1. Normy na wymagania dla kruszyw mineralnych
Norma PN EN 12620 defi niuje kruszywo jako: ziarnisty materia∏ stoso-Z osiàgnićiem zgodnoÊci prawa polskiego z ustawodawstwem
wany w budownictwie i okreÊla nast´pujàce rodzaje kruszyw:
europejskim w momencie wejÊcia Polski do Unii Europejskiej
• kruszywo naturalne – kruszywo ze zróde∏ mineralnych, poddane jedy-wià˝e si´ koniecznoÊç dostosowania polskich norm do norm eu-
nie przeróbce mechanicznej
ropejskich. Zajmujàcy si´ w kraju wdra˝aniem norm europej-
• kruszywo pochodzenia sztucznego – kruszywo pochodzenia mine-skich EN dotyczàcych kruszyw Komitet Techniczny nr 108 ds.
ralnego, b´dàce produktem procesu przemys∏owego obejmujàcego
Kruszyw i Kamienia Budowlanego rozpoczà∏ prace nad wpro-
termicznà lub innà modyfi kacj´
wadzaniem norm dotyczàcych wymagaƒ dla kruszyw mineral-
• kruszywo z recyklingu – kruszywo, b´dàce produktem przeróbki nie-nych w 2003 r.
organicznego materia∏u u˝ytego poprzednio w budownictwie
Dotychczas zosta∏y ustanowione przez Polski Komitet Normali-
• kruszywo wype∏niajàce – kruszywo przechodzàce w wi´kszoÊci przez zacyjny nast´pujàce normy :
sito 0,063 m, które mo˝e byç dodawane do materia∏ów budowla-
1. PN EN 12620: 2004 Kruszywa do betonu
nych w celu uzyskania pewnych w∏aÊciwoÊci.
2. PN EN 13139: 2003 Kruszywa do zapraw
Termin kruszywo naturalne obejmuje stosowane w polskiej terminologii 3. PN EN 13383-1: 2003 Kamieƒ do robót hydrotechnicznych.
kruszyw skalnych kruszywo ∏amane i kruszywo naturalne, tj. kruszywa Cz´Êç 1: Wymagania
uzyskane z surowców skalnych zwiź∏ych i luênych. Nowym rodzajem
4. PN EN 13055-1: 2003 Kruszywa lekkie. Cz´Êç 1: Kruszywa
kruszyw, dla których w Polsce nie stosowano uregulowaƒ dotyczàcych lekkie do betonu, zaprawy i rzadkiej zaprawy.
badaƒ i wymagaƒ, sà kruszywa z recyklingu. Norma nie okreÊla Do ustanowienia prze Polski Komitet Normalizacyjny zosta∏y
szczegó∏owo, tak jak to by∏o w normie PN-86/B-06712, podzia∏u na
przekazane normy:
asortymenty takie jak: piasek, ˝wir, grys czy grupy petrografi czne, tj. ˝wir, 1. PN EN 13043 Kruszywa do mieszanek bitumicznych i po-grys ze ska∏ magmowych, osadowych, grys z otoczaków itp.
wierzchniowych utrwaleƒ stosowanych na drogach, lotni-
skach i innych powierzchniach przeznaczonych do ruchu
Wymiar kruszywa
aktualnoÊci 2. PN EN 13450 Kruszywa na podsypk´ kolejowà.
Wymiary kruszywa okreÊlane sà wymiarami dolnego (d) i górnego (D)
W opracowaniu przez KT nr 108 jest projekt normy: pr EN
sita i wyra˝ane jako stosunek d/D.
13242 Kruszywa do hydraulicznie wiàzanych i niewiàzanych
W oznaczeniu tym przyjmuje si´, ˝e w kruszywie wyst´puje nadziarno, materia∏ów stosowanych w budownictwie i konstrukcji dróg.
zatrzymane na sicie górnym i podziarno przechodzàce przez sito dolne.
