Leki układu pokarmowego
Leki stosowane w leczeniu choroby
wrzodowej
Choroba wrzodowa
Choroba wrzodowa polega na skłonności do
występowania wrzodów trawiennych żołądka lub
dwunastnicy. Wrzody trawienne są ubytkami
błony śluzowej, które mogą obejmować także
głębsze warstwy ściany, prowadząc do krwawień
lub perforacji.
Patogeneza choroby wrzodowej
Wrzody trawienne powstają na skutek zaburzenia
równowagi pomiędzy czynnikami uszkadzającymi
błonę śluzową (kwas solny i pepsyna), a
mechanizmami obronnymi błony śluzowej (śluz i
wodorowęglany). Obecnie przyjmuje się, że w
patogenezie choroby wrzodowej odgrywa rolę
zakażenie błony śluzowej przez Helicobacter pylori.
Bakteria ta niszczy ochronna warstwę śluzową,
usposabiając do powstawania wrzodów żołądka i
dwunastnicy, utrudnia gojenie się zmian i ułatwia
występowanie wznów.
Przebieg zakażenia H. pylori:
1. H. pylori penetruje warstwę śluzową żołądka gospodarza i przylega do powierzchni komórek epitelialnych śluzówki
żołądka.
2. Przy pomocy ureazy produkuje z mocznika amoniak, który neutralizuje kwas żołądkowy, co pozwala jej na przeżycie.
3. Namnaża się, migruje i tworzy miejsce zakażenia.
4. W wyniku zniszczenia śluzówki, procesu zapalnego i śmierci komórek śluzówki dochodzi do powstania owrzodzenia
żołądkowego.
Leki stosowane w leczeniu choroby
wrzodowej
1) Leki zmniejszające wytwarzanie kwasu solnego:
o Antagoniści receptorów H2
o Leki cholinolityczne
o Inhibitory pompy protonowej
o Analogi prostaglandyn
2) Środki zobojętniające
3) Leki okrywające powierzchnię wrzodu
4) Leki zwalczające zakażenia Helicobacter pylori
Mechanizm powstawania kwasu
solnego
" W żołądku jest wydzielane dziennie ok. 2,5l soku
żołądkowego, zawierającego pepsynogeny, kwas solny i
czynnik wewnętrzny. Kwas solny wytwarzany jest w
komórkach okładzinowych. W pierwszym etapie
wytwarzania pod wpływem anhydrazy węglanowej z CO2
i wody powstaje kwas węglowy, który dysocjuje na jon
wodorowy i wodorowęglanowy. Jony wodorowęglanowe
ulegają wymianie na jony chlorkowe z osocza. Jony
chlorkowe są transportowane do światła gruczołów
żołądka. Jonom chlorkowym towarzyszą jony potasowe.
Na skutek wymiany jonów potasowych na jony wodorowe z
wnętrza komórki okładzinowej (pompa protonowa),
dochodzi do zakwaszenia soku żołądkowego (powstaje
HCl).
Czynniki pobudzające wydzielanie
kwasu solnego
Głównymi czynnikami stymulującymi komórki
okładzinowe do wydzielania kwasu solnego są:
" Histamina (przez receptory H2)
" Acetylocholina (przez receptory muskarynowe M1)
" Gastryna
Mechanizmy ochronne błony śluzowej
przewodu pokarmowego
" Śluz i wodorowęglany tworzą żelopodobną warstwę,
chroniącą błonę śluzową przed działaniem kwasu
solnego.
" Prostaglandyny E działają ochronnie na błonę
śluzową przewodu pokarmowego, przez pobudzanie
syntezy śluzu i wodorowęglanów, zmniejszenie
wydzielania kwasu solnego, a także rozszerzenie
naczyń, powodujące przyspieszenie usuwania HCl z
warstwy podśluzówkowej.
" Alkohol i żółć mogą uszkadzać warstwę ochronną.
Antagoniści receptorów H2 w leczeniu
choroby wrzodowej
" Antagoniści receptorów H2 kompetycyjnie
hamując pobudzenie receptorów H2, zmniejszają
wydzielanie HCl w żołądku. Wraz ze
zmniejszeniem objętości wydzielanego soku
żołądkowego, zmniejsza się także wydzielanie
pepsyny.
