M E T A B O L I Z M L I P I D Ó W
1. Lipidy to chemicznie bardzo zró\
nicowana grupa związków o raczej niskiej masie
cząsteczkowej, których charakterystyczną wspólną cechą jest brak lub niewielka
rozpuszczalność w wodzie. Lipidy pełnią wiele ró\
norodnych funkcji biologicznych,
niektóre z nich są najektywniejszą formą magazynowania energii (triglicerydy), inne
działają np. jako przenośniki elektronów (koenzym Q), hormony (steriody) czy przekaz
niki
wewnątrzkomórkowe (fosfoinozytol). [Sugerowane jest odświe\
enie wiadomości o
strukturach, ich własnościach fizykochemicznych oraz charakterystycznych reakcjach
poszczególnych grup związków zaliczanych do lipidów].
2. TRAWIENIE I WCHA
ANIANIE LIPIDÓW DOSTARCZANYCH Z DIET

(egzogennych), których ~90% stanowią triglicerydy (tłuszcze obojętne):
a/ zapoczątkowanie procesu lipolizy z udziałem lipazy \
ołądkowej oraz wstępne
rozdrobnienie materiału lipidowego do postaci tzw.  kropli lipidowych o śr. ~1 �m
(\
ołądek)
b/ kontynuacja hydrolizy lipidów w górnym odcinku jelita cienkiego:
po podwy\
szeniu pH treści \
ołądkowej w świetle dwunastnicy oraz stopniowej
emulgacji i zwiększeniu dostępności materiału lipidowego dzięki obecności kwasów
\
ółciowych i ich soli pełniących rolę biodetergentów (1) lipaza trzustkowa (+
kolipaza), główny lipolityczny enzym przewodu pokarmowego, degraduje tłuszcze do
kwasów tłuszczowych i mono-(2)-acylogliceroli, a (2) ró\
ne fosfolipazy (głównie
trzustkowe) rozkładają zło\
one lipidy (fosfolipidy)
c/ powstawanie z  kropli lipidowych tzw.  mieszanych micelli (Ć=20 nm) z
udziałem biodetergentów - kwasów \
ółciowych i ich soli - odpowiedzialnych za
emulgację tłuszczów i utrwalenie stanu tak znacznej dyspersji materiału lipidowego (z
1  kropli lipidowej tworzy się około 106  mieszanych micelli )
d/ aktywny udział nabłonka dolnego odcinka jelita cienkiego w procesie absorpcji
związków pochodzenia lipidowego:
(1) synteza chylomikronów  lipoprotein - zawierających głównie triglicerydy z
długołańcuhcowymi kwasami tłuszczowymi i niewielką ilość cholesterolu oraz ich
wyeksportowanie przez układ naczyń limfatycznych, a tak\
e (2) przetransportowanie
krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych do \
yły wrotnej i z nią przede wszystkim
do wątroby; [upośledzenie trawienia i/lub absorpcji tłuszczów - kał tłuszczowy
(steatorrhoea)]
e/ wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - A, D, E, K i innych
karotenoidów bezpośrednio z  mieszanych micelli
3. TRANSPORT LIPIDÓW W ORGANIZMIE I POMI
DZY TKANKAMI, które w
znamienny sposób uczestniczą w metabolizmie lipidów:
a/ WKT -  wolne kwasy tłuszczowe  kwasy tłuszczowe związane do albuminy  tak
przenoszone są egzogenne KT absorbowane w jelicie i do wątroby, mięśni i
adipocytów oraz endogenne KT pochodzące głównie z tkanki tłuszczowej do wątroby
i mięśni a tak\
e pozostałych wykorzystujących je tkanek
b/ lipoproteiny  białka zło\
one, kompleksy lipidowo-białkowe; skład i ogólna
budowa; apolipoproteiny oraz składniki lipidowe; podział; właściwości i znaczenie w
metabolizmie lipidów; lipazy lipoproteinowe i ich rola
Chylomikrony (powstają w nabłonku jelitowym  zawierają lipidy egzogenne)
