Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Wykład nr 1  23.02.2013
Konsultacje w środy: 18.10  19.00
Egzamin  średnia z zaliczenia (zadania) i egzaminu (test jednokrotnego wyboru)
Treść przedmiotu:
1. Definicja i funkcje rachunkowości zarządczej
2. Systemy rachunku kosztów i kryteria ich klasyfikacji
3. Rachunek kosztów zmiennych i rachunek absorpcyjny
4. Standaryzacja kosztów
5. Różne koszty dla różnych celów
6. Budżetowanie
7. Podstawowa i rozszerzona analiza C-V-P
8. Rachunkowość odpowiedzialności
9. Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności i ryzyka
Literatura obowiązkowa:
1. Piosik A. (2006): Zasady rachunkowości zarządczej. Wydawnictwo Naukowe PWN. Seria RRR
2.  Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne , praca pod red. I. Sobańskiej, wyd. C.H. Beck,
Warszawa 2009
3.  Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne , praca pod red. I. Sobańskiej, wyd.
C.H. Beck, Warszawa 2010
Literatura zalecana:
1. Dobija M. (2007): Rachunkowość zarządcza i controlling. Wydawnictwo Naukowe PWN
2. Drury C. (2004): Management and Cost Accounting. Sixth edition, Value Media Edition. Thomson
3. Sojak S. (2003): Rachunkowość zarządcza. TNOiK
4. Nowak E. (2009): Zaawansowana rachunkowość zarządcza. PWN, wydanie II zmienione
Rachunkowość zarządcza - podsystem rachunkowości dostarczający informacji dla realizowania funkcji
zarządzania (planowania, organizowania, zatrudniania, kierowania i kontroli), Zadora K. 1995.
Struktura rachunkowości zarządczej:
" Analizy na poziomie zarządzania operacyjnego
" Analizy na poziomie zarządzania strategicznego
" Struktury i systemy rachunku kosztów
System rachunku kosztów  badanie i transformowanie, według przyjętego modelu informacji o przychodach i
kosztach działań przyszłych, bieżących i zamierzonych w celu wspomagania zarządzania organizacją, Jaruga A.
1999.
Kryteria klasyfikacji systemów RK:
" Stopień zróżnicowania produktów
" Zakres kosztów produktu
" Forma i stopień normowania kosztów produktów
" Dominujące struktura stosowana przy transformacji kosztów pośrednich
SRK ze względu na stopień zróżnicowania produktów
" Kalkulacja podziałowa  kosztowanie produktów jednorodnych (homogenicznych), które przepływają
przez proces produkcyjny lub ciąg procesów. Dokumentacja uwzględniająca przepływ jednostek
fizycznych i ekwiwalentnych produkcji. Możliwość standaryzacji kosztów produktów (rachunek
kosztów standardowych). Zastosowanie: produkcja masowa.
" Kalkulacja doliczeniowa  kosztowanie produktów zróżnicowanych (zleceń). Poszczególne produkty
zużywają różną ilość zasobów w trakcie realizacji w poszczególnych miejscach powstawania kosztów
lub procesach. Raportowanie kosztów poszczególnych zleceń. Rozliczanie kosztów pośrednich za
pomocą kluczy podziałowych. Standaryzacja kosztów produktów ewentualnie w ramach asortymentu
(rachunek kosztów standardowych) lub brak możliwości pełnej standaryzacji (rachunek kosztów
normalnych). Zastosowanie: produkcja jednostkowa lub seryjna.
" Kalkulacja kosztów produktów łącznych  rozliczanie kosztów wspólnych na produkty w oparciu o
określone bazy rozliczeń. Zastosowanie w specyficznej sytuacji  z surowca (surowców) otrzymuje się
1
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
kilka produktów ( łącznych), przy czym nie można otrzymać jednego produktu nie wytwarzając innych.
Najczęściej standaryzacji podlega relacja wielkości fizycznych produkcji poszczególnych produktów
łącznych na zużycie surowca (surowców).
SRK  zakres kosztów rozliczanych na produkty
" Rachunek kosztów super-zmiennych  kosztami produktu są tylko koszty materiałów bezpośrednich.
Koncepcyjnie związanych z teorią ograniczeń Goldratta, wedle której wszystkie koszty operacyjne
(poza materiałami bezpośrednimi) są stałe.
" Rachunek kosztów zmiennych  dzieli się na koszty na zmienne (zależne od aktywności i stałe
(względnie niezależne od aktywności). Kosztami produktu są wyłącznie koszty zmienne wytwarzania
(koszty stałe wytwarzania nie są składnikiem zapasów). Rachunek ewaluował, powstawały rachunki
wielostopniowe. Zastosowanie: rachunek był podstawą rozwoju analiz na poziomie zarządzania
operacyjnego.
" Rachunek kosztów pełnych  kosztami produktu są koszty zmienne i stałe wytwarzania. Najczęściej ma
postać rachunku systematycznego. Zastosowany na pierwszym planie w sprawozdawczości finansowej.
Specyficzna odmiana w rachunku kosztów działań
" Rachunek kosztów super-pełnych  Na produkty rozlicza się wszystkie koszty operacyjne (również
koszty sprzedaży) oraz koszty kapitału (własnego i obcego). Zastosowanie: najczęściej w analizach
opłacalności.
Systemy rachunku kosztów ze względu na formę i stopień normowania kosztów:
" Rachunek kosztów faktycznych  koszty produktu obejmują koszty faktyczne w zakresie wszystkich
grup kosztów (faktyczna cena zasobu x faktyczne zużycie).
" Rachunek kosztów standardowych  koszty produktu obejmują wstępnie wyłącznie koszty standardowe
dla wszystkich grup kosztów produktu (koszty bezpośrednie, koszty pośrednie) według formuły:
standardowa cena zasobu x standardowe zużycie. Następnie ustala sie koszty rzeczywiste i odchylenia.
" Rachunek kosztów normalnych  rozwiązanie mieszane. Koszty produktu zawierają koszty częściowo
planowane częściowo rzeczywiste, przy czym występuje dużo wariantów tego rachunku. Według
najbardziej  typowego koszt produktu obejmuje: w zakresie kosztów bezpośrednich koszty faktyczne,
w zakresie kosztów pośrednich koszty wynikające z zastosowania stawki planowanej x faktyczne
zużycie. Następnie ustala się koszty rzeczywiste i odchylenia.
" Rachunek kosztów celu  kompleksowe zarządzanie cenami i kosztami w całym cyklu życia produktu.
Punktem wyjścia jest ustalenie docelowej ceny (na podstawie użyteczności produktu). Następnie ustala
się koszty dopuszczalne na podstawie docelowej ceny i docelowej rentowności. Konfrontacja kosztów
dopuszczalnych z bieżącymi możliwościami prowadzi do określenia kosztu docelowego. Zastosowania:
zarządzanie strategiczne, nowe lub modyfikowane produkty.
