FIZYKOTERAPIA
Rola i zadania fizjoterapeuty
Leczenie
oparzeń termicznych
Celem poniższego opracowania jest praktyczne omówienie zadań, zabiegów i problemów, jakie napotyka fizjoterapeuta
wchodzący w skład zespołu leczącego, zajmujący się leczeniem osób po urazach termicznych.
pracy przedstawiono zadania fizjote- Postępowanie fizjoterapeuty mierze zależy od czasu jego rozpoczęcia.
Wrapeuty uczestniczącego w procesie w urazach termicznych Im wcześniej rehabilitacja będzie włączo-
leczenia oparzeń termicznych, który włączo- Program rehabilitacji osoby poparzonej na do leczenia, tym większe szanse dla
ny jest we wszystkie fazy leczenia, mającego ulega ciągłej aktualizacji (w zależności od oparzonego. Relacja pacjent-fizjoterapeuta
wpływ na końcowy wynik terapii. Przedsta- zmieniającego się stanu pacjenta). W ten powinna sprawiać, aby pacjent czuł, że jest
wiono zabiegi rehabilitacyjne zarówno kine- sposób zachodzą również zmiany w zakre- zauważany, słuchany, traktowany poważnie
zyterapeutyczne, jak i fizykoterapeutyczne, sie fizyko- i kinezyterapii, a  drogowska- w sposób, jakiego oczekuje.
które mają znaczący wpływ na końcowy zem są postępy rehabilitacji i wyniki ko-
efekt leczenia i muszą być dostosowane do lejnych badań usprawnianego. Skuteczność Schemat
indywidualnych potrzeb pacjenta. postępowania rehabilitacyjnego w dużej postępowania rehabilitacyjnego
Okres wstrzÄ…su (do 2. doby)
I etap  rehabilitacja wczesna (przy łóżku)
he aim of this study is practical di- ating team, interesting oneself treatment Cel: poprawa krążenia i wentylacji odde-
Tscussion of assignments, endeavours of persons after thermal injuries. chowej płuc, zapobieganie przykurczom,
and problems which encounters entering Key words: thermal burns, medical reha- profilaktyka przeciwobrzękowa i przeciw-
physiotherapist into warehouse of tre- bilitation, thermal trauma. odleżynowa.
33
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006
FIZYKOTERAPIA
 Ćwiczenia oddechowe:  Terapia przeciwobrzękowa.  Wczesna pionizacja (bierna lub czynna).
" torem piersiowym i przeponowym, Zapobieganie obrzękowi polega na uło-  Ćwiczenia funkcji czynności życia
" z wydłużonym wydechem, żeniach oparzonych miejsc tak, aby codziennego.
" z oporem (wydech do specjalnie siła ciężkości wspomagała ustępowanie Pionizację przeprowadza się stopniowo,
przygotowanej butelki wypełnionej obrzęku, a więc uniesienia ponad poziom etapami, zaczynając od siadu płaskiego
płynem) z częstotliwością co godzinę, serca. Uzyskuje się to poprzez wykonanie na łóżku, poprzez siad ze spuszczonymi
" inhalacje  3 razy dziennie wg zale- podwieszeń, wykorzystanie szyn odwo- nogami (lub w wózku inwalidzkim), stanie
cenia lekarza. dzących zamocowanych na ramie łóżka z asekuracją na chodzeniu z asekuracją
oraz ułożeniach oparzonej części ciała na kończąc. O etapie pionizacji decyduje
W przypadku potwierdzonego oparzenia profilowanych gÄ…bkach lub odpowiednich stan zdrowia pacjenta zwiÄ…zany z rozle-
dróg oddechowych wykorzystujemy na- poduszkach wypełnionych granulatem. głością, głębokością i studium gojenia ran
stępujące środki farmakologiczne: Ruchy bierne lub czynne prowadzone oparzeniowych.
a. Pulmicord (do 3. doby lub dłużej wg w tempie wolnym i możliwie pełnym  Ćwiczenia bierne.
wskazań lekarza), zakresie przyspieszają ustępowanie obrzę-  Ćwiczenia czynno-bierne.
b. Mucosolvan (od 4. doby do utrzymują- ków. Należy więc zwracać uwagę na zakres  Ćwiczenia czynne.
cych się zalegań wydzieliny w drogach ruchów i ich dokładne wykonywanie, a nie  Ćwiczenia samowspomagane.
oddechowych), forsować tempa i obciążenia.  Ćwiczenia w wodzie.