Poni˝ej przedstawiono krótkà charakterystykńormy do beto-
Ze wzgl´du na wymiar ziarn norma dzieli kruszywa na:
nów.
• drobne, gdzie D mniejsze lub równe 4 mm
• grube, gdzie D wi´ksze lub równe 4 mm, oraz d wi´ksze lub równe
1.1 Norma PN EN 12620: 2004 Kruszywa do betonów
2 mm
Zakres normy
• kruszywa uziarnione naturalnie 0/8 mm pochodzenia lodowcowego
Norma zast´puje norm´ PN-86/B-06712 Kruszywa mineralne do
lub rzecznego o D mniejszym lub równym 8 mm
betonu. OkreÊla w∏aÊciwoÊci kruszyw i kruszyw wype∏niajàcych
• inne kruszywa, jako mieszanki kruszywa drobnego i grubego.
otrzymanych w wyniku przeróbki materia∏ów naturalnych, sztucz-
nych lub z recyklingu oraz mieszanek tych kruszyw stosowanych Kategoria
do betonu.
OkreÊlana jest jako poziom w∏aÊciwoÊci kruszywa wyra˝ony przez
Obejmuje kruszywa o gśtoÊci wi´kszej ni˝ 2,00 Mg/m3 do wszyst-
zakres jej wartoÊci lub jej wartoÊç granicznà.
kich betonów, w tym betonu wed∏ug PN EN 206-1, betonu stoso-
Kruszywa dzieli sińa kategorie, w zale˝noÊci od wartoÊci danej
wanego na drogach i do innych nawierzchni oraz betonu u˝ywanego
w∏aÊciwoÊci.
w wyrobach prefabrykowanych. W stosunku do obecnie stosowa-
Podzia∏ na kategorie nie ma prostego odpowiednika w podziale nej normy podwy˝sza granic´ gśtoÊci dzielàcà kruszywa zwyk∏e i
kruszyw w normach PN. Wskazuje on jedynie na zró˝nicowanà
lekkie z 1,8 Mg/m3. Norma nie obejmuje kruszyw wype∏niajàcych
jakoÊç kruszywa i jest wskaênikiem mo˝liwoÊci jego zastosowa-stosowanych jako sk∏adnik cementu lub w innym charakterze ni˝
nia. Nie wyst´pujà tak jak np.: w normach PN-86/B-06712,
oboj´tne kruszywa wype∏niajàce w betonie. OkreÊla te˝ system kon-
PN-B 11112:1996, w zale˝noÊci od wartoÊci poszczególnych
troli jakoÊci stosowany przez zak∏adowà kontrol´ produkcji, który w∏aÊciwoÊci, klasy, gatunki, odmiany.
zapewnia ocenźgodnoÊci wyrobów z tà normà.
W porównaniu z normà PN-86/B-06712, okreÊla wymagania dla
Tabela 1. Badane w∏aÊciwoÊci kruszywa do betonów zgodnie z normà PN-86/B-06712
wi´kszego zakresu kruszyw i zast´puje nie tylko tńorm´ w pe∏nym
zakresie, ale tak˝e cz´Êciowo normy:
W∏aÊciwoÊçBadanie zgodnie
• PN-B 11112:1996 Kruszywa mineralne. Kruszywa ∏amane do
z normà:
nawierzchni drogowych – w zakresie wymagaƒ dla kruszyw do
1
2
robót betonowych
NasiàkliwoÊç, [%]
PN-77/B-06714.18
• PN-B-11113:1996 Kruszywa mineralne. Kruszywa naturalne
MrozoodpornoÊç (ubytek masy), [%]
PN-78/B-06714.19
do nawierzchni drogowych; piasek – w zakresie wymagaƒ dla
Wytrzyma∏oÊç na mia˝d˝enie, wskaênik rozkruszenia, [%]
PN-78/B-06714-40
betonów cementowych
• PN-86/B-23006 Kruszywa do betonu lekkiego, w zakresie
ZawartoÊç ziaren s∏abych, [%]
PN-79/B-06714/43
wymagaƒ dla ˝u˝la wielkopiecowego.
