Plan wykładu 5
Popyt na pieniÄ…dz
1. Motywy utrzymywania pieniądza i popyt na pieniądz według J.M.
Keynesa& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
2. Równanie równowagi ogólnej i jego interpretacje& & & & & & & & .
Popyt na pieniÄ…dz MD
Motywy utrzymywania pieniądza według J. M. Keynes a
" Motyw transakcyjny  potrzeba posiadania pieniądza dla utrzymania płynności przy
zakupie dóbr i usług.
Pieniądz jest funkcją dochodów i wydatków
" Motyw przezornościowy  ryzyko utraty dochodu i wzrostu wydatków, oszczędzanie
na tzw. czarnÄ… godzinÄ™.
Ryzyko to podnosi popyt transakcyjny
" Motyw spekulacyjny  pieniądz jest środkiem płatniczym w obrotach kapitałowych
jest alternatywnym dla innych aktywów finansowych sposobem przetrzymywania
majÄ…tku. Stopa procentowa jest kosztem alternatywnym posiadania pieniÄ…dza.
Liczy się również koszt transakcyjny zamiany innych aktywów przynoszących dochód
na pieniÄ…dz.
Funkcja popytu na pieniÄ…dz
MD = L (Y, i, c)
+ - -
Y  dochód nominalny,
i  nominalne stopy procentowe,
C - koszt transakcyjny płynności, koszt zamiany innych form majątku na pieniądz
Popyt na pieniÄ…dz MD
Przyjmuje się, ze całkowity popyt na pieniądz składa się:
" z popytu transakcyjnego, który jest funkcją dochodu
MtD = L(Y)
" z popytu spekulacyjnego, który jest funkcją stopy procentowej
MsD = L(in)
Popyt transakcyjny na pieniÄ…dz
k = M/Y  skłonność do utrzymywania pieniądza
MtD = k × Y
MD = MtD + MsD
Funkcja transakcyjnego popytu na pieniÄ…dz
MDt
MDt = k × Y
tg Ź = k
Ź
Y
Czynniki kształtujące poziom k
Motyw transakcyjny bez przezornościowego
Yt = Wkt
k jest funkcją cykli płatności dochodu i rozłożenia wydatków w czasie jednego cyklu płatniczego
Yt, WKt, Mt
Dochód uzyskiwany raz w roku
Wydatki, każdego dnia 1/365 Yt
Dochód uzyskiwany dwa razy w roku
Wydatki, każdego dnia 1/365 Yt
Mt = 1/2 Yt
1/2 Yt
1/2 Yt
Mt = 1/4 Yt
31.XII (t-1) 31.XII (t) t
Dochód uzyskiwany dwanaście razy w roku
Yt  dochód w roku t
Wydatki, każdego dnia 1/365 Yt
WKt  wydatki konsumpcyjne w roku t,
k = 1/24
Mt - zasoby pieniądza w przeciętnym dniu roku t
Czynniki kształtujące poziom k
Motyw transakcyjny i przezornościowy
Yt > WKt , Yt - WKt = Ot
St = Ot / Yt , Ot = "Mt
Yt, WKt, Mt
Mt
Mt > Mt  1
Mt  1
31.XII (t-1) 31.XII (t) t
Yt  dochód w roku t
WKt  wydatki konsumpcyjne w roku t,
Mt  zasoby pieniÄ…dza na koniec roku t
Mt - zasoby pieniądza w przeciętnym dniu roku t
Mt-1 - posiadane zasoby pieniÄ…dza na koniec roku t - 1
Funkcja spekulacyjnego popytu na pieniÄ…dz
MDs
MDs = L(in)
in
Interpretacje równania równowagi ogólnej
Y = P × y
Y  dochód nominalny,
P - ogólny poziom cen,
y  dochód realny.
Równanie równowagi ogólnej - ujęcie statyczne
1/k × M a" P × y
W ujęciu ex post jest tożsamością, wynika z definicji k = M/Y
W ujęciu ex ante spór dotyczy kierunku zależności.
1/k × MS P × yD P × yS
Jest to ujęcie typowe dla popytowej szkoły Keynes a
P × yS P × yD 1/k × MS
Jest to ujęcie dla podażowej szkoły monetarystów, w tym M. Friedmana
Związek ilości pieniądza z inflacją
Równanie równowagi ogólnej - ujęcie statyczne
1/k × M = P × y
Podstawmy:
"M
µ = - stopa wzrostu iloÅ›ci pieniÄ…dza w obiegu,
M
"P
Ä„ = - stopa inflacji
P
"y
r = - stopa wzrostu gospodarczego
y
k = const.
Równanie równowagi ogólnej  ujęcie dynamiczne
µ = Ä„ + r
Ex post przy przyjętym założeniu jest to tożsamość
Związek ilości pieniądza z inflacją
Inflacja popytowa (inflacja ciągniona popytem) w ujęciu Keynes a
Interpretacje w ujęciu ex ante
µS "YD Ä„ + r
Za inflację odpowiadają czynniki napędzające popyt, wzrost kredytów, niskie stopy procentowe, wzrost
deficytu budżetowego, niskie podatki.
Recepta Keynes a: Ekspansywną polityka pieniężna można pobudzać wzrost gospodarczy stopień
ekspansywności tej polityki zależy od rodzaju polityki fiskalnej (budżetowej),
jakÄ… prowadzi rzÄ…d.
