Autor: Bernard Stark
PRZYK¸ADOWY ARKUSZ
EGZAMINACYJNY Z GEOGRAFII
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy: 120 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. SprawdÄ™, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 13 stron (zada-
nia 1 25). Ewentualne braki zg"oĘ przewodniczącemu zespo"u
nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. UŻywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym tu-
szem/atramentem.
4. Nie uÅ»ywaj korektora, a b"´dne zapisy wyraÄ™nie przekreĘl.
5. Pami´taj, Å»e zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie.
6. Podczas egzaminu moÅ»esz korzystaç z o"ówka, gumki (wy"Ä…cznie
do rysunków) oraz linijki.
Úyczymy powodzenia!
Za rozwiÄ…zanie
wszystkich zadał

moÅ»na otrzymaç
"Ä…cznie
50 punktów.
Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.
Geografia. Poziom podstawowy
2
Do rozwiązania zadał
1 7. wykorzystaj za"Ä…czonÄ… barwnÄ… map´ fragmentu Parku Narodo-
wego  UjĘcie Warty oraz w"asnÄ… wiedz´.
Zadanie 1. (2 pkt)
KorzystajÄ…c ze skali mapy, oblicz odleg"oĘç rzeczywistÄ… (w km) w linii prostej mi´dzy le-
Ęniczówkami w Czarnowie i Chartowie.
Miejsce na obliczenia
OdpowiedÄ™: .................................................................................................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
W jakim kierunku naleÅ»y wyjechaç ze S"oÅ‚
ska, aby dostaç si´ do Kostrzyna nad OdrÄ…?
OdpowiedÄ™: .................................................................................................................................
Zadanie 3. (2 pkt)
Na podstawie mapy wykonaj poniŻsze zadania.
a) Odszukaj najwyÅ»sze wzniesienie znajdujÄ…ce si´ na mapie i podaj jego wysokoĘç.
WysokoĘç wzniesienia: .................................
b) ZnajdÄ™ poziomic´ o najniÅ»szej wysokoĘci znajdujÄ…cÄ… si´ w kwadracie, gdzie jest najwyÅ»-
sze wzniesienie, i oblicz róŻnic´ wysokoĘci mi´dzy nimi.
Miejsce na obliczenia
OdpowiedÄ™: ..............................................................................................................................
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
3
Zadanie 4. (2 pkt)
Na podstawie analizy treĘci mapy oraz w"asnej wiedzy podaj, jakie elementy Ęrodowiska
przyrodniczego zadecydowa"y o utworzeniu Parku Narodowego  UjĘcie Warty .
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 5. (1 pkt)
PodkreĘl w"aĘciwą odpowiedę.
Dominującą dzia"alnoĘcią rzeębotwórczą charakterystyczną dla biegu Warty na terenie
przedstawionym na mapie jest:
a) erozja wg"´bna,
b) erozja boczna,
c) erozja wsteczna,
d) akumulacja rzeczna.
Zadanie 6. (2 pkt)
Porównaj kwadraty A4 i D5, wskazujÄ…c trzy róŻnice mi´dzy nimi dotyczÄ…ce elementów
Ęrodowiska przyrodniczego.
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 7. (1 pkt)
Podaj dwie formy ochrony przyrody wyst´pujÄ…ce na obszarze przedstawionym na mapie.
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
4
Zadanie 8. (2 pkt)
PodkreĘl odpowiedzi, w których mowa jest o:
 typie Żyznych gleb, które powstają na obszarach zarastających bagien,
 nazwie lasów liĘciastych wyst´pujÄ…cych w strefie podmok"ej, okresowo zalewanej lub
mocno wilgotnej dolin rzecznych.
A. czarnoziemy E. bory
B. mady F. "´gi
C. r´dziny G. olsy
D. czarne ziemie H. grÄ…dy
Zadanie 9. (1 pkt)
OkreĘl po"oŻenie geograficzne punktu A, zakreĘlając odpowiednią odpowiedę.
90° 80° 70°
50°
A
40°
30°
a) m  85°N; {  45°W b) m  85°E; {  45°S
c) m  85°S; {  45°E d) m  85°W; {  45°N
Zadanie 10. (2 pkt)
SpoĘród podanych elementów (stref klimatycznych, roĘlinnych oraz charakterystycznych
dla nich gleb) wybierz w"aĘciwe i uzupe"nij tabel´.
