PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497
Agata Bronisz, Katarzyna Napiórkowska, Aleksandra Srokosz,
Małgorzata Sobiś-Żmudzińska, Roman Junik
Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Ocena wpływu wybranych czynników
na występowanie zaburzeń lipidowych
u osób otyłych
The effect of selected factors on lipid disorders in the obese
lipidowej między chorymi z otyłością i otyłością ol-
STRESZCZENIE
brzymią (BMI > 40 kg/m2). Istotnie wyższe wartości
WST
P. W krajach rozwiniętych nadwaga i otyłość
TG stwierdzono u osób w wieku 35 55 lat w porów-
dotyczą ponad 50% populacji. Celem niniejszej pra-
naniu z grupą 18 34 lat (281,6 ą 336,1 vs. 169,2 ą
cy była ocena wpływu wybranych czynników na
ą 118,1 mg/dl; p < 0,05) oraz u chorych na cukrzycę,
występowanie zaburzeń lipidowych u chorych z nad-
w porównaniu z osobami bez zaburzeń gospodarki
mierną masą ciała.
węglowodanowej (309,9 ą 310,9 vs. 222,7 ą 309,9;
MATERIAA
I METODY. Analizie poddano grupę 97 cho-
p < 0,01). Pozostałe oceniane czynniki nie wpływały
rych w wieku 18 55 lat hospitalizowanych w celu
na parametry gospodarki lipidowej. Natomiast pa-
diagnostyki otyłości. Z badania wykluczono pacjen-
cjenci ze średnim ciśnieniem rozkurczowym powyżej
tów palących tytoń, przyjmujących leki lub cierpią-
90 mm Hg w stosunku do osób z ciśnieniem poniżej
cych na schorzenia wpływające na gospodarkę lipi-
90 mm Hg charakteryzowali się znamiennie wyższym
dową. Oceniano wskaz
nik masy ciała (BMI, body
BMI (42,1 ą 8,4 vs. 37,9 ą 8,7 kg/m2, p < 0,05).
mass index) oraz stężenia cholesterolu całkowitego
WNIOSKI. W badanej grupie, u chorych do 55. roku
(TC, total cholesterol), cholesterolu frakcji LDL
życia z nadmierną masą ciała, stopień otyłości, płeć
(LDL, low-density lipoprotein), cholesterolu frakcji
i ciśnienie tętnicze nie wpływały na parametry go-
HDL (HDL, high-density lipoprotein) oraz triglicery-
spodarki lipidowej. Jedynie wiek ma związek ze wzro-
dów (TG, triglycerides) w zależności od wieku, płci,
stem triglicerydów. Natomiast stopień otyłości do-
ciśnienia skurczowego i rozkurczowego oraz wystę-
datnio koreluje z rozkurczowym ciśnieniem tętniczym.
powania zaburzeń gospodarki węglowodanowej.
WYNIKI. W badanej populacji kobiety charakteryzo-
Słowa kluczowe: otyłość, zaburzenia lipidowe,
wały się znamiennie wyższym BMI w stosunku do
nadciśnienie tętnicze, cukrzyca
mężczyzn (40,6 ą 9,2 vs. 35,7 ą 6,7 kg/m2, p < 0,01).
Nie stwierdzono różnic w parametrach gospodarki
ABSTRACT
INTRODUCTION. Overweight or obesity effect over
Adres do korespondencji: dr med. Agata Bronisz
50% of population in developed countries. The aim
Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii,
of the study was to evaluate the effect of selected
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Collegium Medicum
factors on lipid disorders in obese patients.
im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
ul. M. Curie-Skłodowskiej 9, 85 950 Bydgoszcz
MATERIAL AND METHODS. A group of 97 overweight
tel.: [phone], faks: (0 52) 585 40 41
and obese patients, aged 18 55, was analyzed.
