TECHNOLOGIA
Jezar, [e-mail]
Przełożył: Jerrvix
Rozpoczynający się tym ar-
tykułem cykl jest prostym
przepisem na to, jak od ze-
ra zmiksować nagranie
pop. Wiele osób czasem nie
wie jak zacząć, mam więc
nadzieję, że poniższy arty-
kuł poprowadzi ich przez
ten proces.
Jak zmiksować utwór pop?
CzęS
ć pierwsza  stopa, werbel, bas i pady
artykule przedstawię wam kilka pro- Zakładam tu, że macie w swoim posiada-
Wstych zasad na temat miksowania na- niu nagrane S
cieżki, które obejmują: stan-
grań pop, których z powodzeniem używałem dardowy zestaw około 8 S
cieżek perkusji, jed-
przy pracy nad albumami, singlami, rekla- ną lub dwie S
cieżki basu, kilka S
cieżek klawi-
mówkami i S
cieżkami dx
więkowymi. Nie bę- szy i/lub gitar lub innych instrumentów, głów-
dzie to nic radykalnego, a tylko zwyczajna co- ny wokal, może kilka chórków, może też kil-
dzienna robota. Jeżeli odkryjecie, że jest ka S
cieżek perkusyjnych przeszkadzajek, a mo-
w tym artykule coS
dziwnego, to skarżcie się że nawet kilka dziwacznych efektów, które
całemu przemysłowi muzycznemu, a nie brzmią dobrze od czasu do czasu. Dodatko-
mnie, ponieważ tak właS
nie pracuje więk- wo zakładam, że macie odpowiedni system
szoS
ć realizatorów. miksujący, jak program wieloS
ladowy lub
Absolutnie nie daję tutaj zapewnienia, że przynajmniej wielokanałowy mikser podpię-
jest to  właS
ciwa metoda na zmiksowanie ty pod wieloS
cieżkowy magnetofon, a poza
nagrania  bo nie ma takiej metody. Co znaj- tym kompletny zestaw efektów zewnętrznych
dziecie poniżej, to tylko opis, w jaki sposób (lub wtyczkowych), jak pogłosy, kompresory,
wiele (większoS
ć?) osób to robi, a to nie gwa- korektory, deesery itp. Nie będziecie potrze-
rantuje, że i wy z niezbitą pewnoS
cią osią- bować ich wszystkich, ale kilka z nich prawie
gnięcie wspaniałe rezultaty. Artykuł ten po- na pewno.
może uniknąć wam niektórych pułapek, a je-
1
S
li przeprowadzicie poniższą procedurę Krok 1. Podepnijcie krótki pogłos pod
w sposób wyjątkowo dobry, to nie ma po- pierwszą wysyłkę i długi pogłos pod kolejną.
wodu, dla którego nie mielibyS
cie uzyskać Wystartujcie piosenkę. Najlepiej zapętlcie ją,
S
wiatowych rezultatów. W sypialniach i po- żeby nie musieć ciągle przewijać i za każdym
koikach wyprodukowano już dużo hitów, za- razem naciskać przycisku odtwarzania. Pod-
tem również wy nie potrzebujecie milionów ciągnijcie wszystkie tłumiki na połowę za-
złotych, żeby tego dokonać. kresu, nie próbując jeszcze miksować. JeS
li
26
26
26
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
poziom sumy stereo będzie zbyt duży, zdej- tym w lewo (na przykład), a z cabasą w pra-
mijcie ze wszystkich tłumików równo po wo. Sprawdx
cie jakie rozmieszczenie w pa-
trochu. Nie zajmujcie się na razie wysyłkami, noramie i jakie poziomy są najlepsze dla te-
korekcją lub panoramą  upewnijcie się tyl- go rodzaju instrumentów.
ko, czy każdy tłumik jest równo otwarty. Inne instrumenty również ze sobą  roz-
Teraz podnieS
cie tłumiki S
cieżek, których nie mawiają . Takie  rozmowy mogą prowadzić
słyszycie, a opuS
ćcie tych, które są za głoS
ne. partie gitar. Spróbujcie zrobić podobnie  jed-
Żeby zabrać trochę rzeczy ze S
rodka, użyjcie ną S
cieżkę przesuńcie skrajnie w lewo, a dru-
dosyć przypadkowo (na razie) potencjome- gą w prawo. A może w ten sposób brzmi to
trów panoramy, zostawiając poS
rodku tylko zbyt tłusto? Spróbujcie bardziej subtelnego
stopę, werbel, bas i wokal. rozstawienia. Cały czas doskonalicie swoją
Przesłuchajcie kilkakrotnie materiał. Zo- wiedzę o piosence i poznajecie zapisane
rientujcie się, co zawiera każda S
cieżka i opisz- w muzycznej aranżacji intencje artysty i re-
cie ją. Jeżeli używacie komputera lub cyfro- alizatorów.
wego miksera, oprogramowanie bez proble- Nie bójcie się w tej chwili solidnie potar-
mu powinno wam na to pozwolić. Jeżeli uży- gać suwakami  wciąż jeszcze nie miksujecie.
wacie miksera analogowego, zanotujcie usta- Jest bardzo ważne, abyS
cie potrafili usłyszeć
wienia na papierze albo jeszcze lepiej opisz- piosenkę z różnych perspektyw   z punktu
cie S
cieżki pod suwakami, upewniając się tyl- widzenia gitary,  z punktu widzenia per-
ko, że nie zniszczy to powierzchni miksera. kusji itd. Żeby wychwycić wzajemne subtel-
Niektórzy wolą używać taS
my klejącej w każ- ne oddziaływania pomiędzy instrumentami
dej sytuacji, bo kiedy kończy się sesja, można często bardzo pomocne jest wyciszenie
przykleić taS
mę do S
ciany studia (lub gdzie in- wszystkich S
cieżek, poza np. gitarami lub per-
dziej) i kiedy zachodzi potrzeba remiksu, przy- kusją. Róbcie również notatki o rzeczach, któ-
kleić ją z powrotem na mikser. re nie brzmią najlepiej. Czasami podczas na-
Zapiszcie sobie (w pamięci programu lub grywania S
cieżek miks odsłuchiwany na kiep-
na kartce) ustawienie suwaków. W tej chwili skich monitorach maskuje fakt, że pewne
jeszcze nie miksujecie, a tylko zapoznajecie się S
cieżki nie brzmią ze sobą zbyt dobrze. Jeżeli
z zawartoS
cią każdej S
cieżki. W programach zamierzacie zmiksować dane nagranie mu-
komputerowych jest to o tyle ułatwione, że sicie być S
wiadomi takich rzeczy.