" Rachunek redukcji kosztów  koncentracja na takiej redukcji kosztów w rozpatrywanych okresie
budżetowym, która ma docelowo doprowadzić do zgodności budżetowego zysku do poziomu
założonego w strategii. Istotą redukcji kosztów jest proponowanie wielu udoskonaleń. System
powiązanych z japońską koncepcją ciągłego udoskonalania.
Systemy rachunku kosztów ze względu na dominującą strukturę kosztów:
" Funkcjonalne rachunki kosztów (systemy oparte na strukturze funkcjonalnej przedsiębiorstwa) 
struktury kosztów odzwierciedlają strukturę funkcjonalną przedsiębiorstwa (produkcja, sprzedaż i
marketing, zarządzanie). Podstawą jest podział kosztów na produkcyjne i pozaprodukcyjne. Rachunek
może wystąpić w odmianie tradycyjnego rachunku koszów pełnych lub zmiennych. Ośrodki
odpowiedzialności definiowane funkcjonalnie (podmioty, wydziały, działy). Zastosowany przy
dominującym wpływie orientacji funkcjonalnej w zarządzaniu. Obligatoryjne w sprawozdawczości
finansowej.
" Rachunek kosztów działań  Osią systemu są procesy realizowane w przedsiębiorstwie: rozumienie
rynku, wypracowanie wizji i strategii, projektowanie wyrobów i usług, marketing, sprzedawanie
wyrobów i usług, produkowanie i dystrybucja, fakturowanie i obsługa posprzedażowa. Podstawowym
obiektem tego rachunku są działania (podzbiory procesów). Ustala się koszty działań i rozlicza się je na
produkty. Dominuje w odmianie rachunku kosztów pełnych, ale może wystąpić w postaci kosztów
zmiennych. Zastosowanie w zarządzaniu operacyjnym (budżetowanie i kontrola) oraz strategicznym
(ocena rentowości produktu klientów, dostawców, analiza efektywności procesów gospodarczych).
2
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Przykład  Rachunek kosztów zmiennych i pełnych
Przedsiębiorstwo wytwórcze produkuje wyrób. W analizowanym okresie jednostkowy koszt zmienny
wytworzenia wyniósł 5 zł/szt., w tym materiały bezpośrednie 2,5 zł/szt., wynagrodzenia bezpośrednie 1,0 zł/szt.,
koszty pośrednie zmienne wytworzenia 1,5 zł/szt. Jednostkowy koszt zmienny sprzedaży wyniósł 1,0 zł/szt.
Koszty pośrednie stałe wytworzenia wyniosły rocznie 55 000 zł, natomiast koszty ogólnego zarządu 15 000 zł.
W bieżącym okresie wolumen produkcji wyniósł 20 000 szt., a sprzedano 16 000 szt., uzyskując 11 zł/szt. Na
początku okresu nie było zapasu produkcji w toku i wyrobów gotowych.
1. Przedstawić ewidencyjnie przepływy kosztów oraz ustalić wynik ze sprzedaży zgodnie z zasadami
rachunku kosztów pełnych oraz rachunku kosztów wymiennych.
2. Sporządzić funkcjonalny i behawioralny RZiS.
3. Wycenić zapas końcowy wyrobów gotowych
Rachunek kosztów pełnych
Materiały Produkcja Wyroby gotowe Zob. z tyt. wynagr.
X 50 000 1a 1a 50 000 155 000 2 2 155 000 124 000 3 20 000 1b
1b 20 000 155 000 124 000
1c 30 000 31 000 Sk.
1d 55 000 155 000 155 000
155 000 155 000
K. wytw. wyr. Koszty pośr.
Koszty og. zarządu sprzed. zmienne Koszty szpedaży
X 15 000 15 000 5 3 124 000 124 000 4 X 30 000 30 000 1c X 16 000 16 000 6
15 000 15 000 124 000 124 000 30 000 30 000 16 000 16 000
Koszty pośr. st. Przychody ze
wytw. Należności sprzed. Wynik finansowy
X 55 000 55 000 1d 7 176 000 8 176 000 176 000 7 4 124 000 176 000 8
55 000 55 000 176 000 176 000 5 15 000
6 16 000
155 000 176 000
Sk. 21 000
Koszt jednostkowy = 155 000 / 20 000 = 7,75 zł/szt.
Funkcjonalny RZiS  RK pełnych (do sprawozdań finansowych i podatków)
1. Przychody ze sprzedaży 176 000
2. Koszt wytworzenia wyrobów sprzedanych 124 000
3. Marża brutto (1-2) 52 000
4. Koszty ogólnego zarządu 15 000
5. Koszty sprzedaży 16 000
6. Zysk ze sprzedaży 21 000
3
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Rachunek kosztów zmiennych
Materiały Produkcja Wyroby gotowe Zob. z tyt. wynagr.
X 50 000 1a 1a 50 000 100 000 2 2 100 000 80 000 3 20 000 1b
1b 20 000 100 000 80 000
1c 30 000 20 000 Sk.
100 000 100 000 100 000 100 000
Koszty og. zarządu K. wytw. wyr. sprzed. Koszty pośr. zmienne Koszty szpedaży
X 15 000 15 000 6 3 80 000 80 000 4 X 30 000 30 000 1c X 16 000 16 000 7
15 000 15 000 80 000 80 000 30 000 30 000 16 000 16 000
Koszty pośr. st. Przychody ze
wytw. Należności sprzedaży Wynik finansowy
X 55 000 55 000 5 8 176 000 9 176 000 176 000 8 4 80 000 176 000 9
55 000 55 000 176 000 176 000 5 55 000
6 15 000
7 16 000
166 000 176 000
Sk. 10 000
176 000 176 000
Koszt jednostkowy = 10 000 / 20 000 = 5,00 zł/szt.
Behawioralny RZiS  RK zmiennych (lepszy z punktu widzenia rachunkowości zarządczej)
1. Przychody ze sprzedaży 176 000
2. Koszt zmienny wytworzenia wyrobów sprzedanych 80 000
3. Koszt zmienny sprzedaży i OZ 16 000
4. Marża pokrycia (1-(2+3)) 80 000
5. Koszty stałe wytwarzania 55 000
6. Koszty stałe ogólnego zarządu i sprzedaży 15 000
7. Zysk ze sprzedaży 10 000
Wielostopniowy rachunek pokrycia kosztów stałych
Wyniki Grupy wyrobów
/ I II Przedsiębiorstwo
Obiekty kosztów
A B C D
Marża pokrycia I x x x x xx
- koszty stałe wyrobów x x x x xx
= marża pokrycia II x x x x xx
- koszty stałe grup wyrobów x x xx
= marża pokrycia III x x xx
- koszty stałe miejsc powst. x x xx
= marża pokrycia IV x x xx
- koszty stałe przedsiębiorstwa xx xx
= wynik okresu xx xx
Rachunkowość zarządcza na poziomie zarządzania operacyjnego:
" Modelowanie kosztów standardowych
" K-W-Z
" Budżetowanie
" Kontrola budżetowa
Analizy dla zarządzania strategicznego:
" Kształtowanie kosztów produktu w dłuższym okresie
4
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
" Analiza kosztów klientów i dostawców w dłuższym okresie
" Kształtowanie struktur kosztowych (zasobów i procesów) SJG
" Pomiar dokonań w zakresie realizacji celów strategicznych
" Budżetowanie kapitałowe
5
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Wykład nr 2  9.03.2013
Analiza K-W-Z (koszt-wolumen-zysk) (C-V-P: Cost-Volumen-Profit)
Cel: Informacje niezbędne w procesie budżetowania odnośnie do relacji, które występują pomiędzy wolumenem
sprzedaży, kosztami oraz wynikiem ze sprzedaży (w sensie rachunku behawioralnego). Analizę K-W-Z można
podzielić na podstawową i rozszerzona.
