HOMEOPATIA W TEORII I PRAKTYCE
Dlaczego medycyna kliniczna
nie lubi homeopatii?
Uwagi o dylematach współczesnej medycyny
Henryk Sułkowski
Streszczenie zawarte są w podręcznikach i licznych 1810). Była to wówczas pierwsza i je-
publikacjach [18, 21, 25, 28, 34]. Moje dyna, składna, logiczna, empirycznie
Autor rozważa przyczyny powodu- rozważania będą dotyczyć innego uzasadniona teoria terapii i, co nie-
jące, że homeopatia, mimo niezaprze- aspektu zagadnienia, moim zdaniem zwykle ważne, skuteczna w prakty-
czalnych osiągnięć, w okresie 200 lat istotnego, a prawie wcale nie poru- ce! Hahnemann był praktykującym le-
swojego istnienia nie została uznana szanego: dlaczego metodę leczniczą karzem, wszechstronnie jak na ówczes-
przez medycynę kliniczną za wartoScio- o skutecznoSci potwierdzonej dłu- ne warunki wykształconym, wybitnym
wą metodę leczniczą. WSród rzeczywis- goletnim doSwiadczeniem praktyki znawcą Swiatowej literatury medycznej,
tych przyczyn dostrzega następujące: lekarskiej, olbrzymim materiałem chemicznej i farmakologicznej, dobrym
stosowanie niejednakowych kryteriów kazuistycznym, a ostatnio również obserwatorem i sumiennym, skrupulat-
naukowoSci , brak rzetelnej znajomoSci znaczną liczbą badań naukowych, nym eksperymentatorem [13,14].
teorii homeopatii, konformizm Srodowisk z uporem krytykuje się i uznaje za
medycznych, czynnik konkurencyjnoSci nieskuteczną i nienaukową? Jednak od początku jego teoria spo-
(zwłaszcza wSród firm farmaceutycz- tykała się ze sprzeciwem i ostrą krytyką
nych), obecny ogólny kryzys medycyny Dlaczego homeopatia jest odtrą- medycyny oficjalnej! [b]. Jeżeli nie stra-
klinicznej. cana, a nawet tępiona przez medycy- cimy z pola widzenia, iż ówczesna me-
nę oficjalną i z wielkim trudem po- dycyna tkwiła w głębokim kryzysie i nie-
Od swojego powstania przed dwustu zostawiona sama sobie na placu boju wiele potrafiła oferować chorym w dzie-
laty po dzień dzisiejszy homeopatia sku- wyzwala się z anatemy nałożonej na dzinie terapii, jej negatywną postawę
pia na sobie ogromny potencjał niechęci nią już u zarania, jeszcze za życia jej wobec homeopatii uznać można jedynie
i braku akceptacji ze strony medycyny twórcy Samuela Hahnemanna? za wyraz prymitywnej zawiSci . Potwier-
konwencjonalnej. Zjawisko to zmienia- dza to biografia Hahnemanna, a zwłasz-
ło swoje nasilenie i przybierało różne, Trochę historii cza jej okres wczesny, niemiecki. Pełno
nieraz skrajne, formy. Używane przy tym tam dramatycznych przykładów szykan,
główne argumenty przeciw pozostały W czasach Hahnemanna medycy- jakim poddawany był twórca nowej me-
niemal niezmienione i są formułowa- na przeżywała okres szczególnie trudny. tody terapii przez przedstawicieli medy-
ne w kilku podobnie brzmiących te- Rozwój naukowych metod badaw- cyny oficjalnej, którym homeopatia po
zach: stężenie leków homeopatycz- czych pozwolił na zdyskwalifikowanie prostu nie podobała się i przeszka-
nych jest tak małe, że leki te nie mogą całej dotychczasowej terapii, natomiast dzała .
działać , lub leki homeopatyczne je- nie stworzył jeszcze niczego nowego
żeli działają, to tylko na zasadzie place- w jej miejsce. (...) W wyniku wątpliwoSci Tymczasem już wówczas istniały
bo , lub nie istnieje naukowe potwier- co do skutecznoSci działań dotychcza- mocne argumenty na rzecz skutecz-
dzenie skutecznoSci leczenia homeopa- sowej medycyny powstają w medycynie noSci nowej terapii. W 1831 r. przeszła
tycznego itp. szkolnej takie kierunki, jak reprezento- przez Austrię epidemia cholery, podczas
wany przez wiedeńską szkołę scep- której u częSci chorych zastosowano
Nie zamierzam podejmować tu dys- tycyzm i nihilizm terapeutyczny (...) leczenie homeopatyczne. Dane uzys-
puty w obronie homeopatii. Prowadzona Znany z masowego stosowania pijawek kane póxniej z dokumentacji szpitalnej
jest ona od bardzo dawna w kręgach i krwioupustów F.J. Broussais (1821), wykazały, że wSród tych chorych Smier-
medycznych i pozamedycznych, także reprezentujący szkołę sceptyków telnoSć wynosiła 2,4 21,1%, a wSród
polskich, odznaczając się bardzo zróżni- francuskich, uznał, że medycyna jest leczonych tradycyjnie przekraczała
cowanym poziomem wiedzy i kompe- to sztuka bawienia chorych złudną 50%. Podobnie było podczas epidemii
tencji merytorycznej uczestników. nadzieją [14]. cholery w Cincinnati w Ameryce Pół-
nocnej w 1849 r., gdy SmiertelnoSć cho-
Nie zamierzam również przypomi- W 1797 r. Samuel Hahnemann sfor- rych leczonych homeopatycznie wy-
nać założeń teorii homeopatii, praw mułował zarys swojej teorii homeopatii nosiła 3%, a SmiertelnoSć chorych leczo-
homeopatii itp., bo wiadomoSci te (Organon der rationellen Heilkunde, nych tradycyjnie 48 60%. Na tym
Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2003, zeszyt 2
44
HOMEOPATIA W TEORII I PRAKTYCE
samym obszarze w 1878 r. podczas Dziwna krytyka propagować pogląd, że leki homeopa-
epidemii żółtej febry SmiertelnoSć cho- tyczne po prostu nie mogą działać ze
rych leczonych homeopatycznie wyno- Podstawą rzeczowej krytyki homeo- względu na swoje duże rozcieńczenie.
