Nowe teorie handlu międzynarodowego
1. Handel wewnątrzgałęziowy
2. Modele neotechnologiczne
1. Handel wewnątrzgałeziowy ma miejsce gdy kraj jednocześnie
eksportuje i importuje produkty należące do tej samej gałęzi
Gałąź – grupa produktów, charakteryzująca się identycznym
przeznaczeniem końcowym oraz podobna f.produkcji w zakresie
podstawowych czynników produkcji
Warunki istnienia handlu wewnątrzgałeziowego:
-zróżnicowanie produktu (poziome i pionowe)
-Korzyści skali
-Konkurencja niedoskonała
Podejście popytowe:
Podejście podażowe:
-zamiłowanie do
-Większy rynek
różnorodności
- korzyści skali
- produkt idealny
Indeksy handlu wewnątrzgałęziowego;
Xi – eksport danego dobra, Mi – import danego dobra
Indeks Balassy, czym bliżej 0 tym
X − M
i
i
większy udział handlu wewn. w
I
=
Balassy
całym handlu
( X + M
i
i )
Indeks Grubel-Lloyd
( X + M − X − M
i
i )
i
i
Indeks => 1, handel wewn rośni I
e
−
=
G L
Indeks => 0 , handel wewn.
( X + M
i
i )
maleje
Koncepcja nakładającego się popytu – hipoteza Lindera
Założenia:
1. Kraj eksportuje te towary które znajdują zbyt na rynku krajowym
2. Struktura popytu krajowego zależy od wielkości PKB na
mieszkańca
Eksport ma miejsce gdy popyt w dwóch
krajach pokrywa się
Handel międzynarodowy według koncepcji nakładającego się popytu P
D
K
j
B/m
B
i
ies
C
zk
h
ańc
g
g
a
g
f
f
e
e
d
d
d
c
b
aA
Modele neotechnologiczne handlu:
1. Model luki technologicznej
2. Model cyklu życia produktu
1. Model luki technologicznej (Posner):
Handel wywołany różnicami technologicznymi:
-
posiadanie nowoczesnej technologii daje czasowy monopol który
może być wykorzystany przy uruchomieniu eksportu
-
Istnieje opóźnienie naśladowcze
Etapy zmian technologicznych:
-
wewnątrzkrajowa luka imitacyjna
-
Międzynarodowa luka popytowa
-
Międzynarodowa l
uka technologiczna
Podstawowe
źródło
tworzenia
się
luk
technologicznych
to
nierównomiernie
rozłożony potencjał technologiczny w skali
krajów, gałęzi i firm. Różnice technologiczne
– zjawisko przywództwa i opóźnienia
technologicznego-strumienie handlu między
państwami, bo:
1. posiadanie nowoczesnej technologii daje
czasowy monopol i rentę, które mogą być
wykorzystane na uruchomienie exportu,
2. ze względu na czynnik czasu wymagany dla
dokonania
zmiany
innowacyjnej
przez
innowatora oraz dla jej naśladowania przez
imitatora
Handel kraju innowatora wywołany luką technologiczną
eksport
To T1 T2 T3
czas
import
Model cyklu życia produktu dotyczy przebiegu cyklu życia produktów/gałęzi i związanych z tym różnic w tempie i charakterze postępu technicznego w różnych firmach i krajach.
Koncentruje się na innowacjach produktów.
Cykl życia produktów obejmuje różne stopnie standaryzacji, tj. Przechodzenia dobra od formy zróżnicowanej do standardowej.
Cykl życia produktu:
1. Faza nowości – eksperymentalny proces produkcyjny. Krótkie serie, wysoki stopień zróżnicowania produktu, mała elastyczność cenowa popytu na produkty indywidualnych firm, duża niestabilność procesów produkcyjnych, testowanie produktu. Zyski monopolowe, duże ryzyko.