Analiza podstawowa
W analizie podstawowej rozpatruje się dolne ograniczenia wolumenu sprzedaży. W analizie tej ustala się próg
rentowności (ang. break-even point) oraz marżę bezpieczeństwa pierwszego rodzaju. Próg rentowności oznacza
taki wolumen sprzedaży, dla którego wynik ze sprzedaży wyniesie dokładnie zero.
Produkcja jedno-asortymentowa
Założenia:
p  jednostkowa cena sprzedaży
k  jednostkowy koszt zmienny (wytworzenia i sprzedaży)
K  koszt stały (wytworzenia i pozaprodukcyjny)
m = (p-k)  jednostkowa marża pokrycia
x  wolumen sprzedaży
przy czym z natury rzeczy: p, k, K, m, x są wielkościami dodatnimi, a przynajmniej nieujemnymi.
Wynik ze sprzedaży w sensie rachunku behawioralnego dla produkcji jednoasortymentowej określić można za
pomocą formuły:
Wynik ze sprzedaży: Ą = (p-k) x  K = mx - K
Całkowita marża pokrycia ze sprzedaży x jednostek wynosi mx:
6
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
" dla mx > K, Ą > 0  zysk ze sprzedaży
" dla mx < K, Ą < 0  strata ze sprzedaży
Przedsiębiorstwo nie wykazuje ani, zysku jeśli spełniona jest równość mx = K
Rozwiązaniem tego równania jest liczba: x = K / m
x  próg rentowności
gdzie: x e" 0, m > 0
Próg rentowności, strefę zysku i strefę straty przedstawia następujący rysunek dla produkcji
jednoasortymentowej:
Marżę bezpieczeństwa pierwszego rodzaju określamy następująco:
Mb (I,x) = x  x / x = mx  mx / mx = mx  K / K
Marżę bezpieczeństwa pierwszego rodzaju można zdefiniować jako względną nadwyżkę całkowitej marży
pokrycia w propozycji budżetowej nad kosztami stałymi (ostatni człon równości) lub jako względną odległość
od postulowanej, czy też rozważanej jako propozycja budżetowa wolumenu sprzedaży od progu rentowności.
Przykład 1
Kierownictwo przedsiębiorstwa wytwórczego podało propozycję budżetowanego wolumenu sprzedaży 1 500
szt., przy cenie 25 zł/szt. Pozostałe dane: koszt jedn. zmienny 17 zł/szt., koszt stały 10 000 zł. Jaka jest marża
bezpieczeństwa związana z propozycją budżetową?
Jednostkowa marża pokrycia m = p  k = 25 zł/szt. - 17 zł/szt. = 8 zł/szt.
Mb (I; 1 500) = (8 x 1 500 zł  10 000 zł) / 10 000 zł = 0,2
Interpretacja jest następująca:
1. Proponowany wolumen sprzedaży jest wyższy o 20 % od progu rentowności
2. Lub przy proponowanym wolumenie sprzedaży nadwyżka marzy pokrycia nad kosztami stałymi
wynosi 20% kosztów stałych
Przykład 2
Wyznaczyć ilościowy próg rentowności
x = K / m = 10 000 zł / 8 zł/szt. = 1 250 szt.
Analogicznie wyznaczmy docelową wielkość sprzedaży w celu osiągnięcia docelowego zysku (xD)
Przykład 3
Na podstawie powyższych założeń ustalić wielkość sprzedaży, przy której zysk ze sprzedaży wyniesie 3 200 zł
xD = 10 000 zł + 3 200 zł / 8 zł/szt. = 1 650 szt.
Uwzględnienie opodatkowania NOPBT = NOPAT / 1 - T
NOPBT - zysk operacyjny przed opodatkowaniu
NOPAT  zysk operacyjny po opodatkowaniem
Przykład 4
Zachowując poprzednie założenia ustalić wymaganą wielkość sprzedaży dla realizacji zysku operacyjnego netto
po opodatkowaniu 2 400 zł. Stopa podatku dochodowego wynosi 20%.
NOPBT = 2 400 zł / 1  0,2 = 3 000 zł
x = 10 000 zł + 3 000 zł / 8 zł/szt. = 1 625 szt.
Uwzględnienie stopy zwrotu z inwestycji (ROI)
ROI = NOPAT / Aktywa
Przykład 5
Zachowując założenia zakładamy, ze ośrodek angażuje aktywa ogółem 14 500 zł. Wymagana roczna stopa
zwrotu z aktywów wynosi 15%. Wyznaczyć minimalną wielkość sprzedaży.
Wymagany NOPAT = 14 500 zł x 0,15 = 2 175 zł
Wymagany NOPBT = 2 175 zł / (1  0,2) = 2 719 zł
7
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
xD = 10 000 zł + 2 719 zł / 8 = 1 590 szt. (tyle trzeba sprzedać żeby osiągnąć wymagany ROI)
Próg rentowności wyrażony wartościowo
xW = K / (M/p) = 10 000 zł / (8/25) = 31 250 zł
xW = x x p = 1 250 zł x 25 = 31 250 zł
Dz
wignia operacyjna
OL = Marża pokrycia / NOPBT
Przykład 6
Przyjmuje się założenia z przykładu 1. Przyjmuje się, że bazowa wielkość sprzedaży wynosi 1 625 szt. Jakie
będą skutki finansowe wzrostu sprzedaży o 10%?
OL = 13 000 zł / 3 000 zł = 4,33
Wzrost zysku: OL x wzrost sprzedaży = 4,33 x 10% = 43,3%
Produkcja dwuasortymentowa
W przypadku produkcji dwu-asortymentowej dane są:
p1, p2  jednostkowe ceny sprzedaży odpowiednio pierwszego i drugiego asortymentu
k1, k2  jednostkowe koszty zmienne
x1, x2  wolumeny sprzedaży pierwszego i drugiego asortymentu
K  koszty stałe
Wynik ze sprzedaży: Ą = (p1  k1) x1 + (p2  k2) x2  K = m1x1 + m2x2  K
Całkowita marża pokrycia ze sprzedaży x jednostek wynosi: m1x1 + m2x2
" Dla m1x1 + m2x2 > K, Ą > 0  zysk ze sprzedaży
" Dla m1x1 + m2x2 < K, Ą < 0  strata ze sprzedaży
Przedsiębiorstwo nie wykazuje ani zysku, ani straty jeśli: m1x1 + m2x2 = K
Ze względu na to, że x1, x2 e" 0 powyższe równanie jest równaniem odcinka. Próg rentowności dla produkcji
dwuasortymentowej jest odcinkiem.