c. sól fizjologiczna (celem nawilżenia dróg W leczeniu oparzeń stosowana jest rów-
oddechowych).  Psychoterapia. nież hydroterapia, wykorzystująca wodę
Rehabilitację oddechową prowadzimy Zalecany jest jak najwcześniejszy kontakt jako środek leczniczy. Temperatura wody
wszystkimi torami (uwzględniając in- pacjenta z psychologiem. Fizjoterapeuci w przypadku osób oparzonych powinna
dywidualny stan i możliwoÅ›ci chorego) powinni przejść kurs przygotowawczy do wahać siÄ™ w granicach 28-33°C i zawierać
wraz z naukÄ… efektywnego kaszlu, okle- pracy z pacjentami oparzonymi. manganian potasu, czas kÄ…pieli  od 15 do
pywaniem pleców i klatki piersiowej, tym 20 min. Najczęściej wykonuje się kąpiele
samym ucząc pacjenta prawidłowego Okres kataboliczny (od 4.-5. tygodnia) natryskowe oraz kąpiele rąk. O kąpielach
toru oddychania. Ciągłe zmiany pozycji II etap  wczesne usprawnianie (przed całkowitych decyduje lekarz prowadzący
są jednym z fundamentalnych czynników przeszczepem) z uwagi na większe możliwości zakażenia
zapewniających sukces działaniom re- Cel: profilaktyka powikłań płucnych, prze- w środowisku wodnym poprzez krzyżowa-
habilitacyjnym i utrzymaniu aktywności ciwprzykurczeniowa, przeciwobrzękowa, nie dróg zakażenia z wielu ran.
pacjenta. przeciwodleżynowa, utrzymanie zakresu
ruchomości w stawach, utrzymanie aktyw- III etap  wczesne usprawnianie (po
 Terapia i pozycje ułożeniowe. ności i siły mięśniowej pacjenta. przeszczepach do 7. doby)
Pacjenci powinni być układani w leżeniu Cel: utrzymanie wydolności oddechowej
przodem, tyłem i na bokach, w 2-4-godzin-  Ćwiczenia oddechowe jw. i krążeniowej, profilaktyka złożeniowa,
nych cyklach, w zależności od lokalizacji  Pozycje ułożeniowe jw. zapobieganie wtórnym deformacjom.
oparzenia. Codzienna obserwacja powin-  Masaż limfatyczny.  Ćwiczenia oddechowe.
na wspomóc decyzję dotyczącą okresu sto- Masaż jest skuteczną metodą walki  Ćwiczenia czynne  wolnych koń-
sowania tych pozycji oraz wprowadzenia z obrzękiem, polega na delikatnym odpro- czyn.
ewentualnych, potrzebnych zmian. wadzeniu zastoju z przestrzeni międzyko-  Ćwiczenia izometryczne.
 Ortezy  ich dobór jest ściśle związany mórkowych zgodnie z zasadami masażu Ćwiczenia usprawniające w przypadku po-
z lokalizacją rany oparzeniowej. limfatycznego. łożonego przeszczepu muszą być ograniczo-
Rodzaj zabiegu Dawka Czas zabiegu Liczba zabiegów Uwagi
Masaż wirowy 25-35ºC 10-20 min 10-15 Wykonywane w specjalnych zbiornikach
Ultradz
wiÄ™ki stosowane od 0,05 do 0,5 W/cm² lub UwzglÄ™dnić swoisty odczyn tkanek
5-10 min 10-15
miejscowo Å›rednie od 0,5 do 1,5 W/cm² oparzonych
Ultradz
wiÄ™ki w kÄ…pieli od 0,05 do 0,5 W/cm² lub Åšcianki z plastiku, gÅ‚owica skierowana
5-20 min 10-15
wodnej Å›rednie od 0,5 do 1,5 W/cm² w przeciwnÄ… stronÄ™
Jonoforeza 1-2% z jodku potasu 10-15 min 10 Skóra odtłuszczona i oczyszczona
Oziębianie Zabieg wykonywany w odległości
30 s.-3 min 10
 pary ciekłego azotu 20-40 cm od powierzchni skóry
Okład  1-2 cm, parafina jest owijana
Parafinoterapia 10-30 min 10
papierem woskowym lub ceratkÄ…
12 h na dobę Temperatura dla opatrunku oziębiającego
Żele i opaski silikonowe 20-30 min
przez 4 tygodnie powinna wynosić od -5-0ºC
PÅ‚ywanie w basenie 28-33ºC 15-20 min
Laseroterapia 5-6 tygodniowo,
5-10 J/cm² NaÅ›wietlanie bliskie kontaktowemu
niskoenergetyczna 20-30 zabiegów w serii
Magnetostymulacja 
10-12 min 20-30 zabiegów w serii 3 cm od powierzchni naświetlanej
skojarzona z diodami LED
Magnetolaser 0,1-10 J/cm² 1-12 min od 5 do 60 zabiegów Technika kontaktowa i bezkontaktowa
Hipoterapia 45 min Pod nadzorem instruktora
Tab. 1. Usprawnianie póz
ne szpitalne  fizykoterapia
34 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006
FIZYKOTERAPIA
ne lub wstrzymane w pierwszym tygodniu, zabiegu. Pionizację poprzedzamy ćwi- waniem wcierek z maści (Cepan, Tointex,
aby nie powodować jego przemieszczenia. czeniami krążeniowymi, następnie po- Contractubex), zwykle poprzedzony ćwi-
Dlatego też w tym okresie ćwiczone są stępujemy zgodnie z etapami pionizacji. czeniami ruchowymi.