siła 1/3 SmiertelnoSci chorych leczonych patii powinna być dobra znajomoSć
tradycyjnie. Godny uwagi jest fakt, że przedmiotu. Poznawanie homeopatii Rozprawia się o medycynie kom-
miejscowe kręgi medyczne nieprzy- może stwarzać trudnoSci dlatego, że plementarnej jako takiej , krytykuje ją
chylne homeopatii czyniły dużo skutecz- jej teoria jest zasadniczo inna, wyrasta jako całoSć, jakby nie dostrzegając tego,
nych starań, by wspomniane wyniki z innych koncepcji zdrowia i choroby, że jej poszczególne składniki bardzo
nie dostały się do powszechnej wiado- z innej filozofii medycyny. Założenie, że się od siebie różnią, mają różną historię
moSci! [29]. Krytycznie mySlący lekarze homeopatię należy odrzucić tylko dla- i osiągnięcia, różną bazę naukową, są
zaczęli wreszcie podejrzewać, że tego, że jej xródła i przesłanki teore- odmiennie osadzone w tradycji społecz-
większoSć rzeczy, jakie zalecają swym tyczne są inne niż medycyny konwen- nej i funkcjonujących systemach opieki
pacjentom, nie przynosi im najmniej- cjonalnej, nie może być podstawą po- zdrowotnej, pełnią różne zadania [26].
szego pożytku , pisało jedno z duńskich ważnej naukowej krytyki. Wszak ho- Nieuczciwie jest udawać, że różnic ta-
czasopism medycznych w 1839 r. meopatia nie jest żadnym działem medy- kich nie ma, lub mieszać atrybuty i roz-
[za 35]. W tym czasie J. Gavaret (1840) cyny klinicznej, żadną specjalnoScią ! dzielać je dowolnie według potrzeb dys-
ogłosił swe przemySlenia dotyczące kusji i krytyki. Zrównywanie homeopatii
podstawowych zasad statystyki me- Powierzchowna znajomoSć przed- z innymi członami tzw. medycyny kom-
dycznej. Przedstawił zupełnie nowe, miotu, a jeszcze bardziej jego nieznajo- plementarnej jest zabiegiem sztucznym,
przełomowe podejScie do medycyny moSć, czyni krytykę homeopatii nietra- deprecjonującym, mającym ułatwiać
klinicznej. Gavaret wprowadza wątek fioną. Oto dwa przykłady. krytykę homeopatii [c].
empiryczny, odwołuje się do prawa wiel-
kich liczb, poucza, że lekarze nie powin- Homeopatyczna, fundamentalna za- Homeopatia jest wyraxnie okreSloną
ni opierać swoich decyzji terapeutycz- sada simile jest często krytykowana jako metodą leczniczą, a przez wspólny rodo-
nych na teoriach spekulatywnych i de- absurdalna, nie potwierdzona empi- wód i niektóre elementy teorii i praktyki
dukcji, lecz badać możliwie jak najwięcej rycznie, a przede wszystkim sprzeczna jest powiązana z medycyną kliniczną.
pacjentów i wyliczać, ilu spoSród nich z zasadą contraria, sformułowaną przez To pokrewieństwo wyróżnia ją wSród
zmarło, a ilu przeżyło. Poucza, że nale- Galena w II w. i uznawaną do dziS za że- innych rodzajów medycyny alterna-
ży odróżniać związki przypadkowe lazny kanon terapii w medycynie kon- tywnej, ale zdaje się być kłopotliwe dla
od rzeczywistych i że relacja przyczy- wencjonalnej [d]. A przecież, podobnie niektórych przedstawicieli medycyny
nowa jest czymS więcej niż jedynie jak zasada contraria, zasada simile jest klinicznej [24].
regularnym następstwem zdarzeń [35]. uogólnieniem pewnych prawidłowoSci
Wszystkie powyższe zasady, podsta- obserwowanych w przyrodzie, w tym Twierdzi się z uporem i bezpodstaw-
wowe dla metodologii badań nauko- w medycynie, na długo przed Hahne- nie, że homeopatia nie ma zaplecza nau-
wych, są obecnie zrozumiałe i oczywis- mannem. PrawidłowoSci te badali kowego, że boi się badań naukowych
te. Ale zostały one sformułowane już i opisali niezależnie od siebie w drugiej i sama ich nie prowadzi lub że badania
w pierwszej połowie XIX w. i przez połowie XIX w. R. Arndt i H. Schulz, takie prowadzone są tylko przez firmy
co najmniej sto lat nie budziły a współczeSnie intrygują one i inspirują produkujące leki homeopatyczne
zainteresowania przedstawicieli me- badaczy jako zjawisko tzw. hormezy [3, i, wiadomo, nie bezstronnie.
dycyny oficjalnej! Metody statystycz- 7, 8, 9, 17, a].