VLDL (powstają w wątrobie  zawierają głównie lipidy pochodzenia endogennego)
LDL(1), IDL i HDL (produkty przekształceń i metabolizmu głównie lipoptrotein typu
VLDL a tak\
e częściowo syntezy wątrobowej  prekursory HDL krwi)
(1)
LDL - metabolizm a hypercholesterolemia rodzinna
c/  ciała ketonowe  dobrze rozpuszczalne w wodzie produkty częściowego
utleniania kwasów tłuszczowych (metabolizmu kwasów tłuszczowych)  acetooctan i
�-hydroksymaślan
4. KWASY TA
USZCZOWE JAKO y
RÓDA
O ENERGII  UTLENIANIE:
a/ aktywacja kwasów tłuszczowych w cytoplazmie komórek przy pomocy syntetazy
acylo-KoA (ligaza); zapotrzebowanie na energię w postaci ATP   faza
inwestowania
[1] R-COOH + ATP �! R-CO~AMP (acylo-AMP) + PPi (+ H2O 2Pi)
[2] R-CO~AMP + KoA-SH �! R-CO~S-KoA (acylo-KoA) + AMP
b/ utlenianie zaktywowanych kwasów tłuszczowych w komórce - ą-, �- i �-oksydacja
poza mitochondrium (zalecane przypomnienie zasad numeracji atomów węgli w
kwasach karboksylowych):
[1] ą-oksydacja  retikulum endoplazmatyczne, mitochondria  słu\
y prawdopo-
dobnie utlenianiu nietypowych KT (np. z gr.  CH3); [utlenianie węgla w pozycji 2
poprzez jego hydroksylację i usunięcie węgla w poz. 1 jako CO2 (dekarboksylacja)
z utlenieniem grupy hydroksylowej do karboksylowej  skrócenie KT o  jeden
węgiel ]
[2] �-oksydacja  mitochondria - otrzymywanie energii (p.ni\
ej) (*); peroksysomy -
skracenie długołańcuchowych (n>20C), rozgałęzionych, hydroksylowanych KT o
jednostki dwuwęglowe (2C) uwalniane w postaci acetylo-KoA (CH3-CO~S-
KoA)(*); cechy charakterystyczne procesu(*): podobieństwo zasad utleniania KT, ale
odmienność enzymów od tych, które katalizują proces �-oksydacji w
mitochondriach; peroksysomy - brak udziału karnityny(*) i zysku energii(*)
[3] �-oksydacja  retikulum endoplazmatyczne - metabolizm nietypowych KT (w
tym hydroksykwasów poprzez utlenianie ostatniego węgla (CH3-) do grupy 
COOH,
powstawanie krótkich kwasów dikarboksylowych
c/ (*)�-oksydacja w mitochondriach:
(1) transport acylu (kwasu tłuszczowego) z cytoplazmy do mitochondriów, miejsca
ich utleniania - rola karnityny i acylotransferaz karnitynowych I ([1]  zewnętrzna
błona mitochondrialna) i II ([2]  wewnętrzna błona mitochondrialna) oraz
translokazy wymieniającej acylokarnitynę na karnitynę ([3] - wewnetrzna błona
mitochondrialna)
[1] R-CO~S-KoA(C) + Karnityna-OH(MB) �! Karnityna-O~CO-R(MB) + KoA-SH(C)
[3] KARNITYNA-O~CO-R(MB) ę! �!KARNITYNA-OH(M)
[2] Karnityna-O~CO-R(M) + KoA-SH(M) �! R-CO~S-KoA(M) + Karnityna-OH(M)
(2) etapy tzw. �-oksydacji nasyconych kwasów tłuszczowych w matrix
mitochondriów (enzymy, koenzymy, stereospecyficzność, stechiometria, zysk
energetyczny z utlenienia np. 16C kwasu palmitynowego 
C15H31COOH �ł 129 ATP [zysk netto])
�ł {aktywacja+�-oksydacja}
�ł
�ł
d/ utlenianie mono- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych  dodatkowe reakcje,
izomeraza i reduktaza z koenzymem NADPH jako dawcą wodorów
e/ Synteza  ciał ketonowych (acetooctan, �-hydroksymaślan, aceton): miejsce
syntezy  mitochondria komórek wątroby  substrat (acetylo-KoA pochodzący z
intensywnej �-oksydacji KT w warunkach niedoboru glukozy i metabolitów jej
degradacji), intermediaty  3-OH,3-CH3-glutarylo-KoA (HMG-KoA), enzymy (m.in.
