Diagnostyka obrazowa zajmuje się rozpoznawaniem chorób wykorzystując D
ziałania niepożądane II O
do tego celu metody obrazowe, to znaczy metody, których wynik
-spadek RR
przedstawiony jest w formie graficznej.
-bradykardia
-Duszność
08.XI.1895 – Wilhelm Konrad rentgen (1901 rok nagroda Nobla)
-Spastyczny kaszel
Właściwości promieni X
D
ziałania niepożądane III O
przenikają przez obiekty nieprzezroczyste\
-wstrząs – tachykardia, duży spadek RR
powodują zaczernienie błon fotograficznych\
-skurcz oskrzeli i krtani
wywołują zjawisko fluorescencji
-napad dychawicy oskrzelowej
-obrzęk głośni
Współczesna diagnostyka obrazowa
-obrzęk płuc
-rentgenodiagnostyka
-duszność
-ultrasonografia
-magnetyczny rezonans jądrowy
D
ziałania niepożądane IV O
-medycyna nuklearna
zatrzymanie krążenia i oddychania
-termografia
Postępowanie w przypadku wystąpienia działań niepożądanych RENTGENODIAGNOSTYKA
P
ostępowanie w działaniach niepożądanych I O
Metody badań wykorzystujące promienie rentgenowskie. Do tych metod
-przerwać podawanie środka cieniującego
zalicza się:
-obserwacja chorego
-zdjęcia klasyczne
-blokery H1 – Clemastin 2mg jv
-badania kontrastowe
-blokery H1 + blokery H2 – Clemastin 4 – 6 mg jv, Cymetydyna 5mg/kg jv
-tomografia komputerowa
-mammografia
P
ostępowanie w działaniach ubocznych II O
-przerwać podawanie środka cieniującego
Zdjęcia klasyczne
-płyny dożylnie
-zdjęcia klatki piersiowej
-tlen 3 l/minutę
-zdjęcia przeglądowe jamy brzusznej
-ułożenie chorego z uniesionymi nogami
-zdjęcia struktur kostnych
-Atropina 0,8 – 1,0 mg (max 3 mg)
Badania kontrastowe – Są to metody polegające na wykonaniu zdjęć P
ostępowanie w działaniach ubocznych III O
rentgenowskich po wcześniejszym podaniu pacjentowi środków cieniujących przerwać podawanie środka cieniującego
(= kontrastowych) tj substancji, które pochłaniają promieniowanie X w innym płyny dożylnie
stopniu niż tkanki ciała.
tlen 3 l/minutę
ułożenie chorego z uniesionymi nogami
Podział środków cieniujących
Dopomina 2 – 5 mikrogram / kg / min jv
Adrenalina 4 – 8 mikrogram / minutę jv
Pozytywne
Diazepam 5 – 10 mg jv (drgawki)
-pochłaniają promieniowanie w stopniu większym niż otaczające tkanki Furosemid 20 – 40 mg jv (obrzęk płuc)
-BaSO
Adrenalina 10 mikrogram / minutę jv (skurcz oskrzeli) 4 – siarczan baru (baryt, papka barytowa) – stosowane doustnie w badaniach przewodu pokarmowego; złoża barytu są zanieczyszczone As Hydrokortyzon 100 – 500 mg jv (przeciwuczuleniowo) 2O3
(arszenik) – sole baru rozpuszczone w wodzie SA trujące. Baryt obecnie podawany jest jako biała zawiesina stosowana wyłącznie doustnie.