Przykład 7
Przedsiębiorstwo wytwarza dwa wyroby. Dane dla celów analizy K-W-Z są następujące:
K = 10 000 zł
p1 = 15 zł/szt., P2 = 12 zł/szt.
= 10 zł/szt., k2 = 6 zł/szt.
k1
Zatem m1 = 5 zł/szt., m2 = 6 zł/szt.
Określić próg rentowności, ustalić marżę bezpieczeństwa I-go rodzaju przy przyjęciu propozycji budżetowej:
x1 = 1 000 szt., x2 = 1 400 szt.
Próg rentowności określamy za pomocą równania:
5x1 + 6x2 = 10 000
W celu określenia marży bezpieczeństwa I-go rodzaju dla działalności dwuasortymentowej przyjmiemy definicję
zgodnie z którą marża ta stanowi względną nadwyżkę całkowitej marży pokrycia nad kosztami stałymi. Zatem:
Mb (I,x1,x2) = m1x1 + m2x2  K / K
8
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Na podstawie danych z ostatniego przykładu przy przyjęciu propozycji budżetowej: x1 = 1 000, x2 = 1 400,
marża bezpieczeństwa wynosi:
Mb (I; 1 000; 1 400) = 5 x 1 000 + 6 x 1 400  10 000 / 10 000 = 3 400 / 10 000 = 0,34
Przy rozpatrywanej propozycji budżetowej 1 000 szt., 1 400 szt. dla poszczególnych asortymentów, nadwyżka
marży pokrycia nad kosztami stałymi wynosi 34% kosztów stałych. (minimalnie musi być 15%)
Uogólnienie na przypadek produkcji wieloasortymentowej
Próg rentowności jest rozwiązaniem równania:
" mixi = K
Gdzie xi e" 0 jest wolumenem sprzedaży i-tego asortymentu, a parametry n, mi, K są znane i dodatnie.
Marża bezpieczeństwa pierwszego rodzaju jest dla potencjalnie rozważanej propozycji budżetowej odnośnie
wolumenu sprzedaży: x , x , & , x , równa:
1 2 n
Mb (I, & ) = " mixi  K / K (płaszczyzna)
Rozszerzona analiza K-W-Z
Analiza rozszerzona zajmuje się górnymi ograniczeniami wolumenu sprzedaży. Górnymi ograniczeniami
wolumenu sprzedaży są prognozowane ich wielkości przy danej cenie lub maksymalne, możliwe do
wytworzenia wolumeny produkcji w zależności od tego, które ograniczenia są silniejsze.
Najogólniej ograniczenia mogą być natury konsumpcyjnej lub produkcyjnej. Decydujące są te, które są
silniejsze. Zatem w analizach przed budżetowych należy ustalić, jakie czynniki ograniczają z góry wolumen
sprzedaży. Można wymienić następujące czynniki natury produkcyjnej ograniczające wolumen sprzedaży:
" Wydajność
" Dostęp do wykwalifikowanego personelu
" Dostęp do materiałów
Bez analizy dolnych i górnych ograniczeń proces budżetowania nie jest możliwy a to z powodu braku kryteriów
oceny realności propozycji budżetowych dotyczących np. wolumenu sprzedaży.
Załóżmy dodatkowo, że istnieje kilka czynników ograniczających wolumen sprzedaży.
Liczba roboczogodzin ograniczona jest na 2 wydziałach. Na wydziale montażu maksymalna liczba
roboczogodzin wynosi 10 000, na wydziale wykończalni liczba roboczogodzin ograniczona jest do 3 600.
Ograniczone jest ponadto zużycie materiałów bezpośrednich do 9 000 kg. Przy danej cenie sprzedaż wyrobu I i
wyrobu II nie może być wyższa niż 9 000 szt. Zużycie jednostek poszczególnych czynników ograniczających
przez jednostkę wyrobu I i II prezentuje następujące zestawienie:
Produkt I II
rbg wydziału montażu 2 5
rbg wydziału wykończalni 1 1
zużycie materiałów: kg/szt. 4 3
Stosując metodę graficzną programowania liniowego określi optymalną propozycję budżetową maksymalizującą
marżę pokrycia. Należy na podstawie danych sformułować model programowania liniowego.
Funkcją celu jest maksymalizacja marży pokrycia, koszty stałe przy określeniu optymalnej struktury. Zatem
funkcję celu można określić następująco: 5x1 + 6x2 max
Opis schematu
Ograniczenia są formalnie przedstawione za pomocą nierówności:
2x1 + 5x2 d" 10 000 (nanosimy na wykres funkcję 2x1 + 5x2 = 10 000, zatem gdy x1 = 0 to x2 = 2 000, jeśli x2 = 0
to x1 = 5 000)
1x1 + 1x2 d" 3 600 (nanosimy na wykres funkcję 1x1 + 1x2 = 3 600, zatem gdy x1 = 0 to x2 = 3 600 i odwrotnie)
4x1 + 3x2 d" 9 000 (nanosimy na wykres funkcję 4x1 + 3x2 = 9 000, zatem gdy x1 = 0 to x2 = 3 000, jeśli x2 = 0 to
x1 = 2 250)
x1 d" 1 900 (Wolumen sprzedaży wyrobów I i II nie może być wyższy niż 1 900 szt.
x2 d" 1 900 Nanosimy zatem proste x1 = 1 900 oraz x2 = 1 900)
x1, x2 e" 0
Nanosimy tez próg rentowności: 5x1 + 6x2 = 10 000
x1 = 0 x2 = 1 667
x2 = 0 x1 = 2 000
Rozwiązaniem optymalnym jest punkt: x = (x1, x2) = (1 072, 1 571)
Czyli sprzedaż I wyrobu w ilości 1 072 szt., a II wyrobu w ilości 1 571 szt., któremu odpowiada całkowita marża
pokrycia M = 5 x 1 072 + 6 x 1 571 = 14 786 zł
Marża bezpieczeństwa II rodzaju stanowi względną nadwyżkę całkowitej marży pokrycia w optymalnym
wolumenie sprzedaży nad kosztami stałymi.