Inflacja kosztowa (pchana kosztami) w ujęciu monetarystów
Ä„ + r µD µS
Za inflacje odpowiadają wzrost płac (związki zawodowe), wzrost zysków (pracodawcy), wzrost
podatków (państwo), wzrost stóp procentowych (bank centralny) .
Recepta Friedmana: W długim okresie czasu wzrost gospodarczy osiągany jest na poziomie naturalnej
stopy wzrostu, która zależy od majątku produkcyjnego i wydajności czynników
produkcji. Wzrost podaży pieniądza powinien odpowiadać naturalnej stopie
wzrostu gospodarczego, wówczas nie wystąpi inflacja. Wzrost podaży pieniądza
powinien być stabilny i wynosić 3-5% rocznie.
Plan wykładu 6
Inflacja
1. Mierniki inflacji
2. Miary inflacji bazowej
3. Inflacja faktyczna i oczekiwania inflacyjne
Mierniki inflacji
Zakres koszyka dób i usług:
GDP Deflator - Deflator PKB  Wskaz
nik cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB .
w tym: popytu krajowego, nakładów inwestycyjnych.
Dane pochodzą z rachunków narodowych GUS
Consumer Price Indices (CPI)  wskaz
nik wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych.
Nie obejmuje wzrostu cen nieruchomości (np. mieszkań)
i cen papierów wartościowych.
Dane o strukturze konsumpcji pochodzą z badań około 20 tys. budżetów
gospodarstw domowych prowadzonych metodÄ… reprezentatywnÄ….
Strukturę koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych zmienia się co rok.
Product Price Indices (PPI)  Wskaz
nik wzrostu cen zaopatrzeniowych, w tym
dóbr i usług przemysłowych, rolniczych, usług transportu itp.
Mierniki inflacji
n
" pit × qi(t  1)
i = 1
CPI = × 100%
n
" pi(t  1) × qi(t  1)
i = 1
Gdzie:
pit  cena dobra i u roku t,
pi(t  1)  cena dobra i w roku t  1,
qi(t  1)  wolumen (ilość) spożycia dobra i w roku t - 1.
Wskaz
nik inflacji (CPI)  ile razy wzrosły ceny w porównaniu do roku bazowego ?
Stopa inflacji (inflation rate) - o ile procent wzrosły ceny w porównaniu do roku bazowego ?
Stopa inflacji = wskaz
nik inflacji (CPI)  100%
Wskaz
nik inflacji (CPI) = stopa inflacji + 100%
Mierniki inflacji
Inflacja punktowa (grudzień do grudnia) i średnioroczna
Inflacja punktowa odpowiada na pytanie o ile wzrosły ceny w wybranym dniu roku t w porównaniu
z tym samym dniem roku t  1.
Np. 31 XII 2008 r. w porównaniu z 31 XII 2007,
30 IX 2008 w porównaniu z 30 IX 2007.
Inflacja średnioroczna odpowiada na pytanie , o ile wzrosły średnie ceny płacone w całym roku t
w porównaniu ze średnimi cenami płaconymi w roku t  1,
Np. średnie ceny płacone w roku 2008 w porównaniu ze średnimi cenami płaconymi w roku 2007.
Inflacja
punktowa
Inflacja
Poziom
średnioroczna
cen
31 XII t - 1 31 XII t
Inflacja
Inflacja
punktowa
średnioroczna
Poziom
cen
31 XII t
31 XII t - 1
Stopa inflacji punktowej nie zależy od rozkładu procesu zmian cen w czasie.
Stopa inflacji średniorocznej zależy nie tylko od tego o ile ceny wzrosły, ale również kiedy.
Inflacja
Inflacja
punktowa
średnioroczna
Poziom
cen
31 XII t
31 XII t - 1
Efekt przenoszenia inflacji średniorocznej z roku na rok następny
Wskaz
nika inflacji średniorocznej używamy do urealniania nominalnych strumieni gospodarczych:
" realny PKB (PKB w cenach stałych)
" realne płace
" realne dochody
" realne koszty
" realna konsumpcja
Wskaz
nika inflacji punktowej używamy do urealnia zasobów gospodarczych:
" realna wartość majątku (majątek w cenach stałych)
" realna wartość zobowiązań
" realna stopa procentowa (cena pieniÄ…dza)
15 każdego miesiąca GUS publikuje kroczącą punktową stopę inflacji za rok kończący się w ostatnim
dniu poprzedniego miesiąca. 15 maja znana jest stopa inflacji za rok kończący się 30 kwietnia.
Stopa inflacji średniorocznej ustalana i publikowana jest tylko dla roku kalendarzowego kończącego
siÄ™ 31 grudnia.
Stopa Stopa Stopa Stopa
punktowa średniorocz. punktowa średniorocz.
Grud 07 4,0 2,5 Grud 08 4,2
Sty 08 4,0 Sty 09 2,8
Lut 08 4,2 Lut 09 3,2
Mar 08 4,1 Mar 09 3,6
Kwi 08 4,0 Kwi 09
Maj 08 4,4 Maj 09
Cze 08 4,6 Cze 09
Lip 08 4,8 Lip 09
Sie 08 4,8 Sie 09
Wrz 08 4,5 Wrz 09
Paz 08 4,2 Paz 09
Lis 08 3,7 Lis 09
Grud 08 4,2 Grud 09
Miary inflacji bazowej NBP
Inflacja bazowa:
" Przybliża średnio- i długookresowy trend wzrostu cen.