Postępowanie w przypadku działań niepożądanych IV
-Jodowe środki cieniujące – nie należy podawać do drzewa oskrzelowego i resuscytacja krążeniowo – oddechowa
tchawicy gdyż powodują „ściąganie” wody z otaczających tkanek i mogą doprowadzić do obrzęku płuc
Rodzaje badań z użyciem kontrastowych środków cieniujących Negatywne
Donaczyniowo
-pochłaniają promieniowanie w stopniu mniejszym niż otaczające tkanki
-arteriografia – tętnice
-gazy (CO
-fleboreafia – żyły
2, powietrze)
-urografia – nerki i przewody moczowe
Badanie przewodu pokarmowego
-fistulografia – przetoki\
-1897 – badanie przełyku solami bizmutu
-TK – CT
-1908 - zastosowanie siarczanu baru
Pozanaczyniowo
Przygotowanie do badania przewodu pokarmowego
-cystografia – pęcherz moczowy
-dwa dni przed badaniem dieta lekkostrawna – badanie jelita grubego
-pielografia
-dzień przed badaniem – dieta płynna, środki przeczyszczające –badanie jelita
-cholangiografia – drogi żółciowe
grubego
-histerosalpingografia – jajowody
-w dniu badania – na czczo, lewatywa – badanie jelita grubego
-TK
-do badania żołądka na czczo
-do badania przełyku i jelita cienkiego bez przygotowania bo fizjologicznie nie Mammografia – rak sutka
ma tam żadnych substancji które mogłyby wpływać na badanie
-20% zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet
Przygotowanie do badań z użyciem donaczyniowych środków
-Jest przyczyną około 15% zgonów kobiet
cieniujących
-Około 1% raków sutka dotyczy mężczyzn
-na czczo – 4 – 6 godzin
-1 milion zachorowań rocznie na świecie
-dzień przed badaniem środki przeczyszczające – urografia
-12 tysięcy zachorowań rocznie w Polsce
-po niej należy coś zjeść – pacjentów z cukrzycą insulinozależna zapisuje się
-50% zachorowań w Polsce kończy się śmiercią
-na badania w pierwszej kolejności w godzinach rannych aby byli na czczo
-IO zachorowania
-nie podawać ich do oskrzeli i tchawicy gdyż „ściągając” wodę z otaczających o
Polska 30 – 40%
tkanek mogą doprowadzić do obrzęku płuc
o
USA – 60%
-podawać donacyzniowo 1ml na 1 kg mc.
o
Szwecja 80%
-Pięcioletnie przeżycie
Przeciwwskazania do donaczyniowego podawania środków o
UE – 77%
kontrastowych
o
Polska 58%
-uczulenie na środki kontrastowe
-odwodnienie
-przełom tarczycowy
TOMOGRAFIA MAGNETYCZNEGO REZONANSU JĄDROWEGO
-szpiczak mnogi
Metoda badania wykorzystująca zjawisko magnetycznego rezonansu jąder Działania niepożądane środków konytastujacych
umieszczonych w silnym polu magnetycznym i pobudzanych za pomocą fal radiowych.
D
ziałania niepożądane I O
Gol – DTPA – paramagnetyczny środek kontrastowy, stosowany w Kichanie
uczucie gorąca
obrazowaniu metodą RM, którego obecność zmienia zdolności protonów do kaszel
nudności
generowania sygnału radiowego – czasy relaksacji, zwłaszcza T2 – zostają zaczerwienienie skóry
wymioty
skrócone.
swędzenie
obrzęk powiek
pokrzywka
dreszcze
uderzenie krwi do głowy
zaczerwienienie skóry
Podział narządów z uwagi na ich promienioczułość Środki kontrastowe:
-Grupa pierwsza – gonady, szpik kostny
Środki kontrastowe stosowane w obrazowaniu metodą rezonansu
-Grupa druga – mięśnie, tkanka tłuszczowa, przewód pokarmowy, soczewki, magnetycznego zmieniają zdolność protonów do generowania sygnału płuca
radiowego - czas relaksacji poprzecznej (T1) zostaje skrócony.
-Grupa trzecia – kości, tarczyca, skóra
-Grupa czwarta – ręce, przedramiona, stopy
MRI:
fMRI – obrazowanie czynnościowe w rez. mag. (zmiany poziomów oksy-Hb i Następstwa napromieniowania
deoksy-Hb)
-Wczesne i późne skutki somatyczne
MRS – spektroskopia rez. magnetycznego
Wczesne skutki somatyczne
mMRI – obrazowanie molekularne w rez. mag. (inteligentne środki
-Tkanki i narządy
kontrastowe)
-Cały organizm
-Zespół Hematopoetyczny < 10 gg
Magnetyczny rezonans jądrowyPrzeciwwskazania
-Zespół jelitowy 10 – 50 gg
1) obecność jakichkolwiek elementów metalowych w ciele pacjenta (np.