Diabetologia Praktyczna 2005, tom 6, 4, 177 181
Patients taking cigarettes, medicaments or suffering
Copyright � 2005 Via Medica
Nadesłano: 22.02.2005 Przyjęto do druku: 06.06.2005 from diseases influencing lipid metabolism were
www.dp.viamedica.pl 177
Diabetologia Praktyczna 2005, tom 6, nr 4
excluded. BMI, levels of TC-cholesterol, LDL-chole- Celem pracy była ocena występowania zabu-
sterol, HDL-cholesterol and triglycerides (TG) were rzeń lipidowych u chorych z nadmierną masą ciała
estimated depending on age, gender, systolic blo- w zależności od: wieku, płci, ciśnienia tętniczego,
od pressure, diastolic blood pressure and the carbo- obecności zaburzeń gospodarki węglowodanowej
hydrate metabolism disorders. oraz wskaz
nika masy ciała (BMI, body mass index).
RESULTS. BMI was significantly higher in women
compared to men in the analyzed population Materiał i metody
(40,6 ą 9,2 vs. 35,7 ą 6,7 kg/m2, p < 0,01). There Badaniem objęto 97 pacjentów (63% kobiet
were no important differences in lipid metabolism i 37% mężczyzn) w średnim wieku 39,0 ą 11,4 lat,
parameters between the obese and highly obese hospitalizowanych w Katedrze i Klinice Endokryno-
patients (BMI > 40 kg/m2). Significantly higher TG logii i Diabetologii CM UMK w Bydgoszczy w latach
values were observed in the people aged 35 55 in 2000 2004 w celu diagnostyki otyłości. Z badania
comparison to the younger ones  18 34 years old, wykluczono chorych: poniżej 18. i powyżej 55. roku
(281,6 ą 336,1 vs. 169,2 ą 118,1 mg/dl; p < 0,05) życia, palących tytoń, przyjmujących leki (np. diure-
and also in the diabetic patients compared to the tyki tiazydowe, steroidy, leki hipolipemiczne oraz
people without carbohydrate metabolism disorders psychotropowe) lub cierpiących na schorzenia wpły-
(309,9 ą 310,9 vs. 222,7 ą 309,9; p < 0,01). The wające na gospodarkę lipidową (z wyjątkiem cukrzy-
other lipid metabolism parameters did not differ cy typu 2). W badanej populacji nie stwierdzono istot-
between the analyzed groups. Significantly higher nych statystycznie różnic wieku oraz częstości zabu-
BMI was observed in patients with the diastolic blo- rzeń gospodarki węglowodanowej między grupą
od pressure > 90 mm Hg in comparison to the pa- mężczyzn i kobiet. Natomiast obserwowano różnicę
tients with the diastolic blood pressure < 90mm Hg wieku między chorymi na cukrzycę, ale bez zabu-
(42,1 ą 8,4 vs. 37,9 ą 8,7 kg/m2; p < 0,05). rzeń gospodarki węglowodanowej (odpowiednio
CONCLUSIONS. In the studied group, the level of 45,9 ą 7,3 vs. 36,2 ą 11,8 lat, p < 0,001). Średnia
obesity, gender and arterial blood pressure do not wartość BMI badanych wyniosła 38,4 ą 9,0 kg/m�.
influence lipid metabolism in overweight patients Średnie ciśnienie tętnicze odpowiednio: skurczowe
up to 55 years old. Only the TG level depended on 130,5 ą 15,7 mm Hg, rozkurczowe 81,8 ą 7,7mm Hg;
age. Whereas the level of obesity positively correla- średnia glikemia na czczo: 111 ą 35,0 mg/dl,
tes with diastolic blood pressure. a poposiłkowa  140,1 ą 42,6 mg/dl (tab. 1). Cho-
rzy na cukrzycę typu 2 w czasie hospitalizacji pozo-
Key words: obesity, lipid disorders, hypertension,
stawali na diecie cukrzycowej, przeważnie redukcyj-
diabetes mellitus
nej, pozostała grupa osób stosowała lekkostrawną
dietę redukcyjną.