liaza HMG-
KoA), pozawątrobowe wykorzystanie ciał ketonowych jako rozpuszczalnego i
doskonalego dla wielu tkanek z
ródła energii pochodzenia tłuszczowego; okoliczności
metaboliczne promujące nasilenie syntezy ciał ketonowych  głód (szczególnie spadek
poda\
y glukozy) oraz cukrzyca (zarówno insulinozale\
na  szczególnie niebezpieczne,
jak i nieinsulinozale\
na); znaczenie produkcji ciał ketonowych dla ogólnoustrojowego
metabolizmu energetycznego
5. SYNTEZA KWASÓW TA
USZCZOWYCH:
a/ substraty:
- acetylo-KoA (głównie pochodzenia węglowodanowego); transport z mitochondrium
(zasadnicze miejsce powstawania) do cytoplazmy (gdzie zlokalizowana jest
biosynteza kwasów tłuszczowych) w postaci cytrynianu i tam jego rozkład pod
wpływem liazy cytrynianowej (cytrynian(C) + ATP �! szczawiooctan(C) + acetylo-
KoA(C) + APD + Pi); aktywacja do malonylo-KoA (karboksylacja, biotyna, ATP) z
udziałem karboksylazy acetylo-KoA,  kluczowego enzymu biosyntezy KT
- NADPH - produkt szlaku pentozofosforanowego (patrz Metabolizm węglowodanów)
i działania  enzymu jabłczanowego [utlenienie jabłczanu do pirogronianu w
cytoplazmie: jabłczan + NADP+ �! pirogronian + NADPH + CO2 - reakcja będąca
ogniwem w procesie transportu acetylo-KoA do cytoplazmy i dalszego przekształcenia
szczawiooctanu powstającego z rozkładu cytrynianu (p.wy\
ej)]
c/ enzymy i przenośniki:
- karboksylaza acetylo-KoA  kluczowy enzym biosyntezy KT: forma monomeryczna
(nieaktywna) i polimeryczna (aktywna); hamowanie allosteryczne - palmitylo-KoA;
aktywacja allosteryczna - cytrynian; hamowanie poprzez fosforylację (modyfikację
kowalencyjną zale\
ną od uruchamianej przez glukagon kaskady z pośrednictwem
cAMP i kinazy białkowej A) i depolimeryzację; aktywacja poprzez defosforylację i w
konsekwencji polimeryzację enzymu, proces wywoływany działaniem insuliny
- ACP  białko przenoszące rozmaite rodniki acylowe - fosfopantoteina jako grupa
prostetyczna wią\
ąca i przenosząca reszty: acetylową (CH3-CO-), malonylową
(HOOC-CH2-CO-) i intermediaty procesu biosyntezy ( reszty: 3-ketoacylową, 3-D-
hydroxyacylową, enoilową i acylową)
- syntaza kwasów tłuszczowych ssaków  kompleks dwóch jednakowych,
wielofunkcyjnych podjednostek, które współpracują ze sobą w trakcie biosyntezy
palmitynianu, produktu końcowego cytoplazmatycznego procesu syntezy KT
(ogólne zasady funkcjonowania, rola grup tiolowych  peryferyjnej [-SH cysteiny] i
centralnej [-SH ACP])
6. Porównanie przebiegu utleniania KT w mitochondriach (udział KoA, NAD+, FAD, L-
stereoizomeru 3-hydroksyacylu) i ich biosyntezy w cytoplazmie (udział ACP, NADPH, D-
stereoizomeru 3-hydroksyacylu) oraz regulacji tych procesów gwarantującej wyłącznie
jednego z nich w przypadku realizacji drugiego ([1] malonylo-KoA hamuje allosterycznie