ne pojawiły się w roli weryfikatora wie- Prawdą jest, że nie istnieje piS-
dzy medycznej stosunkowo niedawno, Twierdzenie, że leki homeopatyczne, miennictwo naukowe o homeopatii
bo około 70 lat temu (A.B. Hill, 1937), zwłaszcza w dawkach nieskończenie dla tych, którzy go nie czytają! [26].
nobilitując medycynę jako naukę. małych, nie mogą działać farmakodyna- Ramy niniejszego opracowania nie
WczeSniej, homeopatia nie była, gdyż micznie, nie jest krytyką homeopatii, pozwalają na choćby pobieżny przegląd
nie mogła być, krytykowana z pozycji bo działanie leków homeopatycznych piSmiennictwa, omawiającego wyniki
SciSle naukowych, a jednak była krytyko- nie jest chemiczne i nie podlega za- badań naukowych homeopatii, prób
wana, oSmieszana, gnębiona i odrzu- sadzie dawka efekt . Mechanizm tego klinicznych, metaanaliz, ocen, przepro-
cana przez oficjalną medycynę! A trzeba działania nie został jeszcze dokładnie wadzanych również według zasad EBM
pamiętać, że gmach wiedzy medycznej poznany. Przypuszcza się, że jest on itp., tak jest ono bogate. Materiały te są
wznosił się wówczas na gruncie doS- energetyczny. Istnieje kilka poważnych obecnie łatwo dostępne [4, 5, 15, 16, 27,
wiadczenia indywidualnego lekarzy, na teorii naukowych, które go objaSniają 31]. Wiele z nich zawiera wnioski nie-
naukach różnych szkół oraz opiniach i znajdują wsparcie w najnowszych wyni- przychylne homeopatii, ale jest to prze-
i przypuszczeniach tzw. autorytetów kach badań w dziedzinie chemii fizycz- cież zrozumiałe w pracach badawczych.
medycznych. Odrzucanie homeopatii nej, biologii molekularnej, atomistyki, Nie inaczej jest w badaniach prowadzo-
nie zawsze oznacza obronę naukowych a nawet matematyki [1, 2, 10, 11, 18, 19, nych przez medycynę kliniczną [6].
wartoSci medycyny, a te, z kolei, nie 23, 30, 32]. Krytycy homeopatii zwykle Istotne jest to, że homeopatia stała
zawsze są prawidłowo rozpoznawane. nie zapoznają się z tymi teoriami i wolą się przedmiotem badań naukowych,
Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2003, zeszyt 2
45
HOMEOPATIA W TEORII I PRAKTYCE
chyba jako jedyna przedstawicielka wydawała się i wydaje wielu lekarzom kli- się z dala od wybuchających od czasu
tzw. medycyny alternatywnej, i że nicystom racjonalną, a nawet atrakcyjną do czasu sporów i dysput programo-
osiągane wyniki badań są obiecujące alternatywą dla alopatii z jej potężnym, wych, niż stawać pod prąd, wystawiać
i nie mogą być lekceważone [c]. ale też groxnym arsenałem leków. się na krytykę, może ostracyzm lub inne
nieprzyjemnoSci, choćby kpiny kolegów.
Bardzo trudno jest medycynie klinicz- Jest faktem, że system medycyny
nej ustosunkować się krytycznie i prze- klinicznej w stuleciu 1800 1900 uległ Duże znaczenie ma też to, że główne
konująco do zjawiska ogromnego wzros- wielu poważnym zmianom i że stało się oSrodki opiniotwórcze w medycynie, pro-
tu popularnoSci homeopatii jako efek- to pod wpływem ostrej krytyki, przepro- fesorowie akademiccy i autorytety me-
tywnego systemu leczniczego, jak rów- wadzonej przez Hahnemanna i pod dyczne, w większoSci są niechętne
nież do wzrostu zainteresowania wpływem jego nauk. Medycyna alopa- homeopatii i swoją niechęć demonstrują
homeopatią organizacji międzynarodo- tyczna zmniejszyła dawki leków, zaczęła wobec studentów i lekarzy.
wych i przedstawicieli poważnych gre- stosować prostsze zestawy leków, prze-
miów decydenckich. jęła od homeopatii niektóre leki (Bella- Jest prawdopodobne, że konfor-
donna, Bryonia, Ipeca i in.) [b]. Zmiany te mizm, bardziej niż zastrzeżenia nau-
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat spowodowały, że około 1900 r. trudno kowe, stał się czynnikiem decydują-
homeopatia zyskała na znaczeniu, sta- było w spisie leków odróżnić leki homeo- cym o tym, że lekarze zniechęcali się
jąc się metodą leczniczą o dużym zasię- patyczne od alopatycznych. Medycyna w przeszłoSci i zniechęcają obecnie
gu społecznym. Przykładem mogą być kliniczna stała się w tym czasie bardziej do homeopatii.
Indie. Według danych WHO na subkon- społecznie użyteczna niż była 100 lat
tynencie indyjskim pozycja zawodowa wczeSniej, a działo się to niewątpliwie Czynnik konkurencja
licencjonowanych homeopatów (było ich za przyczyną homeopatii [22].
około 100 tys.!) została niemal zrównana W rozważaniach nad konfliktem
z rangą praktykujących lekarzy. Dzia- Ostatnio zdarza się, że lekarze nie- między medycyną kliniczną a homeo-
ła tam więcej niż 120 cztero- i pięciolet- homeopaci stosują często w swojej prak- patią nie wolno pominąć tematu kon-
nich szkół homeopatii, z których częSć tyce leki homeopatyczne, zwykle kom- kurencji. Ten motyw istnieje realnie, cho-
jest finansowana ze Srodków rządo- pleksy, o których skutecznoSci są szcze- ciaż jest mniej dostrzegalny w dziedzinie
wych, a większoSć jest powiązana z uni- rze przekonani. WSród wielu pediatrów, osiągania najlepszych wyników lecze-
wersytetami [29]. położników ginekologów, chirurgów- nia, a bardziej w dziedzinie zysków
-traumatologów, laryngologów, urologów, materialnych ze Swiadczeń leczniczych.
