47. Teorie atrybucji – klasyczne i nowe modele, STUDIA, PEDAGOGIKA, PSYCHOLOGIA


47. Teorie atrybucji - klasyczne i nowe modele, przykłady badań

Przyjmuje się podział teorii atrybucji na dwie klasy:

  1. teorie atrybucji - czyli teorie zajmujące się sposobem , w jaki ludzie dociekają przyczyn zdarzeń (udzielają odpowiedzi na pytanie: ,,Dlaczego?'')

  2. teorie atrybucyjne - określające, jakie konsekwencje dla różnych dziedzin ludzkiego funkcjonowania ( motywacji, emocji, zdrowia psychicznego itd.) mogą mieć określone atrybucje.

Teorie atrybucji w psychologii:

  1. Naiwna psychologia Heidera

,, wyjaśnienie ludzkich zachowań, to zrozumienie intencji''

Zachowania intencjonalne:

Według Heidera to, co odróżnia ludzi, jako obiekty spostrzegania od przedmiotów fizycznych to fakt, że ludzie mają intencje. Większość zachowań ludzkich jest zatem zamierzona , a proces wyjaśniania ich przyczyn ( atrybucja) jest odczytywaniem intencji. Przypisywanie intencji jest naturalną ludzką czynnością.

Zachowania nieintencjonalne:

Są to konsekwencje psychologiczne przypisywania komuś intencji , winy , sprawstwa (np. on zabił)

Przyczyny osobowe:

Są to intencje ( ,, chcę''), zdolności ( ,, potrafię'', ,,mogę''), motywacja ( ,, usiłuję'')

Przyczyny środowiskowe:

To obiektywne trudności , niesprzyjające lub sprzyjające okoliczności , szczęście lub pech.

Heider uważa, że te dwa rodzaje przyczyn ( osobowe / środowiskowe ) wzajemnie się wykluczają , zakładając, że zachowanie, które jest wyrazem intencji nie może być równocześnie wywołane czynnikami zewnętrznymi i odwrotnie ( tzw. hydrauliczny model atrybucji)

  1. Teoria odpowiednich wniosków Jonesa i Davisa

Proces wyjaśniania zachowań ludzkich - to proces znajdowania odpowiedniości pomiędzy obserwowanym zachowaniem i leżącą u jego podstawy intencją oraz trwałą dyspozycją wykonawcy. Przebiega on w dwóch etapach: 1) identyfikacja intencji 2) atrybucja dyspozycji. Obserwator skłonny jest uznać, że zachowanie miało charakter intencjonalny , gdy: 1) wykonawca wiedział, jakie skutki pociągnie za sobą to zachowanie , bądź gdy 2) wykonawca dysponował możliwościami pożądanych skutków. Intencjonalność zachowania obejmuje zatem: wiedzę, możliwości i swobodę działania wykonawcy.

Wnioskowanie o dyspozycjach jest zawsze poprzedzone wnioskowaniem o intencjach. Im mniej skutków różni te dwie kategorie działań, tym bardziej pewny wniosek obserwatora na temat osobowości aktora. Zachowania nieintencjonalne ( np. wykonane pod przymusem) nie pozwalają przejść do dalszego etapu, czyli do wnioskowania o trwałej cesze wykonawcy.

Na pewność wniosków obserwatora wpływają:

    1. Zgodność zachowania z oczekiwaniami społecznymi

- zachowania niezgodne z oczekiwaniami społecznymi prowadzą do bardziej pewnych wniosków

    1. Informacja o sytuacyjnych ograniczeniach

- im bardziej zachowanie spostrzegane jest jako ograniczone czynnikami zewnętrznymi, tym mniej jesteśmy pewni, że jest ono wyrazem rzeczywistych przekonań, czy intencji aktora

    1. Wartość emocjonalna i ksobność interpretacji

- im bardziej brzemienne w konsekwencje jest zachowanie drugiej osoby oraz im silniej te konsekwencje dotyczą nas samych, z tym większą pewnością je wewnętrznym dyspozycjom, wykonawcy.