U wszystkich badanych po przyjęciu do Kliniki
Wstęp oznaczono masę ciała, wzrost, ciśnienie tętnicze,
Otyłość staje się obecnie problemem społecz- glikemię na czczo i poposiłkową (po upływie 1 go-
nym. Według badań Pol MONICA z 1993 roku, dziny po 3 głównych posiłkach) oraz wartości chole-
w Polsce nadmierną masę ciała ma blisko 70% męż- sterolu całkowitego (TC, total cholesterol), choleste-
czyzn i prawie 65% kobiet, z czego nadwaga wystę- rolu frakcji LDL (LDL, low-density lipoprotein), cho-
puje u ponad 45% mężczyzn i 35% kobiet, a otyłość lesterolu frakcji HDL (HDL, high-density lipoprotein)
u ponad 22% mężczyzn i 29% kobiet [1]. Z otyłością
wiąże się zwiększona zapadalność na niektóre cho-
roby, między innymi na: cukrzycę, chorobę niedo-
Tabela 1. Charakterystyka materiału (n = 97)
krwienną serca, udar mózgu, zwyrodnienie stawów,
bezdech senny, niektóre nowotwory (np. jelita gru- Parametr (jednostka) M ą SD
bego, prostaty) [1, 2]. Otyłości może towarzyszyć
Wiek (lata) 39,0 ą 11,4
wiele zaburzeń określanych jednym terminem  ze-
BMI [kg/m�] 38,4 ą 9,0
społu metabolicznego , do którego zalicza się mię-
Ciśnienie tętnicze skurczowe [mm Hg] 130,5 ą 15,7
dzy innymi: zaburzenia gospodarki węglowodano-
Ciśnienie tętnicze rozkurczowe [mm Hg] 81,8 ą 7,7
wej, lipidowej, nadciśnienie tętnicze, hiperurykemię
Glikemia na czczo [mg/d] 111,8 ą 35,0
oraz podwyższone stężenie inhibitora aktywatora
Glikemia poposiłkowa [mg/dl] 140,1 ą 42,6
plazminogenu typu 1 (PAI-1, plasminogen activator
inhibitor type 1) [3]. BMI (body mass index)  wskaz
nik masy ciała
178 www.dp.viamedica.pl
Agata Bronisz i wsp., Wybrane czynniki a dyslipidemia u osób otyłych
oraz triglicerydów (TG, triglycerides). Wartości gli- Wyniki
kemii oznaczono we krwi włośniczkowej metodą Wyniki przedstawiono w czterech tabelach.
enzymatyczną przy użyciu oksydazy glukozowej, W badanej grupie średnie wartości TC wynosiły 212,5 ą
a parametry gospodarki lipidowej (TC, HDL, TG) ą 61,1 mg/dl, cholesterolu frakcji LDL 130,3 ą
 w surowicy krwi metodą kolorymetryczną z uży- ą 41,2 mg/dl, cholesterolu frakcji HDL  41,9 ą
ciem zestawów firmy Roche (Mannheim). Choleste- ą 9,5 mg/dl, TG  257,5 ą 320,9 mg/dl (tab. 2).
rol frakcji LDL wyliczono ze wzoru Friedewalda. Krew Hipercholesterolemię (definiowaną jako stężenie cho-
do pomiarów pobierano na czczo, po 12-godzinnej lesterolu całkowitego w surowicy > 175 mg/dl)
przerwie nocnej w spożywaniu posiłków, z żyły odłok- stwierdzono u 79 chorych (81%), natomiast hiper-
ciowej do probówek zawierających 3,2-procentowy triglicerydemię (stężenie triglicerydów w surowicy
cytrynian sodu w proporcjach 9:1. Uzyskane para- > 150 mg/dl) u 52 (54%) badanych osób. Podwyż-
metry oceniono w zależności od: wieku (grupy: 18 szone ponad prawidłowe stężenie cholesterolu frakcji
 34 i 35 55 lat), płci, ciśnienia skurczowego (grupa LDL (tj. > 100 mg/dl) występowało u 78 (80%) osób,
z ciśnieniem Ł 140 i >140 mm Hg), ciśnienia rozkur- natomiast niższe stężenie cholesterolu frakcji HDL
czowego (grupa z ciśnieniem Ł 90 i > 90 mm Hg), (norma w surowicy > 50 mg/dl u kobiet i > 40 mg/dl
występowania zaburzeń gospodarki węglowodano- u mężczyzn) obserwowano odpowiednio u 79 (81%)
wej (grupa chorych na cukrzycę oraz bez zaburzeń i 48 (49%). W tabeli 3 porównano wartości stężeń
gospodarki węglowodanowej) oraz BMI (grupa z BMI
30 39,9 oraz e" 40 kg/m2).
