Ciosek - Rozdział 12
PRZYSTOSOWANIE SI
CZA
OWIEKA DO ÅšRODOWISKA WI
ZIENNEGO I
PSYCHOLOGICZNE NAST
PSTWA IZOLACJI WI
ZIENNEJ.
1. Pojęcie przystosowania i proces prizonizacji.
Skazany, wchodząc do więzienia, jest już zwykle ukształtowanym człowiekiem ( określone cechy osobowości, doświadczenia,
świeża pamięć powiązań z otoczeniem, w którym żył). Może to sprzyjać adaptacji więziennej lub ją utrudniać.
Borucki odróżnia adaptację ( kontekst biologiczny) od przystosowania (kontekst socjopsychologiczny). W praktyce używa się
zamiennie tych pojęć.
Wg Tomaszewskiego Ä…ð Adaptacja(przystosowanie) to zmiana samego podmiotu stosownie do stanu sytuacji zewnÄ™trznej.
Przystosowanie Ä…ð zdolnoÅ›c dopasowania siÄ™ czÅ‚owieka do zmieniajÄ…cych siÄ™ warunków zew. (fizycznych i
społecznych) oraz umiejętność osiągnięcia w nich ważnych dla siebie celów)
Do środowiska więziennego lepiej przystosowani są więz
niowie wielokrotni ( bogatsze dośw., wyuczone mechanizmy
adaptacyjne)
U większości więz
niów Ä…ð ochronny (regresywny) typ przystosowania (Obuchowski). To obniżenie poziomu aspiracji w syt.
zwiększonych ograniczeń środowiska i pogodzenie się z tym, że nie można osiągnąć swych celów.
Sposoby przystosowania siÄ™ zależą m.in. od osobowoÅ›ci (np. LOC Ä…ð badania Goodstein, MacKenzie wykazaÅ‚y, że o wyższym
poziomie poczucia kontroli nad syt zew doświadczają mniej stresu i przejawiaja mniej negatywnych postaw wobec instytucji )
Wspomniani autorzy wyróżnili 18 zmiennych przystosowania więziennego (m.in. konflikty z innym więz
niami, z personelem,
obawa wiktymizacji, kontakty ze światem zew, zaburzenia psychosomatyczne) oraz 4 niezależne czynniki więziennej adaptacji
(stres lub lęk, prizonizacja, złe zachowanie się, brak zaangażowania i konfliktów)
Techniki radzenia sobie z izolacją więzienną wg Goffmana:
Øð Wycofanie siÄ™ (eskapizm  tendencja ucieczkowa)
To radykalne odcięcie się od otoczenia i koncentracja wyłącznie na sobie, sowich sprawach, zobojętnienie na sprawy innych,
rozluz
nienie z nimi kontaktów, brak zainteresowania więz
nia tym, co go otacza.
Nadużywanie mechanizmow obronnych (ucieczka w marzenia, idealizacja, egocentryzm, infantylizm, a nawet ostra
depersonalizacja i autyzm).
Qhm badał techniki przystosowania się więz
niów długoterminowych i dożywotnich ( ucieczka w świat marzeń, fikcji, fantazji)
Sturup Ä…ð ucieczka w Å›wiat fantazji i myÅ›lenie życzeniowe najczęściej u wiÄ™z
niów niedojrzałych emocjonalnie.
Fantazjowanie służy rozładowaniu wrogości, tłumionej agresywności, pragnień seksualnych.
Øð Bunt
2 formy Ä…ð zdecydowana i jawna postawa oporu i wrogoÅ›ci wobec personelu (typowa dla 1 fazy uwiÄ™zienia) vs. Sekretna niechęć
wobec administracji. Zwykle przeplatajÄ… siÄ™ ze sobÄ… te formy.
Øð Zadomowienie
Typowe dla recydywistów, często psychopatów; to stworzenie sobie pewnej swobody działania, względnie stabilnych i znośnych
warunków życia. Ten typ przystosowania mogą realizowac tylko osoby nie przeżywające szoku uwięzienia, odporne na syt
trudne, makiawelistyczne, o przewadze orientacji poznawczej nad emocjonalnÄ…, zdolne do szybkiej orientacji w syt. Osoby te sÄ…
jednoczesnie usłużne, serdeczne, ujmujące, czym zyskują sobie życzliwość wspołwięz
niów i personelu
Øð Konwersja
Skazany wydaje się przyjmowac wszystkie poglady personelu, jest posłuszny, zdyscyplinowany, nie stwarza problemów
wychowawczych, często to więzień funkcyjny; ta uległośc, podporządkowanie się to często pozory, skazany dba bowiem o
swoje interesy.