Jeżeli na jakiejS
S
cieżce MIDI odnajdziecie
automatykę MIDI, która gryzie się z waszym
zewnętrznym kontrolerem, sprawdx
cie czy wasz
program pozwala na jej wyłączenie.
JeS
li nie, możecie spróbować przekonfigurować
kontroler tak, by wysyłał komunikaty Expression
zamiast Volume (prawie nikt nie robi automatyki
Expression), a to pozwoli wam kontrolować
poziom głoS
noS
ci, podczas gdy zapisana
wczeS
niej automatyka MIDI pozostaje nietknięta.
w oknie aranżacji można fizycznie zobaczyć, Kolejną rzeczą, na którą należy zwrócić
czy na danej S
cieżce w danym punkcie cza- uwagę, to  stare S
cieżki, o których zapo-
sowym znajduje się dx
więk. W starszych, tra- mniano po nagraniu, i które nie są przezna-
dycyjnych systemach nagrywania po prostu czone do wykorzystania. Czasami nie są one
trzeba słuchać. nawet opisane. Jeżeli słyszycie coS
zdecydo-
Teraz do zrobienia będziecie mieli dużo wanie dziwnego i macie wątpliwoS
ci, za-
bardzo ważnych rzeczy. Posłuchajcie uważ- dzwońcie do artysty lub realizatora nagrania
nie, co każda S
cieżka wnosi do piosenki. Czy i zapytajcie czy dana S
cieżka naprawdę ma
słychać ewidentnie, że są jakieS
instrumen- zostać użyta. Bo często nie! Czasami (zwłasz-
ty, które współpracują ze sobą? Co przez to cza wtedy, kiedy wielu realizatorów praco-
rozumiem? Możecie na przykład znalex
ć wało przy projekcie) ludzie boją się kasować
S
cieżkę przeszkadzajek, powiedzmy tambu- S
cieżki z poprzedniej wersji i zostawiają wie-
rynu, która jak gdyby prowadzi rozmowę le z nich na wszelki wypadek. Hugh Padgam
z innym instrumentem, załóżmy że będzie to (dobrze znany brytyjski realizator) miksował
cabasa. Obydwa instrumenty często brzmią kiedyS
utwór The Human League, który obej-
dobrze w stereo  z tamburynem przesunię- mował szeS
ć 24-S
cieżkowych taS
m (łącznie
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
TECHNOLOGIA Jak zmiksować utwór pop?
144 S
cieżki!) tylko dlatego, że każdy realiza-
tor, który pracował poprzednio nad utworem,
bał się wykasować pracę swoich poprzedni-
ków. Bądx
cie również S
wiadomi, że nieko-
niecznie oczekuje się od was wykorzystania
wszystkiego, co znajduje się na taS
mie. Ale że-
by podjąć odpowiednie decyzje, musicie po-
S
więcić dłuższą chwilę na bardzo dobre za-
znajomienie się z zawartoS
cią nagrania.
Konsola mikserska z prawdziwymi suwa-
kami (tzn. takimi, którymi poruszacie wła-
snymi rękami, a nie myszką) dramatycznie
przyspiesza cały proces. Możecie bardzo
szybko i swobodnie ustawiać wszystkie su-
waki i macie to fizyczne odczucie, że cała pio-
senka jest  pod waszymi palcami . Jeżeli na-
granie jest oparte na S
cieżkach MIDI, może-
cie rozważyć zakup jednego z tych relatyw-
nie tanich kontrolerów MIDI wyposażonych
w 16 prawdziwych suwaków, którymi mo-
żecie S
migać w górę i w dół, i tym sposobem
szybko przeprowadzić cały proces. Są rów-
nież inne kontrolery, które mogą pomóc. Mój
sampler Yamahy ma na przedzie cztery gał-
ki, które mogą zostać tak skonfigurowane,
żeby działały jako kontrolery MIDI w dowol-
ny wskazany sposób. W niektórych progra-
mach komputerowych kontrolery te mogą
zostać użyte do kontrolowania poziomów
audio albo też S
cieżek MIDI.