Uzyskany materiał poddano analizie statystycz-
Tabela 2. Średnie wartości parametrów lipidowych
nej. Ze względu na rozkład danych odbiegający od
w badanej grupie
normalnego zastosowano metodę Kendalla (test nie-
Parametr (jednostka) M ą SD
parametryczny Manna-Whitneya). Za poziom istot-
ności przyjęto poniżej 0,05.
Cholesterol całkowity [mg/dl] 212,5 ą 61,1
Na przeprowadzenie powyższych badań uzy-
Cholesterol frakcji LDL [mg/dl] 130,3 ą 41,2
skano zgodę Komisji Bioetycznej Collegium Medicum
Cholesterol frakcji HDL [mg/dl] 41,9 ą 9,5
w Bydgoszczy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Triglicerydy [mg/dl] 257,5 ą 320,9
w Toruniu, pod nr KB/170/2004.
Tabela 3. Parametry lipidowe i BMI w zależności od wieku, płci i występowania zaburzeń gospodarki lipidowej (M ą SD)
Parametr BMI TC LDL HDL TG
(jednostka) [kg/m2] [mg/dl] [mg/dl] [mg/dl] [mg/dl]
Wiek 18 34 lata
n =31 38,0 ą 7,4 196,2 ą 33,4 126,8 ą 33,6 41,9 ą 10,1 169,2 ą 118,1
35 55 lat
n = 66 39,2 ą 9,4 215,2 ą 63,8 131,3 ą 41,4 41,2 ą 9,1 281,6 ą 336,1
p NS NS NS NS < 0,05
Płeć Kobiety
n = 61 40,6 ą 9,2 202,4 ą 42,9 128,0 ą 36,7 42,1 ą 9,3 195,7 ą 132,3
Mężczyz
ni
n = 36 35,7 ą 6,7 220,6 ą 72,9 133,9 ą 43,2 40,5 ą 8,4 331,6 ą 431,9
p < 0,01 NS NS NS NS
Zaburzenia Z cukrzycą
gospodarki n = 37 37,8 ą 7,9 218,9 ą 58,4 133,9 ą 39,3 39,8 ą 8,0 309,9 ą 310,9
węglowodanowej Bez zaburzeń gospodarki
węglowodanowej
n = 46 39,0 ą 9,4 208,3 ą 60,5 128,6 ą 42,9 43,5 ą 10,4 222,7 ą 310,0
p NS NS NS NS < 0,01
BMI (body mass index)  wskaz
nik masy ciała; TC (total cholesterol)  cholesterol całkowity; LDL (low-density lipoprotein)  cholesterol frakcji LDL;
HDL (high-density lipoprotein)  cholesterol frakcji HDL; TG (triglicerides)  triglcerydy; NS  nieistotne statystycznie; SD (standard deviation)
 odchylenie standardowe
www.dp.viamedica.pl 179
Diabetologia Praktyczna 2005, tom 6, nr 4
Tabela 4. Parametry lipidowe i BMI w zależności od ciśnienia skurczowego i rozkurczowego (M ą SD)
Parametr BMI TC LDL HDL TG
(jednostka) [kg/m2] [mg/dl] [mg/dl] [mg/dl] [mg/dl]
Ciśnienie skurczowe Ł 140 [mm Hg] 38,3 ą 8,9 212,9 ą 62,9 128,5 ą 41,0 42,3 ą 9,8 264,3 ą 341,0
n=64
> 140 [mm Hg] 40,1 ą 8,5 203,6 ą 40,9 133,9 ą 36,4 39,2 ą 1,7 224,4 ą 164,7
n =30
p NSNSNSNSNS
Ciśnienie rozkurczowe Ł 90 [mm Hg] 37,9 ą 8,7 212,3 ą 59,9 131,6 ą 43,7 41,9 ą 10,0 248,6 ą 280,4
n = 67
> 90 [mm Hg] 42,1 ą 8,4 203,9 ą 48,7 127,5 ą 27,2 39,8 ą 7,8 256,6 ą 328,4
p < 0,05 NS NS NS NS
Tabela 5. Parametry lipidowe w zależności od BMI (M ą SD)
Parametr (jednostka) TC [mg/dl] LDL [mg/dl] HDL [mg/dl] TG [mg/dl]
BMI 30 39,9 [kg/m�] n = 50 210,0 ą 55,7 131,2 ą 45,1 42,1 ą 8,9 260,7 ą 290,5
