DERMATOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Marcin Szczepanik, dr n. wet. Piotr Wilkołek
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Autoimmunologiczne
choroby pęcherzowe
skóry u kotów
AUTOIMMUNOLOGIC SKIN DISEASES IN CATS
Choroby autoimmunologiczne są rzad- ku do desmosomów łączących komór-
Streszczenie
ko rozpoznawaną grupą chorób skóry ki naskórka (3). Docelowym białkiem
u kotów, a ich przypadki są nie tak często dla powstających przeciwciał jest de-
Autoimmunologiczne stany zapalne skó-
spotykane w praktyce, jak ma to miejsce smogleina 1.
ry są rzadko spotykane u kotów. Najważ-
u psów. Najistotniejszymi schorzeniami W przypadku kotów do tej pory
niejsze dermatozy autoimmunologiczne
należącymi do tej grupy są choroby pę- nie zdefiniowano predyspozycji raso-
to pęcherzowe choroby skóry, takie jak
cherzowe, z których największy odsetek wych. W jednej z prac obejmującej opis
pęcherzyce i pemfigoid. W artykule zo-
stanowi pęcherzyca liściasta. Inną jed- 57 przypadków tej choroby u kotów, naj-
stały opisane zmiany kliniczne i histo-
nostką chorobową jest toczeń, pozostałe liczniej występowała ona u krótkowło-
patologiczne, metody diagnostyczne
zaś są diagnozowane sporadycznie. sych kotów europejskich, kotów hima-
oraz sposoby leczenia pęcherzowych
lajskich, kotów syjamskich i perskich.
chorób skóry kotów: pęcherzycy liścia-
P
CHERZYCA LIŚCIASTA Może to być związane z rozpowszech-
stej, pęcherzycy zwykłej, pęcherzycy ru-
Jak wspomniano we wstępie, jednost- nieniem tych ras. Opisywano ją też
mieniowatej, pemfigoidu pęcherzowego
ka ta jest najpowszechniejszą chorobą u kotów rasy maine coon, kotów soma-
i pemfigoidu błon śluzowych (pemfigoid
autoimmunologiczną skóry u kotów, lijskich, ragamuffin, szkockich zwisło-
bliznowaciejÄ…cy).
a częstość jej występowania oceniana uchych (1). Inni autorzy nie wymienia-
jest na około 1-1,5% przypadków der- ją natomiast predylekcji rasowych (3).
SÅ‚owa kluczowe
matologicznych (14). Według Angusa Nie stwierdzono predyspozycji związa-
choroby autoimmunologiczne, koty, pÄ™-
jest to 2-10% przypadków dermatolo- nej z płcią i wiekiem. Choroba była roz-
cherzowe choroby skóry
gicznych u kotów, które trafiają do kli- poznawana u zwierząt w różnym wieku,
nik weterynaryjnych (1). Podane przez od 1. do 17. roku życia (9, 10).
Angusa wartości szacunkowe dotyczą-
ce częstości rozpoznawania choroby Objawy kliniczne
Abstract
wydają się zawyżone, gdyż z obserwa- Objawy kliniczne u kotów lokalizu-
cji autorów wynika, że odsetek kotów ją się na głowie, opuszkach palcowych
Auto-immune dermatoses in cats are
z rozpoznaną pęcherzycą liściastą nie i małżowinach usznych. Początek zmian
rare skin disorder in this species. The
przekracza 1% konsultowanych przy- zwykle dotyczy nieowłosionej części
most important auto-immune derma-
padków dermatologicznych. małżowin usznych (co jest bardzo cha-
toses are blistering skin diseases like
Przyczyny rozwoju choroby nie rakterystyczne dla kotów). Zmiany lo-
pemphingus coplex and pemphigoid.
The paper describes clinical and histo- są w pełni znane, wiadomo że w nie- kalizują się też na grzbiecie, w pachwi-
pathological features, methods of dia- których przypadkach może się ona roz- nach i na brzuchu (w okolicy brodawek
gnosis and cure of blistering skin di- winąć po podaniu leków lub w przebiegu sutkowych), a w niektórych przypad-
sorders in cats (pemphingus foliaceus,
chorób nowotworowych. U kotów tego kach mogą mieć charakter uogólniony,
pemphingus vulgaris, pemphingus ery- typu przypadki notowano po zastosowa- chociaż zdarza się to rzadziej niż u psów
themtosus, bollus pemphigoid and mu-
niu doksycykliny, ampicyliny i cymety- (5, 7, 9, 10). Na głowie zmiany obecne
cous membrane pemphigoid).