W tym momencie powinniS
cie mieć już cał-
kiem niezłe wyobrażenie jak cała piosenka
ma wyglądać i prawdopodobnie porobiliS
cie
już trochę notatek  na papierze lub w gło-
wie  o rzeczach, które planujecie zrobić pod-
czas miksowania. A jeżeli naprawdę nie ma-
cie zupełnie żadnych uwag, to myS
lę, że za-
nim przystąpicie do miksowania powinniS
cie
pobawić się jeszcze trochę z nagraniem, po-
nieważ najwyrax
niej nie rozumiecie go na ty-
le dobrze, żeby dokonać tych subtelnych za- wszystko brzmi w miarę przyzwoicie. Roz- W czasie miksowania bębnów i basu war-
biegów, o które tak naprawdę chodzi w cza- stawcie z grubsza instrumenty w panoramie to korzystać z różnorodnych funkcji ofero-
sie miksowania. KiedyS
na tym etapie po pro- oraz dodajcie w odpowiednich iloS
ciach dłu- wanych przez współczesne edytory plików
stu przerwałem miks i powiedziałem do ar- giego i krótkiego pogłosu do każdego dx
wię- dx
więkowych, jak choćby analizator wid-
tysty:  Sorry, naprawdę nie rozumiem, jak ta ku, który tego potrzebuje. Krótki pogłos co- ma. U góry znajduje się spektrogram sto-
piosenka ma się skleić do kupy. Czy możesz fa dx
więk w głąb miksu, a długi powoduje, py, a u dołu basu. Najwięcej energii w sy-
ze mną usiąS
ć i wyjaS
nić mi, jak wyobrażasz że dx
więk zaczyna pływać. Nie poS
więcajcie gnale stopy przypada tutaj na okolice
sobie poukładanie tych wszystkich kawał- temu zbyt dużo czasu. 120Hz, co powinno nam dać wskazówkę,
ków? Po prostu sam tego jeszcze nie widzę . Teraz zróbcie sobie filiżankę kawy i od- by unikać eksponowania tej częstotliwoS
ci
Przeważnie ludzie wykorzystają tę okazję pocznijcie przez kilka minut. Potem wycią- w basie. Widać też, że powyżej 8kHz bas
i są chętni do pomocy. gnijcie swoją kolekcję CD i posłuchajcie kil- nie emituje praktycznie żadnych częstotli-
Upewnijcie się również, czy słyszycie i ro- ku ulubionych nagrań, które dobrze brzmią. woS
ci, co pozwala nam na ograniczenie
zumiecie słowa piosenki oraz ich emocjo- Posłuchajcie kilku rzeczy, które brzmią po- pasma tego instrumentu już przy 10kHz
nalny i dx
więkowy przekaz. Kiedy czujecie już dobnie do tego, co chcecie osiągnąć, ale też i pozbycie się ewentualnych szumów.
wyrax
nie, że macie w głowie mapę piosen- posłuchajcie rzeczy, które są całkiem od-
ki i znacie teren, jesteS
cie prawie gotowi, że- mienne. Użyjcie innych nagrań żeby  wbić
by przejS
ć do właS
ciwego procesu mikso- kołki w ziemię , by rzec:  O, to tu właS
nie je-
wania piosenki. steS
my na mapie, to tu właS
nie stoimy w po-
równaniu do wszystkich innych . I nie ozna-
Krok 2. Po całej tej zabawie i zapozna- cza to wcale, że staracie się uzyskać brzmie-
2
waniu się z miksem powinniS
cie już mieć wy- nie jak w nagraniach, których słuchacie!
obrażenie, jak ustawić tłumiki, żeby uzyskać Tak naprawdę tylko dostosowujecie wasze
możliwy do zaakceptowania zgrubny miks. uszy. Upewniacie się, że wiecie jak brzmią od-
Ustawcie więc tłumiki w pozycjach, gdzie słuchy w tym konkretnym studiu, w waszym
28
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
konkretnym stanie umysłu i w waszym kon- nagrania będziecie albo bardzo podekscyto- S
więcicie kilka godzin na uzyskanie najpo-
kretnym stanie zdrowia. Jestem w tej chwili wani, albo niezwykle przygnębieni. Będzie- tężniejszego na S
wiecie brzmienia perkusji,
S
miertelnie poważny! Sposób, w jaki odbie- cie podnieceni, gdy w umyS
le pojawią się no- a potem  kiedy dodacie pozostałe instru-
racie dx
więk, w bardzo dużym stopniu zale- we pomysły na miksowanie. Będziecie przy- menty  może okazać się, że brzmienie ca-
ży od waszej kondycji psychicznej i fizycznej. gnębieni, gdy nagranie zabrzmi kiepsko i gdy łej piosenki to (na przykład) delikatna bal-
W pewne dni, mimo że wasz słuch wydaje się zdacie sobie sprawę, że jest jeszcze mnóstwo lada, a nie  mocarna ballada, i nawet gdy
być OK, macie wrażenie, że wasz umysł jest rzeczy do zrobienia, by doprowadzić je do z reszty instrumentów wyciS
niecie popraw-
w takim nastroju, że nie może posklejać przyjętych standardów. ne brzmienie, końcowy rezultat będzie po
dx
więków, albo że nie może ich pooddzielać prostu zły.
3
od siebie tak dobrze, jak to czyni przy innych Krok 3. W tej chwili zaczynamy fak- Podobna sytuacja. ZmiksowaliS
cie już pra-
okazjach. Musicie być S
wiadomi tej subiek- tyczny proces miksowania. Niektórzy z was wie całą piosenkę, a kiedy dodajecie woka-
tywnej jakoS
ci słyszenia danego dnia, a słu- entuzjastycznie przeskoczyli prosto do tego le i słuchacie słów odkrywacie, że potrakto-
chanie znanych nagrań pomaga wam usta- punktu, myS
ląc, że to prawdziwy punkt star- waliS
cie wszystko kompletnie niewłaS
ciwie,
lić gdzie stoicie. To nie muszą być nawet na- towy. Jeżeli tak jest naprawdę, te osoby bę- bo piosenka jest raczej natury lirycznej.
grania innych ludzi  wasze poprzednie mik- dą mieć prawdopodobnie duże kłopoty... Jeszcze gorzej  macie już dopracowane
sy są równie użyteczne. Czemu? Podaję kilka powodów (są też in- 80 lub 90% miksu  do dołożenia zostało tyl-
Kiedy nasyciliS
cie uszy dx
więkami, wy- ne). Jeżeli wskoczyliS
cie w tym punkcie bez ko kilka instrumentów (może nawet tylko
łączcie CD i jeszcze raz posłuchajcie nagra- zrobienia całego zapoznania się z nagraniem, wokal)  i uS
wiadamiacie sobie, że nie ma si-
nia, które macie zaraz zmiksować. Pod koniec może się to skończyć w ten sposób, że po- ły, żeby dołożyć resztę instrumentów w taki
TECHNOLOGIA Jak zmiksować utwór pop?
sposób, by dostosować je do brzmienia S
cie-
żek zmiksowanych do tej pory. Jest to bar-
dzo bolesne i kłopotliwe. Musicie zdecydo-
wać czy naprawdę upchnąć gdzieS
pozosta-
łe elementy miksu (cały czas mając poczucie
winy), czy wyrzucić kilka ostatnich godzin
pracy do kosza i zacząć od początku.