" Ilustruje tendencje zmian cen oczyszczone z wahań periodycznych i sezonowych oraz powstałych na
skutek szoków podażowych.
" Wskazuje tę część inflacji, za którą w większym stopniu odpowiedzialna jest polityka pieniężna.
Od 2001 r. NBP oblicza i publikuje 5 mierników inflacji bazowej:
" Inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych. Udział cen kontrolowanych wynosi 26,5%
koszyka  gaz, energia elektryczna, alkohole, wyroby tytoniowe, usługi pocztowe
i telekomunikacyjne.
" Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności  owoce i warzywa, ceny skokowo
zmieniane pod kontrolą państwa (15,2% koszyka CPI).
" Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i cen paliw  (19,4% koszyka CPI).
" Inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i cen energii (inflacja netto)  (40,7% koszyka CPI).
" 15% średnia obcięta  wyłącza się ze wskaz
nika 15% cen, które wzrosły najbardziej w skali roku
i 15% cen, które wzrosły najbardziej w skali miesiąca.
Terminologia inflacyjna
Inflacja  wzrost ogólnego poziomu cen w warunkach wzrostu gospodarczego.
Stagflacja  wzrost ogólnego poziomu cen w warunkach stagnacji gospodarczej.
Slumpflacja  wzrost ogólnego poziomu cen w warunkach recesji gospodarczej.
Deflacja  spadek ogólnego poziomu cen.
Hiperinflacja  roczna stopa inflacji powyżej 10 000% .
Megainflacja  roczna stopa inflacji powyżej 100% i poniżej 10 000%.
Inflacja dwu cyfrowa  roczna stopa inflacji powyżej 10% i poniżej 100%.
Dezinflacja  malejÄ…ca stopa inflacji.
Inflacja faktyczna i oczekiwania inflacyjne
Inflacja faktyczna  inflacja ex post, inflacja, którą znamy.
Oczekiwania inflacyjne  inflacja ex ante , oczekiwana przez podmioty gospodarcze stopa inflacji
w przyszłości.
Uczestnicy rynków finansowych podejmując decyzje antycypują (przewidują) przyszłe wydarzenia.
Przewidują zmianę warunków gospodarczych np. przyszłą inflację, przyszły poziom parametrów
rynkowych, np. kursów walutowych, stóp procentowych itp.
Oczekiwania adaptacyjne  podmioty gospodarcze kształtują swoje oczekiwania na podstawie
dotychczasowych trendów. Na tej podstawie dokonują ekstrapolacji przyszłych zdarzeń. Oczekiwana
inflacja w roku (t+1) jest funkcjÄ… stopy inflacji z roku t, (t-1), (t-2) itd. Nowszym informacjom
przypisuje się większe znaczenie. Wysoka inflacja w roku bieżącym i w latach przeszłych nie pozwala
oczekiwać spadku inflacji w roku przyszłym i latach następnych.
Oczekiwania racjonalne  podmioty znajÄ… model funkcjonowania gospodarki (rynku) i na jego
podstawie wyciągają wnioski na temat przyszłego przebiegu zdarzeń. Formułujący oczekiwania
inflacyjne podmiot zna zależność między podażą pieniądza i stopą inflacji. Oczekiwana stopa inflacji w
roku (t+1) jest funkcją podaży pieniądza w roku t.
Oczekiwania inflacyjne
Zjawisko samospełniających się oczekiwań inflacyjnych
OI (t)  oczekiwania inflacyjne na rok t,
IF (t)  inflacja faktyczna w roku t.
OI(t) IF (t) OI (t +1) IF (t + 1) OI (t+2) & itd
Stabilność cen i inflacja
Stabilne ceny nie oznaczajÄ… zerowej inflacji. Niska inflacja nie jest szkodliwa, jest konieczna do
elastycznych dostosowań rynków w procesie wzrostu gospodarczego. Szkodliwa jest wysoka inflacja.
Alan Greenspan
 Ceny są stabilne wówczas, gdy oczekiwania co do ich zmian nie są głównym czynnikiem kluczowych
decyzji ekonomicznych.
Inflacja występuje wówczas, gdy oczekiwany wzrost ogólnego poziomu cen jest czynnikiem decyzji
cenowych indywidualnych producentów, argumentem w negocjacjach płacowych związków
zawodowych itp.
Pozytywny efekt niskiej inflacji:
" Zapewnia elastyczność cen przy zmieniającej się w wyniku wzrostu gospodarczego strukturze
popytu i podaży.
Negatywne skutki wysokiej inflacji
" Wzrasta niepewność i ryzyko, co burzy podstawy racjonalnych decyzji ekonomicznych.
" Zyski realizuje się nie dzięki wzrostowi wydajności czynników produkcji, lecz dzięki szybkiemu
wzrostowi cen.
" Spadek siły nabywczej aktywów finansowych, w tym oszczędności pieniężnych.
" Spadek skłonności do oszczędzania.
" Efekt redystrybucyjny. Zarabiają ci, którzy mają szybki obrót kapitału i możliwość szybkiej
kompensaty dochodów względem inflacji. Tracą pracownicy o stałych dochodach i producenci
z wolnym obrotem kapitału.
" Zasada indeksacji  wzmaga zjawisko inflacji .