ZawartoÊç siarczków i siarczanów, [%]
PN-78/B-06714.28
ZawartoÊç zanieczyszczeƒ obcych (wag), [%]
PN-76/B-06714.12
Podstawowe terminy i defi nicje zawarte w normie
ZawartoÊç ziaren niekszta∏tnych, [%]
PN-78/B-06714.16
Kruszywa
Sk∏ad ziarnowy
PN-78/B-06714.15
Podzia∏ i terminologia kruszyw w normach europejskich zawarte sà w Zanieczyszczenia organiczne
PN-78/B-06714-26
normach na wymagania techniczne oraz w normach wyrobu i metod
ZawartoÊç py∏ów mineralnych poni˝ej 0,063, [%]
PN-78/B-06714.13
42
badaƒ.
kwiecieƒ – czerwiec 2004
Nie ma zale˝noÊci mi´dzy kategoriami okreÊlonymi dla ró˝nych Wymagania dotyczàce w∏aÊciwoÊci geometrycznych
w∏aÊciwoÊci. JeÊli badanie danej w∏aÊciwoÊci nie jest wymagane,
Wymiary kruszywa
istnieje kategoria – „nie wymaga si´”.
Wymiary wszystkich kruszyw powinny byç okreÊlane przez d/D,
parami sit wybranych z zestawu podstawowego lub podstawo-
Zakres wymagaƒ dotyczàcych badania w∏aÊciwoÊci kruszy zgodnie
wego plus zestaw 1 lub podstawowego plus zestaw 2, – tabela
z normami PN- 86/B-06712 i PN EN 12620
4. ¸àczenie wymiarów z zestawu 1 i 2 jest niedopuszczalne. Wy-
Obowiàzujàca dotychczas norma PN-86/B-06712 Kruszywa
miary kruszywa powinny mieç D/d nie mniejsze ni˝ 1,4. Jak wy-
mineralne do betonów – okreÊla wymagania odnoszàce si´ do
nika z tabeli 4 norma PN EN rozszerza zakres produkowanych
nast´pujàcych w∏aÊciwoÊci kruszyw – tabela 1. Zakres wymagaƒ
kruszyw w stosunku do norm PN-86/B-06712 i PN-B-11112:
i tym samym badanych w∏aÊciwoÊci zgodnie z normà PN EN
1996, co daje producentom kruszyw wi´ksze mo˝liwoÊci przy-
12620 jest znacznie szerszy. W tabeli 2 przedstawiono wszystkie
stosowania si´ do wymagaƒ rynku.
badane w∏aÊciwoÊci i normy, zgodnie z którymi sà one oznacza-
ne. Badania poszczególnych w∏aÊciwoÊci wykonuje si´, gdy jest to
Uziarnienie kruszywa
wymagane, w zale˝noÊci od pochodzenia i zastosowania kruszy-
Uziarnienie kruszywa opisywane jest wymiarami oczek sit #d/D
wa – tabela 3.
– tabela 5
gdzie:
Przyk∏ady wybranych wymagaƒ
d – dolne sito danej frakcji, mm
okreÊlonych w normie PN EN 12620
D – górne sito danej frakcji, mm
Tabela 2. Badane w∏aÊciwoÊci kruszywa do betonów zgodnie z normà PN EN 12620
W∏aÊciwoÊç
Poz
Metoda badania
zgodnie z normà:
1
2
3
1
PN-EN-932-3/1999 – Badania podstawowych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Procedura i terminologia uproszczonego Opis petrografi czny
opisu petrografi cznego
2
PN-EN-933-1/2000 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie sk∏adu ziarnowego – Metoda przesiewania
Uziarnienie
3
PN EN 933-10:2002 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Cz´Êç 10. Ocena zawartoÊci drobnych czàstek. Uziarnienie wype∏niaczy (przesiewanie w strumieniu powietrza) 4
PN EN- 1097-6:2002 – Badania mechanicznych i fi zycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Cz´Êç 6. Oznaczenie GśtoÊç ziarna i absorbcja wody
gśtoÊci ziarn i nasiàkliwoÊci.