W przeszłoS
ci popełniłem wszystkie te trzy
błędy z katastrofalnymi rezultatami.
A zatem znacie piosenkę, wiecie dokąd
ona zmierza  ale w jaki sposób ją tam do-
prowadzić? Jest to stosunkowo proste do
wyjaS
nienia. Po prostu pracujecie kolejno
nad każdym instrumentem w miksie, do-
kładnie kształtując jego brzmienie i spraw-
dzając je na tle wszystkiego innego. Podczas
gdy miks powoli nabiera kształtu, musicie za-
zwyczaj wrócić do każdego instrumentu
przynajmniej kilka razy.
W momencie kiedy skończycie, wszystko
powinno brzmieć jak gdyby było częS
cią tej
samej piosenki. Jest to trudniejsze niż wy-
gląda. Zwykle jest przynajmniej jedna lub
dwie rzeczy, które brzmią tak, jak gdyby nie
pasowały do reszty piosenki.
W jakiej kolejnoS
ci zajmujecie się nimi? To
zależy od was, ale perkusja i bas są przeważ-
nie kręgosłupem każdej piosenki, z wokalem
umiejscowionym na górze całej reszty, więc już zapoznacie się z miksem. JeS
li wtedy coS
Sposób na poprawienie synchronizacji basu
ma sens budowanie miksu w kategoriach zepsujecie, nie będzie to miało znaczenia, po- ze stopą. Podajemy sygnał stopy na jeden
muzycznego nakładania kolejnych warstw nieważ pozostanie wam jeszcze oryginał. A kanał miksera i otwieramy wysyłkę Aux
piosenki. Kiedy pracujecie nad każdym dx
wię- jeżeli x
le zrobicie korekcję podczas zgrywania (najlepiej przed tłumikiem). WyjS
cie Aux
kiem, staracie się odsłuchiwać go najpierw po- miksu do stereo, może być ciężko póx
niej to z miksera podajemy na wejS
cie Side Chain
jedynczo, a potem  zatwierdzacie swoje naprawić. Tę robotę najlepiej pozostawić re- w bramce szumów (może to być kompresor
zmiany, przesłuchując daną S
cieżkę na tle ca- alizatorowi masteringu, nie ma natomiast nic z funkcją bramki szumów, ważne by miał
łej reszty zrobionego do tej pory miksu. Ko- złego w delikatnej kompresji podczas zgry- wejS
cie SC). Na wejS
cie bramki szumów
lejnoS
ć pracy jest z grubsza następująca: wania miksu. Łagodna kompresja wpływa podajemy sygnał basu, a z jej wyjS
cie łą-
1. Perkusja. również lekko na równowagę całego miksu, czymy z wolnym kanałem miksera. Na wyj-
2. Bas. dlatego ludzie wolą ją robić przed końcowy- S
ciu miksera otrzymujemy zmiksowany sy-
3. Główne brzmienia typu  pad (klawisze mi szlifami ustawień tłumików. gnał stopy i bramkowanego nią basu. Tłu-
lub gitara rytmiczna). Przyjrzyjmy się teraz całemu procesowi mikami w obu kanałach miksera ustawia-
4. Pozostałe partie solowe (gitary solowe/po- bardziej szczegółowo. my odpowiednie proporcje między stopą
zostałe klawisze itp.). a basem, a regulatorami bramki szumów
5. Partie chwilowe (wejS
cia blach/efekty itp.). Perkusja. Kilka ważnych  odczuć , ustawiamy głębokoS
ć bramkowania.
6. Przeszkadzajki. o których pamiętajcie podczas pracy nad
7. Wokale. brzmieniem perkusji:
8. Chórki.
" Brzmienie perkusji musi pasować do cha-
rakteru piosenki.
Zwykle przejdziecie powyższą listę kilka ra- " Poszczególne składniki perkusji powinny
zy, a potem:  się kleić i brzmieć jak jeden zestaw 
zwłaszcza stopa i werbel powinny brzmieć
1. Zaprogramujecie wyciszenia na S
cieżkach. jak gdyby naturalnie do siebie pasowały.
2. Być może skompresujecie cały miks nagraniu pop perkusja powinna brzmieć
" W
(ostrożnie). solidnie i mocno, i mieć dużo energii.
3. Doszlifujecie ustawienia suwaków.
" Timing perkusji może być  lux
ny , ale nig-
4. Zgracie do stereo. dy  niedbały . Od tego instrumentu zależy
5. Pójdziecie spać, zostawiając wszystko nie- wasze postrzeganie rytmu piosenki.
naruszone.
" Perkusja musi brzmieć na tyle mocno, że-
6. Sprawdzicie wszystko następnego ranka. byS
cie mogli poczuć rytm, ale bez wysuwa-
nia się przed resztę piosenki.
Czasami możecie zastosować korekcję do Perkusja powinna mieć zmienną dynami-
"
całego miksu, ale naprawdę powinniS
cie wy- kę w trakcie piosenki i nie powinna być mo-
kazać dużą ostrożnoS
ć podczas miksowania. notonna. Możecie to uzyskać za pomocą
Zawsze można to zrobić innego dnia, kiedy subtelnych ruchów tłumikami.