Plan wykładu 7
Równowaga ogólna w gospodarce zamkniętej.
1.Równowaga pieniężna w gospodarce. Model LM& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
2.Aktualne wydarzenia w polityce pieniężnej w Polsce i na świecie& & & & & & & & & & & & ..
3.Równowaga na rynku dóbr i usług. Model IS& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
4.Aktualne fakty w polityce fiskalnej w Polsce i na świecie& & & & & & & & & & & & & & & & & .
5.Makroekonomiczne skutki kombinacji polityki fiskalnej i pieniężnej (Policy mix)& & & & & & ..
6.Równowaga ogólna z uwzględnieniem rynku pracy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Równowaga ogólna w gospodarce
Na równowagę ogólna składają się:
" Równowaga pieniężna (model LM)
" Równowaga na rynku dóbr i usług (model IS)
" Równowaga na rynku pracy (optymalne wykorzystanie zasobów)
" Równowaga w wymianie międzynarodowej (gospodarka otwarta  zmienność kursów walutowych)
Rynki pieniężne i krzywa LM
M  pieniÄ…dz nominalny,
P  ogólny poziom cen,
m = M/P  pieniÄ…dz realny,
Równowaga pieniężna
mD = mS
mD  popyt na pieniÄ…dz realny,
mS  podaż pieniądza realnego.
Funkcja popytu na pieniÄ…dz realny
m D = L(y, i, c)
y  realny produkt krajowy brutto (PKB),
i  realna stopa procentowa,
c  przeciętny realny koszt zamiany innych form majątku na pieniądz (koszt transakcyjny płynności).
mD = mtD + msD
Popyt na realny pieniÄ…dz transakcyjny
mtD = L(y) = k × y
k = m/y  skłonność do utrzymywania pieniądza (preferencje płynności)
Popyt na realny pieniÄ…dz spekulacyjny
msD = L(i)
i = [(1 + in ) / (1 + Ä„)  1]  realna stopa procentowa,
in  nominalna stopa procentowa,
Ä„  stopa inflacji.
Model LM
mD = mS
mDt , mS
mDt = k × y
mDt
mD > mS
mDt1 mDt1
mDt2
mDt2
mD < mS
y2 y1
y
mDs1 mDs2 mDs , mD
i i
mDs = f(i) LM
Spadek stóp procentowych
Wzrost popytu na dobra
i usługi
y2, i1
i1 i1 y1 , i1
Wzrost stóp procentowych
Spadek popytu na dobra i usługi
i2 i2
y2 , i2 y1 , i2
mDs y2 y1
mDs1 mDs2
y
Model LM  skutki polityki pieniężnej
mD = mS
mDt , mS
mDt = k × y
mDt
mDt1
mDt2
y
mDs , mD
LM res LM LM ex
i i
Spadek PKB
Wzrost stóp
procentowych
Wzrost PKB
i1 i1
Spadek stóp
procentowych
i2 i2
mDs y2 y1 y
mDs1 mDs2
Model LM - podsumowanie
" Krzywa LM przedstawia kombinacje realnej stopy procentowej i realnego PKB, przy których
zachodzi równowaga pieniężna w gospodarce (mD = mS).
" Punkty powyżej krzywej LM reprezentują przewagę popyty na pieniądz nad jego podażą (mD > mS).
Gospodarka z wolnymi rynkami wraca do równowagi poprzez wzrost popytu na dobra i usługi
i spadek stóp procentowych.
" Punkty poniżej krzywej LM reprezentują przewagę podaży pieniądza nad popytem (mD < mS).
Gospodarka z wolnymi rynkami wraca do równowagi poprzez wzrost stóp procentowych
i spadek popytu na dobra i usługi.
" Określone rodzaje polityki pieniężnej oznaczają przesunięcie krzywej LM.
" Polityka ekspansywna (wzrost podaży pieniądza)  oznacza przesunięcie krzywej LM w prawo 
 co oznacza wzrost PKB i spadek stóp procentowych.
" Polityka restrykcyjna (spadek podaży pieniądza)  oznacza przesunięcie krzywej LM w lewo 
 co oznacza spadek PKB i wzrost stóp procentowych.
" Rzeczywiste zmiany PKB i stóp procentowych zależą od tego , jaką w tym samym czasie prowadzi
politykÄ™ fiskalnÄ… RzÄ…d.
Fakty z zakresu polityki pieniężnej na świecie 2008/2009
Marzec 2009
W obliczu coraz liczniejszych przejawów recesji banki centralne na całym świecie prowadzą ekspansywną politykę
pieniężną, której wyrazem są obniżki stóp procentowych.
Kraj St. Pr. LIBOR O/N LIBOR 3M
banku centralnego
USA 0,25 0,3300 1,3100
EUW 1,50 0,7800 1,6300
Wlk. Bryt. 0,50 0,6500 1,8400
Szwajcaria 0,25 0,1500 0,4100
Japonia 0,10 0,1900 0,6200
Banki komercyjne dostosowują do stóp banku centralnego tylko stopy depozytów międzybankowych
w najkrótszym terminie O/N.
Stopy depozytów miesięcznych i trzymiesięcznych pozostają wysokie. Brak zaufania między bankami powoduje
brak depozytów międzybankowych na dłuższe okresy.
Banki komercyjne nie przesyłają impulsu banku centralnego do gospodarki.