Duże i wzrastające zainteresowanie reumatologów, stomatologów znane są Walka konkurencyjna przybiera nieraz
krajów europejskich homeopatią wyraża dobrze i cenione m. in. takie preparaty bardzo ostre formy, a stosowana argu-
się w powołaniu do życia i w pracach homeopatyczne, jak Oscillococcinum, mentacja często z trudem ukrywa właS-
komisji i zespołów specjalistycznych Stodal, Viburcol, Klimaktoplant, Trau- ciwy przedmiot sporu pieniądz. Siły
działających przy Unii Europejskiej i Ra- meel, Zeel, Euphorbium comp., Vertigo- są w tym sporze nierówne, a przywilej
dzie Europy [20, 33]. heel, Gentos, Nervoheel, Cocculine i in. używania ciężkiej broni przypisany jest
z natury rzeczy medycynie klinicznej.
Istnieje też szczególny sposób kry- Oficjalne i pełne zaadoptowanie Nie miejsce tu na szczegółowe omówie-
tykowania homeopatii polegający na przez tę grupę lekarzy homeopatii nie używanej argumentacji. Często
tym, że przypisuje się jej twierdzenia i za- wiązałoby się jednak z pewnymi krytyka skupia się na samych lekach
sady, których ona wcale nie wyznaje, niedogodnoSciami, wymagałoby dużej homeopatycznych, ich rzekomej nie-
a czyni się to w celu jej oSmieszenia. odwagi cywilnej, by stawić czoła pow- skutecznoSci czy nawet szkodliwoSci.
Na przykład, uparcie powtarza się rze- szechnej jeszcze niechęci wobec Ujawnia się w ten sposób długoletnia
kome twierdzenie Hahnemanna, że chi- homeopatii ze strony Srodowiska zawo- niechęć konkurencyjna farmaceutów,
nina powoduje malarię! Ten rodzaj nie- dowego [22]. Mimo że owo adoptowanie a póxniej wytwórni i koncernów far-
uczciwej krytyki nie zasługuje w ogóle homeopatii nie miałoby oznaczać zdra- maceutycznych, do leków homeopa-
na to, by się nim zajmować. dy medycyny klinicznej, odwrócenia się tycznych, zawsze dużo tańszych. Bar-
od niej, a znaczne i bardzo korzystne dzo silna akcja zwalczania homeopatii
Krytyka homeopatii ze strony me- wzbogacenie jej Srodków leczniczych obserwowana w Stanach Zjedno-
dycyny klinicznej najczęSciej nie wy- o metody homeopatyczne. czonych w połowie XIX w., sterowana
nika z gruntownej znajomoSci homeo- była przez firmy farmaceutyczne
patii, jest nieobiektywna, a często Problem jest poważny, zakorzeniony za poSrednictwem sponsorowanych
nieuczciwa. mocno w wielopokoleniowych tradycjach przez nie renomowanych wydawnictw
Srodowiskowych i społecznych. Lecz medycznych! [22, 29].
Rola konformizmu przecież wygodniej jest zajmować pos-
tawę konformistyczną w stosunku do ist- Kamuflaż właSciwego przedmiotu
Można przypuszczać, że teoria niejącego systemu zdobywania wiedzy sporu to również często używany
homeopatii, w przeszłoSci i obecnie, medycznej i realizacji zawodu, trzymać argument o szkodliwoSci praktyk
Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2003, zeszyt 2
46
HOMEOPATIA W TEORII I PRAKTYCE
homeopatycznych, opóxniających jako- za dobre (czyt. skuteczne), bo tak też zjawiskach, jak niemożnoSć zaspokaja-
by właSciwe, skuteczne leczenie klinicz- były oceniane przez klinicystów, nawet nia rosnących potrzeb zdrowotnych spo-
ne, czy też złoSliwe pomówienie, że ca- wobec przykładów ich nieskutecznoSci. łeczeństw, szybki postęp technicyzacji
ła działalnoSć lecznicza homeopatów SkłonnoSć lekarzy do uznawania, że ja- przy postępującej dehumanizacji, zadła-
to planowe, Swiadome machinacje szal- kaS metoda lecznicza jest dobra , zro- wienie nadmiarem informacji i niemoż-
bierzy-oszustów (mogących nawet być dziła wiele dogmatów, a w konsekwencji, noSć ich spożytkowania, niesprawnoSć
lekarzami i mieć tytuły naukowe!), błędów terapeutycznych [12, 26]. systemu edukacji medycznej archaicz-
służące wyłącznie celom zarobkowym. nego i nieuwzględniającego potrzeb
Są to znane prawdy, oczywiste i zro- praktyki lekarskiej kryzys etyczno-mo-
Argumentacja ta odznacza się dużą zumiałe, które wcale nie pomniejszają ralny związany z takimi problemami, jak
naiwnoScią i stronniczoScią, każe bo- znaczenia medycyny jako nauki. EBM regulacja urodzeń, przeszczepianie
wiem domniemywać, że szlachetnoSć propagowane od kilku lat przez medycy- narządów, sztuczne podtrzymywanie ży-
i czystoSć intencji charakteryzuje jedynie nę kliniczną, ma szansę stać się m.in. cia, eutanazja, kryzys autorytetów me-
działania przedstawicieli medycyny właSciwym sposobem porządkowania, dycznych i in. Obecny status medycyny
klinicznej. W tym kontekScie za zna- rozwijania i wykorzystywania zasobów jako nauki nie jest uporządkowany
mienną można uznać wypowiedx naukowych medycyny. i przejrzysty. Medycyna chciałaby być
pewnego lekarza nieprzychylnego nowoczesna, czyli naukowa. I nie wie, co
homeopatii na jednym ze zjazdów Co jednak zasługuje na uwagę w tej sytuacji począć z homeopatią
A.M.A.: Trzeba przyznać, że nigdy nie w kontekScie oceny homeopatii przez i medycyną alternatywną!