acylotransferazę karnitynową I [kluczowy enzym �-oksydacji], a dodatkowo podwy\
szone
stę\
enia acetylo-KoA i NADH hamują odpowiednio tiolazę i dehydrogenazę 3-L-
hydroksyacylo-KoA co zapewnia brak �-oksydacji KT w trakcie ich biosyntezy; natomiast
[2] palmitylo-KoA hamuje karboksylazę acetylo-KoA [kluczowy enzym biosyntezy])
7. Zasadnicze relacje pomiędzy metabolizmem węglowodanów i tłuszczów (KT). Glukoza
jako główne z
ródło acetylo-KoA do syntezy kwasów tłuszczowych (wątroba, tkanka
tłuszczowa) oraz glicerofosforanu (tkanka tłuszczowa). Oszczędzanie glukozy w
przypadku utleniania kwasów tłuszczowych (mięśnie, acylokarnityna ma hamujący wpływ
na aktywność dehydrogenazy pirogronianowej)
8. Wydłu\
anie łańcuchów kwasów tłuszczowych  w mikrosomach (malonylo-KoA(*) jako
dawca fragmentu dwuwęglowego, o który następuje wydłu\
enie KT) i w mitochondriach
(acetylo-KoA jako dawca fragmentu dwuwęglowego)
C15H31CO-KoA + *HOOC-CH2-CO-KoA �! . �! . . �! C17H35CO-KoA + KoA-SH
9. Tworzenie nienasyconych kwasów tłuszczowych  udział mikrosomalnego transportu
elektronów z cytochromem b5 [NADH, O2] i desaturazy (synteza kwasów tłuszczowych o
wiązaniach podwójnych (") przy węglu 9 , 6, 5 i 4: "9, "6, "5 i "4 nienasycone KT)
R..-CH2-CH2-..CO- + O2 + NADH + H+ DESATURAZA R..-CH=CH-..CO- + H2O
+NAD+
10. Niezbędne (wielo)nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT)  (C18: "9,12) i linolenowy
(C18: "9,12,15); kwas linolowy jako substrat do endogennej biosyntezy kwasu
arachidonowego (C20: "5,8,11,14) prekursora grupy bardzo wa\
nych mediatorów licznych
procesów fizjologicznych tzw. ikozanoidów: prostaglandyn, leukotrienów, tromboksanów
11. SYNTEZA TRIGLICERYDÓW (TAG)
Substraty: [1] glicerol (wątroba, kinaza glicerolowa) i fosfodihydroksyaceton lub
glicerofosforan (z utleniania glukozy, wykorzystywane w wątrobie i w tkance
tłuszczowej), [2] acylo-KoA; synteza kwasu fosfatydowego z glicerofosforanu i z acylo-
KoA, który mo\
e być wykorzystywany do syntezy triglicerydów i lipidów zło\
onych:
3-fosfoglicerol + 2 acylo-KoA �! kwas fosfatydowy(*) + 2 KoA-SH
(*)R1-CO-O-CH2-CH(O-OC-R2)-CH2-O-PO32-; (R2 - na ogół nienasycony KT)
na drodze syntezy triglicerydów musi on ulec defosforylacji (fosfataza) do
diacyloglicerolu (DAG), a następnie reakcji z kolejną cząsteczką acylo-KoA, co
ostatecznie prowadzi do powstania triglicerydu (TAG, triacyloglicerolu):
12. SYNTEZA LIPIDÓW ZA
OśONYCH:
a/ glicerofosfolipidy:
[1] kwas fosfatydowy + CTP �! CDP-diacyloglicerol + PPi (PPi + H2O 2Pi)
CDP-diacyloglicerol + cholina ( etanoloamina, seryna, inozytol ) �! lectyna
(fosfatydyloetanoloamina, fosfatydyloseryna, 4,5-difosfo-inozytyd) + CMP
alternatywnie
[2] DAG + CDP-cholina (CDP-etanoloamina, CDP-seryna, CDP-inozytol) �!