dyny, a pojedyncze opisywano również są często na grzbiecie nosa, lusterku
po zastosowaniu itrakonazolu oraz meti- nosa, w okolicy okołooczodołowej i wy-
Key words
mazolu (4, 10, 2, 3). Istnieją podejrzenia, stępują u 80% chorych zwierząt. Zmia-
że może być ona związana z chorobami ny dotyczące opuszek palcowych mogą
auto-immune skin diseases, cats, bli-
alergicznymi. Za tą hipotezą przemawia prowadzić do deformacji pazurów (pa-
stering skin diseases
fakt obecności w bioptatach skóry, po- ronychia). Dominującymi wykwitami
branych od chorych kotów, dużej ilości u tego gatunku są strupy, nadżerki i łu-
mastocytów (które odgrywają istotną ski, chociaż pierwszymi są pęcherzy-
rolę w przebiegu reakcji alergicznych) ki i krosty, które istnieją stosunkowo
(2). W przebiegu choroby dochodzi krótko i ulęgają przekształceniu w wy-
do powstawania przeciwciał w stosun- kwity wtórne. Objawem, który można
KWIECIEC
" 4/2011
20
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE DERMATOLOGIA
obserwować, jest demarkacja wierzch- kle lokalizują się pod warstwą rogową kować dawkę o 10-25% co 2-4 tygodnie
nich warstw naskórka, który można lub w warstwie ziarnistej (3). W przy- (1). Należy pamiętać, że długotrwałe sto-
łatwo zdjąć razem z włosem. Prowa- padku kiedy nie występują krosty, rów- sowanie glikortykosteroidów u kotów
dzi to do wyłysień, jednak pod uszko- nież pod strupami można stwierdzić może prowadzić do rozwoju cukrzycy.
dzonym naskórkiem zmiany nadżerko- obecność akantocytów. Pomocne w roz- U zwierząt, u których podawanie gli-
we często nie są widoczne. U znacznej poznaniu może być stwierdzenie egzo- kokortykosteroidów nie przynosi po-
części chorych kotów występuje świąd. cytozy granulocytów obojętnochłon- prawy, należy rozważyć podawanie chlo-
W przypadku zmian dotyczących opu- nych, obecność mikroropni w naskórku rambucilu. Lek ten należy stosować
szek kończyn może być stwierdzane lub przy ujściu mieszków włosowych w dawce 0,1 mg/kg m.c. jeden raz dzien-
nadmierne rogowacenie i serowaty brą- (14). Objawem charakterystycznym dla nie lub 0,2 mg/kg m.c. co drugi dzień.
zowy wysięk (2, 5). Niekiedy obecne pęcherzycy liściastej jest rekornifika- Można używać go łącznie z glikokorty-
są objawy ogólne, takie jak utrata ape- cja, czyli ponowne powstawanie war- kosteroidami. Lek powinien być poda-
tytu, spadek masy ciała, posmutnienie stwy rogowej po krostą, nie występuje wany przez 4-8 tygodni. Możliwe skutki
i gorączka. W większości przypadków on w przypadku infekcji bakteryjnych uboczne związane z podawaniem chlo-
nie stwierdza się tych uogólnionych ob- (9). Komórki akantolityczne często wy- rambucilu to wymioty, biegunka, a tak-
jawów. Przy objęciu zmianami kończyn kazują cechy apoptozy, mogą się łączyć, że supresja szpiku kostnego. W związku
występuje również kulawizna (10). tworząc tzw.  wyspy złożone z kilku po- z możliwą supresją szpiku podczas le-
W badaniu hematologicznym u zwie- łączonych ze sobą akantocytów. Jeże- czenia wskazane jest wykonywanie ba-
rząt z pęcherzycą liściastą można stwier- li występuje zapalenie skóry właściwej, dania hematologicznego w odstępach
dzić średniego stopnia leukocytozę, to obecny jest mieszany, okołonaczynio- dwutygodniowych.
neutrofilię oraz nieznaczną nieregene- wy naciek lub też zlokalizowany poniżej Kolejnym lekiem możliwym do za-
ratywną niedokrwistość (14). naskórka. Ponadto mogą również wystę- stosowania w przypadku pęcherzycy li-
pować obrzęk i przekrwienie (3). ściastej jest aurotioglukoza. Lek ten po-
Rozpoznanie dawany jest iniekcyjnie w odstępach
W rozpoznaniu różnicowym należy Leczenie tygodniowych przez 6-12 tygodni w daw-
uwzględnić przede wszystkim derma- Jeżeli do rozwoju choroby doszło na sku- ce 1 mg/kg m.c. Po uzyskaniu popra-
tofitozy, które niekiedy przyjmują bar- tek podawania leków, objawy ustępują wy częstotliwość podawania leku należy
dzo zbliżony obraz kliniczny. Wyklu- po ich odstawieniu (1). Terapia w przy- zmniejszyć i podawać go co 2-4 tygodnie.