30
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
Perkusja w stereo. graniach pop dx
więk stopy powinno się od-
" Rozmieszczenie perkusji w stereo można czuwać, jak gdyby fizycznie uderzał was
zrobić z punktu widzenia perkusisty lub gdzieS
między stopami a klatką piersiową 
z punktu widzenia publicznoS
ci. Robienie te- w zależnoS
ci od stylu muzyki. W muzyce
go z punktu widzenia perkusisty (w szerokim drum n bass jej dx
więk powinien uderzać
stereo) wydaje się w dzisiejszych czasach was pomiędzy kroczem a stopami, podczas
troszkę naciągane i nierealistyczne. gdy w nagraniach rockowych są to bardziej
" Stopa i werbel są zwykle w samym S
rod- okolice brzucha i piersi.
ku, chyba że robicie kawałek jazzowy z mio- Inną sztuczką wartą spróbowania jest
tełkami, a hi-hat jest zazwyczaj przesunięty zmiksowanie dx
więku stopy z bardzo krót-
jakieS
50% w jedną ze stron. kim delayem rzędu 1-5ms. To powoduje, że
" Dwa górne kotły są zwykle rozstawione w brzmieniu stopy wytwarza się efekt filtru
równo po obu stronach S
rodka, a kotły pod- grzebieniowego, który usuwa trochę dołu
łogowe znacznie dalej w którąS
stronę. i podbija górę. Można spróbować też dodać
" Zbyt szerokie w stereo przejS
cia na kotłach odrobinę sprzężenia (feedback), jeżeli wasz
mogą być rozpraszające. delay na to pozwala; popróbujcie zarówno
" Dobrze jest mieć przynajmniej dwa różne dodatnich, jak i ujemnych wartoS
ci. Podkre-
talerze w różnych miejscach panoramy. S
lam  nie mówimy tu o tradycyjnym efek-
" Talerze (podobnie jak kotły) również nie po- cie delay, ale o czymS
w rodzaju nietypowej
winny być zbyt szeroko. Wystarczy 50-75% korekcji. Ta technika jest nieco nieprzewidy-
od S
rodka. walna, a efekty jej zastosowania silnie zale-
" Jeżeli nagrano S
cieżki ambientowe sprawdx
- żą od tego, co podajecie na wejS
ciu.
cie czy nie zanikają podczas odsłuchu miksu Werbel w miksie potrafi być przyczyną wie-
"
w mono. Jeżeli tak się dzieje, wówczas nale- lu kłopotów z brzmieniem. WiększoS
ć wska-
ży zawęzić panoramę stereo. zówek odnoszących się do stopy działa rów-
" Pogłos na stopie albo na werblu brzmi cza- nież w przypadku werbla, chociaż w przy-
sem dobrze, jeżeli jeden z nich jest mono (da- padku tego ostatniego szybko odkryjecie, że
je to w stereo interesujący efekt zamykania/ trzeba raczej podbić niskie częstotliwoS
ci niż
otwierania). je podcinać. Dodanie do werbla basu i góry
" Przed użyciem bramek szumu na kotłach daje brzmienie bardziej agresywne niż sto-
sprawdx
cie, czy nie powoduje to bałaganu sowanie teoretycznie właS
ciwszej metody
w obrazie stereo całego zestawu w momen- podcinania S
rodka. Podcięcie S
rodka przy
tach zamykania i otwierania bramek. werblu powoduje, że brzmi on zbyt gładko,
" Stereofoniczna S
cieżka talerzy czasami ma zbyt słodko i zbyt powS
ciągliwie. Do werbla
również pełnić rolę S
cieżki ambientowej. bardzo często stosuje się mieszankę obfitych
W takiej sytuacji do kontrolowania propor- iloS
ci krótkiego pogłosu ze S
rednimi iloS
cia-
cji pomiędzy talerzami a otoczeniem należy mi długiego pogłosu. W nagraniach pop
używać korekcji. werbel powinien brzmieć, jak gdyby fizycz-
nie uderzał was pomiędzy twarzą a klatką
Brzmienie perkusji. piersiową. W nagraniach drum n basu wer-
" Stopa (zwłaszcza ta prawdziwa) bardzo bel powinien brzmieć fizycznie  wyżej niż
często przysparza problemów, szczególnie w nagraniach rockowych.
wtedy, gdy zależy nam na uzyskaniu maksy- By dodać kotłom więcej powietrza i ude-
malnie energetycznego brzmienia. Po pierw- rzenia wymagają one zazwyczaj niewielkie-
sze, możecie spróbować podciąć trochę dół go podcięcia dołu. Jeżeli macie do czynienia
i podnieS
ć poziom. To sprawi, że brzmienie z nagraniem prawdziwego zestawu perku-
stopy nabierze trochę oddechu. Potem spró- syjnego, unikajcie dodawania góry do ko-
bujcie podbić okolice 3-4kHz  najlepiej tłów, bo to może zepsuć brzmienie talerzy.
sprawdza się tu ustawienie doS
ć wąskiego Podcięcie basu połączone z lekkim podbiciem
pasma korekcji. Gdy stopa jest nierówna, to górnego S
rodka to najlepsza metoda. Pogłos
dla wyrównania poziomu warto użyć eks- na kotłach bywa podobny jak na werblu, lecz
tremalnej kompresji z wolnym czasem ataku. z większym naciskiem na długi pogłos.
To może dać stopie potężne uderzenie. Uwa- " Na talerze lepiej zwykle działa korekcja
żajcie przy tym na poziom sumy i bądx
cie subtraktywna niż addytywna. Innymi słowy,
przygotowani na to, by w razie potrzeby za- żeby uzyskać to ładne, połyskliwe brzmienie
łożyć limiter na sumę całego miksu. Taki spo- talerzy, nie podbijajcie góry. Podetnijcie na-
sób kompresji na stopie daje najlepsze re- tomiast trochę basu i wyrzućcie mnóstwo
zultaty wtedy, gdy jest zastosowany przed S
rodka. Dodawanie góry  nawet w głoS
nych
korekcją. nagraniach rockowych  często powoduje, że
" Przy użyciu stopy samplowanej lub z ana- talerze brzmią zbyt agresywnie i zbyt słabo,
logowego automatu perkusyjnego, dołoże- a także często wprowadza zniekształcenia,
nie niewielkiej iloS
ci bardzo krótkiego po- które odciągają uwagę słuchacza od reszty
głosu pomaga dodać do stopy  powietrza , miksu. Gdy talerze brzmią zbyt krótko, do
nie osłabiając przy tym jej brzmienia. W na- poprawy tej sytuacji można użyć długiego
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
TECHNOLOGIA Jak zmiksować utwór pop?