5
EN-1367-1:2001 – Badania w∏aÊciwoÊci cieplnych i odpornoÊci kruszyw na dzia∏anie czynników atmosferycz-nych. Cz´Êç 1.Oznaczanie mrozoodpornoÊci
MrozoodpornoÊç kruszywa grubego
6
EN-1367-2:2000 – Badania w∏aÊciwoÊci cieplnych i odpornoÊci kruszyw na dzia∏anie czynników atmosferycz-nych. Badanie w siarczanie magnezu
7
PN-EN-1367-4:2000 – Badania w∏aÊciwoÊci cieplnych i odpornoÊci kruszyw na dzia∏anie czynników atmosfe-Sta∏oÊç obj´toÊci skurcz przy wysychaniu
rycznych. Oznaczanie skurczu przy wysychaniu
8
PN-EN-933-3:1999 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie kszta∏tu ziarn za pomocà wskaênika p∏askoÊci
Kszta∏t ziarn kruszywa grubego
9
PN-EN-933-4:2001 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Cz´Êç 4. Oznaczenie kszta∏tu ziarn.
Wskaênik kszta∏tu
10
PN-EN-933-1/2000 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie sk∏adu ziarnowego - Metoda przesiewania
11
PN EN 933-8:2001 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Cz´Êç 8. Oznaczenie zawartoÊci drobnych ZawartoÊç py∏ów mineralnych
czàstek. Badanie wskaênika piaskowego
12
PN EN 933-9:
Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie zawartoÊci drobnych czàstek. Badanie b∏´kitem me-tylowym
13
PN-EN-933-7/2000 – Badania geometrycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie zawartoÊci muszli. ZawartoÊç ZawartoÊç muszli w kruszywie grubym
procentowa muszli w kruszywach grubych
14
PN - EN- 1097-1/2000 – Badania mechanicznych i fi zycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie odpornoÊci na OdpornoÊç na Êcieranie kruszywa grubego
Êcieranie – mikro Deval
15
PN-EN-1097-9:2000 – Badania mechanicznych i fi zycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie odpornoÊci na OdpornoÊç na Êcieranie przez opony z kolcami
Êcieranie abrazyjne przez opony z kolcami. Badanie skandynawskie
16
PN EN- 1097-8:1999 – Badania mechanicznych i fi zycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie polerowalnoÊci PolerowalnoÊç
kamienia
17
PN EN- 1097-8:1999 – Badania mechanicznych i fi zycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Oznaczenie polerowalnoÊci OdpornoÊç na Êcieranie powierzchniowe
kamienia. Za∏. A
18
PN-EN-1097-2/2000 – Badania mechanicznych i fi zycznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Metody oznaczenia OdpornoÊç na rozdrabianie kruszywa grubego
odpornoÊci na rozdrabianie
ZawartoÊç chlorków
19a
PN-EN-1744-1/2000 rozdz. 7 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza chemiczna.
Siarczan rozpuszczalny w kwasie
19b
PN-EN-1744-1:2000 rozdz. 12 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza chemiczna.
Siarka ca∏kowita
19c
PN-EN-1744-1:2000 rozdz. 11 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza chemiczna.
ZawartoÊç w´glanu wapnia
19d
PN-EN-1744-1:2000 rozdz. 12.3 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza chemiczna.
Rozpad krzemianowy
19e
PN-EN-1744-1:2000 rozdz. 19.1 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza chemiczna.
Rozpad ˝elazowy
19f
PN-EN-1744-1:2000 rozdz. 19.2 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza chemiczna.