zwalczaliSmy homeopatów ze względu medycynę kliniczną, to wybiórczoSć
na treSć ich teorii, lecz dlatego, że się i stronniczoSć kryteriów ocen. W kon- Kryzys współczesnej medycyny
pojawili w społeczeństwie i zaczęli dzia- frontacji z homeopatią medycyna kli- wyraża się m.in. niezdolnoScią
łać [za 29]. niczna chciałaby uchodzić nie tylko do okreSlenia racjonalnego stosunku
za wzorzec, symbol naukowoSci, ale do homeopatii i medycyny alter-
Są podstawy do przypuszczeń, że też, może przede wszystkim, za jedy- natywnej.
ważną przyczyną braku akceptacji ho- ny tezaurus wiedzy medycznej.
meopatii przez medycynę kliniczną Podsumowanie
były i są, poza względami naukowy- Te tendencje monopolistyczne stwa-
mi, czynniki ekonomiczne względy rzają szereg realnych zagrożeń, na przy- W moich rozważaniach przyjąłem
konkurencji. kład utrwalają pogląd o wyłącznej założenie, że istnieją wystarczające pod-
prawdziwoSci, doskonałoSci i wyższoSci stawy do tego, by homeopatia była pos-
Obecny status medycyny wiedzy klinicznej w stosunku do wszel- trzegana przez medycynę kliniczną jako
kiej innej wiedzy o zdrowiu i chorobach realnie istniejąca i skutecznie działająca
Mimo że medycyna wzbogaciła się człowieka i o leczeniu. metoda leczenia, a nie tylko jako zbio-
o naukową metodologię badań, ogrom- rowe złudzenie lub wymysł oszu-
na częSć wiedzy medycznej nie jest Tymczasem (...) okazuje się, że kańczych szalbierzy i naciągaczy. Uwa-
wsparta wynikami badań naukowych, w wielu dyscyplinach medycznych jest żam, że założenie takie jest uzasadnione
a jeżeli jest, to wyniki te obarczone są mało dowodów i istnieje wiele szarych 200-letnią historią homeopatii, jej udoku-
często usterkami metodologicznymi. stref niewiedzy. (...) Medycyna klinicz- mentowaną działalnoScią i prowadzo-
na składa się z kilku faktów, które są zna- nymi w ostatnim czasie badaniami
Taki jest obecny stan medycyny jako ne na pewno, kilku, o których sądzi się, naukowymi. Istnieje na ten temat wie-
nauki. W jej obrębie współistnieją i dob- że są znane, ale prawdopodobnie nie są, le publikacji, lecz nie stawiałem sobie
rze prosperują opinie i przypuszczenia i wielu, których nie zna się wcale [6]. za cel omówienia tych zagadnień w tym
obok dowodów uzyskiwanych w drodze miejscu.
badań naukowych. Nie inaczej jest z opi- Dla uniknięcia niejasnoSci, należy
niami i przypuszczeniami poszczegól- wyraxnie powiedzieć: medycyna Próbowałem zanalizować, dlaczego
nych lekarzy praktyków, które będąc kliniczna jest i pozostanie standar- medycyna kliniczna ciągle uparcie nie
konglomeratem informacji pochodzą- dem wiedzy medycznej. Stanowi ona akceptuje homeopatii, jakie są tego istot-
cych z różnych xródeł oraz z jednostko- w porównaniu z medycyną alternatywną ne, pr awdzi weprzyczyny. Argumen-
wego doSwiadczenia mimo to stanowią mocny, wyraxnie zdefiniowany układ tacja oficjalna , najpoważniejsza,
podstawę ich wiedzy medycznej i prak- odniesienia, podczas gdy ta druga pozo- skupia się zwykle na warstwie naukowej
tyk leczniczych. staje zbiorem rozmytym. i jest, co zadziwia, prawie taka sama
od początku istnienia homeopatii, gdy
Opinie i przypuszczenia wygłaszane Bycie wyrocznią przerasta jednak podstawą ocen nie była przecież meto-
przez tzw. autorytety, miały długo status rzeczywiste możliwoSci współczesnej dologia naukowa! Argumentacja ta jest
dowodów i niemal prawd objawionych. medycyny, która od dawna przeży- nadto idealnie odporna na rzetelne,
Historia medycyny zna wiele przykładów wa poważny kryzys. Obejmuje on wiele naukowe kontrargumenty, których po
działań leczniczych, które uznawano jej dziedzin i wyraża się w takich prostu nie przyjmuje do wiadomoSci!
Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2003, zeszyt 2
47
HOMEOPATIA W TEORII I PRAKTYCE
Zrodziło się przypuszczenie, że poza przyznawać, że coS jest nie w porządku homeopatów to nie-lekarze (którzy zdo-
przyczynami naukowymi mogą istnieć z istniejącym paradygmatem. (...) W mia- bywają licencję po żmudnym szkoleniu
inne, mniej eksponowane, które rę jednak, jak anomalii przybywa, nas- i trudnych egzaminach!). Dwa wielkie au-
kształtują stosunek medycyny klinicznej tępuje stopniowe osłabienie paradyg- torytety współczesnej homeopatii, G. Vit-
do homeopatii. Przyczyny takie matu i to, co do tej pory było uznawane houlkas i D. Ullman, nie są lekarzami! [e].
rzeczywiScie istnieją i starałem się je za oczywiste, nagle zyskuje rangę au-
przedstawić w dużym skrócie. tentycznego problemu naukowego [35]. Również próba poznawania homeo-
Tyle w olbrzymim skrócie o teorii patii jedynie przez studium piSmien-
Jednak interpretacja zjawiska byłaby rozwoju nauki T.S. Kuhna. nictwa może nie wypaSć zachęcająco.
niepełna, gdyby pominąć pewne zasad- Teoria homeopatii została opisana 200
nicze, strukturalne przyczyny związane Trudno byłoby przyjąć, że teoria lat temu. Język tego opisu, zestaw uży-
z medycyną jako systemem naukowym. ta zapowiada w odniesieniu do medy- wanych terminów, pojęć, jest archaiczny,
System ten przeżywa poważny kryzys, cyny rewolucyjne wyniesienie zasady często niezrozumiały. W końcu sama
którego wyrazem jest również nie- simile do rangi paradygmatu! Jednak, treSć opisów jest inna, odbiegająca od
umiejętnoSć okreSlenia właSciwego mo- czy i w jakim zakresie przyczynia się do tradycyjnej, akademickiej wiedzy me-
dus vivendi wobec różnych form medy- zrozumienia: dlaczego medycyna klini- dycznej. Podejmowane są od dawna
cyny alternatywnej, a zwłaszcza homeo- czna nie lubi homeopatii pozostawiam próby pewnej modernizacji homeopatii
patii. Istnienie kryzysu nie jest na ogół ocenie Szanownych Czytelników! przez unowoczeSnienie języka, a nawet
negowane, ujawniają się jedynie różnice rezygnację z niektórych klasycznych
zdań na temat jego xródeł, zasięgu Post scriptum pojęć itp. Szczególnie aktywna i zasłu-
i mechanizmów. żona w tej dziedzinie jest francuska
Istnieją pewne obiektywne czynniki, grupa homeopatów.
W zrozumieniu tych zależnoSci wiel- które mogą utrudniać otwieranie się me-
ce pomocna może być teoria rozwoju dycyny klinicznej w stronę homeopatii. PiSmiennictwo i przypisy
nauki przedstawiona przez T.S. Kuhna Homeopatię reprezentują obecnie
1. Allan N.: Pattern and Resonance in the
(1962). Istotne w niej jest wprowadzenie różne szkoły, wSród nich przede wszyst-
Natural World Beyond Substance;
nowego rozumienia paradygmatu jako kim szkoła klasyczna, stosująca poje-
http://www.normanallan.com
zbioru przesłanek naukowego mySlenia dyncze leki proste i stojąca na straży
2. Bastide M.: Is the classical experimental
z takimi składnikami, jak znaczenie fun- Scisłego respektowania wszystkich nauk
method necessary to unconventional me-
damentalnych pojęć, granice obszaru Hahnemanna, oraz szkoła reformisty-
dicine basic research? Example of Ho-
badań, podstawowe teorie, metody ba- czna, dopuszczająca stosowanie kom- meopathy; Rapport du Programme Euro-
peen COST B4 1998;
dań i wartoSci uznawane przez ludzi nau- pleksów leków i pewne modernizacje
http://www.entretiens-internationaux.mc/
ki. Według Kuhna nauka nie rozwija się w naukach Mistrza. Różnice między nimi
welcome.htm
stopniowo, lecz skokami. Przez długie uwidoczniają się nieraz w postaci znacz-
3. Bastide M., Lagache A: Is similia principle
okresy paradygmat nauki nie zmienia się nych, ostrych kontrowersji. Nie jest to do-
related to the Arndt-Schultz law and hor-
i uczeni rozwiązują problemy w obrębie brą wizytówką homeopatii i prawdopo-
mesis?; 53. Congress of the IHML, Ams-
aparatury pojęciowej tego paradygmatu. dobnie często utrudnia zbliżenie się
terdam, April 1998;
Okresy takie Kuhn nazywa okresami do niej przedstawicielom medycyny http://www.entretiens-internationaux.mc/
similia.htm
normalnej nauki. WczeSniej lub póxniej klinicznej.
