Wykład 1: Pedagogika – nauka czy filozofia wychowania? (spory wokół

pojęcia „wychowanie” i „nauczanie”) Odmiany myślenia o edukacji. Rola przedrozumienia i samowiedzy w pracy nauczyciela – wprowadzenie do rozpoznawania osobistych teorii nauczania i wychowania

Pedagogika. Podrę cznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1, str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

Za: Z. Kwieciński, B.Śliwerski

• „Pedagogika jest nauką o wychowaniu

(kształceniu, edukacji)(.... )

• Rozumiemy przez nie wszelkie warunki,

procesy i działania wspierające rozwój jednostki ku pełnym jej możliwościom oraz sprzyjające osiąganiu przez nią postawy życzliwości wobec innych i kompetencji do aktywności na rzecz, dobra własnego i wspólnego we wszystkich sferach życia społecznego. (....)

• Pedagogika czerpie z innych nauk: filozofii —

zwłaszcza etyki, psychologii rozwojowej i

wychowawczej, socjologii ogólnej i socjologii edukacji, antropologii kulturowej, politologii oraz metodologii nauk społecznych. (…)

• Pedagog i nauczyciel, wychowawca i opiekun to ktoś, kto wspiera rozwój Innego. Dlatego

też podstawową właściwością tych osób

powinna być życzliwość wobec innych ludzi,

1

„współczulność” wobec ich odczuć i emocji, ich indywidualnych możliwości i tempa

uczenia się i rozwoju. (...)”

J. Rutkowiak, „Pulsują ce kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian myś lenia o edukacji, w: Odmiany myś lenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

Za:J.Rutkowiak

ODMIANY MYŚLENIA O EDUKACJI

• „Pedagog jednej drogi, który oddaje się pod opiekę określonego autorytetu zyskuje pewien komfort psychiczny, ponieważ sądzi, iż zna

odpowiedź na pytania zasadnicze i kwestie

pochodne, jest członkiem wspólnoty podobnie

myślących. (....)

• Problematyczność takiego nastawienia tkwi w tym, że obecnie nawet najlepsi znawcy

zagadnień czują się coraz bardziej bezradni

wobec „kwestii dobra”. (....)

• Wędrowcowi posuwającemu się utartym

szlakiem nie jest potrzebna mapa, gdyż nie

dostrzega on doświadczenia innego niż własne.

Potrzebuje jej dopiero ten, kto widzi wielość możliwości. (....)

• Wielość kontrpropozycji obliguje wędrowca

do potrójnego krytycyzmu: w zakresie

2

wybierania mapy, w kwestii czytania jej oraz odnośnie wyboru własnej drogi, którą mapa

tylko pomaga określać. (....)”

K. Polak „Podąż ają c ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)", str. 162-168 (wybrane fragmenty) w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSiP, Warszawa 2000

Teorie indywidualne - element tworzonej przez człowieka „funkcjonalnej mapy świata",

pozwalającej mu działać w tym świecie

- czynniki o charakterze poznawczym

- wartościującym

- emocjonalnym

Teorie indywidualne nauczyciela to: „ osobisty (subiektywny) zbiór poglądów na temat prawidłowości uczenia się i nauczania, roli ucznia i nauczyciela we wzajemnym

współdziałaniu, poglądów będących rezultatem dotychczasowych doświadczeń edukacyjnych nauczyciela i sposobu, w jaki ulegają one

integracji w jego świadomości. (....)” K.Polak

„Ideologie edukacyjne" - system pojęć odzwierciedlających te pożądane cele, treść i metody wychowania, które ludzie czynią

przedmiotem świadomego działania, zarówno w

wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym.

3

- ideologiom tym odpowiadają wyraźnie wyodrębniające się rodzaje teorii

indywidualnych

RODZAJE IDEOLOGII EDUKACYJNYCH:

wg Lawerence’a Kohlberga i Rochelle Mayer

Teorie romantyczne Teorie transmisji

Teorie progresywne

kulturowej

Źródła: prace Jana

Źródła:

Źródła: John Dewey:

Jakuba Rousseau:

wielowiekowa

uczenie się przez

koncepcja

praktyka wychowania działanie. Aktywne

wychowania

pojmowanego jako

poznawanie świata

naturalnego

przekazywanie

zgodne z zasadą

wiedzy, norm i

użyteczności

wartości z pokolenia

na pokolenie.