pogłosu, chociaż nie sprawdza się to najle- móc, ale może też rozmazać obraz basu
piej w przypadku prawdziwych zestawów, w taki sposób, że jego położenie w panora-
ponieważ z powodu naturalnych przesłu- mie będzie się wydawało niestabilne.
chów rozmazuje się wtedy brzmienie całego Zbyt dużo basu w stereo może utrudnić na-
zestawu. granie miksu na winylu (ważne przy głoS
nych
nagraniach klubowych), a kiedyS
zwiększało
Perkusja  podsumowanie. ryzyko poważnego uszkodzenia drogich gło-
Wszystkie elementy perkusji powinny wic nagrywających. Realizatorzy masteringu
brzmieć tak, jak gdyby ze sobą współdziała- używali wtedy filtru eliptycznego, by sku-
ły jako jedna całoS
ć, a każdy element z osob- tecznie zmonofonizować bas i zapobiec ta-
na powinien być na tyle wyrax
ny, żebyS
cie kiemu uszkodzeniu. Filtr ten przepuszczał
mogli wyłowić go z miksu i wskazać jego jednak wyższe składowe harmoniczne, co
miejsce w obrazie stereo. Każdy bęben lub nadal dawało złudzenie  szerokiego basu.
talerz powinien doskonale brzmieć w szcze- I chociaż prawdą jest, że nowoczesne urzą-
gółach i umiejscowieniu. dzenia nagrywające nie cierpią już zbytnio
Musicie uniknąć rozmycia się brzmienia z tego powodu, to nadal zdarza się, że zbyt
perkusji w x
le zdefiniowaną, stereofoniczną, dużo stereofonicznego basu może podczas
przestrzenną magmę. Często tak się dzieje odtwarzania spowodować przeskoczenie igły
z prawdziwą perkusją z powodu przesłu- na winylu.
chów między mikrofonami, ale z umiejętną
korekcją na torach mikrofonów możliwe jest
W balladach rockowych stereofoniczny chorus
uzyskanie szczegółowego i mocno kontro-
lowanego dx
więku bez naruszania dx
więko- może nadać basowi wspaniałe, szerokie,
wej integralnoS
ci całego zestawu. Przy pra-
poruszające się brzmienie, którego
cy z automatami perkusyjnymi i samplami nie
jest łatwo uzyskać efekt brzmienia spójnego
nieprecyzyjny obraz stereo tylko pomaga
zestawu. Mistrzowie perkusji poS
więcają la-
ta na naukę swojego rzemiosła, więc brzmie-
marzycielskiej naturze niektórych piosenek.
nie ich zestawów jest bardzo spójne; stwo-
rzenie takiego brzmienia z przypadkowego Zbyt dużo basu o niskich częstotliwo-
zbioru sampli perkusyjnych również może S
ciach ustawionego zbyt głoS
no może zająć
wymagać umiejętnoS
ci i praktyki. w miksie wiele cennej przestrzeni, poważnie
ograniczając poziom głoS
noS
ci nagrania po
Bas. W nagraniu pop partia basu i partie masteringu. Nie ma z tym problemu w nie-
perkusji powinny współgrać ze sobą na tyle zbyt gęstych nagraniach (jak drum n bass
dobrze, żeby brzmiały tak, jak gdyby były wy- i reggae), ale w piosence pop tego typu bas
konywane przez tę samą osobę w tym samym może osłabić wszystkie pozostałe elementy
czasie. Co więcej, bas i stopa powinny  spla- miksu, w tym główne wokale. Dodatkowo
tać się i tworzyć rytm nagrania. Słabi basi- może to również mocno utrudnić kompresję
S
ci, którzy grają zanadto melodyjne linie ba- całoS
ci, tak że niezbędne będzie użycie wy-
sowe, często tracą synchronizację ze stopą, rafinowanych kompresorów wielopasmo-
co skutkuje osłabieniem ogólnej dynamiki. wych (lub przynajmniej pasmowej korekcji),
W większoS
ci nagrań pop bas najlepiej by uniknąć efektów modulacyjnych  pom-
brzmi mono i ustawiony dokładnie poS
rod- powania całego miksu spowodowanego
ku. Odrobina krótkiego pogłosu może po- nadmiernym basem.
32
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
Brzmienie basu Nie ustawiajcie jednak zbyt szybkiego czasu
" Tak jak w przypadku stopy, wielu partiom powrotu, bo mogą się wtedy zdarzyć dziw-
basowym (jeżeli nie większoS
ci) można po- ne, nieprzewidywalne rzeczy, gdy kompresor
móc poprzez podcięcie niskich częstotliwo- będzie próbował podążać za falami dx
wię-
S
ci, a nie przez ich podbicie, jakby się mogło kowymi basu zamiast za poziomem całoS
ci.
wydawać. W kontekS
cie całego miksu nad- " Jeżeli bas jest szczególnie słaby w porów-
miar wyższych składowych harmonicznych naniu do stopy, wówczas spróbujcie prze-
spowodowany przez podcięcie niskich czę- puS
cić bas przez bramkę szumu sterowaną
stotliwoS
ci może wzmocnić brzmienie basu, sygnałem stopy podanym na pętlę sterującą
a nie osłabić, jak moglibyS
cie tego oczekiwać. (Side Chain) tak, by stopa  pompowała
" Basy (gitary oraz keyboardy) czasami szu- partię basu. Do regulacji poziomu owego
mią. Aby się pozbyć szumu można bez stra- pompowania należy użyć regulatora Gain Re-
ty dla brzmienia zdjąć całkiem dużo góry. duction lub  gdy bramka nie ma tego re-
" Niektóre piosenki mają dwie partie baso- gulatora  po prostu zmiksujcie partię zbram-
we  np. syntetyczną i gitarową. Miejcie na kowanego basu z oryginalną partią basu.