Sk∏adniki zmieniajàce czas wiàzania i tward-
19g
PN-EN-1744-1:2000 rozdz. 14.2; 15.1; 15.2; 15.3 – Badania chemicznych w∏aÊciwoÊci kruszyw. Analiza che-nienia betonu
miczna.
43
budownictwo • technologie • architektura
Tabela 3. Przyk∏ad badanych w∏aÊciwoÊci w zale˝noÊci od zastosowania Wymiary ziarn
lub pochodzenia kruszywa
PN EN rozszerza zakres produkowanych kruszyw w stosunku
do norm PN-86/B-06712 i PN-B-11112:1996, co daje pro-
Zastosowanie lub pochodzenie
Badana w∏aÊciwoÊç
kruszywa
ducentom kruszyw wi´ksze mo˝liwoÊci przystosowania si´ do
wymagaƒ rynku.
OdpornoÊç na rozdrabnianie
Dla betonów wys. wytrzyma∏oÊci
OdpornoÊç na Êcieranie
Uziarnienie kruszywa
Tylko kruszywa do nawierzchni ko-
OdpornoÊç na polerowalnoÊç
Wymagania europejskie sk∏adu ziarnowego dla wi´kszoÊci asor-
munikacyjnych
OdpornoÊç na Êcieranie powierzchniowe
tymentów sà porównywalne z wymaganiami okreÊlonymi w nor-
mach polskich. W niektórych przypadkach polskie wymagania
OdpornoÊç na Êcieranie przez opony
W regionach u˝ywania opon
z kolcami
z kolcami
sà ostrzejsze od wymagaƒ europejskich zawartych w PN EN
12620:2001 i tak np.: dla grysów jednofrakcyjnych dopusz-
ZawartoÊç chlorków
Dla kruszyw morskich
czalna zawartoÊç podziarna wynosi 15 % w normie PN EN 20
Kruszywa drobne do betonu i na-
ZawartoÊç w´glanu wapnia
%, dla piasków norma polska ustala dodatkowe wymagania dla
wierzchni komunikacyjnych
frakcji drobnych poni˝ej 1 mm.
Zamiast wymagaƒ dla przesiewów kruszywa przez sita
Tabela 4. Wymiary sit dla okreÊlania frakcji kruszyw
poÊrednie, jak to jest w normach polskich, ustalono ogólne gra-
Zestaw
Zestaw podstawo-
Zestaw podstawo-
Wg norm
nice i tolerancje uziarnienia dla tych sit.
podstawowy mm
wy plus 1 mm
wy plus 2 mm
PN mm
Dla kruszyw grubych tolerancje okreÊlone wg PN EN 12620:
0
0
0
0
2001 sà wi´ksze w porównaniu z zawartoÊcià podziarna i na-
1
1
1
-
dziarna okreÊlonà w normie PN-86/B-06712.
2
2
2
2
Norma PN EN 12620:2001 okreÊla tolerancje dla kruszyw
4
4
4
4
drobnych (piasków), czego nie by∏o w normie PN-86/B-06712.
-
5,6(5)
-
-
-
-
6,3(6)
6,3
8
8
8
8
Kszta∏t ziarn
-
-
10
10
Mo˝na porównaç tylko wymagania dla wskaênika kszta∏tu
-
11,2(11)
-
-
okreÊlanego tak jak w normach PN za pomocà suwmiarki
-
-
12,5(12)
12,8
-
-
14
-
Schultza.
16
16
16
16
Zgodnie z PN EN 12620:2001 wymagania dla tej w∏aÊciwoÊci
-
-
20
20
sà jednakowe dla wszystkich rodzajów kruszywa, w odró˝nieniu
-
22,4(22)
-
-
od norm PN, gdzie okreÊla si´ te wymagania dla poszczególnych
31,5(32)
31,5(32)
31,5(32)
31,3(32)
asortymentów kruszywa.