9
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Dla przypadku produkcji dwuasortymentowej, jeżeli przez x = (x1, x2) oznaczymy optymalny wolumen
sprzedaży, to marżę bezpieczeństwa drugiego rodzaju określa wzór:
M (II, x1, x2) = m1x1 + m2x2  K / K
Mb (II, x1, x2) = max (I, x1, x2)
Dla analizowanego przypadku: Mb (II, 1 072, 1 571) = 14 796  10 000 / 10 000 = 0,48
Interpretacja: Nadwyżka marży pokrycia w optymalnej propozycji budżetowej nad kosztami stałymi stanowi
48% kosztów stałych.
Marża pokrycia drugiego rodzaju jest liczbą, w odróżnieniu od marży bezpieczeństwa pierwszego rodzaju, która
jest funkcją. W optymalnym wolumenie sprzedaży marża pierwszego rodzaju jest więc największa.
Wzór zastosowany dla określenia marży bezpieczeństwa drugiego rodzaju w przypadku produkcji
dwuasortymentowej można uogólnić na przypadek produkcji wieloasortymentowej. Jeżeli wskutek istnienia
ograniczeń natury produkcyjnej bądz
popytowej, sprzedaż w wolumenie.
X = (x1, x2, & , xn) jest optymalna, to znaczy maksymalizuje łączną marżę pokrycia, marżę bezpieczeństwa
drugiego rodzaju określa wzór:
M (II, x1, x2, & , xn) = m1x1 + m2x2 + & + mnxn  K / K
Wykład nr 3  23.03.2013 r.
Budżetowanie str. 192
Struktura piramidy planów str. 193
Budżety  plany wyrażone kwantytatywnie, plany działalności przedsiębiorstwa.
Nie da się precyzyjniej niż kwantytatywnie przedstawić planów działania jednak precyzyjnie można planować
tylko w stosunkowo krótkim horyzoncie.
Budżety  plany o stosunkowo krótki horyzoncie czasowym, z reguły nie przekraczającym najbliższego roku,
zwykle z podziałem na odcinki miesięczne.
Typowe komponenty budżetu głównego schemat str. 201
Funkcje budżetowania, konflikt funkcji str. 194
" Planowanie
10
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
" Motywowanie
" Tworzenie wzorców oceny działalności i pracy zespołów ludzkich
" Koordynowania
" Uczenia się
Konflikty pomiędzy funkcjami budżetowania str. 195  196
" Funkcja planowania i motywowania
" Funkcja motywowania a funkcja oceny
Praktyczne aspekty (zasady) procesu budżetowania str. 196 -202
1. Horyzont czasowy
2. System powiązania z planami długoterminowymi
3. Potrzeba elastyczności
4. Korekty budżetu
5. Zasada partycypacji
6. Administrowanie budżetem (przygotowanie budżetu i przewodnika budżetowego)
7. Fazy budżetowania
Przewodnik budżetowy str. 199
" Cele budżetowania główne, drugorzędne oraz pożądane wyniku budżetowego
" Funkcje poszczególnych członków organizacji (kierowników i podlegających im pracowników) w
zakresie budżetowania
" Przygotowanie budżetu
" Zatwierdzenie budżetu
" Kalendarz budżetowy i formy raportów stosowanych w budżetowaniu
Doczytać o standaryzacji kosztów rozdział 7
Fazy budżetowania str. 199
" Przekazanie założeń do sporządzania budżetu
" Przygotowanie budżetu
" Weryfikacja i zatwierdzenie budżetu
Budżetowanie kosztów uznaniowych
" Podejście ogólne (top-down apporoach) w którym szuka się odpowiedzi na pytanie na jaki przedział
kosztów firma może sobie pozwolić (na przykładzie projekcji RZiS)
" Podejście oddalone (bottom-up apporoach) w którym kierownik każdej komórki organizacyjnej
dokonuje szacunku funduszy wymaganych do realizowania swoich zadań
" Podejście łączne, ponieważ zastosowanie jednego w postaci czystej mogłoby doprowadzić do
dysharmonii budżetu z planami nadrzędnymi.
Budżetowanie bazujące na priorytetach, budżetowanie na bazie rzeczowej (ZBB)
Uzasadnia się działania, programy, projekty i określa się dla nich priorytety przed zatwierdzeniem budżetu
kosztów. Oznacza to każdorazowe rozważanie propozycji działań (uznaniowych) i krytyczną analizę działań
dotychczasowych.
1. Opis przez kierowników działań wykazywanych w ich dziale. Opiniuje się w jaki sposób działania będą
wykorzystywane w okresie budżetowym oraz jakie będą dokonania działań przy różnych poziomach
nakładów. Określa się metody poziomu dokonań działania.
2. Projektuje się listę propozycji budżetowych możliwych wydatków postaci projektów decyzyjnych,
którym nadaje się priorytety. Pakiet decyzyjny jest dokumentem, w którym identyfikuje się i opiniuje
działanie w taki sposób, że kierownictwo może je ocenić, określić jego rangę względem działań
konkurencyjnych i ostatecznie zatwierdzić lub odrzucić to działanie. Pakiet obejmuje w szczególności:
cel, oczekiwane skutki działania, koszty, zatrudnienie, metody pomiaru dokonań, skutki odrzucenia
działania oraz ocenę z punktu widzenia wykluczające się lub przyrostowe, czyli zawierające pozycje
różnych poziomów wyniku.
3. Ranking pakietów decyzyjnych zgodnie z priorytetami wyznaczonych przez plany strategiczne.
Wyróżnia się następujące etapy ZBB:
" Opis każdego działania uznaniowego w pakietach decyzyjnych
" Ocena rankingu pakietów
11
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
" Alokacja zasobów
Style budżetowania  skutki stylów sortowania budżetu str. 221
Styl sortowania systemu budżetowania
Styl rygorystyczny Styl nierachunkowy Styl elastyczny
Zaangażowanie w analizę Duże Małe Duże
kosztów
Presja na wykonanie Duża Umiarkowana Umiarkowana
badań
Manipulacja danych Znacząca Mała Mała
zawartych w raportach
Relacja z przełożonymi Słabe Dobre Dobre
Relacje z Słabe Dobre Dobre
współpracownikami
Skrajna krytyka budżetowania str. 222  223
" Budżetowanie stanowi barierę w rozwoju przedsiębiorstw
" Wzrasta znaczenie kapitału intelektualnego co oznacza że czynnikiem zaspokajania potrzeb klientów
jest właściwe zarządzanie wiedzą
" Zmniejsza się znaczenie struktur dewizjonalnych w zarządzaniu
" Wzrasta natomiast rola struktur sieciowych
Proponują alternatywny mechanizm sterujący
" W zakresie prognozowania i alokacji zasobów kierownicy liniowi powinni mieć dostęp do kapitału,
przygotowywać plany ciągłe, które są wykorzystane do prognozowania przepływów (nie kosztów)
" Pomiar i kontrola  pomiar dokonać powinien się odbywać na podstawie zbilansowanej karty dokonań
" Zarządzanie kosztami powinno być oparte na strukturze stałego udoskonalania
Czy teza ta jest prawdziwa?