Øð Zimna kalkulacja
To kombinacja różńych technik, głównie zadomowienia się i konwersji. To wykorzystanie tajemnic, słabostek personelu oraz
zwyczajów więz
niów dla zdobycia oficjalnie zakazanych gratyfikacji.
Sikora Ä…ð wskazaÅ‚a inny sposób adaptacji (opisany przez K.Horney) tzn. mechanizm hamowania procesu przeżywania
sytuacji bolesnej (skazani starają się nie myśleć domu i o wolności, unikaja rozmów na ten temat, kształtuja postawę obojętności
wobec życia na zewnątrz, zapełniają czas w więzieniu róznymi formami zajęć (w ten sposób bronią się przed przykrymi
emocjami w syt, której nie mogą zmienić). A
ączy się to z retrospektywną dewaluacją ( pomniejszanie wartości wspomnień
sprzed więzienia)
1
Inne mechanizmy obronne:
Ä…ð fiksacja  utrwalanie siÄ™ pewnych sposobów zachowania pod wpÅ‚ywem uwiÄ™zienia powodujÄ…cego silnÄ… frustracjÄ™. (np. ciÄ…gÅ‚e
chodzenie po celi, odmierzanie jej krokami, żucie chleba, perfekcjonizm w ustawianiu rzeczy, ich ciągłe czyszczenie) Chodzenie
po celi może jednak też sprzyjać wzmocnieniu mięśni.
Clemmer  twórca koncepcji prizonizacji !!!!
W miarę trwania izolacji więziennej skazany nabywa coraz większej wiedzy na temat specyficznych wartości i norm
obowiązujących w więzieniu, wykazuje coraz wyższy stopień ich przyswojenia. To asymilacja kultury więziennej, norm
nieformalnego kodeksu postępowania więz
nia. Więzień uczy się specyficznych postaw i sposobów zachowania, rytuałów i
zwyczajów dotyczących jedzenia, ubierania się, pracy, odpoczynku, jezyka, sposobu zorganizowania zakładu karnego. Skazany
uczy się, że trzeba liczyć głównie na siebie.
Proces prizonizacji zaczyna się już po kilku tyg pobytu w zakładzie, zmienia osobowość, zwłaszcza więz
niów długoterminowych.
Przebieg prizonizacji zależy od:
- ilości skazań
- dotychczasowych doświadczeń
- charakteru związku więz
nia ze światem zew.
- stopnia akceptacji kultury więziennej
- stopnia identyfikacji z grupa przestępczą
Czynniki hamujÄ…ce ten proces:
- niski wyrok
- silna i niezależna osobowość
- pozytywne związki z rodzina na wolności
- odmowa ślepego przyjmowania norm kodeksu więziennego
- zaangażowanie w pracę i działalność kulturalno  oświatową w zakładzie
Prizonizacja ma służyć łagodzeniu dolegliwości więziennych (lepszemu przystosowaniu), ale z 2 strony przyczyniac się może do
integracji z grupami nieformalnymi i bezkrytycznej akceptacji przestępczości.
Badania Ramireza Ä…ð ZaÅ‚ożenie o caÅ‚kowitej opozycji (różne systemy wartoÅ›ci, zachowania) personelu i wiÄ™z
niów jest
nieprawdziwe
Kosewski; Wheeler; Garofolo i Clark Ä…ð badali agresywność wiÄ™z
niów i stopień ich prizonizacji; nie potwierdzono założenia,
że więz
niowie o różnym stażu będą się róznić w zakresie stopnia akceptacji zasad więziennych oraz postaw agresywnych, a
różnice te będą wprost proporcjonalne do długości pobytu w więzieniu.
Czyli koncepcja prizonizacji nie wystarczy do wyjaśnienia wszystkich zjawisk w więzieniu (kładzie bowiem nacisk na proces
uwewnetrzniania przez skazanego tylko fragmentu świata więziennego i nie musi wcale dotyczyć wszystkich więz
niów.
