Agnieszka Huppert
pielęgniarstwo stacjonarne
rok II semestr III grupa IV
nr indeksu 2641
Najczęstsze dolegliwości w okresie ciąży
i sposoby radzenia sobie z nimi
Przedmiot:
Położnictwo i ginekologia
oraz pielęgniarstwo położniczo-ginekologiczne
Ciąża jest szczególnym okresem w życiu kobiety, jej organizm podlega
wtedy licznym przemianom, dostosowujÄ…c siÄ™ do potrzeb rozwijajÄ…cego siÄ™
płodu. Powoduje to powstawanie dokuczliwych dolegliwości, z którymi trzeba
się oswoić oraz umieć im przeciwdziałać. Warto też wiedzieć które z objawów
występujących podczas ciąży zalicza się do stanów fizjologicznych, a które
stanowią sygnał alarmowy i kiedy konieczna jest konsultacja lekarza. Do
najczęstszych dolegliwości, występujących u kobiet w ciąży należą zaburzenia
ze strony przewodu pokarmowego, obrzęki i drętwienie kończyn, bóle
kręgosłupa, rozstępy skórne, zmęczenie oraz bóle brzucha i krwawienia. W
czasie ciąży leczenie farmakologiczne należy zawsze konsultować z lekarzem,
gdyż każdy środek przyjmowany przez matkę działa również na płód.
Nudności, wymioty pojawiają się u 50-60% ciężarnych i są jednym z
subiektywnych objawów ciąży. Występują najczęściej między 4 a 14 tygodniem
ciąży. Nasilenie tych dolegliwości obserwuje się zwłaszcza rano, są one również
potęgowane przez widok lub zapach niektórych pokarmów. Jedz potrawy, na
które masz chęć. Żeby sobie pomóc:
·ð Jedz mniej, ale częściej. Zadbaj, aby posiÅ‚ki byÅ‚y urozmaicone.
·ð Nie popijaj bezpoÅ›rednio po posiÅ‚ku, ale odczekaj ok. 20-30 min.
·ð Unikaj kawy i ciężkostrawnych, smażonych, ostro przyprawianych potraw.
·ð WiÄ™cej odpoczywaj.
·ð Używaj w swojej diecie imbiru - naturalnego Å›rodka zapobiegajÄ…cego
nudnościom i wymiotom.
·ð Jeżeli drażniÄ… CiÄ™ zapachy jedzenia, poproÅ› kogoÅ›, by pomógÅ‚ Ci w
gotowaniu. Wybieraj potrawy o neutralnym dla Ciebie zapachu.
·ð Zadbaj o odpowiedniÄ… ilość witamin z grupy B, a zwÅ‚aszcza witaminy B6 w
swojej diecie. Witamina ta występuje w pełnych ziarnach zbóż, wątróbce,
drożdżach, ziemniakach (pieczonych ze skórką lub gotowanych w
mundurkach), w brokułach i szpinaku.
·ð Pij napar z majeranku (1 Å‚yżeczka na szklankÄ™ wrzÄ…tku); jeÅ›li nie lubisz pić
ziół, możesz po prostu zjeść płaską łyżeczkę majeranku.
Zaparcia wynikają z działania progesteronu na mięśniówkę jelit. Dbanie o
regularne wypróżnienia to profilaktyka wielu dolegliwości - m.in. także
hemoroidów, czyli żylaków odbytu, a także żylaków. Żeby sobie pomóc:
·ð Stosuj wÅ‚aÅ›ciwÄ… dietÄ™ bogatÄ… w bÅ‚onnik - jedz dużo Å›wieżych warzyw i
owoców, a także pieczywo razowe, otręby oraz kasze. Mocna herbata,
słodycze działają zapierająco - lepiej więc ich unikać.
·ð Nie zapominaj o odpowiedniej iloÅ›ci pÅ‚ynów. Dobrej pracy jelit sprzyja m.in.
szklanka wody z miodem wypita na czczo.
·ð Nie stosuj bez konsultacji z lekarzem Å›rodków przeczyszczajÄ…cych -
chemicznych ani nawet ziołowych. Niektóre z nich mogą wywołać
przedwczesne skurcze macicy. Bezpiecznym "lekiem" są śliwki suszone - w
postaci samych owoców lub ugotowanego z nich kompotu.
·ð Gimnastykuj siÄ™. Pomocne sÄ… tu zwÅ‚aszcza ćwiczenia mięśni dna miednicy
mniejszej (tzw. ćwiczenia Kegla). Również spacery - jak każda forma ruchu -
poprawiajÄ… perystaltykÄ™.