" Antagoniści receptorów H2 szybko usuwają
dolegliwości wrzodowe i przyspieszają gojenie
się wrzodu. Po zaprzestaniu stosowania tych
leków mogą wystąpić nawroty choroby.
Antagoniści receptorów H2 w leczeniu
choroby wrzodowej
" W lecznictwie stosowane są: ranitydyna,
cimetydyna, famotydyna.
" Wskazania: wrzody trawienne żołądka i dwunastnicy,
refluksowe zapalenie przełyku, zespół Zollingera-
Ellisona
" Działania niepożądane: zakażenia bakteryjne i
grzybicze przewodu pokarmowego, biegunki, bóle
głowy. Cimetydyna u mężczyzn może powodować
ginekomastię i osłabienie funkcji seksualnych, u kobiet
 mlekotok.
" Interakcje: cimetydyna może nasilać działanie m.in.:
doustnych antykoagulantów, fenytoiny, fenobarbitalu,
werapamilu, teofiliny, benzodiazepin.
Antagoniści rec. H2 - preparaty
1. Ranitydyna:
o Ranigast (tabletki, syrop, r-r do wlewów dożylnych)
o Ranimax (tabletki)
o Ranitin (tabletki)
2. Famotydyna:
o Famogast (tabletki)
o Apo-Famo (tabletki)
3. Cimetydyna:
o Altramet (tabletki, r-r do wstrzykiwań)
o Cimetidinum (tabletki)
Leki cholinolityczne stosowane w
chorobie wrzodowej
Pobudzenie układu przywspółczulnego zwiększa
wydzielanie kwasu solnego i nasila czynność skurczową
żołądka.
" Klasyczne (nieselektywne) cholinolityki np. atropina,
zmniejszają dolegliwości w chorobie wrzodowej,
głównie z powodu działania rozkurczowego. W celu
zmniejszenia kwaśności soku żołądkowego konieczne
jest stosowanie dawek wywołujących liczne działania
niepożądane.
" Pirenzepina jest selektywnym antagonistą receptorów
muskarynowych M1. Zmniejsza wydzielanie kwasu
solnego. Osłabieniu ulega także wydzielanie pepsyny,
soku trzustkowego i śluzu.
Inhibitory pompy protonowej
stosowane w chorobie wrzodowej
" Inhibitory pompy protonowej są lekami hamującymi
wytwarzanie kwasu solnego przez komórki okładzinowe.
Pompa protonowa jest odpowiedzialna za końcową fazę
wytwarzania HCl przez komórki okładzinowe (wydzielanie
jonu wodorowego przez wymianę na jon potasowy).
" Do inhibiotorów pompy protonowej należą: omeprazol,
pantoprazol, lansoprazol, ezomeprazol.
" Wskazania: wrzody trawienne oporne na leczenie
antagonistami rec. H2, refluksowe zapalenie przełyku,
zespół Zollingera-Ellisona. Leki te są stosowane jako
składnik leczenia zakażenia Helicobacter pylori.
Inhibitory pompy protonowej -
preparaty
1. Omeprazol
o Bioprazol (kapsułki)
o Helicid (kapsułki)
o Losec (kapsułki)
o Ortanol (kapsułki)
o Polprazol (kapsułki)
2. Pantoprazol
o Controloc (tabletki)
3. Lansoprazol
o Lanzul (kapsułki)
Analogi prostaglandyn stosowane w
chorobie wrzodowej
" Mizoprostol jest analogiem prostaglandyny E1.
Zwiększa przepływ krwi w błonie śluzowej oraz nasila
wydzielanie śluzu i wodorowęglanów. Hamuje
wydzielanie kwasu solnego zarówno podstawowe, jak i
stymulowane pokarmem, histaminą, kofeiną.
" Mizoprostol jest stosowany doustnie w celu
zapobiegania uszkodzeniu żołądka przy długotrwałym
stosowaniu NLPZ.