Kosewski stworzył własny model opisujący sytuację człowieka osadzonego w więzieniu. Jest to sytuacja upokorzenia, która
sprzyja pojawianiu siÄ™ czynnoÅ›ci anomijnych ( anomia Ä…ð zaÅ‚amanie siÄ™ struktury spoÅ‚ecznej i zwiÄ…zanej z niÄ… kontroli
społecznej). Skazany uważa za celowe wszelkie działania , które chronią jego poczucie godności. Tworzy pewne
usprawiedliwienia dla zachowań niegodnych, co likwiduje ewentualny dysonans moralny. Więzienny stan anomii polega na tym,
że normy i wartości społeczne są uznawane, ale nie są przestrzegane (mają kodeks więziennych norm podkulturowych, ale
funkcjonują zupełnie inaczej np. zamiast wzajemnego wsparcia- eksploatacja słabszych; zamiast normy wrogości wobec
personelu  współpraca z nim)
Pojęcia zbliżone do prizonizacji:
- ponowna socjalizacja - Garrity
- proces desocjalizacji  resocjalizacji - Peretti
- proces wtórnego przystosowania  Goffman,
- dekulturyzacja -Baratta
Baratta Ä…ð 2 aspekty negatywnej socjalizacji
" Dekulturalizacja  zmniejszenie zdolności przystosowania się do warunków życia na wolności wskutek obniżenia się
siły woli, utraty poczucia odpowiedzialności, oddalania się od norm ludzi wolnych
" akulturalizacja  przyjmowanie przez więz
niów wartości, postaw, modeli zachowania podkultury więziennej.
Peretti Ä…ð Desocjalizacja  resocjalizacja
" desocjalizacja  zmiana wolnościowego pojęcia siebie i swoich ról
" resocjalizacja - próba ponownej oceny samego siebie w niezwykłej sytuacji i określenia swych nowych ról społecznych.
2
Krótko mówiąc - skazany z czasem uczy się jak zdobywać w więzieniu to, na czym mu zależy i unikać tego, co sprawia mu
przykrość.
2. Psychologiczne następstwa izolacji więziennej
a) proces stygmatyzacji Ä…ð rozpoczyna siÄ™ w fazie dochodzenia i aresztu, to rodzaj naznaczania  należysz do podkultury
przestępczej , utrata wolności jest dla skazanych dowodem ich moralnego odrzucenia i potępienia przez wolne społeczeństwo, w
obrębie zakładu zamkniętego dalsze nadawanie etykiet, często nawet po wyjściu na wolność człowiekowi przypomina isę,że
utracił status normalnego obywatela i jest przestępcą, u więz
nia kształtuje się obraz siebie zgodny z tą przypisana mu rolą (stąd
poczucie solidarności z grupą skazanych i identyfikacja z nią)
b) proces standaryzacji Ä…ð regulamin wiÄ™zienny nakazuje okreÅ›lony sposób postÄ™powania ze wszystkimi wiÄ™z
niami,
uniformizacja ubioru, przepisy dotyczące ilości posiadanego mienia prywatnego więz
nia, jednakowy dla wszystkich sposób
zaspokajania podstawowych potrzeb.
Naturalną potrzebą człowieka jest pragnienie bycia niepowtarzalnym, indywidualnym. Standaryzacja temu przeczy  stad
niepokój, poczucie zagrozenia, gwałtowne reakcje mające zwrócić uwagę innych na siebie.
c) proces degradacji Ä…ð czÅ‚owiek pozbawiony wolnoÅ›ci staje siÄ™ przedmiotem manipulacji ze strony administracji lub
silniejszych więz
niów; czeste są sytuacje ponizania, upokarzania, znieważania godności,
d) proces depersonalizacji Ä…ð wynika z powyższych; to subiektywne poczucie obcoÅ›ci, nierealnoÅ›ci siebie ( u ludzi zdrowych
występuje to w sytuacji silnego stresu i długotrwałej syt trudnej) ; proces ten postępuje, bo w izolacji zawieszeniu ulegaja
osobiste, zawodowe, rodzinne plany na przyszłośc, brak możliwości podejmowania dobrowolnych decyzji w więzieniu, brak
potrzeby planowania działań codziennych w zakładzie.
Depersonalizacja to mniej lub bardziej trwałe zmiany w osobowości, w obrazie samego siebie.