2. Faza dojrzewania i wzrostu – pierwotna standaryzacja produktu, maleje zakres stosowanych technologii, możliwości osiągnięcia korzyści skali przez umasowienie produkcji, rośnie stopień kapitałochłonności produkcji, spadają koszty produkcji i ceny, następuje wzrost popytu i rozszerzenie rynków zbytu. Produkt dojrzewający – większa elastyczność cenowa popytu. Następuje dyfuzja technologii pomiędzy większą liczbę firm
– likwidacja pozycji monopolistycznej liderów, wzrost znaczenia mechanizmów rynkowych. Pojawia się konkurencja cenowa oraz możliwości zwiększenia produkcji krajowej jak i na rynki zagraniczne. W tej fazie pierwotni producenci i ich naśladowcy stają się eksporterami dóbr. Stopniowo poprawia się pozycja konkurencyjna liderów na rynku międzynarodowym i szansa zdobycia przez ich kraj przewagi komparatywnej. Efekt naśladownictwa w sferze konsumpcji powoduje wzrost popytu na dobra dojrzewające w innych krajach. Kraje te stają się importerami i konsumentami dóbr.
3. Faza produktu standardowego – stabilizacja procesów produkcyjnych, pojawia się masowa produkcja, konsumpcja i dystrybucja. Ustabilizowane kanały dystrybucyjne, maleje liczba znaczących innowacji (produkcja znana i standardowa). Rośnie rola konkurencji cenowej i szeroko wykorzystywane są korzyści skali – wydłużanie linii produkcyjnych, wzrost rozmiaru firmy. Standaryzacja – zmniejsza uzależnienie produkcji od indywidualnego know-how. Producentami dóbr standardowych mogą być kraje o niższym stopniu rozwoju. W tej fazie zamienia się rola krajów na rynkach międzynarodowych, kraje innowatorów stają się importerami produktów standardowych, kraje imitatorów stają się ich eksporterami.
2. Model cyklu życia produktu (Vernona)
Założenie – każdy produkt przechodzi przez różne etapy rozwoju:
innowacji, dojrzewania, standaryzacji
e
P
k
r
s
o
konsumpcja
p
d
o
u
r
k
t
Im
,
c
Eks
i
j
m
a,
p
K
produkcja
or o
t
nsump
produkcja
c
Eks
ja
konsumpcja
,
Im
czas
Modele handlu oparte na nowej teorii wzrostu
Dwa nurty badań:
1. Romer, Lucas – podkreśla znaczenie specjalizacji absolutnej typu Adama Smitha i rolę kapitału ludzkiego, learning by doing, rosnących korzyści skali, transferu wiedzy, liberalizacji handlu. Nurt ten przyjmuje hipotezę, że korzyści z handlu pojawiają się bez względu na to, w jakich dziedzinach indywidualne kraje koncentrują swoje wysiłki technologiczne. Kraje wysoko rozwinięte osiągają korzyści z absolutnej specjalizacji a nie z koncentrowania działalności w konkretnych sektorach. Warunkiem tych korzyści jest zapewnienie wysokiego wzrostu gospodarczego pchanego przez zmianę technologiczną i wzrost zasobów ludzkiego kapitału. Zakłada się ścisłe powiązanie handlu ze wzrostem gospodarczym i postępem technologicznym. Główne źródło wzrostu gospodarczego –
zmiana technologiczna o charakterze endogenicznym (wywołana motywami rynkowymi).
Zmiana wymaga inwestycji w kapitał ludzki i przejawia się wzrostem efektywności wykorzystania różnych nakładów mierzonym wskaźnikiem całkowitej produktywności czynników (TFP). Dla realizacji wzrostu i zmiany technologicznej istotne są efekty dyfuzji technologii, realizacji korzyści zewnętrznych oraz uczenia się przez działanie, dal określenia relacji między wzrostem a handlem przydatna jest teoria handlu dobrami zróżnicowanymi, która zwraca uwagę na korzyści skali i wielkości rynku. Wzrost rozmiarów rynku wpływa zarówno na wzrost popytu i dobrobytu ale i na wzrost gospodarczy, bo większe rynki stymulują badania naukowe i poprzez zmianę technologiczną oddziałują na dynamikę wzrostu. Wielkość rynku – nie tylko liczba ludności ale przede wszystkim otwieranie się na gospodarkę światową (integrowanie z gospodarką światową).