Kredyty nie tanieją relatywnie do zmian stóp procentowych banku centralnego i są trudno dostępne.
Premier Wlk. Brytanii grozi nawet nacjonalizacją banków, w przypadku gdy te nie otworzą się z kredytami
na gospodarkÄ™.
Aktualne fakty z zakresu polityki pieniężnej na świecie
Kraj St. Pr. LIBOR O/N LIBOR 3M
banku centralnego
USA
EUW
Wlk. Bryt.
Szwajcaria
Japonia
Nacjonalizacja banków w:
" USA
" EUW (Fortis, Commerzbank itp.)
" Wielkiej Brytanii (Royal Bank of Scotland)
Opinia Johna B. Taylora  ekonomisty amerykańskiego doradcy prezydenta Busha
Przyczyna kryzysu amerykańskiego i światowego był boom mieszkaniowy w USA. Wynikał on ze zbyt
niskich stóp procentowych.
Zasada Taylora
By zachować stabilny wzrost gospodarczy bank centralny powinien:
gdy inflacja rośnie o 1 p.p podnosić swoje stopy procentowe o 1,5 p.p,
Gdy wzrost PKB spada o 1 p.p. obniżać swoje stopy procentowe 0 0,5 p.p.
Polityka pieniężna w Polsce
Od drugiej połowy 2007 roku wobec nasilania się presji inflacyjne NBP realizuje restrykcyjną politykę
pieniężną, której wyrazem jest wzrost stóp procentowych.
Stopa
Stopa
lokat
Tabela z dnia 09 paz
dziernika 2008
referencyjna
dobowych
6,00
4,50
0N TN 1W 2W 1M 3M 6M 1R
WIBID 6,02 6,05 6,20 6,23 6,35 6,60 6,63 6,65
WIBOR 6,32 6,35 6,40 6,43 6,55 6,80 6,83 6,85
7,50
Stopa
lombardowa
Stopy WIBOR na terminy dłuższe niż 1M odpowiadają sytuacji oczekiwań wzrostu stóp NBP, co nie było racjonalnie
uzasadnione.
Brak zaufania między bankami powoduje brak depozytów międzybankowych poza O/N.
Kwotowane WIBOR(1M) i 3(3M) są jednak podstawą oprocentowania większości kredytów gospodarczych i
konsumenckich.
Polityka pieniężna w Polsce
25 listopada RPP nieoczekiwanie obniża stopy NBP o 25 pkt. Bazowych, zapowiadając
jednocześnie dalsze obniżki.
Banki komercyjne dostosowują do stóp banku centralnego tylko stopy depozytów międzybankowych
w najkrótszym terminie O/N.
Banki komercyjne nie przesyłają impulsu NBP do gospodarki. Kredyty nie tanieją relatywnie do
zmian stóp procentowych NBP i są trudno dostępne.
Stopa
Stopa
lokat
referencyjna
dobowych
Tabela z dnia 27 listopada 2008
5,75
4,25
0N TN 1W 2W 1M 3M 6M 1R
WIBID 4,40 4,71 5,80 5,85 6,11 6,36 6,46 6,48
WIBOR 4,70 5,01 6,00 6,05 6,31 6,56 6,66 6,68
7,25
Stopa
lombardowa
Polityka pieniężna w Polsce
Tabela z dnia 8 stycznia 2009
Stopa
Stopa
lokat
referencyjna
dobowych
5,00
3,50
0N TN 1W 2W 1M 3M 6M 1R
WIBID 3,70 4,80 5,05 5,10 5,30 5,57 5,66 5,68
WIBOR 3,99 5,10 5,25 5,30 5,50 5,77 5,86 5,88
6,50
Stopa
lombardowa
Polityka pieniężna w Polsce
O przejściu do bardziej ekspansywnej polityki pieniężnej świadczą również inne instrumenty
w ramach tzw.  pakietu zaufania NBP:
" uruchomienie kredytu lombardowego oraz rozszerzenie zabezpieczenia tego kredytu
o papiery emitentów prywatnych,
" uruchomienie trzy miesięcznych operacji repo, kredyty aukcyjne dla banków,
" uruchomienie operacji SWOP dla CHF.
Banki nadal oczekują gwarancji NBP lub rządu dla depozytów międzybankowych.