Strefa klimatyczna: równikowa, podrównikowa, zwrotnikowa, podzwrotnikowa, umiarko-
wana ciep"a, polarna
Strefa roĘlinna: sawanna, makia, step, las mieszany, tajga, tundra
Gleby: laterytowe, szaroziemy, buroziemy, brunatne, bielice, tundrowe
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
5
Strefy klimatyczne Strefy roĘlinne Gleby
las deszczowy (dŻungla)
umiarkowana ch"odna
czarnoziemy
subpolarna
Zadanie 11. (2 pkt)
Na podstawie danych w tabeli wykonaj diagram ko"owy oraz sformu"uj wniosek dotyczÄ…-
cy ukszta"towania powierzchni Afryki.
WysokoĘç Powierzchnia Powierzchnia
Lp.
[m n.p.m.] [mln km2] [%]
1 do 300 6,7 22,5
2 300 1000 16,6 55,7
3 powyŻej 1000 6,5 21,8
29,8 100
Wniosek:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
6
Zadanie 12. (2 pkt)
Napisz, jaka jest zaleÅ»noĘç mi´dzy atmosferÄ… a litosferÄ…, podajÄ…c przyk"ady.
Przyk"ad wp"ywu atmosfery na litosfer´:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Przyk"ad wp"ywu litosfery na atmosfer´:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Zadanie 13. (2 pkt)
Do kaÅ»dego z podanych opisów form polodowcowych wpisz w"aĘciwÄ… nazw´ spoĘród po-
danych poniŻej.
Formy polodowcowe: ozy, moreny czo"owe, drumliny, mutony, kemy, sandry.
a) pagórki, o wysokoĘci od kilkunastu centymetrów do kilkudziesi´ciu metrów, powstajÄ…-
ce w wyniku egzaracji pod"oÅ»a skalnego przez poruszajÄ…cy si´ po nich lodowiec
& & & & & & & & & & .
b) rozleg"e, p"askie stoŻki nap"ywowe zbudowane ze Żwirów i piasków osadzonych i wy-
p"ukanych przez wody pochodzÄ…ce z topnienia lÄ…dolodu
& & & & & & & & & & .
c) owalne wzgórza, u"oŻone prostopadle do czo"a lądolodu, o pod"uŻnym, asymetrycznym
profilu (bardziej stromy stok wyst´puje od strony, z której nasuwa" si´ lÄ…dolód)
& & & & & & & & & & .
d) wa"y, silnie wyd"uÅ»one pagórki o wysokoĘci najcz´Ä˜ciej kilkunastu metrów i d"ugoĘci
nawet kilkudziesi´ciu kilometrów, wyniesione wskutek osadzania piasku i Å»wiru przez wo-
dy p"ynÄ…ce pod lodowcem w rynnach
& & & & & & & & & & .
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
7
Zadanie 14. (3 pkt)
ZagroŻenia mokrade"
Obszary wodno-b"otne retencjonujÄ… i oczyszczajÄ… wod´, przeciwdzia"ajÄ… powodziom, za-
pobiegają poŻarom i mają niewymierne znaczenie ekologiczne, tworząc jedne z najbardziej
produktywnych ekosystemów na Ęwiecie wraz z ich zespo"ami roĘlinnymi i zwierz´cymi.
Zanieczyszczenie wód jest zwykle postrzegane przez spo"eczeł
stwo jako najwi´ksze za-
groÅ»enie ekosystemów wodnych. Jednak duÅ»o wi´kszym zagroÅ»eniem dla obszarów wod-
no-bagiennych jest obecnie ich odwodnienie. Dotychczas osuszano tysiące obszarów b"ot-
nych, przede wszystkim torfowisk, chcÄ…c je  uproduktywniç dla celów rolniczych
i  zoptymalizowaç ich stosunki wodne . PoczÄ…wszy od XVIII wieku przez prawie trzy stu-
lecia w Europie Ârodkowej dominowa"o dÄ…Å»enie do  uproduktywnienia nieuÅ»ytecznych
bagien . Najcz´Ä˜ciej oznacza"o to ich odwodnienie. Takie postrzeganie mokrade" zdomi-
nowa"o europejskie rolnictwo i leĘnictwo, a nawet utrwali"o si´ w ówczesnej literaturze.
W rezultacie prawie wszystkie torfowiska na ziemiach obecnej Polski poci´to sieciÄ… ro-
wów odwadniających. Ochrona mokrade" pozostaje teŻ w konflikcie z eksploatacją torfu,
a problem ten moÅ»na co najwyÅ»ej z"agodziç, ale nie w pe"ni rozwiÄ…zaç.