Badanie Jonesa i Harrisa : prezentowali oni badanym studentom fragmenty pisemnych przemówień na temat prezydenta Kuby Fidela Castro. Połowa osób badanych otrzymała do oceny wypowiedzi krytyczne ( zgodne z powszechnymi przekonania społeczeństwa USA) a druga wypowiedzi popierające (niezgodne z powszechnymi przekonaniami). WYNIKI: badani dokonywali silniejszych atrybucji dyspozycyjnych wówczas, gdy były to poglądy niepopularne ( procastrowskie), niż wtedy gdy chodziło o poglądy popularne ( antycastrowskie).

  1. Teoria atrybucji Bema

Według Bema o tym, jakie są nasze preferencje , wnioskujemy nie z introspekcji , tylko z zachowań. Wnioskowanie o własnych postawach i cechach osobowości ma taki sam charakter jak wnioskowanie o postawach innych ludzi.

Badanie Bema ( powtórzył klasyczne badania Festingera i Carlsmitha): ich przedmiotem, był pomiar zmiany postaw osób wobec nudnego eksperymentu, następnie w wyniku własnej argumentacji, niezgodnej z pierwotnym odczuciem ( badani byli proszeni o przekonanie innego badanego, że eksperyment był interesujący). Połowie badanych za to kłamstwo zapłacono bardzo mało ( 1 dolara), połowie zaś dużo ( 20 dolarów). WYNIKI: osoby badane ,, niedopłacone'' w większym stopniu uwierzyły we własne kłamstwa niż osoby ,, nadpłacone'' ( dążenie do redukcji nieprzyjemnego wewnętrznego stanu dysonansu poznawczego).

  1. Teoria atrybucji Kelleya

Model atrybucyjny ANOVA ( osoba x przedmiot x okoliczności)

Kelly wyróżnił dwie grupy sytuacji w których zwyczajowo dokonujemy atrybucji : 1) zdarzenia o charakterze powtarzalnym 2) zdarzenia jednorazowe. Przyczyn zdarzeń powtarzanych dociekamy inaczej niż zdarzeń niepowtarzalnych. Inaczej zatem będziemy odpowiada na pytanie: ,, Dlaczego on nie chce zjeść szpinaku? (zdarzenie powtarzalne), niż ,,Dlaczego on zabił?''( zdarzenie niepowtarzalne).

Według Kelleya racjonalna analiza przyczyn przywołanego zdarzenia powinna uwzględnić następujące trzy rodzaje informacji: a) informację o spójności zachowania b) informację o wyborczości zachowania c) informację o powszechności zachowania.

Teoria Kelleya zyskała miano ,, sześcianu atrybucyjnego'' - trzy boki sześcianu to trzy wymiary atrybucyjny: osoby obiektu zachowania (bodźca) i czasu ( okoliczności). Odpowiadają one trzem podstawowym czynnikom: 1) cechom wykonawcy ( np. X jest nielojalny i niewierny), 2) cechom przedmiotu zachowania ( np. X źle tańczy, jest nieatrakcyjny), 3) cechom okoliczności zachowania ( np. ta zabawa ma to do siebie, że każdy tańczy z kim chce, nie obowiązuje norma lojalności wobec partnera ). Zachowanie może też być wynikiem kombinacji każdego z tych trzech czynników. Przyczyną staje się ten czynnik ( lub kombinacja czynników), który towarzyszy wyjaśnianemu zachowaniu, nie występuje natomiast w sytuacji, gdy owo zachowanie nie ma miejsca.

Schemat wnioskowania przyczynowego a procesy atrybucji: występuje rozróżnienie na dwa schematy wnioskowania przyczynowego: 1) zasada pomniejszania - jeśli dane zachowanie może być wywołane przez więcej niż jeden czynnik i obserwujemy działanie jednego z tych czynników, wówczas mamy skłonność do pomniejszania sprawczej roli pozostałych czynników, 2) zasada powiększania - polega ona na przypisywaniu większej roli określonemu czynnikowi sprawczemu wówczas, gdy równocześnie obserwujemy działanie czynnika o przeciwnym kierunku. Schematy przyczynowe są pewnego rodzaju skondensowanym doświadczeniem atrybucyjny wzajemnych związków między przyczynami a ich skutkami.