·ð Jeżeli bierzesz żelazo, może ono nasilać Twoje dolegliwoÅ›ci. Być może
konieczna będzie zmiana preparatu. Czasem do uzupełnienia zwiększonego w
ciąży zapotrzebowania na żelazo wystarczy odpowiednia dieta: picie
świeżych soków z buraka i marchewki (w proporcji 1/3); bogatym z
ródłem
żelaza jest także wątróbka, suszone morele, orzechy, nasiona dyni i
słonecznika, rodzynki, kiełki, zielona pietruszka. Warto pamiętać, że
witaminy i minerały dostarczane organizmowi w postaci naturalnej
wchłaniane są przez jelita ok. 100 razy lepiej niż te otrzymywane drogą
chemicznÄ….
Zgaga to dolegliwość związana z rozluz
niającym działaniem progesteronu,
uciskiem powiększającej się macicy na żołądek i narządy jamy brzusznej, a
także zwiększeniem kwasoty i ilości pepsyny w żołądku. Zazwyczaj daje o
sobie znać na początku ciąży i w trzecim trymestrze. Żeby sobie pomóc:
·ð Unikaj nadmiaru sÅ‚odyczy, a jeÅ›li zgaga bardzo Ci dokucza, zrezygnuj z nich
w ogóle. Unikaj także potraw pikantnych, mocno doprawionych, gorących,
tłustych.
·ð Nie jedz dużo na raz - lepiej częściej, lecz maÅ‚ymi porcjami.
·ð Unikaj pozycji leżącej po posiÅ‚ku. KolacjÄ™ zjedz najpóz
niej 2 godz. przed
położeniem się. Jeżeli się jednak zdarzy, że jadłaś niedługo przed snem, nie
kładz
się całkiem płasko, lecz z głową nieco wyżej.
·ð Podobnie jak w przypadku nudnoÅ›ci, pomocny bywa majeranek. Leki
zobojętniające kwas żołądkowy stosuj tylko wtedy, gdy są naprawdę
niezbędne. Unikaj zawierających glin (aluminium) oraz sody oczyszczonej -
mogą prowadzić do zatrzymywania w organizmie wody.
·ð PamiÄ™taj również o odpowiedniej dawce ruchu - najlepiej umiarkowanego
wysiłku na świeżym powietrzu. To pomoże w uregulowaniu pracy jelit.
Senność i osłabienie, występujące podczas ciąży są spowodowane zmianami
hormonalnymi w organizmie kobiety. Dodatkowo przyczynÄ… nasilenia uczucia
senności i zmęczenia, zmniejszenia tolerancji wysiłku z towarzyszącym
kołataniem serca, bladością skóry, dusznością, zawrotami głowy i wypadaniem
włosów, może być anemia. Nawet w prawidłowo przebiegającej ciąży dochodzi
do tzw. niedokrwistości fizjologicznej, stwierdza się ją u ponad połowy
ciężarnych. Powodowana jest ona niedostateczną ilością żelaza w organizmie,
która wynika ze zbyt małej ilości tego pierwiastka w diecie oraz z dużego
wzrostu zapotrzebowania na niego w okresie ciąży. Żelazo konieczne jest do
prawidłowego rozwoju płodu. Niedokrwistość powoduje upośledzenie
czynności łożyska, czego skutkiem może być obumarcie lub niedorozwój płodu
oraz zaburzenia czynności skurczowej macicy, co powoduje wydłużenie porodu.
Czynnikami predysponujÄ…cymi do wystÄ…pienia znacznej anemii sÄ… zaburzenia
wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, krwawienia, przewlekłe stany
zapalne, ciąża bliz
niacza oraz niewielki odstęp czasowy od poprzedniego
porodu. Żeby sobie pomóc:
·ð PodstawÄ… profilaktyki niedoboru żelaza jest odpowiednia dieta, bogata w
żelazo (mięso, żółtka jaj, podroby, suszone owoce) i kwas foliowy
(świeże zielone warzywa, zboża) oraz stosowanie preparatów, w których
żelazo stanowi jeden z wielu składników, wraz z witaminami i
minerałami.
·ð Jeżeli u kobiety w ciąży na podstawie badaÅ„ laboratoryjnych stwierdza siÄ™
niedokrwistość, należy wdrożyć leczenie doustnymi preparatami żelaza.
Żelazo w preparatach leczniczych jest zazwyczaj łączone z witaminą C,
ułatwiającą jego wchłanianie oraz z kwasem foliowym i witaminą B12.
·ð W trakcie kuracji należy ograniczyć spożycie mleka, maki i kasz, gdyż
pogarszają one wchłanianie żelaza.
·ð W razie nietolerancji danego preparatu należy zmienić go na inny.