-
-
40
-
-
45
-
-
63
63
63
63
ZawartoÊç py∏ów mineralnych
Wymagania dopuszczalnej zawartoÊci py∏ów dla kruszyw gru-
bych sà porównywalne w normach PN EN 12620:2001, PN-
Zamiast wymagaƒ dla przesiewów przez sita poÊrednie, jak to 86/B-06712, PN-B 11112:1996. Dla mieszanek i kruszywa
jest w normach polskich, ustalono ogólne limity przesiewów dla
drobnego wymagania okreÊlone w normach PN sà ostrzejsze.
tych sit – tabela 6.
Porównanie wymagaƒ wybranych w∏aÊciwoÊci okreÊlone w nor-
ÂcieralnoÊç w b´bnie Los Angeles
mie PN EN 12620 i dotychczas obowiàzujàcych normach PN-
W dotychczas stosowanej normie na kruszywa do beto-
86/B-06712 i PN-B-11112:1996
nów PN-86/B-06712 okreÊlano tylko wymagania dotyczàce
wytrzyma∏oÊci na mia˝d˝enie, wymagania dotyczàce ÊcieralnoÊci
w b´bnie Los Angeles okreÊlone by∏y w normie PN-B-11112:
1996.
Tabela 5. Podstawowe wymagania dotyczàce uziarnienia
Wymagania dotyczàce ÊcieralnoÊci nie mogà byç porównywane
ze wzgl´du na zmian´ w metodzie badania oczka sita, na którym
Kruszy-
Przechodzi przez sito, % (m/m)
Katego-
Wymiar
przesiewa si´ próbk´ po Êcieraniu, z 2,0 mm na 1,6.
wo
2D
1,4D
D
d
d/2b
ria G
Wst´pne badania [1] wykazujà, ˝e kruszywa odpowiadajàce do-
D/d<2 lub
100
98-100
85-99
0-20
0-5
G 85/20
c
D<11,2 mm 100
98-100
80-99
0-20
0-5
G 80/20
tychczas wymaganiom klasy I wg PN-B-11112:1996, w przy-
Grube
c
D/d>2 i
padku niektórych produktów nie odpowiadajà najwy˝szej kate-
100
98-100
85-99
0-15
0-5
G 90/15
D>11,2
c
gorii wg PN EN. Nast´puje przekwalifi kowanie ich do kategorii
D<4mm
drugiej i trzeciej, mogà wić wystàpiç problemy z uzyskaniem Drobne
100
95-100
85-99
-
-
G 85
i d=0
F
kruszywa do celów wymagajàcych najwy˝szej jakoÊci
Natural- D=8mm
100
98-100
90-99
-
-
G 90
ne 0/8
i d=0
N
MrozoodpornoÊç
D<45mm
100
98-100
90-99
G 90
Inne
-
-
A
W normach dotychczasowych PN-86/B 06712, PN-B-11112:
i d=0
100
98-100
85-99
G 85
A
1996 okreÊlano wymagania w zale˝noÊci od rodzaju ska∏y, wg
normy PN EN 12620 wymagania sà jednolite dla wszystkich ro-
Tabela 6. Ogólne granice i tolerancje uziarnienia kruszyw grubych na sitach dzajów ska∏ i z regu∏y sà wy˝sze z porównaniu z wymaganiami
poÊrednich
dotychczasowymi, np.: dla grysów ze ska∏ magmowych prze-
Ogólne granice i tolerancje dla sit
znaczonych do budowy dróg oraz dla grysów z innych ska∏ do Sita
poÊrednich (przechodzi przez sito,%)
Kategoria
betonów.