e" 40 [kg/m�] n = 37 191,0 ą 35,3 121,7 ą 27,6 38,6 ą 8,7 185,1 ą 114,4
p NSNSNSNS
Skróty  patrz tabela 3
lipoprotein i BMI w zależności od wieku, płci i wy- pacjentów to: wzrost stężeń TG, cholesterolu cał-
stępowania zaburzeń gospodarki węglowodanowej. kowitego oraz frakcji LDL i obniżone stężenie HDL
Stwierdzono znamiennie wyższe wartości TG u osób w surowicy krwi [4 7]. Większość autorów porów-
w wieku 35 55 lat w porównaniu z młodszymi cho- nuje uzyskane wyniki z wartościami obserwowany-
rymi, a także u pacjentów z cukrzycą w odniesieniu mi u osób z prawidłową masą ciała. Tylko w poje-
do osób bez zaburzeń gospodarki węglowodanowej. dynczych doniesieniach analizowano wpływ różnych
Kobiety charakteryzowały się znamiennie wyższym BMI czynników na zmiany gospodarki lipidowej u osób
w stosunku do mężczyzn. Pozostałe parametry nie róż- z nadmierną masą ciała.
niły się istotnie między analizowanymi grupami. Badając wpływ płci na gospodarkę lipidową,
W tabeli 4 przedstawiono wartości gospodarki nie stwierdzono różnic w stężeniach lipidów między
lipidowej i BMI w zależności od ciśnienia tętniczego kobietami i mężczyznami z nadwagą lub otyłością.
skurczowego i rozkurczowego. Nie stwierdzono róż- Niektórzy autorzy, podobnie jak autorzy niniejszej
nic w stężeniach lipoprotein w grupach osób z ciś- pracy, nie stwierdzili różnic w stężeniach choleste-
nieniem skurczowym powyżej i poniżej 140 mm Hg. rolu frakcji HDL i LDL [8, 9]. Natomiast Halkes i wsp.
Natomiast chorzy ze średnim ciśnieniem rozkurczo- w badaniu przeprowadzonym u 44 osób z nadmierną
wym powyżej 90 mm Hg w porównaniu do osób masą ciała (22 kobiety i 22 mężczyzn) nie wykazali
z ciśnieniem poniżej 90 mm Hg charakteryzowali się różnic w wartościach TG i TC, ale stwierdzili znamien-
znamiennie wyższym wskaz
nikiem BMI. nie wyższe stężenie cholesterolu frakcji HDL, a  LDL
W tabeli 5 przedstawiono parametry lipidowe niższe u kobiet w porównaniu z mężczyznami [10].
w zależności od BMI. Nie stwierdzono istotnych róż- Ponieważ w tej pracy kobiety charakteryzowały się
nic między pacjentami z otyłością i otyłością olbrzy- niższym wskaz
nikiem talia biodro (WHR, waist to hip
mią (BMI > 40 kg/m�). ratio) niż mężczyz
ni, wydaje się, że nieaterogenny
typ otyłości, który u nich wystepował mógł wpły-
Dyskusja wać na uzyskane wyniki. Niestety ze względu na brak
Ocena zaburzeń lipidowych u osób z nad- danych nie oceniano wskaz
nika WHR. Prawdopodob-
mierną masą ciała była przedmiotem licznych ba- nie znaczna otyłość badanych kobiet zneutralizowa-
dań. Najczęściej stwierdzane zmiany w tej grupie ła korzystny wpływ płci.