Równowaga na rynku dóbr i usług  model IS (JO)
J  rzeczowe inwestycje - " majÄ…tku rzeczowego
O  oszczędności - " majątku finansowego
Wszystkie zmienne w wyrażeniu realnym:
" y = Y/P realny PKB
yD = cD + j + g  popyt na dobra i usługi
" j = J/P realne inwestycje
yS = cS + o + t  podaż dóbr i usług
" o = 0/P realne oszczędności
" s = "o/ "y  krańcowa skłonność do oszczędzania,
yD = yS
" c = C/P  konsumpcja realna
j + g = o + t
" g = G/P  realne wydatki państwa
" t = T/P  realne podatki
" (y  t)  dochód dyspozycyjny gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
" Ä = "t/ "y  kraÅ„cowa stopa podatkowa
" i  realna stopa procentowa
" &!  majÄ…tek
t, g  zmienne egzogeniczne zależne od państwa,
cD = f(&!, y  t)
(t  g)  deficyt budżetu państwa, będący
+ +
efektem polityki fiskalnej
1
y = (j + g)
s+ Ä
j = f(i)

Wskaz
niki skłonności
s = "o / "y  krańcowa skłonność do oszczędzania, oszczędzamy gdy nie wydajemy dochodów
na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych. Oszczędzamy, gdy inwestujemy w rzeczowy
majątek produkcyjny w majątek finansowy, w tym w przyrost zasobów pieniężnych (%)
k = M/PKB  przeciętna skłonność do utrzymywania pieniądza (%/rok)
k = "M/"PKB  krańcowa skłonność do utrzymywania pieniądza
b = B/M  przeciętna skłonność do utrzymywania gotówki, struktura popytu na pieniądz (%)
b = "B/"M  krańcowa skłonność do utrzymywania gotówki, zmiany w strukturze popytu na
pieniÄ…dz (%)
Model IS
o + t j + g
1
y = (j +g)
s + Ä
j + g = o + t
Luka inflacyjna
j + g > o + t
o2 + t
o2 + t
o1 + t
o1 + t
j + g < o + t
Luka deflacyjna
450
y1 y2
j1 + g j2 + g
y
j + g
i i IS
j+ g
j = f(i)
Spadek popytu
spadek stóp procentowych
i1
i1
i2
i2
Wzrost popytu
wzrost stóp procentowych
j1 + g j2 + g y1 y2
j + g y
Model IS  skutki polityki fiskalnej
o + t j + g
1
y = (j +g)
s + Ä
j + g = o + t
o2 + t
o2 + t
o1 + t
o1 + t
y1 y2
y1 y2
j1 + g j2 + g
y
y
j + g
IS
i i IS
IS
j + g1
j+ g
j = f(i)
Ekspansywna
polityka
fiskalna, g1 > g
i1
i1
Restrykcyjna
i2
i2 polityka
fiskalna, g2 < g
j + g2
j1 + g j2 + g y1 y2
j + g y
Model IS - podsumowanie
" Krzywa IS przedstawia kombinacje realnej stopy procentowej i realnego PKB, przy których
zachodzi równowaga na rynku dóbr i usług (yD = yS).
" Punkty na prawo od krzywej IS reprezentują przewagę popytu na dobra i usługi nad ich podażą
 (luka inflacyjna, yD > yS ).
Gospodarka z wolnymi rynkami wraca do równowagi poprzez spadek popytu na dobra i usługi
i spadek stóp procentowych.
" Punkty na lewo od krzywej IS reprezentują przewagę podaży dóbr nad popytem
- (lukÄ™ deflacyjnÄ… , yD < yS).
Gospodarka z wolnymi rynkami wraca do równowagi poprzez wzrost stóp procentowych
i wzrost popytu na dobra i usługi.
" Określone rodzaje polityki fiskalnej (deficytu budżetowego) oznaczają przesunięcie krzywej IS.
" Polityka ekspansywna (wzrost deficytu budżetowego)  oznacza przesunięcie krzywej IS w prawo 
 co oznacza wzrost PKB i wzrost stóp procentowych.
" Polityka restrykcyjna (spadek deficytu budżetowego)  oznacza przesunięcie krzywej IS w lewo 
 co oznacza spadek PKB i spadek stóp procentowych.
" Rzeczywiste zmiany PKB i stóp procentowych zależą od tego, jaką w tym samym czasie bank
centralny prowadzi politykę pieniężną.
Efektem polityki fiskalnej w ciągu roku jest deficyt budżetowy (G> T),
lub co się rzadziej zdarza nadwyżka budżetowa (G < T).
Skumulowane w okresie funkcjonowania państwa deficyty budżetowe stanowią dług publiczny .
DÅ‚ug publiczny Polski (krajowy i zagraniczny) w latach 1994 - 2007
Wyszczególnienie 1994 1998 2002 2006 2007
mld zł % mld zł % mld zł % mld zł % mld zł %
DÅ‚ug publiczny x 245,0 103,2 352,6 107,9 505,0 105,4 527,5 107,3
DÅ‚ug publiczny Skarbu 145,1 100,0 237,3 100,0 326,8 100,0 479,0 100,0 491,5 100,0
Państwa
I. DÅ‚ug krajowy Skarbu 49,9 34,4 121,2 51,1 219,3 67,1 352,3 73,5 379,8 77,3
Państwa
1. NBP 18,1 12,5 17,1 7,2 6,5 2,0 0,0 0,0 0,0 0,0
2. Banki komercyjne 26,8 18,5 49,0 20,6 72,0 22,0 80,6 16,2 87,5 17,8
3. Sektor pozabankowy 4,8 3,3 44,5 18,8 109,4 33,5 197,3 42,0 217,8 44,3
4. Inwestorzy zagraniczni 0,2 0,0 10,5 4,4 31,4 9,6 74,4 15,3 74,5 15,2
II. DÅ‚ug zagraniczny Skarbu 95,2 65,6 116,2 48,9 108,6 32,9 126,2 26,5 111,7 22,7
Państwa
DÅ‚ug publiczny jako % PKB 45,2 41,6 45,7 47,6 47,0 45,2
Sytuacja budżetu państwa w ostatnich latach.
Sytuacja budżetu państwa w ostatnich latach.