uwadze, że zmuszenie ich do współpracy " Brzmienie basu powinno być mocne, solid-
może okazać się problematyczne i jedna ne i musi podpierać resztę nagrania. Powinno
z nich prawdopodobnie uzyska  udział więk- podkreS
lać perkusję, dodając równoczeS
nie
szoS
ciowy w zakresie niskich częstotliwoS
ci. nową jakoS
ć do piosenki. Bas powinien
Rzadko kiedy udaje się łatwo zmusić obie brzmieć odmiennie niż stopa, ale nie na tyle,
partie by dobrze razem brzmiały, i że może żeby przestać z nią dobrze współbrzmieć. Tak
to wymagać wielu eksperymentów. jak przy stopie, bardziej chodzi o odczucie
" Partie gitar basowych bardzo często (pra- brzmienia basu niż jego faktyczne brzmienie.
wie zawsze) potrzebują trochę kompresji, że- Z tego względu nigdy nie zdołacie uzyskać do-
by wyrównać ich poziom i energię w trakcie brego brzmienia basu miksując na słuchaw-
piosenki, bo w przeciwnym razie nawet nie- kach (chyba że przez przypadek), ponieważ bas
wielkie niedokładnoS
ci w grze będą pozo- powinien być fizycznie odczuwany w obszarze
stawiały  dziury w nagraniu. od piersi do kolan (a czasami nawet do stóp).
" Tak jak w przypadku stopy można zasto-
p
sować bardzo mocną kompresję z wolnym Dodawanie padów. Nie we
atakiem i stosunkowo szybkim powrotem. wszystkich piosenkach występują brzmienia
TECHNOLOGIA Jak zmiksować utwór pop?
padów  w niektórych cała odpowiedzialnoS
ć
spada na instrumenty solowe. Jednakże do-
bre padowe brzmienie wzbogaca utwór
i może również ukryć mnóstwo grzechów
w grze pozostałych instrumentów  to pro-
sty i wygodny sposób na to, żeby wypełnić
nagranie.
Pad jest to nieskomplikowana partia in-
strumentalna, grająca przez cały czas nagra-
nia prosty pochód akordów w S
rodkowo-dol-
nych rejestrach. Zazwyczaj wykonywana na
gitarze lub klawiszach, brzmiąca z reguły
ciepło i subtelnie. Pady są zwykle nagrywane
w stereo  albo jako rezultat samego brzmie-
nia (np. z klawisza), albo przez użycie efek-
tów w czasie nagrywania (stereofoniczny
chorus na gitarze), albo  zwłaszcza w przy-
padku gitar  poprzez rozstawienie w prze-
ciwległych krańcach panoramy dwóch róż-
nych wykonań tej samej gitarowej partii.
Pad, gdy obecny, jest absolutnie kluczem
do brzmienia i feelingu piosenki, ponieważ
na ogół każda pozostała partia instrumen-
talna była zaplanowana i zagrana w chwili,
gdy pad był już na swoim miejscu. Pad na-
prawdę tworzy fundament, na którym bu- co na słuchawkach odczuwa się jako nie- JeS
li szukacie przestrzennych, głębokich
dowana jest reszta nagrania. Spróbujcie go przyjemne i dezorientujące. W takim przy- brzmień typu pad generowanych w S
rodo-
wyciszyć podczas miksowania, a zobaczcie co padku zmniejszcie szerokoS
ć bazy stereo, wisku komputera, wówczas powinniS
cie
się stanie. Poczujecie jakby ktoS
wam wycią- żebyS
cie podczas słuchania na słuchawkach zwrócić uwagę na jeden z wirtualnych mo-
gnął dywan spod stóp (jeden z moich przy- czuli, że jest co nieco w S
rodku. dułów firmy Spectrasonics  Atmosphere
jaciół na liS
cie S
cieżek opisuje pady właS
nie " Niektóre S
cieżki składają się z podwójnie na- (na pierwszym planie), wyspecjalizowany
jako  dywany ). Wyzwanie w uzyskaniu do- granych partii przeznaczonych do rozstawie- w odtwarzaniu tego typu barw. Równie
brego brzmienia padu polega na tym, żeby nia w stereo  często tak jest ze S
cieżkami gi- ciekawie prezentuje się pod tym względem
zrobić go ciepłym, szerokim i pełnym, ale jed- tarowymi. Takie partie potrafią zabrzmieć na- wirtualny syntezator Native Instruments
noczeS
nie przezroczystym. Będziecie potrze- prawdę ładnie, ale zwykle jest lepiej, gdy nie Absynth (w tle), dający ponadto bardzo du-
bować tej przezroczystoS
ci, bo pozostawia będą one rozstawione na samych końcach pa- że możliwoS
ci w zakresie syntezy.
ona w miksie przestrzeń, w której umieszcza noramy, ponieważ brzmienie będzie wtedy za
się pozostałe instrumenty. Jeżeli pad brzmi szerokie i nie uzyskacie oczekiwanego efektu
w jakimS
sensie  ciężko , będzie wchodził dwóch grających razem gitar.
w drogę innym instrumentom, które za- " Jeżeli naprawdę potrzebujecie dwóch nie-
mierzacie dodać póx
niej do miksu. Musicie zależnych partii gitarowych rozstawionych
więc uzyskać poprawną przezroczystoS
ć już w przeciwległych końcach panoramy, może-
teraz, zanim dołożycie pozostałe partie. cie je pogrubić przy użyciu prostej techniki.