Krytyka kultury:

Pochwała kultury:

Kultura: Treści i

obcowanie z

stanowi ona silny

metody wychowania

cywilizacją prowadzi instrument integracji

muszą odpowiadać

do zniewolenia

społeczeństwa,

naturze wychowanka;

umysłu;

pozwala zachować

z drugiej strony

ciągłość tradycji,

wychowanie ma

buduje poczucie

wprowadzać

tożsamości;

wychowanka w

poszczególne sfery

życia społecznego

Człowiek:

Człowiek:

Człowiek: przekonanie

jest z natury dobry,

w miarę jak jednostka o ważnej roli

należy mu stworzyć

uwewnętrznia zasoby dynamicznych,

warunki

kultury, przybierają

dialogowych relacji

nieskrępowanego

one formę osobistych człowieka ze światem,

4

rozwoju; Każdy z nas standardów.

w toku których

jest niepowtarzalną,

następuje jego rozwój

świadomą siebie

poznawczy i

strukturą „ja”,

społeczny.

zdobywającego tą

świadomość na

drodze wewnętrznego

doświadczenia.

Działania

Działania

Działania

wychowawcze:

wychowawcze: mają wychowawcze:

wychowanie polega

wychowankom

proces wychowania to

na udzielaniu

przybliżyć świat

przechodzenie przez

wsparcia, nie może

kultury, niekiedy

kolejne etapy, z

jednak niczego

nawet wymuszając

których każdy

narzucać

takie zachowania

następny jest

wychowankowi.

wychowanków, które, jakościowo lepszy od

choć sprzeczne z ich

poprzednich.

osobistymi

Organizowanie takiego

potrzebami czy

środowiska

wartościami, mają na wychowawczego,

celu dobro wspólne.

które stawia

wychowanków w

sytuacjach

problemowych,

wymagających

wysiłku praktycznego

lub poznawczego,

nierzadko w sytuacjach

niepewnych czy

konfliktowych;

Nauczyciel: pomaga

Nauczyciel:

Nauczyciel stawia

5

wychowankowi w

miarą skuteczności

uczniów wobec

odkrywaniu i

wychowania jest

problemów

uświadamianiu

szybkość i głębokość poznawczych i

wewnętrznych emocji wrastania w kulturę.

dylematów moralnych:

i myśli, gdyż one

Procesowi

struktury poznawcze.

stanowią o

przyswajania tych

prawdziwej istocie

wartości towarzyszy

człowieka i jego

kontrola zachowań

autentycznej

wychowanków.

tożsamości;

Konsekwencje:

Konsekwencje:

Konsekwencje:

dążenie do zniesienia kategorie:

nauczyciel dba o to,

autorytetów,

„indywidualnego

aby uczniowskie

podkreślanie potrzeby sukcesu”,

związki ze światem

bycia sobą;

„umiejętności

były bogate i

rezygnacja z

działania”, „pomiaru

urozmaicone, by

„pouczania” i

osiągnięć;

sprzyjały rozwojowi

„sterowania”. Hasła

uniwersalne i

zainteresowań,

„deskolaryzacji”,

standardowe

stymulowały do wciąż

ruch tworzenia szkół

instrumenty badania

nowych poszukiwań.

alternatywnych;

osiągnięć i orzekania

upowszechnienie idei o nich.

podmiotowości

wychowanków w

procesach

edukacyjnych,

poszanowania ich

praw i wolności

Powyższy materiał został opracowany przez M. Tkocz na podstawie literatury: Pedagogika. Podrę cznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1, str.11-15

(wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

J. Rutkowiak, „Pulsują ce kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian myś lenia o edukacji, w: Odmiany myś lenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic.

Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

6

K. Polak ,,Podąż ają c ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”, str. 162-168

(wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSiP, Warszawa 2000.

7