Fazy wykonywania kary pozbawienia wolności:
Zwykle rozpad życia psychicznego więz
nia następuje w 3 fazach ( okres początkowy, środkowy  najdłuższy, końcowy)
Rabinowicz Paryzek Waligóra & Madeja
Przygnębienie, U więz
niów długoterminowych Okres depresyjny (Rozpacz,
Faza 1
rozpacz, wstrząs po 3 pierwsze lata to przygnębienie, obniżenie nastroju,
uwięzieniu manifestowany protest przeciw czasem załamanie psychiczne, ból
regulaminowi, niepokój, izolacji; z czasem apatia, zanik
dręczące marzenia senne, zainteresowań, znieruchomienie
bezsenność, reakcje psychofiz, lęk, ubytek wagi, zaburz
schizofrenopodobne; wykształca gastryczne, stany katatopodobne u
się postawa niechęci i wrogosci skazanych na wysokie wyroki, u osób
wobec personelu (już po 5 mies.) inteligentnych może wystąpić
poczucie winy, autorefleksja, u osób
silnie związanych ze środowiskiem
przestępczym  dalsza deformacja
postaw, systemu wartości, gniew,
bunt)
Smutek, nuda, Faza 2 i 3 to zobojętnienie Faza psychofizycznej aktywności
Faza 2
egzaltacja, tęsknota więz
nia, rezygnacja, stopniowy (nadwrażliwośc, zmienność nastroju,
za ludz
mi na zanik reakcji agresywnych, impulsywność, agresja, autoagresja,
wolności postępujące skłonności reakcje histeropodobne, neurotyczne,
eskapistyczne (ucieczka od
ludzi, problemów)
Najdłuższy okres; Faza rezygnacyjnego uspokojenia
Faza 3
duchowa cisza, (przystosowania więziennego),
bezwład, poczucie nudy
znieruchomienie,
poddanie siÄ™
nudzie, monotonii,
nadal silne, lecz
już tępe cierpienie
Åšluga, Smith Ä…ð badania psychiatryczne i psychologiczne wykazaÅ‚y coÅ› innego
" Psychiatryczne  po 4-6 latach u więz
nia pojawia się syndrom izolacji lub odosobnienia (ogólne zubożenie psychiczne 
spadek sprawności intelektualnej, mniejsza zdolnośc koncentracji uwagi, stereotypia, utrata poczucia rzeczywistości).
Jego wystapieniu sprzyjają wiek, pewne cechy osobowości, czas izolacji (im dłuższy czas, tym słabszy mechanizm
obrony nerwowej i silniejszy ten syndrom)
3
" Psychologiczne  nie stwierdzono spadku poziomu ogólnej inteligencji, a nawet zanotowano poprawę sprawności
intelektualnej, nie wykazano zubożenia psychicznego ani niekorzystnych zmian osobowości, zaobserwowano jedynie
osłabienie reakcji psychomotorycznej, postępujący proces introwertyzacji
Inne następstwo izolacji  uruchomienie poczucia winy (a zatem spowodowanie pozytywnej przemiany wewnętrznej więz
nia).
Ocena wÅ‚asnego postÄ™powania poprzez uwewnÄ™trznione zasady moralne Ä…ð sumienie.
Szewczuk (podziaÅ‚ sumienia za Å›w. Tomaszem z Akwenu)Ä…ð
" sumienie przeduczynkowe (gdy sądzimy, ze coś trzeba uczynić lub czegoś zaniechać)
" sumienie pouczynkowe (gdy czynność już spełniona dobrze lub z
le)  przejawem tego sumienia jest poczucie winy!
Bier Ä…ð 3 rodzaje poczucia winy
" normalne  gdy człowiek z własnej woli łamie obowiązujacą normę, jest obiektywnie winny, to świadome poczucie
winy
" neurotyczne (patologiczne)  poczucie winy jest nieproporcjonalnie duże, nie odpowiada realnej syt, jest
wyimaginowane, osoba nie jest obiektywnie winna.
" Nieuświadomione  tkwi w podświadomości, rodzi potrzebę bycia ukaranym, czasami staje się motywem zachowania
przestępczego, przynosi to wtedy ulgę, bo już można poczucie winy odnieśc do realnej sytuacji; tzw.  kryminaliści z
poczucia winy Freuda.
Poczucie winy:
Ä…ð jako aktualny stan podmiotu  w nastÄ™pstwie naruszenia normy
Ä…ð jako wzglÄ™dnie staÅ‚y element osobowoÅ›ci - jak czÄ™sto i silnie odczuwamy poczucie winy ( to poczucie winy chroni przed
popełnianiem czynów sprzecznych z moralnością)
Poczucie winy Ä…ð przykry stan emocjonalny (zaburzenie stabilnoÅ›ci poczucia wÅ‚asnej wartoÅ›ci, samoobwinianie siÄ™, czasem
wymierzanie sobie dolegliwych kar psychicznych lub fizycznych; może skłaniać do pokuty, aktów zadośćuczynienia, altruizmu),
to warunek resocjalizacji, przemiany wewn.
Neutralizacja winy (Reykowski)  3 mechanizmy obronne
" zlekceważenie wagi popełnionego czynu (sprawca orzeka, ze ofiara nie doznała cierpień lub są one minimalne, zasłużyła
na nie)
" zaprzeczanie własnym możliwościom zrobienia czegoś
" zaprzeczanie własnej odpowiedzialności, przypisanie jej sytuacji, zbiegowi okoliczności, innym ludziom lub samej
ofierze.
