozkładem
z przewodu pokarmowego uzależnione
 występujące przy krwawieniach hemoglobiny przez bakterie jelito-
jest od pierwotnej przyczyny.
z przedniego odcinka przewodu we; aby doszło do powstania smo-
pokarmowego, w wymiotach tych listego kału u psów, do przewodu
SÅ‚owa kluczowe
krew jest żywoczerwona lub brą- pokarmowego musi dostać się
krwawienia z przewodu pokarmowego,
zowa  jeżeli krew została poddana 350-500 mg hemoglobiny/kg m.c.,
krwawe wymioty, wymioty fusowate,
smolisty kał, krew w kale
działaniu soku żołądkowego lub co odpowiada 2,3-4,4 ml pełnej
enzymów trawiennych i hemoglo- krwi/kg m.c. To czy kał ma wygląd
Abstract
bina uległa oksydacji do hematyny smolisty, czy też jest to kał ze świeżą
Gastrointestinal bleeding is the blood
 bÄ…dz
mogą to być wymioty fuso- krwią, zależy również od szybkości
extravasation in the gastrointestinal tract.
wate (melaenemesis) jako następ- przejścia wynaczynionej krwi przez
Various clinical symptoms are observed
stwo strącania skrzepów krwi i jej przewód pokarmowy. Aby powstał
depending on the location of bleeding.
Bloody vomiting, coffee-grounds vomi- degradacji przez kwasy. Wymioty kał smolisty, krew musi znajdować
ting, melena and blood in feces, are in- takie najczęściej są spowodowane się w świetle przewodu pokarmo-
dicators of gastrointestinal bleeding. The
znacznie nasilonymi zmianami za- wego co najmniej przez 8 godzin,
diagnosis includes anamnesis, clinical
palnymi żołądka lub dwunastnicy gdyż wówczas hemoglobina ulega
examination, haematological and bio-
oraz wrzodami lub zmianami no- rozkładowi. Czarne zabarwienie
chemical blood tests, feces examination,
wotworowymi. Jedną z częstszych kału nie zawsze musi być spowo-
ultrasonography, X-ray examination and
przyczyn powstawania owrzodzeń dowane krwawieniem, może być
endoscopy. The treatment is determined
przewodu pokarmowego u psów ono wynikiem podawania różnych
by the primary bleeding cause.
i kotów jest podawanie niesteroido- preparatów, które zmieniają jego
Keywords
wych leków przeciwzapalnych lub zabarwienie, jak np. węgiel leczni-
gastrointestinal bleeding, bloody vomi-
glikokortykosteroidów (1-10); czy, preparaty żelaza, metronidazol,
ting, coffee-grounds vomiting, melena,
" smolisty kał (melaena)  to kał salicylany czy preparaty bizmutu.
blood in feces
o ciemnym, przypominajÄ…cym smo- W takim przypadku mamy do czy-
łę wyglądzie, powstający w następ- nienia z pseudomeleną;
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
22
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE GASTROENTEROLOGIA
Przyczyny wydalania smolistego kału Przyczyny wydalania kału z krwią
" krwawienia z okolicy odbytu: przetoki
" krwawienia spowodowane uszkodzeniem poczÄ…tkowego
okołoodbytnicze, zapalenie lub ropień zatok
odcinka przewodu pokarmowego lub układu oddechowego
okołoodbytowych, zwężenie odbytu, zmiany
(krwawienie z jamy ustnej, krwawienie nosowo-gardłowe,
nowotworowe (gruczolakorak zatok
krwawienia z płuc): uraz, wrzody, zmiany zapalne, zmiany
okołoodbytowych), uraz, ciała obce, przepuklina
nowotworowe
kroczowa