Niektóre ekosystemy mokrad"owe związane są z okreĘlonymi formami ich uŻytkowania
gospodarczego. Chodzi tu przede wszystkim o obszary rolnicze: wilgotne "Ä…ki i pastwiska
oraz ekstensywne koszenie i wypas. Tradycyjny rytm umiarkowanego uŻytkowania jest
nieroz"Ä…cznie wpisany w ich charakter, jest warunkiem ich istnienia i zachowania zwiÄ…za-
nej z nim róŻnorodnoĘci biologicznej. Na przyk"ad wilgotne pastwiska w dolinach rzecz-
nych są biotopami licznych gatunków ptaków. Rozmaite typy wilgotnych "ąk gromadzą
cennÄ… flor´, z licznymi gatunkami storczyków i mieczykami. W zwiÄ…zku z intensyfikacjÄ…
metod chowu byd"a zmniejszy"o si´ zapotrzebowanie na turzyce i trawy o niskiej wartoĘci
paszowej, tradycyjnie uŻywane jako Ęció"ka. Doprowadzi"o to do ca"kowitego juŻ niemal
zaniku "Ä…k jednokoĘnych, na których nast´puje obecnie szybka sukcesja roĘlinnoĘci. Po-
dobnie zaprzestaje si´ teÅ» pastwiskowego uÅ»ytkowania nieurodzajnych siedlisk, których
unikalne flora i fauna by"y uzaleŻnione od prowadzenia ekstensywnego wypasu.
Unia Europejska w ramach swojej polityki rolnej, zabiega o utrzymanie tradycyjnych,
ekstensywnych form gospodarki rolnej, m.in. po to, by chroniç zwiÄ…zanÄ… z pó"naturalny-
mi ekosystemami róŻnorodnoĘç biologicznÄ….
Opracowanie w"asne na podstawie:
W. Dembek, P. Pawlaczyk, J. Sienkiewicz, P. DzierŻa,
Obszary wodno-b"otne w Polsce, 2004.
a) Sformu"uj g"ówny problem, jaki zosta" przedstawiony w powyŻszym tekĘcie.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
8
b) Na podstawie tekstu ęród"owego przedstaw dwie korzyĘci ekonomiczne i dwa rodzaje
zagroŻeł
ekologicznych, jakie wynikają z osuszania terenów bagiennych.
KorzyĘci ekonomiczne:
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
ZagroŻenia ekologiczne:
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 15. (1 pkt)
PodkreĘl w"aĘciwÄ… odpowiedÄ™  przyczyn´ braku lasów w zachodniej cz´Ä˜ci Sudetów.
A. KwaĘne deszcze powstające w wyniku dzia"alnoĘci przemys"owej (m.in. elektrowni
spalajÄ…cych w´giel brunatny) w przygranicznej strefie Polski, Czech i Niemiec.
B. Niesprzyjające warunki klimatyczne (zbyt krótki okres wegetacji) oraz s"abe gleby gór-
skie.
C. Rabunkowa gospodarka leĘna prowadzona w okresie powojennym, polegająca na nad-
miernym wycinaniu lasów.
D. Nasilona erozja gleb wywo"ana przez obfite opady i cz´ste powodzie b´dÄ…ce wynikiem
nasilajÄ…cego si´  efektu cieplarnianego .
Zadanie 16. (2 pkt)
Gleba jest tworem przyrody stanowiÄ…cym powierzchniowÄ… warstw´ lÄ…dów globu ziem-
skiego. Zaspokaja potrzeby roĘlin na sk"adniki pokarmowe i wod´ oraz zaopatruje ich ko-
rzenie w niezb´dnÄ… iloĘç powietrza (tlenu) i ciep"a, umoÅ»liwiajÄ…c im normalny rozwój.
Ulega jednak cz´stej degradacji przez niew"aĘciwe lub zbyt intensywne sposoby prowa-
dzenia gospodarki rolnej.
Utwórz model przyczynowo-skutkowy procesu niszczenia gleby w wysoko rozwini´tym
pał
stwie europejskim o intensywnej uprawie ziemi. Zastosuj poniŻsze okreĘlenia.
A. zaburzenie równowagi chemicznej gleby
B. stosowanie Ęrodków ochrony roĘlin
C. zmniejszenie ŻyznoĘci
D. nadmierne nawoŻenie
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
9
PRZYCZYNY SKUTKI
Zadanie 17. (2 pkt)
W podanych grupach ska" wyszukaj i skreĘl b"´dnie podany przyk"ad ska"y.
a) ska"y osadowe: piaskowiec, wapieł
, zlepieniec, andezyt
b) ska"y magmowe: granit, bazalt, gnejs, porfir
c) ska"y metamorficzne: gabro, marmur, "upek krystaliczny, kwarcyt
Zadanie 18. (3 pkt)
Na podstawie tabeli znajdę w"aĘciwą odpowiedę.
Urodzenia i zgony w Polsce na 1000 mieszkał
ców w latach 1950 2005.