" Badania empiryczne wykazują, że nowoczesne narzędzia zarządzania i rachunkowości zarządczej
rocznej uzupełniają rozwiązania tradycyjne (w tym budżetowanie) a nie stanowią dla nich alternatywy
" Autorzy nie precyzują, co rozumieją przez budżetowanie oraz tradycyjne budżetowanie
" Alternatywny mechanizm stojący jest przedstawiony raczej jako zbiór założeń, które powinny zostać
uwzględnione przy projektowaniu budżetowania w przedsiębiorstwie
Wykład nr 4  06.04.2013 r.
Rachunkowość odpowiedzialności
" Podstawowy systemem informacyjnym do sprawowania funkcji kontroli na różnych poziomach
zaradzania.
" Jest prowadzona zawsze na użytek danego ośrodka odpowiedzialności
" Przyporządkowywanie przychodów, kosztów, zasobów:
o Kierownikom odpowiedzialnym za podejmowanie decyzji odnośnie ich powstania
o Działalności, która je powoduje
Zasada rachunkowości odpowiedzialności
Zasada możliwości kontrolowania  zakres odpowiedzialności kierownika może być ograniczony do tych
dokonań, które są pod jego kontrolą. Realizacja tej zasady obejmuje dwa komponenty:
" Możliwość kontroli działalności podwładnych przez kierowników
" Możliwość oceny dokonań i podjęcia działań korygujących, jeżeli jest to potrzebne
12
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Ośrodek odpowiedzialności
Obszar przedsiębiorstwa o wyznaczonych nakładach i dokonaniach, w którym można wiązać odpowiedzialność
za dokonania z określonymi kierownikami lub grupą kierowników. Tradycyjnie wyodrębnia się cztery typy
ośrodków odpowiedzialności. Ośrodki odpowiedzialne za (zwane także centrami) na podstawie kryterium
finansowego:
" Koszty
" Przychody
" Zyski lub marże pokrycia
" Zwrot z inwestycji
Ośrodki odpowiedzialności za koszty
Jednostka organizacyjna, dla której opracowuje się budżet kosztów oraz przeprowadza się kontrolę poniesionych
kosztów. Dwa główne rodzaje ośrodków:
" Ośrodki kosztów standardowych  można określić standard relacji jednostkowych nakładu do wyniku
(zmienne albo stałe)
" Ośrodki kosztów uznaniowych  kierownicy również są odpowiedzialni za koszty, ale tutaj relacja
nakładów do wyników jest trudna lub niemożliwa do ustalenia.
Na pewno takie, które nie są odpowiedzialne za przychody, a co za tym idzie nie odpowiadają także za zyski i
zwrot z inwestycji.
Ogólny model rachunku wariancji kosztów zmiennych
Odchylenie od zużycia
AP  rzeczywista cena jednostki fizycznej zasobu
AQ  rzeczywiste zużycie ilościowe zasobu
SP  standardowa cena jednostki fizycznej zasobu
SQ  zużycie ilościowe zgodne ze standardem
(1)  faktyczny rzeczywisty koszt
Wariancja może być korzystna bądz
nie, zawsze mniejsze od większego. Jeśli wariancja cenowa i ilościowa są
korzystne to wariancja globalna również jest korzystna i na odwrót. Jeśli wariancja cen jest niekorzystna, a
ilościowa korzystna to globalna ustalana per saldo w zależności, którą wybierzemy.
Założenia do przykładu:
W przedsiębiorstwie opracowano model kosztów standardowych. Koszty wytwarzania:
1. Materiały bezpośrednie 0,7 kg/szt. x 25 zł/kg = 17,5 zł/szt.
2. Wynagrodzenia bezpośrednie 0,5 godz./szt. x 12 zł/godz. = 6 zł/szt.
3. koszty pośrednie zmienne 0,25 msg./szt. x 16 zł/msg. = 4 zł/szt.
4. Koszty stałe pośrednie 120 000 zł miesięcznie
W budżecie głównym założono wolumen produkcji w styczniu na poziomie 25 500 szt. W rzeczywistości
wyprodukowano 23 000 szt. wyrobów gotowych. Na końcu miesiąca wielkość produkcji w toku wynosiła 2 000
szt. przerobionych w 50% dla wszystkich grup kosztów.
Wariancje materiałowe:
Rzeczywiste zużycie materiałów: 18 000 kg, 432 000 zł
Budżet główny  zużycie materiałów
25 500 szt. x 17,50 zł/szt. = 446 250 zł
13
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Faktyczna wielkość produkcji w styczniu 24 000 ejp (ekwiwalentne jedn. sprzed.)
Budżet elastyczny  pomnożenie faktycznej wielkości produkcji x jednostkowy koszt standardowy 24 000 ejp x
17,5 zł/ej = 4200 000 zł
Globalna wariancja materiałowa
432 000 zł  420 zł = 12 000 zł (Niekorzystna)
(1) AP x AQ = 24 zł/kg x 18 000 kg = 432 000 zł
(2) SP x AQ = 25 zł/kg x 18 000 kg = 450 000 zł
(3) SP x SQ = 25 zł/kg x 16 800 kg = 420 000 zł (zużycie materiału według standardu
14 000 x 0,7 = 16 800)
Wariancja cenowa 18 000 zł (Korzystna)
Wariancja ilościowa 30 000 zł (Niekorzystna)
Wariancja globalna 432 000  420 000 = 12 000 zł (Niekorzystna)
Rachunkowy odpowiednik kosztów przekroczył koszt zużycia materiałów w wyniku czego zyski operacyjne
obniżyły się o 12 000 zł, z czego 18 000 zł jest skutkiem finansowym, odchylenie od ceny 30 000 zł jest
skutkiem finansowym odchylenia od zużycia materiałów, a odchylenie to było niekorzystne.
Wariancja ilościowa jest niekorzystna i spowodowana zwiększeniem zużycia (np. wzrost kosztu materiału przez
opóz
nienie konserwacji maszyny, zbyt dużo materiałów zakupiono  magazynowanie, koszt walut - inflacja),
spowodowany z kolei np. jakością materiału. standard ceny nabycia uwzględnia rabaty.
Wariancje kosztów wynagrodzeń
Rzeczywiste zużycie roboczo godziny 12 720
Rzeczywiste koszty zmienne wynagrodzeń 164 088 zł
Koszty wynagrodzeń w budżecie głównym
22 500 szt. x 6 zł/szt. = 153 000 zł
Faktyczna wielkość produkcji w styczniu 24 000 ejp
Bud. Elastyczny:
24 000 ejp x 6 zł/ejp = 144 000 zł
Globalna wariancja kosztów wynagrodzeń
164 088 zł  144 000 zł = 20 088 zł (Niekorzystna)
Rachunek wariancji kosztów stałych
W rachunku kosztów zmiennych  porównanie kosztów budżetowanych oraz kosztów rzeczywistych i ustalenie
w ten sposób analogonu wariancji cenowej, nazywanego wariancją budżetową. Wariancja ilościowa zawsze = 0
(z reguły tak jest).