D/d
poÊrednie
Tolerancje dla producen-
Ogólne
G
mm
T
tów deklarujàcych typowe
W za∏àczniku F norma podaje ogólne wskazówki dotyczàce oce-
granice
uziarnienie
ny mrozoodpornoÊci, w których podkreÊla zale˝noÊç powstawa-
<4
D/1,4
25-70
±15
G 15
T
nia uszkodzeƒ, w wyniku zamra˝ania i odmra˝ania, od klimatu,
>4
D/2
25-70
±17,5
G 17,5
44
T
zastosowania koƒcowego, typu petrografi cznego.
kwiecieƒ – czerwiec 2004
Tabela 7. Zakres i czśtotliwoÊç badaƒ dla podstawowych w∏aÊciwoÊci Min. czśtotliwoÊç ba-W∏aÊciwoÊçRozdzia∏
Uwagi/informacje
Metoda badania
Wg PN
dania
PN-EN 933-1
Uziarnienie
1 raz na tydzieƒ
Raz na 1500 t
PN-EN 933-10
Badanie dot. kruszyw ∏amanych
Ziarna nieforemne w kruszywach gru-
PN-EN 933-3
Badanie ˝wiru zale˝y od z∏o˝a i
1 raz na m-c
1 raz na rok
bych
PN-EN 933-4
mo˝e byç ograniczone
Py∏y min.
PN-EN 933-1
1 raz na tydzieƒ
Raz na 1500 t
PN-EN 933-8
JakoÊç py∏ów
Tylko kiedy wymagane
1 raz na tydzieƒ
-
PN-EN 933-9
GśtoÊç czàstek i nasiàkliwoÊç
PN-EN 1097-
1 raz na rok
gdy wymagane
W przypadkach wàtpliwych
ReaktywnoÊç alkaliczna
a
Na etapie dokumentacji
i kiedy wymagane
Opis petrografi czny
PN-EN 932-3
1 raz na 3 lata
1 raz na rok
Substancje niebezpieczne: w
szczególnoÊci promieniotwórczoÊç
nat.
Kiedy wymagane i w
Na etapie dokumentacji
b
b
Wymywalne metale ci´˝kie
przypadkach wàtpliwych
Nie wykonuje si´
Wymywalne w´glowodory poliaro-
matyczne
ZawartoÊç zwiàzków zawierajàcych siark´
Podaje te˝ w tabelach minimalne czśtoÊci badaƒ.
Norma PN EN 12620 okreÊla wymagania zawartoÊci siarcza-
W tabeli 7 przedstawiono przyk∏ad czśtotliwoÊci badaƒ pod-
nów rozpuszczalnych w kwasie, których nie ma w normach do-
stawowych w∏aÊciwoÊci.
tychczasowych, i siarki ca∏kowitej.
Analizujàc czśtotliwoÊç badaƒ kruszyw wg normy PN EN
OkreÊlone w normie PN-86/B-06712 wymagania dotyczàce
12620 i PN-86/B-06712, PN-B-11112 mo˝na stwierdziç, ˝e
zawartoÊci ca∏kowitej sà wy˝sze w stosunku do wymagaƒ
podstawowe w∏aÊciwoÊci kruszyw badane sà z czśtotliwoÊcià
okreÊlonych w normie PN EN 12620
w przybli˝eniu porównywalnà z czśtotliwoÊcià okreÊlonà
Porównanie wymagaƒ dotyczàcych innych w∏aÊciwoÊci jest
w normach PN.
niemo˝liwe ze wzgl´du na to, ˝e nie by∏y okreÊlane w dotych-Szczególnie dotyczy to w∏aÊciwoÊci badanych w PN w ramach
czas stosowanych normach PN. (tabela 2)
badaƒ niepe∏nych. Pozosta∏e parametry kruszyw badane wg PN
w ramach badaƒ pe∏nych raz na rok, w PN EN najcz´Êciej ba-
2. Ocena zgodnoÊci produkowanych kruszyw
dane sà z czśtotliwoÊcià raz na 2 lata.