180 www.dp.viamedica.pl
Agata Bronisz i wsp., Wybrane czynniki a dyslipidemia u osób otyłych
W analizowanym materiale autorzy nie stwier- dominowali chorzy otyli (odsetek pacjentów z nad-
dzili także wpływu stopnia otyłości na gospodarkę wagą wynosił ok. 10%). Wydaje się więc, że nad-
lipidową. Podobnie Sonmez i wsp. oceniając grupę mierna masa ciała może w większym stopniu wpły-
617 pacjentów z nadwagą lub otyłością, nie stwier- wać na rozkurczowe ciśnienie tętnicze.
dzili istotnych statystycznie różnic w gospodarce li-
pidowej w zależności od BMI [11]. Natomiast Brown Wnioski
i wsp., którzy analizowali bardzo dużą grupę  po- W badanej przez autorów grupie, u chorych
nad 18 000 chorych  wykazali, że ze wzrostem BMI do 55. roku życia z nadmierną masą ciała, stopień
nie zmieniały się wartości TC, ale malały wartości otyłości, płeć i ciśnienie tętnicze nie wpływają na
cholesterolu frakcji HDL zarówno u kobiet, jak i u męż- parametry gospodarki lipidowej. Jedynie wiek wiąże
czyzn, niezależnie od wieku i rasy [12]. się ze wzrostem stężenia triglicerydów. Natomiast
Oceniając parametry lipidowe i BMI w zależno- stopień otyłości dodatnio koreluje z rozkurczowym
ści od wieku, stwierdzono jedynie znamiennie wy- ciśnieniem tętniczym.
ższe wartości TG u osób w wieku 35 55 lat w po-
równaniu z młodszymi chorymi. Pozostałe parame-
try lipidowe nie korelowały z wiekiem. Natomiast
PIŚMIENNICTWO
Heitmann i wsp. stwierdzili zależność od wieku
1. Knypl K.: Nadwaga i otyłość problemy terapeutyczne. Medy-
wszystkich ocenianych parametrów lipidowych [13]. cyna Rodzinna 2001; 12 (1): 23 26.
2. Strączkowski M., Kowalska I., Dzienis-Strączkowska S.: Meta-
Może to wynikać z faktu, że w badaniach przepro-
boliczne powikłania otyłości. www.esculap.pl.
wadzonych przez tego autora porównywano popu-
3. Tatoń J., Szczeklik-Kumala Z.: Zespół metaboliczny  nowe,
globalne ujęcie prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Med.
lacje o większej rozpiętości wieku (33 65 lat).
Metabol. 2004; 7 (2): 32 43.
Do typowych zmian w gospodarce lipidowej
4. Bhatti M.S., Akbri M.Z., Shakoor M.: Lipid profile in obesity.
J. Ayub. Med. Coll. Abbottabad. 2001; 13 (1): 31 33.
u chorych na cukrzycę typu 2 należą: wzrost stęże-
5. Howard B.V., Ruotolo G., Robbins D.C.: Obesity and dyslipide-
nia TG, obniżenie stężenia cholesterolu frakcji HDL
mia. Endocrinol. Metab. Clin. North. Am. 2003; 32 (4): 855 867.
oraz zwykle prawidłowe  LDL [14]. Porównując pa- 6. Hlubik P., Oplotova L., Chaloupka J.: Obesity  a risk factor.