-Zespół mózgowo – naczyniowy >50 gg
protezy ortopedyczne, elementy stabilizujące złamania lub wyrównujące skoliozę kręgosłupa, odłamki itp.)
Dawka letalna dla człowieka
2) rozrusznik serca
3) implant ślimakowy
LD 50 / 30 = 4 Gy
4) neurostymulatory
50 – 50%
30 – 30 dni
5) klaustrofobia
Próżne skutki somatyczne
Środki kontrastowe
-Rozwój raka
Obecność niektórych substancji może wpływać na czas relaksacji. T1 w
-Rozwój białaczki
czystej wodzie (bez O2) wynosi 3100 ms, obecność O2 skraca czas do 2700
-Przyspieszenie procesów starzenia
ms..
-Skrócenie czasu życia
Pozytywne
Negatywne
-Zaćma
Paramagnetyki
Superparamagnetyki
-Bezpłodność
-Magnetist
-Resovist
-Gadowsit
Ferromagnetyki
Promieniotwórczość (radioaktywność) jest to zdolność emitowania przez
-Optimark
-Magnetyt
pewne pierwiastki promieniowania jądrowego wskutek promieniotwórczego rozpadu ich jąder atomowych.
ULTRASONOGRAFIA
Historia odkrycia promieniotwórczości
Badanie diagnostyczne, w którym obrazy narządów ciała uzyskuje się za pomocą fal ultradźwiękowych, tzn fal dźwiękowych o częstotliwości od 3,5 Mhz 1896 – odkrycie przez Henri Becquerela emisji przez uran niewidzialnego do 20 Mhz.
promieniowania, które oddziaływało na błony fotograficzne.
1898 – odkrycie radu przez Skłodowską Curie i Becquerela.
Ultrasonografia dopplerowska
1903 – nagroda Nobla dla Henri Becquerela i Piotra Curie za prace nad promieniotwórczością.
SOVUE
-Środek kontrastowy stosowany w sonografi
Wytwarzanie promieniowania
-Zawiesina pęcherzyków SF6 (gaz obojętny) otoczonych osłoną fosfolipidową
-Po około pięciu minutach ulega destrukcji (SF6)
Aparaty (bomby) kobaltowe
Naturalne promieniowanie izotopu kobaltu 60Co
RADIOLOGIA ZABIEGOWA
Akceleratory liniowe
Wysokoenergetyczne fotory x
Dział medycyny, który wykorzystuje metody obrazowania, oraz odpowiedni Elektrony
sprzęt do wykonywania zabiegów leczniczych.
METODY LECZENIA NOWOTWORÓW
-Radiologia zabiegowa
-Leczenie chirurgiczne
-Embolizacja – zamykanie światła naczyń
-Radioterapia
-Rozszerzanie i udrażnianie tętnic
-Chemioterapia
-Zabiegi na sercu i dużych naczyniach
-Protezowanie
Rodzaje radioterapii
-Zabiegi na drogach żółciowych
-Radykalna – ziarnica złośliwa, rak szyjki macicy, niedrobnokomórkowy rak
-Zabiegi na drogach moczowych
płuca
-Przezskórny drenaż ropni, torbieli, wysięków
-Skojarzona – rak sutka
-Usuwanie ciał obcych
-Paliatywna – zaawansowane przypadki szpiczaka mnogiego Radiobiologia – nauka zajmująca się badaniem wpływu promieniowania Promienioczułość nowotworów
jonizującego na organizmy żywe.