Lata Założenia budżetowe Wykonanie budżetu
mld zł mld zł
Przychody Wydatki Deficyt Przychody Wydatki Deficyt Deficyt
PKB
2006 195,6 225,8 - 30,5 197,7 222,7 - 25,1 2,4%
2007 229,0 259,0 - 30,0 236,4 252,3 - 16,0 1,4%
2008 281,9 309,0 - 27,1 254,1 278,7 - 24,6 2,0%
2009 303,0 321,2 - 18,2 1,5%
2009 -12,3
marzec
Unia Europejska
Prognozowany deficyt budżetowy w stosunku do PKB w 2009 roku w wybranych krajach europejskich;
EU  4,8%
Strefa euro - 4,4%
Hiszpania - 5,7%
A
otwa - 6,3%
Wlk. Brytania - 9,5%
Irlandia - 11,0%
Rys. 4.2. Relacja długu publicznego do PKB (stan w dniu 31 XII 2003r.)
Estonia 5,3%
5,4%
Luksemburg
A
otwa 14,4%
21,6%
Litwa
SÅ‚owenia 29,5%
32,1%
Irlandia
Czechy 37,8%
39,8%
Wielka Brytania
SÅ‚owacja 42,6%
45,6%
Finlandia
Dania 45,9%
50,4%
Polska
Hiszpania 50,7%
52,0%
Szwecja
Holandia 52,0%
59,2%
Węgry
EU-25 63,3%
63,7%
Francja
Portugalia 63,7%
64,2%
Niemcy
EU-15 64,3%
65,1%
Austria
Strefa euro 70,6%
70,9%
Cypr
Malta 71,1%
100,7%
Belgia
WÅ‚ochy 106,2%
109,9%
Grecja
0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% 120,0%
Równowaga na rynku dóbr i usług oraz na rynkach pieniężnych jest skutkiem
polityki pieniężnej i fiskalnej
LM
IS
i
IS1 LM1 M1 > M
Eo
i0
E1
i1 E3
i2 E2
y
y0 y1
y3 y2
Makroekonomiczne skutki policy mix
- kombinacji polityki pieniężnej i fiskalnej
Policy mix PKB Stopy Skutki
procentowe makroekonomiczne
Ekspansywna pieniężna + Wzrost PKB

Stabilizacja stóp procentowych
Ekspansywna fiskalna + Presja inflacyjna
+
Możliwość wzrostu długu
publicznego
Ekspansywna pieniężna + Spadek stóp procentowych

Stabilizacja PKB z możliwością
Restrykcyjna fiskalna wzrostu


Obniżenie długu publicznego
Restrykcyjna pieniężna + Wzrost stóp procentowych

Stabilizacja PKB
Ekspansywna fiskalna + Efekt wypierania
+
Wzrost długu publicznego
Restrykcyjna pieniężna + Spadek PKB

Stabilizacja stóp procentowych
Restrykcyjna fiskalna Hamowanie inflacji


Spadek długu publicznego
Skuteczność polityki pieniężnej
Bank centralny jest zainteresowany wpływem polityki pieniężnej na tempo wzrostu gospodarczego
Elastyczność popytu na pieniądz ze względu na zmianę stóp procentowych
" mD
mD
" i
i
Elastyczność jest ujemna
O ile wzrośnie popyt na pieniądz realny, jeżeli realne stopy procentowe spadną o 1%
Model LM - popyt na pieniÄ…dz elastyczny
mS1
mS mS
y
mD
i
LM
i
LM1
mDs
y
Krzywa funkcji popyty na pieniądz płaska  relatywnie niewielkie zmiany stóp procentowych powodują
istotne zmiany w popycie na pieniÄ…dz
Krzywa LM  relatywnie płaska
Polityka pieniężna wywołuje większe skutki w zmianie realnego PKB w porównaniu z realnymi stopami
procentowymi
Model LM - popyt na pieniÄ…dz sztywny
mS
mS
y
LM
i
i
LM1
y
Krzywa funkcji popyty na pieniądz pionowa  relatywnie wysokie zmiany stóp procentowych powodują
niewielkie zmiany w popycie na pieniÄ…dz
Krzywa LM  relatywnie pionowa
Polityka pieniężna wywołuje mniejsze skutki w zmianie realnego PKB w porównaniu z realnymi stopami
procentowymi
Skuteczność polityki fiskalnej
Rząd jest zainteresowany wpływem polityki fiskalnej na tempo wzrostu gospodarczego
Elastyczność popytu inwestycyjnego ze względu na zmianę stóp procentowych
" j
j
" i
i
Elastyczność popytu inwestycyjnego jest ujemna
O ile wzrośnie popyt inwestycyjny, jeżeli realne stopy procentowe spadną o 1%
Model IS - popyt inwestycyjny elastyczny
o +t
o +t
y
j +g
i
i
IS1
IS
j +g
y
Krzywa funkcji popyty inwestycyjnego płaska  relatywnie niewielkie zmiany stóp procentowych powodują
istotne zmiany w popycie inwestycyjnym
Krzywa IS  relatywnie płaska
Polityka fiskalna wywołuje większe skutki w zmianie realnego PKB w porównaniu z realnymi stopami procentowymi
Model IS - popyt inwestycyjny sztywny
o +t
o +t
y
j +g
i
i
IS1
IS
j +g
y
Krzywa funkcji popyty inwestycyjnego pionowa  relatywnie wysokie zmiany stóp procentowych powodują
niewielkie zmiany w popycie inwestycyjnym
Krzywa IS  relatywnie pionowa
Polityka fiskalna wywołuje mniejsze skutki w zmianie realnego PKB w porównaniu z realnymi stopami procentowymi
Policy mix
IS
i
i
LM
LM
IS
y
Elastyczny popyt na pieniÄ…dz
y
Elastyczny popyt na pieniÄ…dz
Sztywny popyt inwestycyjny
Elastyczny popyt inwestycyjny
Wyższa skuteczność polityki fiskalnej
Skuteczne oba rodzaje polityk
Niższa skuteczność polityki pieniężnej
LM
LM
i
i
IS
IS
y
y
Sztywny popyt na pieniÄ…dz
Sztywny popyt na pieniÄ…dz
Elastyczny popyt inwestycyjny
Elastyczny popyt inwestycyjny
Nieskuteczne oba rodzaje polityk
Niższa skuteczność polityki fiskalnej
Wyższa skuteczność polityki pieniężnej
Równowaga ogólna, LM, IS, rynek pracy
i
y* y
y* - realny PKB przy pełnym wykorzystaniu zasobów majątku produkcyjnego i pracy,
przy równowadze na rynku pracy.