(fosfatydyloetanoloamina, fosfatydyloseryna, 4,5-difosfo-inozytyd) + CMP
[3] wzajemne przekształcenia fosfolipidów pomiędzy sobą  udział m.in. metylacji i SAM
(S-adenozylometioniny) jako dawcy grup  CH3: np.
fosfatydyloetanoloamina + 3 SAM (~CH3) �! fosfatydylocholina ( lecytyna )
b/ sfingolipidy:
palmitylo-KoA + seryna �! �! �! sfingozyna
sfingozyna + acylo-KoA �! ceramid
ceramidCDP-cholina �! sfingomielina
ceramid + UDP-glukoza lub UDP-galaktozacerebrozydy
cerebrozydy + UDP-monosacharyd (+CMP-NANA(*)) �! globozydy i gangliozydy
(*)NANA  kwas N-acetyloneuraminowy (kwas sjalowy)
13. SYNTEZA CHOLESTEROLU:
a/ substraty  acetylo-KoA i NADPH ( patrz punkt 5a )
b/ synteza HMG ( patrz punkt 4e ) w cytoplazmie i jego redukcja do mewalonianu, a
następnie fosforylacja (3 ATP) do 3-fosfo-5-difosfomewalonianu
c/ przekształcenie 3-fosfo-5-difosfomewalonianu do  aktywnych izoprenów (5C) 
difosforanu izopentenylu i difosforanu dimetyloallilu
d/ polimeryzacja  aktywnych izoprenów kolejno do difosforanu geranylu (10 C),
difosforanu farnezylu (15 C) i skwalenu (30 C)
 e/ utlenianie skwalenu (monooksygenaza  NADPH, O2) do epoksyskwalenu, a
następnie
jego cyklizacja i przekształcenie (wiele etapów) do cholesterolu (C 27)
f/ kluczowy (regulacyjny) enzym  reduktaza HMG, która podlega: [1] hamowaniu
allosterycznemu przez metaboliczne pochodne mewalonianu i cholesterolu ( nie do końca
określone);[2] hamowaniu poprzez modyfikację kowalencyjną  zale\
ną od glukagonu
fosforylację ( kaskada z udziałem cAMP i kinazy białkowej A ) oraz [3] aktywacji przez
uzale\
nioną od insuliny defosforylację ( fosfataza fosfobiałkowa )
14. Synteza kwasów \
ółciowych i ich soli:
- hydroksylacje cholesterolu (NADPH, cytochrom P450)
- pierwotne kwasy \
ółciowe: cholowy i chenodeoksycholowy (wątroba)
- sprzęganie z tauryną ( metabolit z przemian cysteiny ) lub glicyną  kwasy \
ółciowe:
np. glikocholowy, taurochenodeoksycholowy ( wątroba )
- wiązanie jonów Na+ i tworzenie soli kwasów \
ółciowych
- wydzielanie do dwunastnicy i przekształcanie części kwasów \
ółciowych w jelicie
(hydroliza i redukcja ) do wtórnych kwasów \
ółciowych (deoksychoanu i litocholanu):
- krą\
enie jelitowo-wątrobowe
15. Synteza hormonów steroidowych  liczne hydroksylacje cholesterolu (NADPH, O2,
cytochrom P450):
- w pozycjach 20, 22  umo\
liwia skrócenie łańcucha bocznego i powstawanie
pregnenolonu, a następnie progesteronu, prekursora wszystkich pozostałych hormonów
steroidowych:
- w poz. 17, 21, 11  glukokortykoidy  C21 (kortyzol)  stymulują glukoneogenezę,
degradację białek, tłuszczów,
- w poz. 21, 11  mineralokortykoidy  C21 (aldosteron)  zwiększają resorpcję wody i
sodu w nerkach
- w poz. 17 - androgeny  C19 (testosteron)  warunkują prawidłowy rozwój