·ð WstrzykniÄ™cia domięśniowe zaleca siÄ™ rzadko, tylko w przypadku
nasilonych dolegliwości gastrycznych i przy całkowitej nietolerancji
leków doustnych.
Obrzęki pojawiające się pod koniec ciąży są częstą przypadłością. Dotyczą
zazwyczaj dłoni i stóp, pojawiają się pod koniec dnia i ustępują po nocnym
odpoczynku. Poza obrzękami, o nadmiernym zatrzymywaniu wody świadczy
również zbyt duży przybytek wagi, czyli ponad 0,4 kg tygodniowo w ciągu
drugiego trymestru ciąży i ponad 0,5 kg na tydzień w trzecim trymestrze.
Gromadzenie wody w tkankach ma uzasadnienie w procesach fizjologicznych,
ponieważ zabezpiecza przyszłą mamę przed utratą płynów podczas porodu. Po
urodzeniu dziecka, w ciÄ…gu kilku dni lub tygodni po porodzie nadmiar wody
zostaje wchłonięty do naczyń krwionośnych, a następnie może być wydalony
przez nerki. Obrzęki stóp są również spowodowane utrudnieniem odpływu krwi
z powodu ucisku powiększonej macicy na żyły. Obrzęki w czasie ciąży mogą
być również objawem chorobowym. Jeżeli pojawiają się przed 36 tygodniem
ciąży, są obecne rano, są znaczne, obejmują twarz i inne niż stopy i dłonie
części ciała, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Po wykonaniu badań
położnik oceni, czy nie doszło do wystąpienia tzw. stanu przedrzucawkowego,
który objawia się obrzękami, nadciśnieniem i obecnością białka w moczu. W
przypadku potwierdzenia takiej diagnozy konieczna jest hospitalizacja,
ponieważ zaniechanie odpowiedniego leczenia grozi wystąpieniem rzucawki,
czyli ataku drgawek, które zagrażają życiu zarówno dziecka jak i matki. Żeby
sobie pomóc:
·ð przestrzeganie odpowiedniej diety.
·ð Korzystne jest jedzenie pokarmów o wysokiej zawartoÅ›ci biaÅ‚ka oraz
eliminacja z diety soli, która zwiększa zatrzymywanie wody w tkankach.
·ð Nie należy ograniczać spożywania pÅ‚ynów, z wyÅ‚Ä…czeniem napojów
gazowanych.
·ð Zapobieganie tym dolegliwoÅ›ciom polega na unikaniu stania lub siedzenia
przez dłuższy czas, podczas pracy w tych pozycjach należy robić częste
przerwy, dbać o wyższe położenie nóg.
·ð Konieczne jest też noszenie wygodnych skarpet, rajstop i butów.
Żylaki to częsta dolegliwość w ciąży. Statystyki podają, że ma je ok. 1/3
"pierwiastek" i aż ponad połowa mam będących w kolejnej ciąży. Powstawaniu
żylaków sprzyja działanie progesteronu rozluz
niające tkankę łączną, a także
ucisk powiększającej się macicy na żyłę główną dolną (odprowadzającą krew z
dolnej części ciała do serca). Dochodzi do nich zwłaszcza u kobiet, które miały
je już przed ciążą lub genetycznie mają predyspozycje do słabszych żył; ryzyko
to rośnie też wtedy, gdy kobieta pali (lub paliła), gdy stosowała hormonalne
środki antykoncepcyjne. Dlatego od początku ciąży powinnaś dbać o swoje
żyły, nawet jeśli problem żylaków na razie cię nie dotyczy:
·ð Dbaj o wÅ‚aÅ›ciwÄ… dietÄ™, bogatÄ… w witaminy E, B6, C, krzem, bÅ‚onnik,
zapobiegaj zaparciom i nie dopuść do powstania nadwagi.
·ð Unikaj dÅ‚ugiego stania oraz siedzenia z "nogÄ… na nogÄ™".
·ð Odpoczywaj co jakiÅ› czas z nogami uniesionymi - do poziomu lub nieco
wyżej.
·ð Nie noÅ› podkolanówek ani skarpetek z mocnym Å›ciÄ…gaczem.
·ð Gimnastykuj siÄ™! To naprawdÄ™ bardzo ważne, ponieważ praca mięśni
miednicy małej, i kończyn dolnych pomaga w odpływie krwi żylnej.
·ð Zwróć uwagÄ™ na swój oddech. GÅ‚Ä™boki, przeponowy oddech dziaÅ‚a jak pompa
mięśniowa tłocząca odtlenowaną krew do serca.
·ð Unikaj gorÄ…cych kÄ…pieli. KoÅ„cz kÄ…piel obmyciem nóg zimnÄ… lub chÅ‚odnÄ…
wodÄ….