czyć należy inne pęcherzyce i infekcje padku pęcherzycy liściastej opiera się W związku z możliwymi efektami ubocz-
bakteryjne. na stosowaniu leków immunosupresyj- nymi (kłębkowe zapalenie nerek, trom-
Pomocne w postawieniu rozpozna- nych. Zazwyczaj dobre rezultaty można bocytopenia, supresja szpiku kostnego)
nia jest badanie cytologiczne. W bada- osiągnąć po podawaniu glikortykoste- wskazane jest wykonywanie badań he-
niu tym w preparacie widoczne są liczne roidów. Kotom można podawać pred- matologicznego, biochemicznego z suro-
akantocyty oraz granulocyty obojętno- nizolon w dawce 2 mg/kg m.c. Począt- wicy krwi oraz badania moczu w odstę-
chłonne. Do badania cytologicznego kowa dawka w przypadku uogólnionych pach dwutygodniowych. Cyklosporyna
najlepiej pobrać materiał ze świeżych i przewlekłych postaci może być nawet ma jak dotąd niepotwierdzoną skutecz-
krost, a w przypadku ich braku spod znacznie wyższa, leczenie można rozpo- ność w przypadku pęcherzycy liściastej.
świeżych strupów po ich uprzednim cząć od 8 mg/kg m.c. (3). Niektórzy auto- W jednym z przypadków była podawana
zdjęciu jałową igłą. rzy zalecają podawanie deksametazonu kotu w dawce 15 mg/kg m.c. raz dzien-
Metodą, która pozwala na potwierdze- w dawce od 0,1 mg/kg m.c. do 0,2 mg/ nie i po początkowej poprawie doszło
nie rozpoznania, jest badanie histopato- kg m.c. Deksametazon należy podawać do nawrotu zmian, które nie reagowały
logiczne. Do badania zaleca się pobrać co drugi dzień. Skuteczny może być na lek nawet pomimo podniesienia daw-
materiał przynajmniej z trzech różnych również metylprednizolon podawany ki do 25 mg/kg m.c. (12). Azatiopryna nie
miejsc (1). Najbardziej reprezentatyw- w dawce 3-5 mg/kg m.c. Innym gliko- powinna być stosowana u tego gatunku,
ny materiał można uzyskać z głowy, kortykosteroidem, który może być sto- ponieważ prowadzi do silnej supresji
a o ile to możliwe, z małżowin usznych. sowany u tego gatunku, jest tramcinolon szpiku kostnego (3). Około 10% przypad-
W przypadku bardzo wczesnych zamian (w dawce od 0,6 mg/kg m.c. do 2 mg/ ków nie odpowiada na leczenie i zwierzę
widoczne są pęcherzyki wypełnione kg m.c.), który okazał się skuteczniej- poddawane jest eutanazji (14).
komórkami akantolitycznymi. Nieste- szy w porównaniu do innych glikokorty-
ty tego typu zmiany są bardzo krótko- kosteroidów, np. prednizolonu, a nawet P
CHERZYCA ZWYKA
A
trwałe i szybko ulegają przekształceniu połączenia tych glikokortykosteroidów Jej występowanie szacuje się na około
w krosty. W krostach obecne są, oprócz z chlorambucilem lub solami złota (15). 0,1% wszystkich przypadków dermato-
komórek akantolitycznych, również gra- W miarę poprawy stanu i ustępowania logicznych (14)  choroba ta jest zatem
nulocyty obojętnochłonne i nieliczne zmian glikokortykosteroidy należy po- drugą pod względem częstości wystę-
eozynofile oraz mastocyty. Krosty zwy- dawać co drugi dzień, a następnie redu- powania z grupy chorób pęcherzowych.