2. Romer, Grossman, Helpman- jakościowy charakter specjalizacji kraju w obszarach technologicznych dających możliwość wyższej stopy wzrostu produkcyjności jest kluczowy dla wzrostu gospodarczego co oznacza, że ważna jest specjalizacja typu Ricardo. Specjalizacja tego typu daje pozytywne efekty spillover głównie w sektorach o wysokiej intensywności technologicznej.
Kraj zyskuje przede wszystkim dzięki przewadze komparatywnej – specjalizacji w sektorach zapewniających relatywnie wyższy poziom produktywności niż sektory pozostałe. Przewag komparatywnych szuka się dzieląc gospodarkę na różne sektory różniące się poziomem produkcyjności, np. Sektor dóbr finalnych i dóbr pośrednich, sektor produktów przemysłowych oraz sektor naukowo-badawczy. Ważna jest identyfikacja źródeł wyższej produkcyjności. Są to: uzyskiwanie rosnących przychodów skali, wysokie nakłady na badania i rozwój, podatność na wiedzę.
W relacji między handlem a wzrostem gospodarczym ważne są według Grossmana i Helpmana:
1- dynamiczne korzyści komparatywne związane z różnicami w strukturach gospodarczych krajów
2- zewnętrzne środowisko gospodarcze w jakim odbywa się handel międzynarodowy.
ad.1 DKK powstają w wyniku alokacji zasobów w sektor naukowo-badawczy, który umożliwia produkcję nowych wariantów zróżnicowanych dóbr i opiera się na wysokiej intensywności nakładów kapitału ludzkiego – rozwój poprzez Schumpeterowskie motywacje – zysk max. Zyski mają charakter oligopolistyczny – źródło – innowacje.
Sektor B&R –pierwsze ogniwo w strukturze gospodarczej kraju. Rozwój sektora B&R
zapewnia wysoką produktywność w sektorze dóbr finalnych i pośrednich, decyduje o zasobach wiedzy naukowej i technicznej kraju. Tworzy nową wiedzę.
Proces tworzenia wiedzy nie przynosi malejących przychodów, sama wiedza może ulegać dyfuzji w skali krajowej i międzynarodowej.
Dynamiczne korzyści komparatywne między krajami powstają ze względu na różnice w parametrach odzwierciedlających efektywność nakładów B&R w relacji do efektywności wytwarzania dóbr finalnych wykorzystujących wiedzę generowaną przez sektor naukowo-badawczy.
DKK są dodatkowym – obok tradycyjnych korzyści komparatywnych, czynnikiem decydującym o strukturze i korzyściach z handlu.
Rozwój sektora B&R – źródło korzyści z handlu, pośrednio również wzrostu gospodarczego – polityka państwa.
Polityka naukowa i technologiczna krajów posiadających przewagę komparatywna w dziedzinie B&R wywołuje zewnętrzne efekty uczenia się w skali międzynarodowej i przyczynia się do wzrostu gospodarczego w skali światowej.
ad. 2 tworzenie sprzyjającego międzynarodowego środowiska ekonomicznego – bodźce dla firm do inwestowania w kreację wiedzy. Grossman i Helpman wymieniają tu cztery czynniki:
- układ komparatywnych korzyści decydujący o tym, w jakim stopniu poszczególne kraje są skłonne specjalizować się w tworzeniu wiedzy i produkcji dóbr intensywnie wykorzystujących kapitał ludzki i nowe technologie.
- duża skala gospodarki światowej – tworzy możliwości skutecznego wykorzystania działalności naukowo-badawczej
- rozwój szybkiej i taniej komunikacji w gospodarce światowej – przepływ idei, informacji, dyfuzja wiedzy, spillover
- włączenie się w międzynarodowe rynki kapitałowe, które dostarczają różnych możliwości finansowania inwestycji i tworzenia nowego kapitału, w tym ludzkiego.
Liberalizacja handlu i inwestycji, prorozwojowa polityka wspierająca endogeniczne innowacje ikapitał ludzki.