pierwotnych i wtórnych cech męskich
- w poz. 17 oraz specyficzne modyfikacje (aromataza)  estrogeny  C18 (estradiol) 
warunkują prawidłowy rozwój pierwotnych i wtórnych cech \
eńskich
- hormon D3 ( 1,25-dihydroksycholekalciferol [calcitriol])  udział wątroby (utlenianie
cholesterolu), skóry (fotoliza do witaminy D3), ponownie wątroby (hydroksylacja
witaminy D3 w poz. 25) i nerek (hydroksylacja w poz. 1) w skomplikowanym procesie
syntezy w pełni kompetentnego czynnika (hormon D3) wpływającego na gospodarkę
jonami wapniowymi i fosforanowymi (zwiększenie uwalniania jonów Ca2+ z kości,
wzrost ich absorpcji z jelita oraz resorpcji w nerkach)
- defekty enzymów procesu biosyntezy hormonów steroidowych (dziedziczne hiperplazję
nadnerczy )  np. [1] dehydrogenaza 3-�-hydroksysteroidów (uogólniony brak hormonów
steroidowych; wczesny zgon), [2] 17-ą-hydroksylaza (brak hormonów płciowych,
zwiększona synteza mineralokortykoidów; nadciśnienie, fenotypowo wczesne cechy
kobiece)
16. SYNTEZA POCHODNYCH ARACHIDONIANIU  eikozanoidów  i ich rozliczne,
często wzajemnie przeciwstawne aktywności biologiczne ( procesy zapalne,
chemoatrakcja, proces reprodukcji )
a/ cyklooksygenaza (COX)  powstawanie prostaglandyn (procesy zapalne, regulacja
napięcia mięśni gładkich, regulacja ciśnienia tętniczego) i tromboksanów (zwiększanie
agregacja płytek krwi)
b/ lipooksygenaza (LPO)  leukotrieny (chemoatrakcja, reakcje alergiczne)
17. DEGRADACJA SFINGOLIPIDÓW (sfingomieliny i glikolipidy).
Sfingolipidozy (lipidozy)  grupa schorzeń powodowanych przez defekty lub brak
aktywności ró\
nych enzymów lizosomalnych zaanga\
owanych w degradację
sfingolipidów. Schorzenia te charakteryzują się pewnymi wspólnymi właściwościami i
objawami klinicznymi jak:
a/ niska częstotliwość występowania  średnio kilka przypadków na 100.000 urodzeń (z
wyjątkiem niektórych subpopulacji, jak np. choroba Tay-Sachsa wśród śydów
Aszkenazyjskich)
b/ generalnie dziedziczone recesywnie autosomalnie
c/ większość z
le rokuje i kończy się śmiercią we wczesnym okresie \
ycia (1-3 lat)
d/ towarzyszą im opóz
nienia rozwojowe, zarówno mentalne, jak i liczne fizyczne
(ślepota, deformacje szkieletowe, uszkodzenia nerek i wątroby, parali\
, akumulacja lub
brak odnośnej frakcji lipidowej)
e/ przykłady  choroba Tay-Sachsa (�-heksozoaminidaza A)
choroba Gauchera (glukocerebrozydaza)
choroba Niemanna-Picka (sfingomielinaza)
leukodystrofia metachromatyczna (arylosulfataza A)
18. DYSLIPOPROTEINEMIE (hiperlipoproteinemie, hiperlipidemie)  zespół objawów
klinicznych wyra\
ający się obecnością w osoczu krwi podwy\
szonych ilości
lipoproteid(y) po 12-16 godz. po spo\
yciu ostatniego posiłku (zazwyczaj wieczornego).