KWIECIEC
" 4/2011
21
www.weterynaria.elamed.pl
DERMATOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
W przypadku psów wiadomo, że zwią- skórno-śluzówkowych (wargi, powieki, Komórki warstwy podstawnej zwykle
zana jest z wytworzeniem przeciwciał okolica odbytu i narządów płciowych) przylegają do błony podstawnej i mogą
w stosunku do desmogleiny 3. U ko- oraz obejmują jamę ustną. Zwykle cho- wpuklać się do światła pęcherzyka (4).
tów nie jest dotychczas znany docelo- robie towarzyszą objawy ogólne, takie Leczenie choroby jest takie samo jak
wy antygen, przeciwko któremu wytwa- jak gorączka i utrata apetytu (14, 4). w przypadku pęcherzycy liściastej.
rzane są przeciwciała (4). Podobnie jak
w przypadku wcześniej opisanej choro- Rozpoznanie P
CHERZYCA RUMIENIOWATA
by, brak predyspozycji związanej z wie- Podobnie jak w przypadku pęcherzy- U kotów, poza pęcherzycą liściastą i zwy-
kiem, płcią czy rasą. cy liściastej w badaniu cytologicznym kłą, stwierdzane były również przypad-
można stwierdzić akantocyty. Potwier- ki pęcherzycy rumieniowatej. Choroba
Objawy dzeniem rozpoznania jest badanie histo- ta posiada cechy pośrednie pomiędzy
Początkowo powstają pęcherzyki, które patologiczne. W preparatach widoczne pęcherzycami i toczniem rumieniowa-
szybko ulegają zniszczeniu i przekształ- są pęcherzyki formujące się w naskórku, tym. Klinicznie objawy choroby są zbli-
cają się w nadżerki, wrzody, strupy, ko- ponad warstwą podstawną. Pęcherzy- żone do tych obserwowanych w prze-
loratki naskórkowe. Zmiany najczę- ki zawierają jedynie niewielką ilość ko- biegu pęcherzycy liściastej i lokalizują
ściej pojawiają się w miejscach połączeń mórek zapalnych i akantolitycznych (3). się głównie na twarzy i małżowinach
usznych. Typowe zmiany to strupy, nad-
żerki i wyłysienia (14). Objawy ulęgają
zaostrzeniu pod wpływem światła sło-
necznego (4). Rozpoznanie choroby
stawiane jest na podstawie badania hi-
stopatologicznego, w którym widoczne
są cechy zbliżone do tych w pęcherzy-
cy liściastej  podrogowe krosty zawie-
rajÄ…ce akantocyty. Ponadto obecne jest
liszowaciejące zapalenie skóry, a w na-
cieku zapalnym stwierdza siÄ™ limfocy-
ty komórki plazmatycznej i makrofagi
(3). W warstwie podstawnej naskórka
obecne są komórki apoptyczne i z ce-
chami zwyrodnienia wodniczkowego,
stwierdzana jest również  ucieczka pig-
mentu (4). Leczenie jest identyczne
do stosowanego w przypadku pęche-
rzycy liściastej.
PEMFIGOID P
CHERZOWY
Jest bardzo rzadki u kotów. Przyczyna
choroby to powstawanie przeciwciał
Ryc. 1. Typowa lokalizacja zmian w przypadku pęcherzycy liściastej u kota. Na małżowinach usznych widoczne
skierowanych przeciwko błonie pod-
są wyłysienia, strupy oraz nadżerki
stawnej naskórka. Białkiem, które jest
atakowane, jest kolagen XVII o masie
cząsteczkowej 180 kDa (6). Choroba była
rozpoznana u kota himalajskiego i euro-
pejskiego krótkowłosego (4).
Objawy kliniczne lokalizujÄ… siÄ™ wo-
kół warg, małżowin usznych, palców
i dotyczą podniebienia miękkiego oraz
twardego. W miejscach tych formujÄ…
się pęcherzyki oraz powstają nadżer-
ki i strupy.
Pewne rozpoznanie może zostać po-
stawione na podstawie badania histo-
patologicznego. W preparacie histopa-
tologicznym widoczne są pęcherzyki
oraz pęcherze podnaskórkowe. W pę-
cherzach mogą być stwierdzane nielicz-
ne granulocyty kwasochłonne (2, 4, 6).
Rozpoznanie można postawić również
po zastosowaniu immunofluorescencji
pośredniej  można wówczas stwierdzić
odkładanie się przeciwciał IgG w błonie
podstawnej naskórka (11).
Zalecane jest podawanie glikokorty-
Ryc. 2. Widoczne zmiany na granicy skóry i naskórka w okolicy warg  wyłysienia, strupy i nadżerki kosteroidów (prednizolon 2 mg/kg m.c.).