  1. Model stanów nieformalnych Hiltona i Slugowskiego

Według tych autorów, wyjaśnienie jest zawsze procesem porównywania sytuacji obecnej z jakimś kryterium porównań ( kontrfaktyczną alternatywą wobec tej sytuacji). Jeżeli zatem pytamy: ,,Dlaczego coś się stało?'', to zawsze przesłanką tego pytania jest ukryte porównanie, np. dlaczego stało się to, a nie co innego.

Hilton przewiduje, że zachowania, które są spostrzegane jako typowe, nie będą prowadzić do żadnych atrybucji. Trzy informacje Kellya: o powszechności, wybiórczości i spójności, według Hiltona spełniają funkcje identyfikatorów ,, stanów nienormalnych'', czyli potencjalnych kandydatów do roli czynników sprawczych wyjaśnianego zdarzenia. Informacja o niskiej powszechności sugeruje, że stanem nienormalnym ( przyczyną ) jest osoba , informacja o dużej wybiórczości zwraca uwagę na wyjątkowość przedmiotu, informacja o niskiej spójności identyfikuje jako ,, nienormalne okoliczności zdarzenia.

  1. Teoria Kruglanskiego - przyczyny czy racje zachowań

Arie Kruglanski proponuje podział na dwa typy zachowań , implikujące dwa odmienne typy wyjaśniania: Podział ten obejmuje działania ( zachowania intencjonalne) oraz zdarzenia ( czyli nieintencjonalne konsekwencje zachowań). Działania mogą mieć dwojaki charakter : 1) endogenny i 2) egzogenny .Działanie endogenne - to takie , którego celem ( racją) jest samo to działanie , podczas gdy działanie egzogenne jest instrumentem wobec zewnętrznego celu. Kategoria działania jako endogenne , odwołuje się tylko do celów, a wyjaśniając zachowania egzogenne - do celów oraz do sytuacji.

Badanie Ross, Greene i House - w serii eksperymentów pytali badanych, jak powszechne w populacji są ich różne zachowania ( faktyczne lub wyobrażone), cechy osobiste, postawy, problemy osobiste , profesje itd. Przykładowo w jednym z pytań proszono badanych o wykonanie pewnej kontrolnej wersji czynności ( np. spacerowanie przez pół godziny po terenie miasteczka akademickiego z tabliczką na piersi reklamującą pobliską pizzę). Następnie osoby , które wyraziły zgodę, oraz te, które się nie zgodziły, poproszono o oszacowanie, jaki procent osób postąpił tak samo , jak one. Wynik wskazał na skłonność do przeceniania częstości własnych zachowań i niedocenianie częstości zachowań przeciwstawnych. Zjawisko to nazwano efektem fałszywej powszechności.

Literatura:

  1. Jan Strelau (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej. Tom 3, GWP, 2000

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teorie atrybucji, STUDIA, PEDAGOGIKA, PSYCHOLOGIA
12. Deformacje percepcji społecznej (np. błędy atrybucji), STUDIA, PEDAGOGIKA, PSYCHOLOGIA
DZIEKI ZA PAMIEC, Studia, Pedagogika, Psychologia
stereotyp kobiecości, studia pedagogiczne, Psychologia rozwoju człowieka
Psychologia - referat, Studia, Pedagogika, Psychologia
dokola, studia pedagogiczne, Psychologia rozwoju człowieka
Czynniki rozwoju człowieka, Studia Pedagogiczne, Psychologia ogólna
FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE, Studia Pedagogiczne, Psychologia ogólna
Wykład 1 - Psychologia ogólna, Dokumenty - Studia - Pedagogika, Psychologia rozwojowa
edytak, Studia, Pedagogika, Psychologia
psychologia ćw.1, Studia, Pedagogika, Psychologia
rozwemocjo, Studia, Pedagogika, Psychologia
Psychologia spoeczna, studia pedagogiczne, Psychologia społeczna
psych, studia pedagogiczne, Psychologia Ogólna
Psychologia pytania kolokwium, Studia, Pedagogika, Psychologia

więcej podobnych podstron