Przykład
Budżet kosztów pośrednich stałych 120 000 zł
Faktyczne koszty 130 000 zł
Wariancja budżetowa 10 000 zł
14
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Wariancje kosztów pośrednich zmiennych
Rzeczywiste zużycie MSG: 5 520
Rzeczywiste koszty zmienne pośrednie 93 840 zł
Koszty pośrednie zmienne w budżecie głównym
25 500 szt. x 4 zł/szt. = 102 000 zł
Faktyczna wielkość produkcji w styczniu 24 000 ejp.
Budżet elastyczny
24 000 epj. x 4 zł/ejp. = 96 000 zł
Globalna wariancja kosztów pośrednich zmiennych
96 000 zł  93 840 zł = 2 160 zł (Korzystna)
(1) AP x AQ = 17 zł/msg x 5 520 msg = 93 840 zł
Wariancja cenowa 5 520 zł (Niekorzystna)
(2) SP x AQ = 16 zł/msg x 5 520 msg = 88 320 zł
(3) SP x SQ = 16 zł/msg x 6 000 msg = 96 000 zł
Wariancja ilościowa 7 680 zł (Korzystna)
Wariancja globalna
96 000  93 840 = 2 160 zł (Korzystna
Ograniczenia rachunku
" Heterogeniczność kosztów pośrednich zmiennych  różne podmioty, procesy, różne nośniki kosztów
" Różne grupy kosztów według rodzaju
W rachunku kosztów pełnych
" Koszty pośrednie stałe rozlicza się wstępnie na produkty według stawki planowanej kosztów
" Tryb ustalania stawki planowanej zależy od angażowanych zasobów. Z punktu widzenia behawioryzmu
kosztowego wyodrębnia się 3 typy elastyczności zasobów wywołujących koszty stałe:
o Zasoby sztywne  zdolności produkcyjne są określane dla stosunkowo dużych przedziałów
zmienności czynnika kosztotwórczego. Stawka ustalana dla normalnych zdolności produkcyjnych
o Zasoby semizmienne  zdolności produkcyjne mogą być zwiększane lub zmniejszane w
stosunkowo niewielkich interwałach. Stosuje się stawkę bazująca na budżecie produkcji.
o Zasoby kształtowane uznaniowo w procesie budżetowania. Stawka bazuje na budżecie produkcji.
" Konsekwencja  oblicza się wariancję globalną kosztów stałych. Różnica pomiędzy rzeczywistymi
kosztami stałymi a kosztami stałymi rozliczonymi na produkcję za pomocą standardowej stawki
cenowej i standardowego zużycia czynnika kosztotwórczego.
" Wariancję następnie rozdysponowuje się na wariancję budżetową oraz wariancję z tytułu rozmiarów
produkcji.
Przykład  model kosztów pośrednich
1. Koszty pośrednie zmienne 0,25 msg./szt. x 16 zł = 4 zł/szt.
2. Koszty stałe pośrednie 120 000 zł miesięcznie każdego miesiąca, w tym koszty związane z
utrzymaniem normalnych zdolności produkcyjnych 70 000 zł
3. Budżet roczny produkcji wynosi 300 000 szt.
4. Normalne roczne zdolności produkcyjne 375 000 szt. W rzeczywistości wyprodukowano w
analizowanym miesiącu 24 000 ejp.
5. Rzeczywiste koszty pośrednie stałe związane z utrzymaniem normalnych zdolności produkcyjnych
wyniosły 76 000 zł, z związane z zasobami samizmiennymi i uznaniowymi 54 000 zł
Stawka planowana
Stawka rozliczenia kosztów związanych z utrzymaniem zasobów semizeminnych i uznaniowych
Sb = (50 000 zł x 12) : (300 000 szt. x 0,25) = 600 000 : 75 000 = 8 zł/msg
Stawka rozliczenia kosztów związanych z utrzymaniem zasobów sztywnych
Sf = (70 000 zł x 12) : (375 000 szt. x 0,25) = 840 000 : 93 750 = 8,96 zł/msg
Rachunek wariancji kosztów stałych w zakresie kosztów związanych z zasobami smizmiennymi i uznaniowymi
Faktyczna wielkość produkcji w styczniu 24 000 ejp. Całkowita maszynochłonność zgodna ze standardem
wynosi 6 000 msg (= 24 000 ejp. X 0,25 msg/ejp.)
Na wytworzone wyroby rozliczono
6 000 msg x 8zł/msg = 48 000 zł kosztów
15
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Wariancja globalna grupy kosztów stałych
54 000 zł  48 000 zł = 6 000 zł (Niekorzystna), z czego
54 000 zł  50 000 zł = 4 000 zł (Niekorzystna) przypada na wariancję budżetową
50 000 zł  48 000 zł = 2 000 zł (Niekorzystna) przypada na wariancję z tytułu rozmiarów produkcji.
Rachunek wariancji kosztów stałych w zakresie kosztów związanych z zasobami sztywnymi
Całkowita maszynochłonność zgodna ze standardem wynosi 6 000 msg (=24 000 ejp. x 0,25 msg/ejp.)
Na wytworzone wyroby rozliczono
6 000 msg x 8,96 zł/msg. = 53 760 zł kosztów
Wariancja globalna grupy kosztów stałych
76 000 zł  53 760 zł = 22 240 zł (Niekorzystna) z czego
76 000 zł  70 000 zł = 6 000 zł (Niekorzystna) przypada na wariancję budżetową
70 000 zł  53 760 zł = 16 240 zł (Niekorzystna) przypada na wariancję z tytułu rozmiarów produkcji.
Rzeczywiste zużyci
Zmienna i standard zużyć jest
restandaryzowana 2 x korzystne od
odchylenia standard
Prawdopodobieństwo, że
Wyniesie e" 0,75
Wykład nr 5  27.04.2013
Ośrodki odpowiedzialne za przychody
Odpowiedzialność kierowników
1. Wielkość sprzedaży
2. Ceny sprzedaży produktów. Zakres odpowiedzialności za cenę nie dotyczy strategii ceny, lecz zwykle
wybranych parametrów (Np. rabatów)
3. Struktura sprzedaży
Inne:
4. Udział rynkowy
5. zadowolenie klienta z obsługi sprzedaży, obsługi posprzedażnej
16
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Założenia i dane
1. Budżetowana wielkość sprzedaży (BQ) 25 000 szt.
2. Rzeczywista wielkość sprzedaży (FQ) 23 800 szt.
3. Budżetowana cena sprzedaży (BCS) 57,50 zł/szt.
4. Budżetowany koszt zmienny (SK) 27,50 zł/szt.
5. Rzeczywista cena sprzedaży (FCS) 59,00 zł/szt.
Przeprowadzić rachunek wariancji przychodowych
Rozwiązanie
(1) 31,50 x 23 800 = 749 700 zł
(2) 30 x 23 800 = 714 000 zł
(3) 30 x 25 000 = 750 000 zł
Wariancja cenowa 35 700 zł (Korzystna)
Wariancja ilościowa 36 000 zł (Niekorzystna)
Wariancja globalna 300 zł (Niekorzystna)
FMP= 59  27,5 = 31,50 zł/szt.