" Preparat prosty: Cytotec (tabletki)
" Preparat złożony: Arthrotec (tabletki:
diklofenak+mizoprostol)
Środki zobojętniające
" Środki zobojętniające podnoszą pH soku
żołądkowego przez neutralizowanie kwasu
solnego. Prowadzi to do zahamowania
aktywności trawiennej enzymów.
" W lecznictwie zastosowanie znajdują związki
glinu, związki magnezu, węglan wapnia i
wodorowęglan sodu oraz związki zawierające
glin i magnez (magaldrat i hydrotalcit)
Środki zobojętniające
" Spośród środków zobojętniających można wyróżnić
leki wykazujące działanie ogólne (wchłaniające się
do krwi), których przedstawicielem jest
wodorowęglan sodu, i tzw. niesystemowe czyli nie
wykazujące działania ogólnego, do których należą
pozostałe stosowane obecnie środki zobojętniające.
" Można wyróżnić środki wywołujące wzdęcia
(węglany) i nie wywołujące wzdęć (pozostałe)
" Środki zobojętniające można podzielić na działające
przeczyszczająco (związki magnezu) i działające
zapierająco (związki glinu i wapnia)
Środki zobojętniające
" Środki zobojętniające nie powinny być
stosowane w sposób ciągły przez okres dłuższy
niż 3 miesiące. Węglan wapnia nie powinien być
stosowany dłużej niż 3-4 tygodnie.
Wodorowęglan sodu może być stosowany tylko
doraz
nie.
" Działania niepożądane: zakażenia przewodu
pokarmowego, zaburzenia trawienia, zasadowica
(długotrwałe stosowanie)
Związki glinu
" Związki glinu maja działanie słabe, lecz
długotrwałe. Wykazują właściwości
adsorpcyjne, działają zapierająco. Duże
dawki mogą zmniejszać wchłanianie
fosforanów.
" Preparaty:
oAlusal (tabletki, tabletki do ssania)
oAlugastrin (zawiesina doustna, tabletki
do ssania)
Związki magnezu i wapnia
" Związki magnezu działają dość szybko, silniej od
związków glinu i stosunkowo długotrwale.
Działają przeczyszczająco.
" Węglan wapnia działa szybko i dość długo, ma
działanie zapierające.
" Wodorowęglan sodu działa silnie i szybko.
Leki okrywające powierzchnię wrzodu
trawiennego
" Koloidalne związki bizmutu tworzą w środowisku
kwaśnym kompleksowe połączenia z białkami niszy
wrzodowej i glikoproteinami śluzu, co prowadzi do
okrywania dna nadżerki i osłaniania przed
działaniem soku żołądkowego. Ponadto uważa się,
że mają zdolność adsorbowania pepsyny,
zwiększania miejscowej syntezy prostaglandyn,
pobudzania wydzielania wodorowęglanów. Są
stosowane w skojarzonym leczeniu zakażeń
Helicobacter pylori. Wykazują działanie toksyczne
w stosunku do tych drobnoustrojów.
Leki okrywające powierzchnię wrzodu
trawiennego
" Sukralfat stanowi kompleksowe połączenie
wodorotlenku glinu i wielosiarczanu sacharozy.
W środowisku kwaśnym tworzy lepką,
galaretowatą pastę wiążącą się z białkami i
glikoproteinami śluzu. Zmniejsza degradację
śluzu przez pepsynę i ogranicza dyfuzję jonów
wodorowych. Hamuje wchłanianie fosforanów w
układzie pokarmowym.
Leki stosowane do eradykacji
Helicobacter pylori
" W leczeniu choroby wrzodowej coraz powszechniej
prowadzi się eradykację Helicobacter pylori, ze
względu na sugerowaną patogenetyczną rolę tego
drobnoustroju. Monoterapia jest mało skuteczna z
uwagi na trudny dostęp do drobnoustroju w warstwie
śluzowej, szybkie narastanie oporności i rozwój form
przetrwalnikowych. Do eradykacji najczęściej stosuje
się kombinacje 3 leków:
a) Omeprazol, amoksycylina i metronidazol
b) Omeprazol, klaritromycyna i metronidazol
c) Omeprazol, amoksycylina i klaritromycyna
d) Zwiazki bizmutu, tetracyklina i metronidazol
Dziękuję za uwagę