4. Belon Ph : Badania w homeopatii; Edi-
dochodzi do sytuacji kryzysowej, zała-
tions Boiron, Warszawa 1999
mania paradygmatu i rewolucji nauko- Jest też inny czynnik utrudniający
5. Bibliographic Databases, Indexes and
wej. JednoSć społecznoSci naukowej to zbliżenie. Chodzi o oficjalnych
Journals,
zostaje zburzona, tworzą się rywalizują- przedstawicieli homeopatii, główne auto-
http://www.homeopathyhome.com/refere
ce szkoły mySlenia, potem nowy para- rytety, którymi często nie są lekarze. Nie
nce/mmc2.shtml
6. Brzeziński Z.J., Szamotulska K: Epide-
dygmat konsoliduje większą liczbę uczo- stwarza to najmniejszych przeszkód
miologia kliniczna; Wyd.Lek.PZWL, War-
nych i następuje kolejny okres normalnej po stronie homeopatii, jednak z pewnoS-
szawa 1997
nauki. Od czasu do czasu w nauce cią rodzi zahamowania po stronie le-
7. Bukowski J.A., Lewis RJ: Hormesis and
pojawiają się odkrycia, które wyraxnie karzy klinicystów, którym trudniej oswoić
health: a little of what you fancy may do
kolidują z istniejącymi teoriami. Powstają się z mySlą, że ich partnerem w leczeniu,
good for you; South Med J 2000, Apr;
wówczas problemy naukowe, których poważnych dyskusjach naukowych lub
93(4), 371-374
nie sposób rozwiązać, posługując się w pracowni badawczej może być nie- 8. Calabrese E.J., Baldwin LA: Hormesis:
a generalizable and unifying hypothesis;
aparaturą pojęciową uznawanego -lekarz. Problem ten nie jest nowy i leży
Crit Rev Toxicol 2001, July, 31 (4-5), 353-
paradygmatu. Jednakże anomalie te nie głównie w sferze tradycji i obyczajów
424
od razu prowadzą do zmiany paradyg- Srodowisk medycznych, a mniej w sferze
9. Calabrese E.J., Baldwin LA: Defining hor-
matu. Kontrowersyjne wyniki i nie roz- wiedzy i kompetencji merytorycznej.
mesis; Hum Exp Toxicol 2002, Feb, 21(2),
wiązane problemy zostają na jakiS czas Warto tu wspomnieć, że w Wielkiej Bry-
91-97
odłożone na półkę, ponieważ społe- tanii Swiadczenia homeopatów objęte są
10. Callinan P.: Homeopathy: How does it
work?; http://www.daood.ozemail.com.au
cznoSć naukowa wcale nie ma ochoty systemem NHS, a około połowa tych
Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2003, zeszyt 2
48
HOMEOPATIA W TEORII I PRAKTYCE
11. Chaplin M.: Water structure and beha- Monaco 5-6 Oct. 2002; http://www.
manna, lecz obserwowana i opisywana
vior; http://www.chemweb.com/alchem/ entretiens-internationaux.mc.welcome.
w ciągu poprzedzających stuleci przez
articles htm
wielu lekarzy i mySlicieli (Lao Tsy, Empe-
12. Cochrane L.A.: SkutecznoSć i sprawnoSć; 34. Winnicki C.: Medycyna alternatywna
dokles, Hipokrates, Paracelsus). Nale-
PZWL, Warszawa 1970 szarlataneria czy nadzieja? Skutecz-
ży wybrać dla swojego pacjenta taki lek,
13. Goel S.: The Life and Works of
noSć i teoretyczne podstawy medycyny
który u zdrowego człowieka wywołuje
Hahnemann;
alternatywnej na przykładzie homeopatii;
zjawiska podobne do tych, które zostały
http://www.homeopathyhome.com/refere
Klinika vol. 2, nr 9(13), 54-56
nce/history.shtml
35. Wulff H.R. i in.: Filozofia medycyny; Wyd. wywołane przez chorobę (K.H. Illing).
14. Historia medycyny, pod red. T. Brzeziń- Naukowe PWN, Warszawa 1993
Odpowiednikiem simile jest zasada
skiego, rozdz.19; PZWL, Warszawa 1988
CONTRARIA, od II w.n.e. (Galen) uzna-
15. Homeopathic Internet Resources List
a. ARNDTA-SCHULZA zasada, prawo,
wana za podstawę teorii i praktyki lecze-
1995-5; http://www.dungeon.com/cam/
reguła, sformułowana około 1870 r. na
nia w medycynie konwencjonalnej.
homeo.html
podstawie obserwacji, że słabe bodxce
e. ULLMAN DANA, MPH (magister zdro-
16. Homeopathic Medical Journals; http://
pobudzają aktywnoSć fizjologiczną,
www2.antenna.nl/index.html wia publicznego), kwalifikowany wykła-
umiarkowane sprzyjają jej, silne opóx-
17. Illing K.H.: Homeopatia dla początkują-
dowca homeopatii w Stanach Zjedno-
cych, t. 1, PROTEXT 1993 niają, a bardzo silne hamują. Szczegóło-
czonych, wybitny przedstawiciel i propa-
18. Jouanny J. i in.: Leczenie homeopatycz- we badania tego zjawiska zaczęto
gator homeopatii. Autor i współautor
ne, t. I i II; Daimonion Inst.Wyd. Lublin
prowadzić w latach dwudziestych XX w.,
kilku znaczących książek z dziedziny ho-
1995
a póxniej od 1948 r., kiedy też nadano mu
meopatii (w jęz. polskim: ABC Homeo-
19. Kratz A.M.: How does homeopathy work?
nazwę reakcji dwufazowej lub hormezy
patii; Medycyna Homeopatyczna).
http://www.tldp.com
(C.M. Southam, J. Erlich).
20. Lannoye P.: Unconventional medicine Prowadzi zajęcia z medycyny alterna-
Nasilenie biologicznej, fizjologicznej lub
and the European Parliament; http://www.
tywnej przy szkołach medycznych: Har-
entretiens-internationaux.mc/welcome biochemicznej odpowiedzi na lek w ma-
vard i Columbia. Założyciel Homeo-
.htm
łej dawce może być skrajnie większe
pathic Educational Services (Berkeley,
21. Łozowski J.: Zarys homeopatii; Zakład
niż wtedy, gdy zastosowany zostanie
California), instytucji zajmującej się wy-
Wyd. Medycyny Naturalnej, Koszalin
ten sam lek w dużej dawce. Przykłady
dawaniem i rozpowszechnianiem war-
22. Morell P.: On Deviance and Conformity in
takich reakcji obserwuje się m.in. w dzia-
toSciowych materiałów naukowych i dy-
Ho me o p a t h y ; h t t p : / / www.