Norma okreÊla system kontroli jakoÊci, który powinien zapewniç
Zdecydowanie wi´kszy nacisk w normie PN EN 12620
ocenźgodnoÊci kruszywa z wymaganiami normy.
po∏o˝ono na bezpieczeƒstwo stosowania kruszyw, w zakresie
Aby zapewniç zgodnoÊç wyrobu z niniejszà normà i deklarowa-
ochrony zdrowia i Êrodowiska (substancje niebezpieczne).
nymi wartoÊciami, producent powinien prowadziç:
Zakres badaƒ substancji niebezpiecznych dot. najcz´Êciej
• wst´pne badania typu
badaƒ jednorazowych zwiàzanych z rozpoznaniem z∏o˝a.
• zak∏adowà kontrol´ produkcji.
Gdy stwierdzi siích wyst´powanie, nale˝y je regularnie
Badania wst´pne typu powinny byç prowadzone w przypad-monitorowaç dla podejmowania przez producenta czynnoÊci
kach kiedy:
zabezpieczajàcych lub eliminujàcych te zanieczyszczenia.
• ma byç wykorzystane nowe êród∏o kruszyw
• wystàpi∏y wi´ksze zmiany w charakterze surowców lub w wa-
3. Podsumowanie:
runkach ich przetwarzania, mogàce wp∏ynàç na w∏aÊciwoÊci
Ustanowiona norma PN EN 12620:2004 Kruszywa do beto-
kruszyw.
nów wprowadza wiele zmian w stosunku do norm dotychczas
Wyniki badaƒ wst´pnych typu powinny byç dokumentowane od mo-
obowiàzujàcych:
mentu podjćia zak∏adowej kontroli produkcji. Powinna ona obejmowaç
• OkreÊla wymagania dla wi´kszego zakresu kruszyw
zw∏aszcza wykrywanie wszelkich sk∏adników mogàcych emitowaç pro-
• Wprowadza pojćie kategorii kruszywa
mieniowanie wi´ksze ni˝ normalne t∏o, sk∏adników mogàcych uwalniaç
• Wprowadza nowy sposób okreÊlania wymiaru ziarna kruszy-
w´glowodory poliaromatyczne i innych niebezpiecznych substancji.
wa przez stosunek wymiarów d/D oczek sit
Gdy zawartoÊç któregoÊ ze sk∏adników przekracza granice
• Zwi´ksza zakres badanych w∏aÊciwoÊci kruszyw
obowiàzujàce w postanowieniach wa˝nych w miejscu stosowa-
• OkreÊla zasady dzia∏ania fabrycznej kontroli produkcji
nia kruszywa, wyniki badaƒ wst´pnych powinny byç deklarowa-
• W przypadku wymagaƒ odnoszàcych si´ do poszczególnych
ne przez producenta.
w∏aÊciwoÊci dla niektórych z nich wymagania te zaostrza,
w innych obni˝a.
Zak∏adowa kontrola produkcji
dr in˝. Wies∏aw Frankiewicz
Norma okreÊla szczegó∏owo w za∏àczniku H, jakie wymogi powi-
Instytut Górnictwa
nien spe∏niaç zak∏adowy systemu kontroli w zakresie:
Politechnika Wroc∏awska
1. Organizacji
2. Procedur kontrolnych
Literatura.
3. Zarzàdzania produkcjà
1. Kukielska D., Wst´pna ocena ÊcieralnoÊci wybranych kruszyw ze 4. Kontroli i badaƒ
z∏ó˝ krajowych wg nowych wymagaƒ europejskich. „Prace Nauko-
5. Zapisów i rejestrowania
we Instytutu Górnictwa” nr 104, Ofi cyna Wydawnicza Politechniki 6. Kontroli wyrobów niezgodnych
Wroc∏awskiej 2003 r.
7. Przemieszczania, sk∏adowania i przechowywania wyrobu w
2. Norma PN EN 12620:2004 Kruszywa do betonów
rejonach produkcji
3. Norma PN-86/B-06712 Kruszywa mineralne do betonu
8. Transportu i pakowania
4. Norma PN-B-11112 Kruszywa mineralne. Kruszywa ∏amane do na-46
9. Szkolenia personelu
wierzchni drogowych
kwiecieƒ – czerwiec 2004