Badania Poznaniaka Ä…ð poczucie winy jako staÅ‚y skÅ‚adnik osobowoÅ›ci u przestÄ™pców jest wiÄ™ksze niż u nieprzestÄ™pców. Może
to wynikać z tego,ze narzędzie (Kwest.poczucia winy Kofty) było obciążone zmienną aprobaty społecznej. Poczucie winy może
być wysokie u przestępców, ale samokontrola niska i dlatego dokonują przestępstw.
Badał też sytuacyjne poczucie winy  większe wobec rodziny ofiary niż wobec samej ofiary.
Techniki obrony własnego  ja
- przemieszczenie odpowiedzialności
- dehumanizacja ofiary
- potępienie osób potępiających
3. Zaburzenia w zachowaniu się więz
niów.
Nie wszystkie zaburzenia są efektem izolacji, niektóre mogły zaistniec przed uwięzieniem, a izolacja tylko pogłębiła objawy
lub uwięzienie przyczyniło się do ujawnienia posiadanych już predyspozycji.
3.1. Zaburzenia emocjonalne
Procesy emocjonalne (procesy ustosunkowania)  to pewna ocena stosunku człowieka do otaczającego świata i ocena tego,
co siÄ™ dzieje wewnÄ…trz niego samego.
Emocje wpływają na funkcjonowanie człowieka  dodatnie sprzyjają pozytywnemu stosunkowi do świata, polepszają
samopoczucie, negatywne  sprzyjają reakcjom negatywnym, wrogości, agresji, wycofywaniu się.
Badania Sikory Ä…ð potwierdziÅ‚y wysokÄ… czÄ™stotliwość wystÄ™powania zaburzeÅ„ emocjonalnych u wiÄ™z
niów (zbadano 35
więz
niów z wyrokiem 2  13 lat, którzy odsiedzieli już od 6 mies- 6 lat). U większości wysoki poziom stresu, u wszystkich
objawy nerwicowe , proces neurotycznego zahamowania przeżywania uczuć (wypieranie ich, tÅ‚umienie Ä…ð stÄ…d patologiczny lÄ™k),
u 74% objawy opozycji, buntu, agresji; w 97% lęk i czynności obronne; poza tym u większości osłabienie samokontroli
emocjonalnej, emocjonalna chwiejność, stałe napięcie i niepokój wynikający z ciągłego poszukiwania obiektu stabilizacji
uczuciowej.
Z tych problemów emocjonalnych mogą wynikać trudności w resocjalizacji. U długoterminowych więz
niów problemy emocj.
mogÄ… być jeszcze poważniejsze ( badania Urlich Ä…ð skazani na dożywocie, a potem uÅ‚askawieni sÄ… po 12 latach odbywania kary
4
niezdolni do życia społecznego, pozbawieni nadziei zapadają na choroby psychiczne, tracą energię życiowa, obojętnieją;
automatyzm.
3.2. Choroby psychiczne
Najpoważniejsze konsekwencje izolacji, wiążą się z tym patologiczne zmiany w przebiegu procesów:
- poznawczych (percepcja, pamięć, myślenie)
- popędowo  emocjonalnych i woluntarnych
- zaburzenia świadomości
- patologiczne zmiany struktury osobowości
Nie stwierdza się jakiejś szczególnej, odrębnej odmiany psychoz u skazanych (psychozy przestępców, psychozy pojedynczej
celi). Czasami jednak psychozy w warunkach izolacji mają inny przebieg, objawy, treść.
Do grupy psychoz o podłożu biologicznym występujących u więz
niów należą:
- porażenie postępujące
- psychoza maniakalno  depresyjna
- psychoza paranoidalna
- majaczenie drżenie (rzadko)(delirium tremens  u więzionych alkoholików)
- różne postacie schizofrenii (wystÄ™pujÄ…ce nie tylko w izolacji Ä…ð prosta, hebefreniczna, paranoidalna, katatoniczna; różnicuje
się je ze względu na przebieg choroby i zespół objawów.)
Ogólne objawy schizofrenii:
- osłabienie lub całkowita utrata kontaktu z otoczeniem i zamkniecie się w sobie (autyzm)
- rozkojarzenie myślenia (inkoherencja)
- stępienie uczuciowości wyższej
- ambiwalencja przeżyć emocjonalnych
- osłabienie zainteresowań, spadek aktywności
- urojenia, halucynacje
- postępujące rozszczepienie osobowości
Sytuacja uwięzienia ma mały związek z tym , jak się będzie przejawiała schizofrenia. Może wpływać np. na treść myśli i
urojeń (dotyczą wówczas życia więziennego, administracji itp.)