łaniu takich związków, jak napoje alko-
medicinegarden.com/Athena/index.html daktycznych o homeopatii.
holowe, gazy używane do znieczulenia,
23. Schulte J.: Effects of potentization in
f. VITHOULKAS GEORGE, ur. w 1932 r.,
aqueous solutions; Br Homeopath J 1999, barbiturany, niektóre trankwilizatory,
wybitny przedstawiciel homeopatii kla-
Oct., 88(4), 155-60
kofeina, nikotyna, salicylany, induktory
sycznej, autor kilku ważnych książek
24. Sułkowski H.: Uwagi o klasyfikacji, na-
enzymów (N. Allan) Rudolph ARNDT
z tej dziedziny; założyciel i wykładowca
zewnictwie i wzajemnych relacjach syste-
(1835 1900), psychiatra i homeopata
na Międzynarodowej Akademii Homeo-
mów leczniczych; Poradnik Lekarza Prak-
niemiecki; Hugo Paul Friedrich SCHULZ
patii Klasycznej (1995) w Alonissos
tyka 2001, 4, 8-10
(1853 1932), farmaceuta niemiecki.
25. Sułkowski H.: Trudne poznawanie ho- (Grecja), działającej pod patrona-
b. MEDYCYNA KLINICZNA przyjmuję,
meopatii; Poradnik Lekarza Praktyka
tem greckiego Ministerstwa Kultury.
2001, 7-8, 18-21 że termin jest równoznaczny z takimi
W 1996 r. wyróżniony przez parlament
26. Sułkowski H.: W sprawie dyskusji o ho-
nazwami, jak m. konwencjonalna, m. ofi-
szwedzki za istotny wkład w rozwój i pro-
meopatii i tak zwanej medycynie komple-
cjalna, m. alopatyczna. Oznacza medy-
pagowanie homeopatii The Right Liveli-
mentarnej; Poradnik Lekarza Praktyka
cynę reprezentowaną i nauczaną przez
hood Award, zwaną też Alternatywną
2002, 10, 20-22
oSrodki akademickie, programowo opar-
Nagrodą Nobla.
27. The Homeopathy Abstract Page; http:
tą na naukowej metodologii badań.
//www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query
Umownie stosuję nazwę medycyna kli-
28. Ullman D.: ABC Homeopatii; Oficyna Wy-
dawnicza SPAR, Warszawa 1991 niczna również w odniesieniu do medy-
Adres autora:
29. Ullman D.: A Condensed History of Ho-
cyny oficjalnej , istniejącej przed erą
Dr n. med. Henryk Sułkowski
meopathy; http://www.healthy.net.cgi-
naukowej metodologii badań.
ul. Aleksandrowska 118 m.102
bin/Cfml.exe
c. MEDYCYNA NATURALNA termin
91-224 Łódx
30. Ullman D.: Scientific Evidence for Homeo-
o nieostrym zakresie znaczeniowym,
pathic Medicine; /z/Consumer's Guide to
najczęSciej używany dla okreSlenia Przedruk z:
Homeopathy, Tarcher/Putnam 1996
wszystkich rodzajów działań na rzecz Poradnika Lekarza Praktyka ,
31. Ullman D.: Lancet Publishers Major Re-
view of Research on Homeopathic Me- zdrowia, których nie obejmuje medycyna 1/2003, str. 10 -12
dicine; http://www.homeopathic.com/
kliniczna. Bywa często używany jako sy-
hesbar.map
nonim nazw m. alternatywna lub m. kom- Serdecznie dziękujemy Redakcji Poradni-
32. Ullman D.: Homeopathic Medicine: Ma-
ka Lekarza Praktyka za umożliwienie
plementarna. Do medycyny naturalnej
king the Case for Nanopharmacology;
przedruku artykułu Doktora Henryka Suł-
zalicza się zwykle również homeopatię.
Natural Foods Merchandiser 2002, Oct.
kowskiego, dziękujemy również Autorowi
d. SIMILE inaczej ZASADA PODO-
33. Wassenhoven M.V.: The European Union
za publikację na naszych łamach.
BIEŃSTWA, REGUŁA PODOBIEŃ-
- Homeopathy and Other Unconventional
Medicines; International Health Meeting, STWA, sformułowana przez S. Hahne- Redakcja MB
Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2003, zeszyt 2
49
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
28 15 Grudzień 1994 Nikt nie lubi rosyjskiej armiiDlaczego komputer klienta nie widzi sieciDlaczego niektórzy nigdy nie nauczą się tańczyćrozdział 10 Dlaczego ludzie to nie ludzie57 26 Maj 2000 Dlaczego nikt ich nie ścigaDlaczego ISO 9000 nie działanarbutt nikt nie lubi cyganowPapierz nie lubi się przepracowywaćKarolina Gabryś Dlaczego on mnie nie słuchaDlaczego pozytywne myśli nie zawsze działająDlaczego Donald Tusk nie podszedł do ciała prezydentaDlaczego kobiety nie osiągają orgazmuLiderzy jedza na koncu Dlaczego niektore zespoly potrafia swietnie wspolpracowac a inne nie lidjedDlaczego nazywać Go Szatanem a nie LucyferemJak rozpoznac klamce Dlaczego ludzie nie mowia prawdy i jak ich na tym przylapacDlaczego niektórzy nie lubią warszawiakówwięcej podobnych podstron