" krwawienia żołądkowo-jelitowe: leki powodujące powstawanie
wrzodów (niesteroidowe leki przeciwzapalne,
glikokortykosteroidy), zapalenia (wrzodziejące zapalenie żołądka,
krwotoczne zapalenie żołądka i jelit  zakaz
ne, toksyczne,
idiopatyczne), pasożyty (Ancylostoma, Uncinaria), przewlekła
" krwawienia z odbytnicy, okrężnicy: zapalenie
zapalna choroba jelit (PZCJ z owrzodzeniami), ciała obce,
odbytnicy, wypadnięcie odbytnicy, uszkodzenie błony
niedokrwienie (wstrząs hipowolemiczny, wpochwienie jelita, skręt
śluzowej (niestrawione cząstki obce  kości,
jelit, zakrzep naczyń krezkowych, przerwanie naczyń krezkowych),
trichobezoary), jatrogenne (badanie rektalne,
nowotwory (gruczolakorak, chłoniak, mięśniak gładkokomórkowy,
lewatywa, mierzenie temperatury), zapalenie
mięśniakomięsak, guz z komórek tucznych)
okrężnicy (przewlekła zapalna choroba jelit, alergia
pokarmowa, nietolerancja pokarmowa, zespół jelita
drażliwego, zapalenie tła zakaz
nego
" choroby układowe: tendencja do krwawień (zatrucie
 np. Campylobacter jejuni, pasożyty wewnętrzne
rodentycydami, zespół rozsianego wykrzepiania
 Trichuris vulpis, Giardia sp., Isospora spp., Trichomonas
wewnątrznaczyniowego, niedobór czynników krzepnięcia),
foetus), zmiany nowotworowe (polip, gruczolakorak,
endokrynopatie (niedoczynność kory nadnerczy, gastrinoma)
chłoniak)
" choroby innych narządów: hepatopatie (nadciśnienie wrotne),
choroby trzustki (zapalenie trzustki, guz trzustki), niewydolność
nerek (mocznica), anomalie naczyniowe
Tab. 1. Przyczyny występowania smolistego kału oraz kału z krwią (6)
" krew w kale (haematochezia)  Wywiad padku krwawienia utajonego właści-
świeża krew w kale obecna jest W wywiadzie należy ustalić rodzaj ciele zwierzęcia mogą obserwować
zwykle w przypadku krwawienia objawów stwierdzanych u zwierzę- jedynie szybkie męczenie się zwie-
z tylnego odcinka przewodu pokar- cia. Stan ogólny pacjenta jest uza- rzęcia oraz osłabienie spowodowa-
mowego lub w następstwie silnych leżniony od przebiegu choroby pod- ne niedokrwistością. Ponieważ czar-
krwotoków z wyższych odcinków. stawowej oraz ilości utraconej krwi. ne zabarwienie kału nie zawsze musi
Przyczyny wydalania kału z krwią W przypadku krwawych lub fusowa- być spowodowane krwawieniem, dla-
przedstawiono w tab. 1; tych wymiotów bądz
smolistego kału tego też w wywiadzie zawsze należy
" objawy niedokrwistości ostrej lub należy ustalić, czy zwierzę dostawa- ustalić, czy zwierzę nie dostawało le-
przewlekłej, m.in.: bladość błon ło wcześniej jakieś leki, zwłaszcza ków, które mogły zmienić zabarwie-
śluzowych, osłabienie, tachykar- niesteroidowe leki przeciwzapalne nie kału. Ważne jest, aby również
dia, tachypnoe, a nawet wstrząs (NSAIDS) lub glikokortykosteroidy. ustalić wszystkie inne objawy, które
(1, 2, 4, 6, 10). Podawanie tych leków jest stosun- mogą nasunąć podejrzenie chorób in-
kowo częstą przyczyną owrzodzeń nych narządów wpływających nieko-
Postępowanie diagnostyczne żołądka i krwawienia do przewodu rzystnie na przewód pokarmowy (np.
W diagnostyce krwawień należy pokarmowego. Krwawienia również choroby nerek) (1, 4, 6, 7).