Rozstępy tworzą się w skórze właściwej. Ich powstawanie jest ściśle
związane z upośledzeniem fibroblastów, komórek produkujących w skórze
włókna kolagenu i elastyny. Te białka tworzą uporządkowaną sieć, dzięki której
skóra jest jędrna, sprężysta i właściwie napięta. Włókna kolagenu są bardzo
odporne na rozciąganie  dowiedziono, że by zerwać włókno kolagenowe o
średnicy 1 milimetra, trzeba by do niego przywiązać odważnik o wadze 10
kilogramów. Jednak w ciąży są one zwykle dużo słabsze  wpływ na to ma
nadmiar kortyzolu, czyli hormonu produkowanego przez korÄ™ nadnerczy.
Zakłóca on pracę fibroblastów sprawiając, że produkowane przez nie włókna
kolagenu są bardziej kruche niż zazwyczaj i mniej odporne na rozciąganie. Pod
wpływem nacisku, wywołanego przez powiększający się brzuch, pękają,
tworząc rozstępy. Ale rozstępy pojawiają się również na powiększających się
piersiach i  jeśli przytyjesz zbyt szybko  również na udach czy pośladkach. Na
początku są zwykle czerwone albo różowe, po pewnym czasie bledną. Nie
wszystkie ciężarne kobiety będą miały rozstępy. Duże znaczenie mają
predyspozycje genetyczne, ale równie ważna jest właściwa dieta i odpowiednia
pielęgnacja. Niestety, nie ma jednego, stuprocentowego sposobu na to, by do
nich nie dopuścić. Najskuteczniejsze jest łączenie różnych metod. Żeby sobie
pomóc:
·ð PielÄ™gnuj skórÄ™ od pierwszych tygodni ciąży, bo gdy rozstÄ™py siÄ™ pojawiÄ…,
bardzo ciężko będzie się ich pozbyć.
·ð PowinnaÅ› dwa razy dziennie wcierać krem w miejsca zagrożone
rozstępami (brzuch, pośladki, uda i piersi, om3
ajÄ…c brodawki  ich
stymulacja może pobudzić wydzielanie oksytocyny, hormonu
wywołującego skurcze macicy), jednocześnie je masując.
·ð Dieta powinna być urozmaicona i bogata w skÅ‚adniki odżywcze,
zwłaszcza w cynk, który poprawia kondycję skóry.
·ð Najlepsza profilaktyka to wcieranie dwa razy dziennie kremu
ujędrniającego i zapobiegającego rozstępom. Takie kosmetyki działają
dwukierunkowo. Zawarte w nich składniki  wyciągi z bluszczu,
kasztanowca, skrzypu, przywrotnika  poprawiają pracę fibroblastów i
stymulują przemianę materii w tkankach skóry, uelastyczniają skórę,
przygotowujÄ…c jÄ… na nadmierne rozciÄ…ganie.
·ð Raz, dwa razy w tygodniu warto zrobić również delikatny peeling caÅ‚ego
ciała, dzięki czemu kremy lepiej się wchłoną. Kosmetyki
zapobiegające rozstępom powinnaś stosować przez całą ciążę.
W czasie ciąży warto stosować zioła wzmacniające Twój organizm.
Nagietek
Napar z niego możesz stosować od początku ciąży przez całą jej pierwszą
połowę. Ziele to wzmacnia ciążę, zapobiega poronieniom. W przypadku
zagrożenia poronieniem (np. jeżeli poroniłaś w poprzedniej ciąży) do herbatki z
nagietka dodaj przywrotnik pospolity.
Dziurawiec
Ziele to możesz pić przez cały okres ciąży. Poprawia pracę wszystkich
gruczołów dokrewnych (w sposób pośredni także zapobiegać alergii u dziecka!)
i układu trawiennego. Wzmacnia także układ nerwowy, zapobiega depresjom.
Ziele tasznika
Napar z niego pity na ok. 2- 3 tygodnie przed spodziewanym porodem -
poprawia gęstość i krzepliwość krwi i zapobiega ewentualnym powikłaniom
krwotocznym przy porodzie.
Kminek, anyż, czarnuszka oraz koper włoski
Są to zioła wspomagające laktację. Wpływają one na ilość i jakość pokarmu,
warto więc pić ich napar lub jeść zmielone, począwszy od ostatniego trymestru
ciąży przez cały okres karmienia.
Bibliografia:
1. Longin Marianowski Profesor dr hab. n. med. ginekolog-położnik  Od
poczęcia do narodzin
2. Iga Czarnawska-Iliew  Ciąża i porób bez obaw
3. Informacje zaczerpnięte od matek w rodzinie i wśród znajomych.