Sb. Lek. 2002; 103 (4): 499 509.
rametry lipidowe i BMI u chorych na cukrzycę i bez
7. Dixon J.B., O Brien P.: A disparity beetween conventional lipid
zaburzeń gospodarki węglowodanowej stwierdzo-
and insulin resistance markers at body mass index levels gre-
ater than 34 kg/m�. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 2001;
no, że jedyna różnica badanych parametrów doty-
25 (6): 793 797.
czyła TG. Były one istotnie wyższe u chorych na cu-
8. Garrison R.J., Wilson P.W., Castelli W.P., Feinleib M., Kannel
W.B., McNamara P.M.: Obesity and lipoprotein cholesterol in
krzycę. Podobne wyniki uzyskali Simonen i wsp. [15].
the Framingham offspring study. Metabolism 1980; 29 (11):
Dodatkowo stwierdził on niższe wartości choleste-
1053 1060.
rolu frakcji HDL u chorych na cukrzycę, czego auto- 9. Dallongeville J., Cottel D., Arvelier D. i wsp.: The association of
Metabolic Disorders with the Metabolic Syndrome is Different
rzy w swoich badaniach nie obserwowali. Różnice te
in Men and Women. Ann. Nutr. Metab. 2004; 48: 43 50.
mogą wynikać z nieco gorszego wyrównania cukrzy-
10. Halkes C.J., Castro Cabezas M., van Wijk J.P., Erkelens D.W.:
Gender differences in diurnal triglyceridemia in lean and over-
cy badanych przez Simonena i wsp. chorych w po-
weight subjects. Int. J. Obes. 2001; 25 (12): 1767 1774.
równaniu z pacjentami badanymi przez autorów ni-
11. Sonmez K., Akcakoyun M., Demir D. i wsp.: Risk factor distribu-
tion according to the obesity degree in patient with coronary
niejszej pracy. Średnie wartości glikemii dobowej
artery disease. Anadolu. Kardiol. Derg. 2002; 2 (3): 211 222.
wynosiły odpowiednio: 151,2 mg/dl vs. 137,8 mg/dl.
12. Brown C.D., Higgins M., Donato K.A. i wsp.: Body mass index
Jednak badani chorzy na cukrzycę byli istotnie starsi and the prevalence of hypertension and dyslipidemia. Obes.
Res. 2000; 8 (9): 605 619.
od pacjentów bez zaburzeń gospodarki węglowo-
13. Heitmann B.L.: The effects of gender and age on associations
danowej i wyższe stężenie TG przy dobrym wyrów-
between blood lipids levels and obesity in Danish men and wo-
men aged 35 65 years. J. Clin Epidemiol. 1992; 45 (7): 693 702.
naniu glikemii może się wiązać jedynie z wiekiem.
14. Grzeszczak W., Gizon M.: Zaburzenia lipidowe występujące
W przeprowadzonej przez autorów analizie
u chorych na cukrzycę  patogeneza, diagnostyka i leczenie.
Lekarz 2004; 5: 14 21.
stwierdzono również zależność między BMI a roz-
15. Simonen P.P., Gylling H.K., Miettinen T.A.: Diabetes contribu-
kurczowym ciśnieniem tętniczym. Inni autorzy wy-
tes to cholesterol metabolism regrdless of obesity. Diabetes
kazali zależności zarówno z ciśnieniem skurczowym, Care 2002; 25 (9): 1511 1515.
16. Shelley E., Daly L., Kilcoyne D., Graham I.: Obesity: a public
jak i rozkurczowym [16 18]. Wysokie ciśnienie skur-
health problem in Ireland?. Ir. J. Med. Sci. 1991; 160 (supl. 9):
czowe wiązało się w znacznym stopniu ze starszym
29 34.
17. Plans P., Espunas J., Barahona M., Pardell H., Salleras L.: The
wiekiem pacjentów. W badanej przez autorów gru-
association between arterial hypertension, obesity and hyper-
pie nie było zbyt wielu starszych osób. Wart odno-
cholesterolemia in sample of adult population of Catalonia.
An. Med. Interna 1994; 11 (6): 278 284.
towania jest również fakt, że w populacji ocenianej
18. Arroyo P., Fernandez V., Avila-Rosas H.: Overweight and hy-
przez Shelleya i wsp. około 50% stanowiły osoby
pertension: data from the 1992 1993 Mexican survey. Hyper-
z nadwagą, a w badaniu autorów niniejszej pracy
tension 1997; 30: 646 649.
www.dp.viamedica.pl 181