uwzględnić przede wszystkim: wy- mogą występować w przypadku po-
wiad, badanie kliniczne, badania he- dawania leków (np. cytostatyki: cy- Badania laboratoryjne krwi
matologiczne i biochemiczne krwi, klofosfamid, doksorubicyna; anty- W badaniach laboratoryjnych krwi
badanie kału w kierunku pasożytów biotyki: chloramfenikol, sulfonamid/ należy uwzględnić: badanie hema-
przewodu pokarmowego, badanie trimetoprim; diuretyki tiazydowe) lub tologiczne (WBC, RBC, HGB, HCT,
kału na krew utajoną, USG i RTG występowania zaburzeń doprowadza- MCV, MCH, MCHC, RDW, PLT)
przewodu pokarmowego oraz bada- jących do trombocytopenii, a także z rozmazem, badanie biochemicz-
nie endoskopowe. Inne badania spe- mogą być następstwem spożycia pre- ne krwi oraz koagulogram (czas pro-
cjalistyczne powinny być wykonywa- paratów obniżających krzepliwość trombinowy  PT, czas kaolinowo-
ne w zależności od podejrzewanych krwi, jak np. trutki na szczury na ba- kefalinowy  APTT). W przypadku
zaburzeń. zie pochodnych kumaryny. W przy- przewlekłego krwawienia do światła
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
23
www.weterynaria.elamed.pl
GASTROENTEROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
przewodu pokarmowego dochodzi zlokalizowanie miejsc krwawienia, siarczan żelaza (Fe2+) w dawce
do rozwoju niedokrwistości z niedo- ocenę intensywności oraz czasem 2-5 mg/kg m.c. p.o., 2 x dziennie
boru żelaza, której towarzyszy mi- przyczynę krwawienia. Badanie en- przez kilka tygodni, aż do popra-
krocytoza z niedobarwliwością (ob- doskopowe pozwala na ocenę wnę- wy wyników badań laboratoryj-
niżone MCV i MCHC, zwiększony trza badanych narządów, wyglądu nych (7).
wskaz
nik anizocytozy  RDW). Czę- błony śluzowej, obecności zmian " W przypadku gdy przyczyną krwa-
sto obserwuje się również trombo- zapalnych, owrzodzeń, zmian nowo- wień z przewodu pokarmowego
cytozę. W intensywnym krwotoku tworowych oraz ciał obcych. Badanie jest stan zapalny lub owrzodzenia
obserwuje się obniżenie wartości he- to daje również możliwość pobrania przełyku czy żołądka, podaje się
matokrytu. W przypadku krwawienia materiału do dalszych badań labora- leki z grupy antagonistów recepto-
z przedniego odcinka przewodu po- toryjnych. ra H2 (np. cymetydyna 5-10 mg/kg
karmowego dochodzi do wzrostu sto- m.c., p.o., i.m. lub i.v., 3-4 x dzien-
sunku stężenia mocznika do stęże- Badanie ultrasonograficzne nie, ranitydyna  psy: 2 mg/kg m.c.,
nia kreatyniny w surowicy na skutek W diagnostyce krwawień pomocne p.o., 2-3 x dziennie, koty: 2,5 mg/kg
wchłaniania białek krwi. W związku również może być badanie ultrasono- m.c., i.v., 2 x dziennie lub 3,5 mg/kg
z tym w sytuacji, gdy nie obserwuje graficzne, które umożliwia rozpozna- m.c., p.o., 2 x dziennie, famotydyna
się objawów krwawienia do przewodu nie owrzodzeń oraz zmian nowotwo-  0,5-1 mg/kg m.c., p.o., 1-2 x dzien-
pokarmowego, natomiast stwierdza rowych w przewodzie pokarmowym. nie) lub inhibitorów pompy proto-
się wzrost stężenia mocznika przy Ponadto daje możliwość oceny in- nowej (np. omeparazol  1-2 mg/kg
prawidłowym stężeniu kreatyniny, nych narządów wewnętrznych, któ- m.c., p.o., 1 x dziennie), a także
należy zawsze podejrzewać krwawie- rych zaburzenia mogą doprowadzić leki powlekające błonę śluzową,
nie. W przeglÄ…dowym badaniu krwi do krwawienia w przewodzie pokar- jak np. sukralfat  0,5-1 g/psa, p.o.,
należy również ocenić inne narządy, mowym. 3-4 x dziennie, 0,25 g/kota, p.o.,
których nieprawidłowe funkcjono- 3-4 x dziennie. Przy zaburzeniach
wanie może doprowadzać do krwa- Badanie radiologiczne ze strony przewodu pokarmowego
wienia z przewodu pokarmowego, Badanie RTG klatki piersiowej po- ważne jest również postępowanie
jak np. przewlekła niewydolność ne- zwala na ocenę zmian występujących dietetyczne. W stanach zapalnych
rek, wątroby, ostre zapalenie trzust- w płucach, które mogą być przyczy- i owrzodzeniach żołądka zwierzęta
ki (1, 4, 6, 7). ną krwawień w drogach oddecho- powinny dostawać pokarm o wyso-
wych. Odkrztuszana krew następnie kiej strawności i ograniczonej za-
Badanie kału może być połykana i w ten sposób wartości tłuszczu i włókna. Pokarm
Badanie kału na krew utajoną jest może przedostawać się do przewo- powinien być podawany częściej,
to badanie ilościowe, umożliwiające du pokarmowego. Badanie to po- ale w mniejszych porcjach i naj-
wykrycie krwi w kale w przypadku zwala również na ocenę przełyku, lepiej, aby była to dieta wilgotna
kiedy nie stwierdza się jej obecności jak np. stwierdzenie obecności ciał (4, 10).