Podział ze względu na rodzaj podwy\
szonej lipoproteiny i lipidów oraz przyczyny takich
objawów (jeśli znane):
a/ typ I (rzadko występujący)  hiperchylomikronemia  chylomicrony, towarzyszą im
głównie triglicerydy; w niektórych przypadkach wywołana przez defekt lipazy
lipoproteinowej (z śródbłonka naczyń) lub apo-CII (aktywator lipazy lipoproteinowej)
b/ typ IIa (częsty, najpowszechniejsza dyslipoproteinemia)  hipercholesterolemia 
LDL i cholesterol; powodem są m.in. genetycznie uwarunkowane zmiany apo-B lub
(częściej) receptora LDL (~150 znanych mutacji), ale te\
pojawia się wtórnie jako rezultat
złych nawyków \
ywieniowych, otyłości; zwiększone ryzyko zachorowań na choroby
układu krą\
enia, a zwłaszcza chorobę niedokrwienną serca; obserwowane \
ółto-brunatne
podskórne złogi (ksantoma) oraz zwę\
enie naczyń krwionośnych poprzez  płytki
mia\
d\
ycowe (wewnątrznaczyniowe depozyty zło\
one m.in. z makrofagów wysycanych
cholesterolem [komórek piankowatych], płytek krwi, fibryny i innych składników
zakrzepów, kryształów cholesterolu i innych lipidów ), co prowadzi do zmniejszenia
szybkości przepływu krwi przez naczynia i niedotlenienia mięśnia sercowego
c/ typ IV (powszechny)  VLDL i triglicerydy; zwiększona synteza kwasów
tłuszczowych i triglicerydów w wątrobie z węglowodanów  cukrzyca typu II
(nieinsulinozale\
na), otyłość (złe nawyki \
ywieniowe  dieta bogata w węglowodany,
alkoholizm)
19. POWI
ZANIA METABOLIZMU LIPIDÓW I W
GLOWODANÓW w ró\
nych stanach
metabolicznych (po posiłku, w głodzie, w cukrzycy). Tkanki aktywnie uczestniczące w
metabolizmie energetycznym ustroju i regulujące jego przebieg w zale\
ności od
okoliczności (poda\
glukozy i triglicerydów) oraz towarzyszących im zmian stę\
eń
insuliny i glukagonu (patrz równie\
Metabolizm Węglowodanów, punkt 9d.1-3):
A/ po posiłku  poda\
glukozy i KT �! ę! (INSULINA/GLUKAGON)
a/ wątroba: aktywacja syntazy glikogenowej (wbudowywanie glukozy w glikogen),
aktywacja FFK I i dehydrogenazy pirogronianowej (glikoliza do cateylo-KoA),
aktywacja karboksylazy acetylo-KoA (synteza kwasów tłuszczowych z glukozy
oraz VLDL zarówno z triglicerydów pochodzących z glukozy jak i syntetyzowanych z
kwasów tłuszczowych i glicerolu dostarczanych z krwiobiegu ), aktywacja reduktazy
HMG-KoA (synteza cholesterolu); dodatkowo malonylo-KoA hamuje
acylotransferazę karnitynową I (zatrzymanie b-oksydacji KT), a wysokie stę\
enie G6P
napędza szlak pentozofosforanowy (produkcja NADPH)  celem jest
zmagazynowanie w tych warunkach jak największej ilości energii w postaci
triglicerydów i glikogenu
b/ tkanka tłuszczowa: aktywacja transportu glukozy (nasilenie glikolizy i szlaku
pentozofosforanowego), aktywacja lipazy lipoproteinowej śródbłonka
otaczających naczyń włosowatych (zwiększenie poda\
y KT) oraz hamowanie
aktywności  lipazy hormonozale\