jedynie stawy i mięśnie nieobjęte prze- Okres chodzenia stopniowo wydłużamy,  Ćwiczenia zwiększające zakres rucho-
szczepem. Wykonuje się tylko ruchy czynne a w przerwach stosujemy wysokie ułożenia mości w stawach.
lub z małymi obciążeniami, aby wystąpił kończyn dolnych, by zapobiec obrzękom.  Pressoterapia (ubrania uciskowe).
odruchowy skurcz kontra albo ipsilateralny  Fizykoterapia (tab. 1, s. 34).
mięśni w obrębie obszaru oparzonego.  Ćwiczenia redresyjne.
 Psychoterapia. Częste interwencje chirurgiczne, polegają- Podsumowanie
ce na dokonywaniu licznych przeszczepów Jako pozytywny wynik leczenia oparzonego
Okres anabolityczny (od 4.-5. tygodnia) skóry, powodują krótkie przerwy w stoso- uważa się nie tylko zamknięcie ran, ale
IV etap  usprawnianie póz
ne (powyżej waniu ćwiczeń fizycznych. Doprowadza przede wszystkim sprawność oparzonych
7. doby po zabiegu) to do powstania niewielkich ograniczeń części ciała, zdolność do samodzielnego
Cel: zwiększenie wydolności oddechowej, ruchu w niektórych stawach. Taka sytuacja życia oraz dobry efekt kosmetyczny. Fizjo-
profilaktyka ułożeniowa, zapobieganie powoduje, że z czasem należy włączyć do terapeuta musi pokonać opory psychiczne
wtórnym deformacjom. programu leczenia kinezyterapeutycznego i obawy oparzonego przed ewentualnym
 Ćwiczenia oddechowe jw. ćwiczenia redresyjne i odpowiednie pozy- cierpieniem, zyskać zaufanie chorego, jego
 Terapia ułożeniowa jw. cje złożeniowe, powodujące autoredresję. zrozumienie dla roli, jaką fizjoterapeuta
 Ćwiczenia czynne. ma odegrać w przywracaniu sprawności.
 Ćwiczenia krążeniowe. V etap  usprawnianie póz
ne szpitalne Właściwe podejście, charakteryzujące się
 Pionizacja. Cel: uzyskanie sprawności ruchowej, fachowością, zainteresowaniem i troską,
Pacjenci, którzy mieli wykonany prze- uelastycznienie przeszczepów, wpływ pozwala na nawiązanie więzi psychologicznej
szczep skóry w innych miejscach niż na formowanie blizn, likwidowanie z pacjentem. Nawet zadawanie bólu w trakcie
kończyny dolne, mogą rozpocząć próby niekorzystnych następstw, zwiększenie prowadzonego usprawniania musi być dla
przyjmowania pozycji pionowej, poczÄ…w- samoobsÅ‚ugi. pacjenta zrozumiaÅ‚e i uzasadnione. qð
szy od trzeciego dnia po operacji (jeśli  Ćwiczenia koordynacji wg Frenkla.
nie ma istotnych przeciwwskazań i jest to  Ćwiczenia równowagi. JAROSA
AW PASEK, ROMUALDA MUCHA,
zalecone przez lekarza). W zależności od  Nauka chodu i jego doskonalenie. GABRIELA MISIAK, ALEKSANDER SIEROC

wieku i ogólnego stanu zdrowia przyjmo-  Masaż (korekcja blizn). Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych,
wanie pozycji pionowej oraz chodzenie Po wytworzeniu siÄ™ blizny w trakcie ma- Angiologii i Medycyny Fizykalnej w Bytomiu
i poruszanie się ze świeżo wykonanym sażu należy zwracać szczególną uwagę Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich
przeszczepem skóry na kończynie dolnej na jej przesuwalność. Masaż powinien
należy rozpocząć 5-7 dni po wykonaniu być stosowany 2 razy dziennie z zastoso- Piśmiennictwo u autorów i w  RwP+
35
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006