Wyraz
niejszy związek miedzy pozbawieniem wolności a psychozami reaktywnymi (sytuacyjnymi) !!! ( u skazanych
pojawiaja się czesciej niż psychozy o podłożu biologicznym)
SÄ… to:
żð depresja reaktywna ( zahamowanie psychoruchowe, smutek, lÄ™k, niekiedy urojenia winy lub przeÅ›ladowcze,
rzadko halucynacje  zwykle wzrokowe; u takich więz
niów często próby samobójcze)
żð reakcje urojeniowe (lÄ™kowe, przeÅ›ladowcze  krótkotrwaÅ‚e lub przewlekÅ‚e; przewlekÅ‚e to paranoidalno 
życzeniowe zniekształcenie sytuacji [ niepamięc przestępstwa i wyroku, życzeniowe fałszowanie rzeczywistości,
kompleks niewinności i ułaskawienia] i stany urojeniowo  pieniacze [ dotyczą władz więziennych, sądowych,
administracyjnych; więzień czuje się prześładowany przez władze, wśród współwięz
niów dostrzega wywiadowców
tych służb] )
żð reakcje prymitywne (np.zespół Gansera, otÄ™pienie rzekome; objawy otÄ™pienne, apatia, bezradnoÅ›c, stereotypia
ruchów, spowolnienie tempa psychicznego); przypominają otępienie intelektualne pochodzenia organicznego,
często mylnie uważane za symulowanie choroby psychicznej !)
U więz
niów czasem zamroczenie proste ( epizodyczne zaburzenie świadomości z urojeniami o charakterze życzeniowym,
pozostawia czesciową lub całkowita niepamięć) i zamroczenie z osłupieniem (stupor) (to też zaburz okresowe, ale sfery
ruchowej + halucynacje słuchowe, urojenia prześladowcze)
Przyczyny psychoz reaktywnych:
- czynniki dyspozycyjne (urazy mózgowe, zatrucia, zmiany miażdżycowe)
- urazy psychiczne ( śmierć kogos bliskiego, rozwód, wyrok, uwięzienie)
Jeśli wystąpił uraz psychiczny to treśc psychozy, która ewentualnie się po nim pojawi będzie związana z tym ciężkim
przeżyciem (np. uwięzieniem)
Stwierdzenie jakiejs psychozy (biologicznej lub reaktywnej) stanowi podstawÄ™ do odroczenia lub przerwy w odbywaniu kary
!!!
3.3. Nerwice
Są skutkiem jakiegos pojedynczego silnego wstrząsu lub efektem długotrwałego kumulowania się urazów psychicznych. Ich
etiologia i objawy podobne do psychoz reaktywnych. Reaktywnych. U więz
niów (szczególnie pozostających w areszcie
śledczym) występują izolowane reakcje nerwicowe lub całe zespoły nerwicowe , które utrwalaja się w określoną postać nerwicy
5
Główne typy nerwic:
Øð neurastenia
Øð psychastenia
Øð histeria
Øð nerwica natrÄ™ctw (anankastyczna)
Inne typy:
- nerwica depresyjna
- hipochondryczna
- rentowa
- wypadkowa
- płciowa
- oczekiwania
- niedzielna Jð
Obraz kliniczny nerwic:
- brak objawów psychotycznych (urojeń, halucynacji, rozkojarzeń)
- objawy osiowe ( lęk, egocentryzm, uporczywa koncentracja na swoich dolegliwościach, błędne koło objawów nerwicowych,
objawy wegetatywne)
Najczęściej w więzieniu wystepują:
üð neurastenia (nerwica sÅ‚abych nerwów)  pojawia siÄ™ w nastÄ™pstwie dÅ‚ugotrwaÅ‚ego stresu; 2 postacie 
hiposteniczna(najczęściej u skazanych; zmeczenie psych i fizycz, senność, szybka utrata sił, skargi wegetatywne np. na
układ trawienny), hipersteniczna;
üð nerwica depresyjna (lub zespół nerwicowo  depresyjny)  przypominajÄ… depresjÄ™ reaktywnÄ…; obniżony nastrój,
spowolnienie psychoruchowe, poczucie beznadziejności, krzywdy lub winy, tendencje samoagresywne, też samobójcze)
üð nerwica histeryczna  u osób żądnych znaczenia nieadekwatnego do ich możliwoÅ›ci, uczuciowo niezrównoważonych,
teatralne zach; objawy ze strony narządów wewnętrznych (bóle brzucha, zawroty głowy, wymioty), ze strony narządów
sensorycznych lub motorycznych (ślepota, głuchota funkcjonalna, zaburzenia chodzenia, paraliże), objawy psychiczne
(sugestywność, zmiennośc uczuć, przyćmienie świadomości); może być odebrana jako symulowanie choroby psych ,
często samouszkodzenia, próby samobójcze o charakterze demonstracyjnym i instrumentalnym.