Dawka całkowita potrzebna dla 95% prawdopodobieństwa wyleczenia guza w Promieniowanie jonizujące
stadium T3 wynosi dla:
Elektromagnetyczne
-Neuroblastoma 35 Gy
-promieniowanie x
-Osteosarcoma 80 Gy
-promieniowanie gamma
-Raki 70 Gy (leczenie samodzielne), 50 – 60 Gy w skojarzeniu z operacją
-Mięsaki – 70 Gy w skojarzeniu z operacją
Korpuskularne
-Ziarnica złośliwa – 70 Gy leczenie samodzielne, 30 – 35 Gy w skojarzeniu z chemioterapią
-Promieniowanie Alfa
-Promieniowanie Beta
Aplikowanie promieniowania
-Protony
Teleradioterapia
-Elektrony
-Napromieniowanie z pól zewnętrznych
-Neutrony
Brachyterapia (192 Ir, 137Cs)
-Napromieniowanie śródtkankowe
Działanie promieniowania jonizującego na organizm
-Napromieniowanie kontaktowe
Bezpośrednie
-Napromieniowanie dojamowe
uszkodzenie „tarczy”
DNA
Dozowanie (frakcjonowanie) promieniowania
błona komórkowa
-10 – 40 sesji naświetleń (2 – 8 tygodni)
Pośrednie
-5 dni w tygodniu
tworzenie wolnych rodników
-Około 2 Gy na dzień
Prawo Bregonie i Trobondeau
Ziarnica złośliwa – radioterapia paliatywna
-20 Gy w 5 dawkach
Wrażliwość komórek na działanie promieniowania jest wprost proporcjonalna
-30 Gy w 10 dawkach
do ich aktywności podziałowej a odwrotnie proporcjonalna do stopnia ich W przypadku zaawansowanych zmian w ilościach (ziarnica złośliwa –
szpiczak), jako leczenie przeciwbólowe jednorazowo LMB 6 Gy, LMB 8 Gy
-Gorsza regeneracja prawidłowych komórek
-Większe prawdopodobieństwo trafienia w mitozę
-Zwiększenie utlenowania przetrwałych części guza
Efekt tlenowy
-Warunki beztlenowe wywierają użycie 2.53 krotnie wyższych dawek promieniowania.
Faza planowania – stymulacja
Określenie miejsca zabiegu, czyli obszaru docelowego, który ma być naświetlony.
Ustalenie techniki.
-wybór rodzaju promieniowania
-wybór sposobu ukierunkowania wiązki lub wiązek promieniowania od 1 (np.
npl skóry) do 6 (np. npl prostaty)
Oznaczenie powierzchni zabiegu
-na skórze za pomocą tatuażu widocznego na zdjęciach rtg Ukształtowanie pola zabiegu
-wiązka ma kształt prostokątny o bólach długości 5 – 40 cm (dowolnie regulowanych)
-zdrowe tkanki do czego służą ekrany wykonane ze specjalnego stopu metali (cerrobenol)
Pozycjonowanie
-odlewy gipsowe i worki z piaskiem służą do wygodnego ułożenia pacjentów i zapewniają to, ze się on nie poruszy w czasie zabiegu.
Skutki uboczne radioterapii
Zmęczenie
-występuje do kilku tygodni po leczeniu
-jest związane z eliminacją substancji powstałych ze zniszczenia komórek
-jest związane z dużym
Zapalenie skóry
-występuje zarówno w polu naświetlonym jak i po stronie przeciwnej
-stosuje się promieniowanie wysokoenergetyczne
-stosuje się technikę wielopolową
-unikanie podrażnień (opalania, kosmetyków wysuszających skórę) Zapalenie błony śluzowej
-ból i suchość w jamie ustnej
-trudności w połykaniu
-pleśniawki
-opryszczka
Biegunka
-Stosuje się błonnik, który wiąże wodę z substancją drażniącą Nudności
-Pojawiają się wtedy, gdy naświetlana jest jama brzuszna Zapalenie przewodu moczowego
Wypadanie włosów
Bezpłodność
Ochrona przed promieniowaniem jonizującym
błony osobiste – personel pracowni: fartuchy, rękawice z gumy dłoniowej, okulary
pacjenci – osłony stałe
odległość – natężenie promieniowania maleje proporcjonalnie do kwadratu odległości
kontrola – dozymetryczna