nej (zahamowanie lipolizy triglicerydów)
sprzyjają syntezie i magazynowaniu triglicerydów
c/ mięśnie szkieletowe: aktywacja transportu glukozy, aktywacja syntazy
glikogenowej i hamowanie FFK I (wbudowywanie glukozy w glikogen) oraz
aktywacja lipazy lipoproteinowej śródbłonka otaczających naczyń włosowatych
(zwiększenie poda\
y KT) stwarzają warunki do preferencyjnego korzystanie z
kwasów tłuszczowych jako z
ródła energii z równoczesnym hamowaniem utleniania
glukozy ( magazynowana w formie glikogenu ); dodatkowo acylo-karnityna i acetylo-
KoA hamują dehydrogenazę pirogronianową, a jednocześnie acetylo-KoA stymuluje
karboksylazę pirogronianową, co prowadzi do oszczędzania glukozy i zabezpiecza
poda\
szczawiooctanu
B/ w głodzie, brak poda\
y glukozy i KT �! �! (INSULINA/GLUKAGON)
a/ wątroba: aktywacja fosforylazy glikogenowej (uwalnianie glukozy z glikogenu),
inaktywacja FFK I i dehydrogenazy pirogronianowej (zahamowanie glikolizy z
jednoczesną aktywacją glukoneogenezy z aminokwasów, glicerolu i mleczanu),
inaktywacja karboksylazy acetylo-KoA (brak syntezy kwasów tłuszczowych przy
braku egzogennej glukozy oraz VLDL przy niedoborze egzogennych KT); trafiające
do wątroby kwasy tłuszczowe pochodzą z triglicerydów rozkładanych w tych
warunkach w tkance tłuszczowej (patrz ni\
ej) i są wykorzystywane do syntezy ciał
ketonowych (patrz punkt 4e): acylo-KoA hamuje karboksylazę acetylo-KoA
(zahamowanie syntezy KT)  celem jest synteza glukozy i ciał ketonowych
(oszczędzanie glukozy i aminokwasów potrzebnych do syntezy glukozy)
b/ tkanka tłuszczowa: aktywacja  lipazy hormonozale\
nej (zwiększenie lipolizy
triglicerydów i uwalnianie KT) w odpowiedzi na brak glukozy i zapotrzebowanie na
energię
c/ mięśnie szkieletowe: aktywacja polimerazy glikogenowej i FFK I (uwalnianie
glukozy z glikogenu na własne potrzeby mięśnia [glikoliza, ATP, skurcz]) oraz
wykorzystywanie kwasów tłuszczowych uwalnianych z tkanki tłuszczowej, a
następnie w miarę upływu czasu  ciał ketonowych jako z
ródła energii w związku ze
zmniejszającą się poda\
ą glukozy
C/ w cukrzycy typu I (insulinozale\
nej) �! BRAK INSULINY lub BARDZO NISKA
wartość stosunku (INSULINA/GLUKAGON)
konsekwencje pomimo poda\
y glukozy z dietą podobne jak w przypadku głodu (brak
dostępu glukozy do tkanek zale\
nych w jej transporcie od insuliny, tj. tkanki
tłuszczowej i mięśni); jednym z największych zagro\
eń dla organizmu jest
niekompensowana synteza ciał ketonowych (brak hamującego wpływu insuliny na
lipazę hormonozale\
ną tkanki tłuszczowej prowadzi do niehamowanej lipolizy
triglicerydów i znacznego wzrostu stę\
enia KT we krwi, a co za tym idzie w wątrobie)
 prowadzi to do znacznego odchudzenia organizmu czemu równie\
sprzyja
wydalanie wraz z glukozą (znajdującą się we krwi w du\
ym stę\
eniu) du\
ych ilości
wody (mocz  diabetes mellitus).