3.4. Zaburzenia w sferze seksualnej
Potrzeba seksualna to jeden z najważniejszych motywów ludzkiego postępowania, jej niezaspokojenie przez dłuższy czas
prowadzi do niespecyficznych zaburzeń w procesie przystosowania się człowieka do otoczenia.
Uwięzienie uniemożliwia całkowicie zaspokojenie tej potrzeby osobom o tzw. normalnej orientacji (ograniczenie swobody
zaspokojenia popędu płciowego  jeszcze jeden skutek izolacji). Popęd seksualny daje o sobie znac nawet w sytuacji skrajnego
zagrożenia życia ( bo realizacja tej potrzeby zwykle oznacza jednoczesne zaspokojenie potrzeby przynależności, akceptacji itp.)
Stała deprywacja seksualna + monotonia wrazeń i wspomnienia wcześniejszych dośw. seksualnych = wzrost napięcia
seksualnego, poszukiwanie zastępczych sposobów jego rozładowania.
3 sposoby adaptacji więz
niow:
- całkowita abstynencja płciowa  często
- masturbacja  często
- kontakty homoseksualne ( dobrowolne lub wymuszone)  rzadziej; u 17  40 % skazanych
Zainteresowania homoseksualne - częstsze u więz
niów mężczyzn , wymienia się różne przyczyny - od genetycznych do
środowiskowych.
Środowisko jednopłciowe, izolacja aktywizują zainteres homoseks zwłaszcza u osób, u których te tendencje są nieświadome i
stłumione.
Poza tym takie zachowania narzuca też czasem podkultura więzienna
Gwałty homoseksualne  przejaw brutalności, zwyrodnienia sprawców, ofiary słabsze fizycznie i mniej sprawne umysłowo
(najpierw długi czas zmuszane do innych, poniżających czynności np. stałe porządkowanie celi, czyszczenie obuwia
prześładowców, pranie ich skarpet, obgryzanie im paznokci u stóp, noszenie ich na grzbiecie, spanie na podłodze, naśladowanie
głosów zwierząt + fizyczne udręki  bicie, tatuaż wbrew woli, kłucie igłą, grożenie uduszeniem)
Ofiary w syt terroru często odwołuja wcześniejsze zeznania, nie składają skarg, stąd sprawcy czują się bezkarni.
Giza & Morasiewicz Ä…ð badania nad wpÅ‚ywem izolacji wiÄ™ziennej na powstawanie tendencji homoseksualnych u wiÄ™z
niów
młodocianych (17-21 lat)
- skalę Kinseya wykorzystano (dla zbadania ukierunkowania popędu)
- u recydywistów (wcześniej więzienie lub poprawczak) znacznie więcej osób biseksualnych i homoseksualnych niż u osób
pierwszy raz karanych.
- podczas pobytu w więzieniu u osób pierwszy raz karanych odsetek homoseksualistów wzrósł z 3,3% do 9,3%.
6
- wnioski  izolacja wiezienna sprzyja patologizacji sfery psychoseksualnej , zwłaszcza u osób młodych, których pozbawia okazji
doświadczeń  normalnych i społecznie akceptowanych.
Więz
niowie dokonujÄ… rozgraniczenia na:
- osoby o stałej preferencji do zachowan homoseksualnych ( objaw słabości, kobiecości, emocjonalności; pogardza się nimi)
- osoby podejmujące zachowania seksualne tylko i wyłącznie jako reakcję na deprywację potrzeby seksualnej ( oznaka siły i
męskości, wynik sytuacyjnej konieczności)
Klasyfikacja więz
niów homoseksualistów (wg roli jaką przyjmują w kontaktach seksual.)( Sykes) :
üð  gueens ,  fags  oddajÄ… siÄ™ praktykom homoseksualnym dobrowolnie i dla przyjemnoÅ›ci, ich preferencje przejawiajÄ…
się też w wyglądzie, stylu zachowania), niektórzy poprzez trwały, głeboki związek emocjonalny z ich silnym
 opiekunem o wys pozycji otrzymujÄ… przywileje, pomoc, ochronÄ™ przed atakiem ( ten zwiÄ…zek ma charakter przyjazni)
üð  punks  kontakty homoseksualne dla korzyÅ›ci lub zysku, 2 podgrupy :
Ä…ðwiÄ™z
niowie agresywni, silni i odporni ( canteen punks ), którzy oddają się za pewne dobra kantynowe  papierosy,
słodycze, pewne usługi, pieniądze
Ä…ð  pressure punks  oddajÄ… siÄ™ ze wzglÄ™du na strach, lÄ™k i nacisk wiÄ™z
niów silniejszych; są to zwykle więz
niowie
młodociani, z małym dośw więziennym, słabi fiz, mało sprawni intelektualnie, którzy stali się ofiarą gwałtu
üð  wolf ,  jocker  odgrywajÄ… rolÄ™ aktywna i agresywnÄ…, to dla nich manifestacja mÄ™skosci i siÅ‚y (ale czasem może to
być przejaw ich ukrytej skłonności), jedynie ta grupa nie naraża się na potępienie!!!