podczas badania makroskopowego. obcych mogących być przyczyną " W sytuacji gdy krwawienia są na-
Niestety badanie to charakteryzuje krwawień w przewodzie pokarmo- stępstwem przewlekłej zapalnej
się umiarkowaną czułością. Aby ba- wym. Z kolei badanie radiologiczne choroby jelit, leczenie polega na:
danie było jak najbardziej miarodaj- jamy brzusznej umożliwia rozpozna- dietoterapii (dieta hipoalergiczna)
ne, zaleca się, aby 3 dni przed po- nie obecności w żołądku lub jelitach oraz podawaniu leków, takich jak
braniem kału do badania podawać ciał obcych, a także zmian nowotwo- m.in.: glikokortykosterydy (predni-
zwierzętom pokarm niezawierający rowych oraz obecność wpochwień je- zon, prednizolon w dawce 1-2 mg/kg
mięsa, ponieważ zawarta w pokarmie lit (1, 3-7, 10). m.c., p.o. 2 x dziennie, przez około
mioglobina może dawać wyniki fał- Postępowanie terapeutyczne uza- 2-4 tygodnie, a następnie daw-
szywie dodatnie. W przypadku obec- leżnione jest od choroby podstawo- kę należy obniżyć, w zależności
ności krwi w kale lub smolistego kału wej: od efektów leczenia), metronidazol
również należy przeprowadzić bada- " W przypadku dużej utraty krwi (10-20 mg/kg m.c., p.o. 2 x dzien-
nie w kierunku pasożytów przewodu leczenie pacjentów z hipowolemią nie), sulfasalazyna (psy: 12,5 mg/kg
pokarmowego (m.in. tęgoryjce, włoso- polega na dożylnym podawaniu m.c., p.o. co 6 godz. przez 2 tyg.,
główki, Giardia spp.), ponieważ one płynów (np. płyn Ringera z mle- a następnie 12,5 mg/kg m.c.,
także mogą być przyczyną krwawień czanami), a w razie konieczności p.o. co 12 godz. przez kolejne
(1, 4, 6, 7, 10). na przeprowadzeniu transfuzji. 4 tyg.) (4).
Transfuzja powinna być wykonana " W chorobach pasożytniczych
Badanie endoskopowe u pacjentów ze znacznie obni- przewodu pokarmowego stoso-
Badanie endoskopowe przewodu żonym hematokrytem (HCT  wane są: w przypadku glist i tę-
pokarmowego (ezofagogastrodu- 0,12-0,15 l/l). goryjców: fenbendazol w dawce
odenoskopia  przełyk, żołądek, " Przy znacznie obniżonym stężeniu 50 mg/kg m.c., p.o. 1 x dziennie
dwunastnica; rekto- i kolonoskopia żelaza powinno być ono suplemen- przez 3 kolejne dni; pyrantel w daw-
 odbytnica, okrężnica) umożliwia towane, w tym celu należy podawać ce 5-10 mg/kg m.c., p.o. jednorazo-
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
24
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE GASTROENTEROLOGIA
wo; febantel w dawce 10-20 mg/kg
m.c., p.o. 1 x dziennie przez 3 ko-
lejne dni; milbemycyna w dawce
0,5-1 mg/kg m.c., p.o. jednorazowo;
w przypadku tasiemców  prazi-
kwantel w dawce 5-10 mg/kg m.c.,
p.o.; w przypadku obecności Giar-
dia spp.  metronidazol w dawce
25-30 mg/kg m.c., p.o. co 12 godz.
przez 5-8 dni; fenbendazol w dawce
50 mg/kg m.c., p.o. 1 x dziennie
przez 3 dni (4, 10).