Brzmienie padu powinno być odczuwalne Do lewej gitary dodajcie całkowicie obro-
tak, jak gdyby ciepły koc otulał piosenkę. Nie biony (wet) powrót z prostego chorusa,
jest to jakoS
szczególnie wydumane porów- ustawiony 50% na prawo od S
rodka. Do pra-
nanie  tak właS
nie brzmią dla mnie wszyst- wej gitary dodajcie całkowicie obrobiony
kie partie padów. Sądzę zatem, że skojarze- powrót z prostego chorusa, ustawiony 50%
nie  ciepły koc może pomóc i wam. Pad po- na lewo od S
rodka. By uzyskać bardziej sub-
winien wypełniać scenę dx
więkową, ale nie telny efekt, zamieńcie położenie w panora-
powinien mieć jakiegoS
mocno zdefiniowa- mie powrotów z chorusa z odpowiadający-
nego charakteru. Jeżeli nadacie padowi zbyt mi im czystymi sygnałami.
dużo charakteru, będzie on wtedy odciągał " Jeżeli macie tylko pojedynczą S
cieżkę pa-
uwagę od wszelkich innych smakowitoS
ci, du w mono, warto jest zwykle spędzić tro-
które zamierzacie póx
niej dołożyć do miksu. chę czasu z wysokiej jakoS
ci chorusem, by
Co więcej  ponieważ pady grają generalnie przekształcić brzmienie mono w szerokie
od początku do końca piosenki, więc mo- wszechogarniające stereo.
głyby stać się zbyt nudne gdyby nadmiernie " Jeżeli macie dwa oddzielne instrumenty
się wybijały. Stosuje się je przede wszystkim grające jednoczeS
nie partie typu pad, często
dla strukturalnego podparcia piosenki. bardziej efektywne jest ustawienie ich po-
S
rodku panoramy i użycie wysokiej jakoS
ci
Pady w stereo. chorusa do utworzenia odpowiedniej szero-
" Sprawdx
cie pad na słuchawkach. Wiele kla- koS
ci bazy stereo niż proste rozstawienie tych
wiszowych padów jest często zbyt szerokich, dwu partii po przeciwległych stronach.
34
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2
Brzmienie padu. tylko wokal i będzie dosyć. To stwierdzenie po- czas jednego z fragmentów takiego remiksu
" Dla partii padu bardzo ważnym efektem winno być zresztą prawdziwe dla każdego in-  być może z jakąS
dynamiczną perkusją obec-
jest chorus. Należy go jednak dobrać tak, by strumentu w momencie dokładania go do mik- ną na pierwszym planie (to tylko sugestia).
nie stwarzał wrażenia bałaganu w stereofo- su, a więc nie będę go już więcej powtarzał. Kiedy macie już poukładane te trzy (mniej
nii. Czas opóx
nienia powinien być krótki, Nie zapomnijcie dwa razy sprawdzić aktual- więcej) elementy, powinniS
cie być bardzo
szybkoS
ć modulacji niewielka, a wtedy mo- nego brzmienia z włączonym każdym pozo- ostrożni i nie zmieniać w przyszłoS
ci brzmie-
żecie uzyskać chorus, który naprawdę będzie stałym elementem (z miksu zgrubnego), nia żadnego z nich, chyba że będzie to ab-
polepszał brzmienie wysokich częstotliwoS
ci w przeciwnym razie możecie mieć trudnoS
ci solutnie konieczne.
bez robienia ich zbyt wyrazistymi. z póx
niejszym  dopasowaniem ich do miksu. Jest to także dobry moment  gdy uży-
" Do niektórych instrumentów chorus zupeł- wacie systemu komputerowego  na zgranie
n
p
nie nie pasuje, a klasycznym tego przykładem Czas na przerwę. To mój ulubio- perkusji, basu i padu do pojedynczej S
cieżki
jest fortepian. Po dodaniu chorusa do forte- ny moment w miksie. Jest jeszcze czysty i nie- stereo. To powinno zwolnić trochę mocy
pianu zabrzmi on tak, jakby był rozstrojony. skalany całą resztą ozdobników dochodzą- procesora na wykorzystanie jej do partii so-
" Spore wycięcie 700-800Hz (lub okolic) cych póx
niej, a wy nie powinniS
cie jeszcze lowych. OczywiS
cie powinniS
cie przenieS
ć
i podcięcie dołu w brzmieniach padów w do- czuć się w tym momencie szczególnie zmę- gdzieS
partie x
ródłowe na przechowanie 
syć szerokim paS
mie zmiękcza je i nadaje im czeni. PowinniS
cie zapisać ten miks  albo może najłatwiejszym sposobem przed usu-
to przezroczyste brzmienie służące jako ład- przez zachowanie go w programie, albo po nięciem poszczególnych partii x
ródłowych
ne tło dla reszty miksu. Brzmienie staje się prostu robiąc pisakiem oznaczenia z boku z bieżącego projektu będzie zapisanie pro-
stonowane i pozbawione agresywnoS
ci, prawdziwych tłumików w celu zaznaczenia jektu w jego obecnej postaci w bezpiecznym
a fakt, że wysokie częstotliwoS
ci stają się bar- ich pozycji. Dlaczego? Ponieważ gdy póx
- miejscu, a potem ponowne zapisanie go
dziej słyszalne może dodać jedwabistego niejszy miks nie będzie dobrze brzmiał, to ten w bieżącym katalogu roboczym.
połysku zarówno do klawiszy, jak i do gitar. prosty miks będzie doskonałym punktem Za miesiąc zajmiemy się dodawaniem ko-
odniesienia do porównania z nim każdego lejnych elementów do naszego miksu i pole-
Pady  podsumowanie. pojedynczego instrumentu w celu stwier- rowaniem ich brzmienia. Nie przegapcie te-
Macie już zrobioną perkusję, bas i pad. dzenia, gdzie znajdują się problemy. go artykułu, być może niektórym z was otwo-
W tym punkcie piosenka powinna już mieć Gdy robicie  rozszerzony remiks , to wtedy rzą się oczy (i uszy) na nieznane dotychczas
swoje brzmienie. Podkład piosenki ma być ten prosty miks perkusji, basu i padu jest sposoby kreowania naprawdę zawodowego
kompletny, a wy powinniS
cie czuć, że jeszcze S
wietną rzeczą, którą można wykorzystać pod- miksu! EiS
35
Estrada i Studio " lipiec 2003
i
S
"
l
2