Clayton Ä…ð 3 grupy homoseksualistów
vð autentyczni
vð sytuacyjni (czÄ™sto majÄ… żony i dzieci)
vð osoby o ukrywanych skÅ‚onnoÅ›ciach homoseks, które sÄ… tego nieÅ›wiadome, ale jednoczeÅ›nie odczuwaja pewna
niepewnośc co do swojej tożsamości seksualnej
Sytuacyjny homoseksualizm ulega często utrwaleniu (głównie u biseksualnych, latentnie homoseksualnych) i staje się przyczyną
trudności adaptacyjnych po wyjściu na wolność (niechęć i niezdolnośc do  normalnego współżycia płciowego). Największe
ryzyko u młodocianych (kształtuje isę dopiero ich orientacja)
Agresja seksualna wśród więz
niów (wg Nacci & Kane)
a) sluży bardziej potrzebie agresji niż realizacji potrzeby seksualnej
b) jest motywowana uprzedzeniami rasowymi
c) może podlegac pewnej kontroli i regulacji (np. zajecia redukujące napiecie)
d) gwałty seksualne są dziełem głównie tych, którzy czynnie uczestniczą w podkulturze więziennej
e) aktywnosc homoseksualna w więzieniu jest zjawiskiem niebezpiecznym, destrukcyjnym i prowadzi do przemocy
f) homoseksualizm rozpowszechniony jest głównie w zakładach dla więz
niów długoterminowych
g) więz
niowie angażujący się w kontakty homoseksualne nie są uważani z homoseksualistów, jeśli przyjmą w tych
kontaktach role męskie i przekonają innych, ze ich homoseks wynika tylko z braku kobiet.
Patologizacja sfery seksualnej u więzionych kobiet:
W zakładach kobiecych funkcjonują dość stabilne w czasie, nieformalne grupy ( niby rodziny ) skladające się z
homoseksualnych par. CentralnÄ… pozycjÄ™ zajmuje silna, dominujaca kobieta ( ojciec rodziny), dalsze pozycje zajmujÄ… osoby
submisyjne (pełnią rolę żony, siostry, brata, wujka itp.). Celem tego układu  kontrola uczucia zazdrości relacjach
interpersonalnych
Kosewski Ä…ð  podkultura sprzedajnej miÅ‚oÅ›ci w wiÄ™zieniu kobiecym
Nawijanie Ä…ðuczuciowy zwiÄ…zek miedzy kobietami o wyrażnie seksualnej konotacji. A
adna, śmiała, energiczna kobieta o męskim
sposobie bycia jest wzorem osoby nawijającej, ma szansę zdobyć wiele partnerek (to powód do dumy)
3 rodzaje więziennej miłości (Kosewski) :
a) godna  w postaci przyjaz
ni albo związków lesbijskich nacechowanych autentycznym uczuciem i bezinteresownością
b) sprzedajna  można ja kupic za dobra materialne  pozór prawdziwych uczuć
c) niegodna  ma cechy hazardu, ostentacji, nienasycenia; często inicjowana przez kobiety o rysach psychopatycznych, wywołuje
wstręt i potępienie.
W podkulturze mężczyzn więz
niów seks za pieniadze jest potępiany; u kobiet natomiast występuje nawet tzw. więzienna
podkultura prostytucji
Zredukowac napięcie związane z deprywacja potrzeby seksualnej (i związanej z nią potrzeby kontaktu emocjonalnego) mogą
intymne spotkania z bliskimi osobami płci przeciwnej (widzenia małżeńskie lub rodzinne, intymne spotkania małżeńskie,
7
kilkunastogodzinne i kilkudniowe przepustki co pewien czas). Takie środki mogą też obniżyć poczucie osamotnienia i
odrzucenia, pobudzić pozytywne więzi emocjonalne z rodziną, zneutralizowac czynniki utrudniające resocjalizację.
Natężenie agresji seksualnej zmniejszac może też odpowiednia klasyfikacja więz
niów i umiejętne ich rozmieszczenie,
polepszenie warunków zycia w zakładzie.
8