KWIECIEC
" 4/2011
22
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. archiwum autorów
DERMATOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
PoczÄ…tkowo lek podaje siÄ™ codziennie, stosuje siÄ™ ponadto immunofluorescen- 8. Olivry T., Dunston S.M., Zhang G.,
Ghohestani R.F.: Laminin-5 is targeted
w miarÄ™ poprawy stosuje siÄ™ go co dru- cjÄ™ poÅ›redniÄ… (8). qð
by autoantibodies in feline mucous membrane
gi dzień. Remisje po zakończeniu lecze-
(cicatricial) pemphigoid.  Vet. Immunol.
nia mogą trwać 6 miesięcy. Piśmiennictwo
Immunopathol. , 2002, 88, 123-129.
1. Angus J.C.: Dermatology Secrets: Pemphigus
9. Olivry T.: A review of autoimmune skin
Foliaceus in Cats. Proceeding of the NAVC
PEMFIGOID BA
ON ÅšLUZOWYCH
diseases in domestic animals: I  Superficial
North American Veterinary Conference.
W przypadku tej choroby przeciwcia-
pemphigus.  Vet. Dermatol. , 2006, 17;
2. Chandler E.A., Gaskel C.J., Gaskel R.M.:
Å‚a wytwarzane sÄ… przeciwko obecnemu
291-305.
Feline Medicine and Therapeutics. Blackwell
w błonie podstawnej naskórka kolage-
10. Preziosi D.E. , Goldschmidt M.H. , Greek
Publishing 2004.
nowi XVII oraz w stosunku do lamini-
J.S. Jeffers J.G. , Shanley K.S., Drobatz K.,
3. Gross T.L., Ihrke P.J., Walder E.J., Affolter
ny 5. Około połowy przypadków pemfi-
Mauldin E.A.:. Feline pemphigus foliaceus:
W.K.: Skin diseases of dogs and cats. Clinical
goidów może stanowić pemfigoid błon
a retrospective analysis of 57 cases.  Vet.
and histopathological diagnosis. Blackwell
śluzowych (3, 8). Dermatol. , 2003, 14, 313-321.
Science, Oxford 2005.
11. Rivierre Ch., Olivry T.: New auto-immune
Dochodzi do powstawania pęcherzy
4. Guaguere E., Degorce-Rubiales F.:
the dog and the cat. Part 2: Dermatoses
ulegających przekształceniu w nadżer-
Drug-induced erythema multiforme or drug-
membrane proteins.  Prat. Méd. Chir. Anim.
ki i wrzody pokryte strupami. Zmia- induced pemphigus foliaceus: a case report.
Comp , 2002, 37, 11-21.
ny lokalizują się na błonach śluzowych  Vet. Dermatol. , 2005, 15 (Suppl. 1), 57,
12. Robson D.C., Burton G.G.: Cyclosporin:
jamy ustnej, płytce nosowej, w okoli- 8-12.
applications in small animal dermatology.
5. Mueller R.S.: Immune-mediated Skin Di-
cy narządów płciowych i odbytu (11).
 Vet. Dermatol. , 2003,14, 1-9.
seases 50. Congresso Nazionale Multisala
W pojedynczym przypadku stwierdza-
13. Rosenkrantz W.S.: Pemphigus: current the-
SCIVAC, Italia 2005.
no również powstawanie zmian na bło-
rapy.  Vet. Dermatol. , 2004, 15, 90-98.
6. Olivry T., Chan L.S. , Xu L. , Chace P.,
nie śluzowej przełyku (3).
14. Scott D.W., Miller W.H., Griffin C.E.:
Dunston S.M. , FaheyM., Marinkovich
Rozpoznanie opiera siÄ™ na badaniu
Veterinary Dermatology. W.B. Saunders
M.P.: Novel Feline Autoimmune Blistering
histopatologicznym. W preparatach
Company, Philadelphia 2001.
Disease Resembling Bullous Pemphigoid
widoczne sÄ… cechy podobne do tych
in Humans: IgG Autoantibodies Target the
stwierdzanych w pemfigoidzie pęche- dr n. wet. Marcin Szczepanik
NC16A Ectodomain of Type XVII Collagen
rzowym. Widoczne są pęcherze pod- Katedra i Klinika Chorób
(BP180/BPAG2).  Vet. Pathol. , 1999, 36,
naskórkowe, zwykle nie zawierają one Wewnętrznych Zwierząt
328-335.
komórek zapalnych, niekiedy mogą być Wydział Medycyny Weterynaryjnej
7. Olivry T., Chan L.S.: Autoimmune Bliste-
tam stwierdzane nieliczne erytrocyty,
ring in Domestic Animals.  Clin. Derma- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
eozynofile i neutrofile (3). W badaniach tol. , 2001, 19:750-760. 20-612 Lublin, ul. Głęboka 30
KWIECIEC
" 4/2011
24
www.weterynaria.elamed.pl