1 2
" W przypadku zjedzenia rodentycy-
dów przy ciężkich krwotokach sto-
suje się świeżo mrożone osocze (ok.
10 ml/kg m.c. i.v.) lub świeżą krew
(ok. 20 ml/kg m.c. i.v.); witaminÄ™
K1 (poczÄ…tkowo 3-5 mg/kg m.c. s.c.,
póz
niej 2 mg/kg m.c., p.o. 2 x dzien-
nie przez kilka dni, a następnie
1 mg/kg m.c., p.o. 2 x dziennie
przez 2-3 tygodnie) (7).
" Ciała obce w przełyku lub żołąd-
ku  usunięcie podczas badania
endoskopowego lub zabiegu chi-
rurgicznego, ciało obce w jelitach
4
3
 usunięcie podczas zabiegu chi-
rurgicznego.
" Zmiany nowotworowe, wpochwie-
nie jelit  zabieg chirurgiczny
(4, 7, 10).
Krwawienia z przewodu pokarmo-
wego mogą być spowodowane róż-
6
nymi zaburzeniami. Postępowanie
terapeutyczne przy krwawieniach
Ryc. 1. Dwa wrzody olbrzymie w żołądku psa
z przewodu pokarmowego uzależnio-
Ryc. 2. Krwawiący wrzód żołądka
ne jest od przyczyny występowania
Ryc. 3. Zapalenie okrężnicy  krwawienie
tego zaburzenia i obejmuje przede
Ryc. 4. Zmiany rozrostowe w okrężnicy
wszystkim leczenie choroby podsta-
Ryc. 5. Pasożyty przewodu pokarmowego
wowej. Dlatego też bardzo ważne jest,
 włosogłówka
Ryc. 6. Krwotoczne zapalenie żołądka
aby przeprowadzić odpowiednie po-
5
stępowanie diagnostyczne umożli-
wiajÄ…ce rozpoznanie przyczyn krwa-
wienia, dzięki czemu możliwe będzie
prawidłowe leczenie.
enterology. W B Saunders, Philadelphia 9. Rostropowicz-Honka A., Nowicka J.M.:
1996. Ryzyko krwawienia w chorobach przewodu
Piśmiennictwo
5. Kubiak K., Nicpoń J., Jankowski M.: pokarmowego.  Wiadomości Lekarskie ,
1. Chandler M.L.: Gastroenterologia. Prak-
Wrzody żołądka u psów  postępowanie 2008, LXI, 4-6, 154-160.
tyka lekarza małych zwierząt. Elsevier diagnostyczne i terapeutyczne.  Wetery- 10. Steiner J.M.: Choroby przewodu pokarmowe-
naria w Praktyce , 2005, 1, 10-11. go psów i kotów. Galaktyka, A
ódz
2009.
Urban & Partner, Wrocław 2011.
6. Neiger R.: Diagnostyka różnicowa w cho-
2. Cichoż-Lach H., Celiński K., Słomka M.:
robach wewnętrznych psów i kotów. Else-
Krwawienia z przewodu pokarmowego
dr n. wet. Jolanta Spużak
 przyczyny i zasady leczenia. Borgis- vier Urban & Partner, Wrocław 2011.
Katedra Chorób Wewnętrznych
7. Niemand H.G.: Praktyka kliniczna: Psy.
Medycyna Rodzinna, 2003, 2, 62-65.
Galaktyka, A
ódz
2011.
3. Grzegory M., Poradowski D., Ciaputa R.:
z Kliniką Koni, Psów i Kotów
Niesterydowe leki przeciwzapalne w tera- 8. Różańska A., Wleklik M.: Etiologia
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
pii psów i kotów  wyzwanie dla lekarza i rozpoznawanie krwawienia z przewodu
Uniwersytet Przyrodniczy
weterynarii.  Weterynaria w Praktyce , pokarmowego. Krwawienie z przewodu
we Wrocławiu
2012, 3, 53-57. pokarmowego  diagnostyka różnicowa i de-
50-366 Wrocław
4. Guilford W.G., Center S.A., Strombeck cyzje chirurgiczne. Oficyna Wydawnicza
D.R.: Strombeck s Small Animal Gastro- Akademii Medycznej, Warszawa 2008. pl. Grunwaldzki 47
STYCZEC
ºöLUTY " 1ºö2/2014
25
www.weterynaria.elamed.pl