Równowaga rynku pracy nie oznacza braku bezrobocia.
Naturalna stopa bezrobocia  bezrobocie frykcyjne, niezbędne dla utrzymania płynności rynku pracy.
Bezrobocie strukturalne  niedopasowanie struktury zawodowej i struktury popytu
i podaży pracy w układzie regionalnym.
Bezrobocie koniunkturalne  zwiÄ…zane ze zmianami globalnego popytu.
Bezrobocie w Polsce i na świecie
zarejestrowani bezrobotni
Stopa bezrobocia =
pracujÄ…cy + zarejestrowani bezrobotni
Kraj Paz
dziernik
standardy 2008
Eurostatu Stopa
bezrobocia
w %
USA 6,5
UE 7,0
Strefa EUR 7,5
Polska 6,5 (8,5*)
Niemcy 7,1
Francja 7,9
Wlk. Brytania 5,8
Hiszpania 11,9
SÅ‚owacja 10,0
Austria 3,2
Dania 2,9
Holandia 2,5
*
- według standardów GUS
Równowaga ogólna, LM, IS, rynek pracy
LM
IS*
i
IS
LM *
E* - równowaga w długim okresie
i* i
przy optymalnym wykorzystaniu zasobów
y* y
Efekt wypierania jako negatywny aspekt ekspansywnej polityki fiskalnej
Państwo konkuruje na rynkach finansowych z innymi pożyczkobiorcami, ekspansywna polityka fiskalna
prowadzi do wzrostu stóp procentowych i wypierania z rynku innych prywatnych kredytobiorców,
co z kolei grozi obniżeniem popytu prywatnego.
LM
IS*
i LM**
IS**
IS
i*
i* - io
Efekt
wypierania
i**i0
y0 y* y
Efekt wypierania może być złagodzony (zniwelowany) przez odpowiednio ekspansywną politykę fiskalną!
Fakty w zakresie polityki fiskalnej na świecie i w Polsce 2008/2009
USA
PKB 2007  13 807,6 mld USD (2 pozycja na świecie)
Ostatnie prognozy spadek PKB w 2008 o 1%
Coraz silniejsze objawy recesji zwiększają ekspansję polityki fiskalnej
" Plan Paulsona: Fed i rzÄ…d inwestujÄ… w banki 700 mld USD
" pomoc dla innych sektorów kolejne 600 mld USD
" deficyt budżetu państwa w 2009 roku wyniesie ponad 8% PKB
" dług publiczny USA przekroczy 13 bln USD i będzie stanowił ponad 90% PKB
Unia Europejska
PKB 2007  16 905,6 mld USD (1 pozycja na świecie)
Ostatnie prognozy spadek PKB o 0,5%
Komisja Europejska chce wpompować do gospodarki z budżetów państw 200 mld EUR
" obniżka VAT o 1%
" wsparcie dla przemysłu samochodowego i budownictwa
" pomoc finansowa dla zwalnianych pracowników
" szybsze zaliczki z funduszy unijnych dla małych i średnich firm
" niższe składki socjalne
Fakty w zakresie polityki fiskalnej na świecie i w Polsce 2008/2009
Polska
PKB 2007  422,1 mld USD (22 pozycja na świecie)
Dotychczasową politykę fiskalną można było określić jako neutralną z tendencja restrykcyjną
Spowolnienie wzrostu PKB z planowanego 4,8% do 2-3%.
" Utrzymanie 4,8% wzrostu w założeniach budżetowych może zwiększyć deficyt
przy niższym wzroście faktycznym.
" Zmiana stawek podatkowych PIT (18 i 32%) i wzrost progów podatkowych (10 mld zł)
" Pakiet poręczeń kredytowych dla małych i średnich przedsiębiorstw oferowany przez
Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych przy BGK (2 mld zł)
" Gwarancje depozytów międzybankowych dla banków, które się po nie zgłoszą ( pocałunek śmierci )
Możliwość objęcia gwarancjami wszystkich banków.
W tych warunkach polityka fiskalna rządu może się w roku 2009 okazać lekko ekspansywna.
Aktualne fakty w zakresie polityki fiskalnej na świecie i w Polsce
Aktualne fakty w zakresie polityki fiskalnej na świecie i w Polsce