Ograniczenia prostego modelu wariancji przychodowych
" Ośrodki odpowiedzialności powinny kontrolować nie tylko wielkość sprzedaży, ale również strukturę
" Rachunek ten nie uwzględnia skutków finansowych odchyleń z tytułu udziału rynkowego
Rachunek rozszerzony odchyleń przychodowych
Analiza struktury sprzedaży
Ośrodek odpowiedzialny za przychody realizuje sprzedaż trzech asortymentów produkcji: X, Y i Z. Plan
ilościowy sprzedaży asortymentów sprzedaży i marże pokrycia przedstawia tabela
Budżet przychodów ze sprzedaży
Asortyment Wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży Jednostkowa marża Marża
produkcji pokrycia globalna
Sztuki Udział zł/szt. zł
X 50 000 0,5 20 1 000 000
Y 30 000 0,3 10 300 000
Z 20 000 0,2 5 100 000
Suma 100 000 1,0 1 400 000
Rzeczywiste charakterystyki ilościowe sprzedaży - Faktyczne dokonania ośrodka
Asortyment Wielkość sprzedaży Struktura sprzedaży Jednostkowa marża Marża
produkcji pokrycia globalna
Sztuki Udział zł/szt. zł
X 44 000 0,4 20 880 000
Y 22 000 0,2 10 220 000
Z 44 000 0,4 5 220 000
Suma 110 000 1,0 1 320 000
Sprzedaż w branży
" Prognozowana wielkość sprzedaży w branży 1 000 000 szt.
" Faktyczna wielkość sprzedaży w branży 900 000 szt.
" Prognozowany udział rynkowy (100 000 : 1 000 000) 0,1
" Faktyczny udział rynkowy (110 000 : 900 000) 0,122222
Polecenie:
" Ustalić wariancję ilościową
" Wyznaczyć  czystą wariancję ilościową
" Ustalić wariancję z tytułu struktury sprzedaży
" Czystą wariancję ilościową rozdysponować na wariancję z tytułu zmian udziału rynkowego oraz
wariancję z tytułu zmian sprzedaży w branży
17
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Ogólna wariancja ilościowa
Rzeczywista Sprzedaż Ogólna wariancja
Produkt Odchylenie m
sprzedaż planowana ilościowa
Sztuki Sztuki Sztuki zł/szt. zł
X 44 000 50 000 6 000 (N) 20 120 000 (N)
Y 22 000 30 000 8 000 (N) 10 80 000 (N)
Z 44 000 20 000 24 000 (K) 5 120 000 (K)
Suma 110 000 100 000 10 000 (K) 80 000 (N)
Wariancja z tytułu mieszanki
Faktyczna sprzedaż
Rzeczywista Ogólna wariancja
Produkt w planowanych Odchylenie m
sprzedaż ilościowa
proporcjach
Sztuki Sztuki Sztuki zł/szt. zł
X 44 000 55 000 11 000 (N) 20 220 000 (N)
Y 22 000 33 000 11 000 (N) 10 110 000 (N)
Z 44 000 22 000 22 000 (K) 5 110 000 (K)
Suma 110 000 110 000 220 000 (N)
 Czysta wariancja ilościowa
Faktyczna sprzedaż
Sprzedaż Ogólna wariancja
Produkt w planowanych Odchylenie m
budżetowana ilościowa
proporcjach
Sztuki Sztuki Sztuki zł/szt. zł
X 55 000 50 000 5 000 (K) 20 100 000 (K)
Y 33 000 30 000 3 000 (K) 10 30 000 (K)
Z 22 000 20 000 2 000 (K) 5 10 000 (K)
Suma 110 000 100 000 10 000 (K) 140 000 (K)
Wariancja z tytułu zmian sprzedaży sektora
Planowany Prognozowana wielkość sprzedaży Średnia ważona
udział x sektora minus rzeczywista x jednostkowa
rynkowy wielkość sprzedaży sektora marża pokrycia
(100 000 : 1 000 000) x (1 000 000  900 000 x (1 400 000 : 100 000 zł/szt.) = 0,1 x 100 000 x 14 = 140 000 zł
(Niekorzystna)
Wariancja z tytułu zmian udziału w rynku
Rzeczywisty udział Rzeczywista Średnia ważona
rynkowy - planowany x wielkość sprzedaży x jednostkowa
udział rynkowy sektora marża pokrycia
(0,12222  0,1) x (900 000 szt.) x 14 zł/szt. = 0,02222 x 900 000 x 14 = 280 000 zł (Korzystna)
Do egzaminu  rozdziały 1, 7 (7.1, 7.2, standaryzacja, 7.4), 9, 10 (10.1, 10.2 bez 10.2.2, 10.2.6, 10.3, bez 10.4)
Test jednokrotnego wyboru 1, 0, -0,3, zadań i pytań będzie ok. 20, zaliczenie powyżej 50%
Modelowanie kosztów standardowych
Trudność zadań budżetowych
" Standardy bazowe  stałe, nie zmieniane w dłuższym okresie
" Standardy bieżąco osiągalne  opracowanie standardów na poziomie wartości oczekiwanych
" Standardy idealne  osiągane w najbardziej efektywnych warunkach
Standardy zużycia materiałów bezpośrednich
Standard kosztów materiałów bezpośrednich obejmuje
" Charakterystyki ilościowe i jakościowe materiałów (standardy fizyczne) oraz
" Standardowe ceny jednostkowe nabycia poszczególnych materiałów
18
Rachunkowość zarządcza
prof. UE dr hab. Andrzej Piosik
e-mail: [e-mail]
Współczesne zarządzanie łańcuchem dostaw zatwierdzanie przez odbiorcę, a stosowanych przez dostawcę
procedur zarządzania jakością, ustalania standardów jakości oraz ustalania długoterminowych relacji
kooperacyjnych dostawca  odbiorca.
Standardy materiałochłonności, istnieją dwie główne grupy metod
" Estymacja średniego zużycia poszczególnych asortymentów materiałów w jednostkach fizycznych
przypadającego na EJP, na podstawie danych historycznych
" Analiza techniczna zużycia (metoda przemyłowo-inżynieryjna)
Model kosztu sztandarowego materiału
Jednostkowy koszt (zmienny) materiału bezpośredniego multiplikuje się z jednostkowej materiałochłonności
oraz standardowego jednostkowego kosztu nabycia.
Standardowy jednostkowy zmienny koszt materiału bezpośredniego w miesiącu t (zł/EJP) = 2,50 kg/ejp x (2,88
+ 0,03t)
19