1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2003 2005
Urodzenia 30,7 29,1 22,6 17,4 16,6 18,9 19,5 18,2 14,3 11,2 9,9 9,2 9,6
Zgony 11,6 9,6 7,6 7,4 8,1 8,7 9,9 10,3 10,2 10 9,6 9,6 9,7
a) Rok, w którym odnotowano najwyŻszy przyrost naturalny:
& & & & & & & & & & & & & & & ...
b) WielkoĘç przyrostu naturalnego w 2003 roku:
& & & & & & & & & & & & & & & ...
Sformu"uj wniosek dotyczÄ…cy tendencji zmian przyrostu naturalnego w latach 1985 2003.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
10
Zadanie 19. (2 pkt)
PodkreĘl tylko cechy starzejÄ…cego si´ spo"eczeÅ‚
stwa:
a) malejący wiek zawierania ma"Żeł
stw
b) rosnÄ…ca stopa bezrobocia
c) wysoki odsetek ludnoĘci w wieku poprodukcyjnym
d) niski odsetek ludnoĘci w wieku przedprodukcyjnym
e) wysoki przyrost rzeczywisty
f) niska stopa urodzeł
i zgonów
g) wysoki odsetek dzieci i m"odzieŻy
Zadanie 20. (4 pkt)
Na podstawie danych z tabeli, przedstawiającej zbiory i plony zbóŻ w 2003 roku, wybierz
po dwa przyk"ady pał
stw, w których dominuje intensywny i ekstensywny model gospo-
darki rolnej. Przedstaw trzy róŻnice mi´dzy tymi formami gospodarki.
1. Pał
stwa prowadzÄ…ce intensywnÄ… gospodark´ rolnÄ…:
Pał
stwa Zbiory [mln t] Plony [dt/ha]
Francja 54,9 61,3
Japonia 10,8 54,5
Kanada 50,2 27,4
Polska 23,4 28,7
Ukraina 19,6 17,5
a) & & & & & & & & & & & & ..
b) & & & & & & & & & & & & ..
2. Pał
stwa prowadzÄ…ce ekstensywnÄ… gospodark´ rolnÄ…:
a) & & & & & & & & & & & & ..
b) & & & & & & & & & & & & ..
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
11
3. RóŻnice mi´dzy gospodarkÄ… intensywnÄ… a ekstensywnÄ…:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Zadanie 21. (2 pkt)
Wymieł
po dwa pozytywne i negatywne skutki inwestycji zagranicznych dla gospodarki
Polski.
Skutki pozytywne:
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Skutki negatywne:
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 22. (1 pkt)
Podaj, jaki jest g"ówny cel restrukturyzacji górnictwa w´gla kamiennego w Polsce.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & &
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
12
Zadanie 23. (4 pkt)
Na mapie konturowej Ęwiata zaznaczono literami A, B, C, D, E, F, G wybrane okr´gi
przemys"owe Ęwiata.
a) SpoĘród zaznaczonych na mapie okr´gów wypisz trzy, w których rozwinÄ…" si´ przemys"
wysokich technologii.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
b) Podaj nazw´ procesu przemiany tradycyjnych okr´gów przemys"owych w tak zwane
technopolie.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
c) Wymieł
dwa czynniki decydujące o lokalizacji przemys"ów wysokich technologii.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
www. operon. pl
Geografia. Poziom podstawowy
13
Zadanie 24. (2 pkt)
Dopasuj odpowiednio skróty nazw agend Organizacji Narodów Zjednoczonych do poda-
nych zadał
, które wykonują te organizacje.
Agendy ONZ: UNESCO, IMF, UNICEF, UNHCR, FAO, WHO, ILO
Nazwa agendy Opis zadał

& & & & & & & & & .  organizowanie pomocy ŻywnoĘciowej dla ludnoĘci z krajów do-
tkni´tych skutkami g"odu i niedoÅ»ywienia; dba"oĘç o rozwój rol-
nictwa, leĘnictwa i rybo"ówstwa
& & & & & & & & & .  zapewnienie pomocy humanitarnej dla uchodęców, bezpieczeł
-
stwa i ochrony w krajach, w których przebywają
Zadanie 25. (2 pkt)
Konflikty mi´dzynarodowe na tle narodowoĘciowym i separatystycznym powstajÄ… na sku-
tek dąŻeł
niektórych narodów do uzyskania niepodleg"oĘci.
Do podanych nazw narodowoĘci dopisz nazw´ paÅ‚
stwa, z którym walczą.
Palestył
czycy  & & & & & & & & & & & & .
Tybetał
czycy  & & & & & & & & & & & & .
Czeczeł
cy  & & & & & & & & & & & & .
Baskowie  & & & & & & & & & & & & .
Kurdowie  & & & & & & & & & & & & .
www. operon. pl