2012-03-01
Prawo
Wykład I
Wprowadzenie do prawa podstawowe pojęcia
Pojęcie prawa
 PRAWO
-pojęcie wieloznaczne
(prawo w języku prawniczym a prawo w
języku potocznym)
-prawoznawstwo posługuje się pojęciami
takimi jak: prawo, prawo naturalne,
prawo pozytywne , prawo podmiotowe,
prawo przedmiotowe
dr Beata Pachuca-Smulska 2
Pojęcie prawa
możemy umieścić w dwóch
podstawowych grupach:
1. normatywnej- określającej prawo jako
całokształt reguł określających pożądane
zachowanie człowieka
2. akcjologicznej- wyjaśniającej prawo w
kategoriach określonych wartości
dr Beata Pachuca-Smulska 3
1
2012-03-01
Pojęcie prawa
Prawo to zespół norm określających
postępowanie ludzi,
norm ustanowionych lub
usankcjonowanych przez państwo
i zabezpieczonych aparatem
przymusu państwowego
dr Beata Pachuca-Smulska 4
Pojęcie prawa
Norma prawna  reguła zachowania, pewien
wzorzec powinnego zachowania ludzi o
cechach generalności i abstrakcyjności (normy
są wydawane przez państwo lub
sankcjonowane przez państwo).
Prawo jest związane z istnieniem państwa.
Prawo nie może istnieć bez państwa
ponieważ immanentną cechą prawa jest
przymus.
Przymusem zaś dysponuje państwo, które
stwarza w tym celu specjalny aparat (aparat
przymusu).
dr Beata Pachuca-Smulska 5
Pojęcie prawa
Prawo jest zbiorem norm mających
charakter uporządkowany.
Prawo to uporządkowany system
 system prawa.
dr Beata Pachuca-Smulska 6
2
2012-03-01
Rodzaje prawa
1. prawo pozytywne - prawo
stanowione przez państwo.
2. prawo natury  prawo obowiązujące
niezależnie od woli ludzi (państwa),
jedynie przez człowieka odkrywane,
wypływające z natury rzeczy, z natury
społeczeństwa, nadawane przez Boga.
dr Beata Pachuca-Smulska 7
Rodzaje prawa
3. prawo przedmiotowe  obowiązujące
normy prawne o cechach generalności i
abstrakcyjności, które stanowią podstawę dla
wydawania rozstrzygnięć przez sądy i organy
administracji.
4. prawo podmiotowe  chroniona przez
porządek prawny możliwość zaspokojenia
swojego interesu, poprzez żądanie
określonego zachowania od wszystkich lub
tylko niektórych podmiotów. (np. prawo do
urlopu z prawa pracy)
dr Beata Pachuca-Smulska 8
Funkcje prawa
- funkcja regulatora życia społecznego,
- f. ochronna (ochrona wartości
chronionych)
-f. stabilizacyjna (utrwalenie istniejącego
ładu społecznego, gospodarczego i
politycznego),
- f. wychowawcza (upowszechnienie
dezaprobaty dla zachowań społecznie
nieporządanych)
dr Beata Pachuca-Smulska 9
3
2012-03-01
Funkcje prawa
-funkcja zapewnienia sprawiedliwości
społecznej, rozumianej jako:
a) równość szans i możliwości życiowych
b)bezstonność i obiektywność w
traktowaniu obywateli i innych podmiotów
prawa przez organy państwa,
c)realne możliwości dochodzenia praw
obywatelskich i praw człowieka oraz
zapewnienie przysługujących ludziom
wolności.
dr Beata Pachuca-Smulska 10
Normy prawne a inne normy
Relacje pomiędzy normami prawnymi a
innymi normami poza prawnymi takimi
jak:
1. n. obyczajowe,
2. n. zwyczajowe,
3. n. towarzyskie,
4. n. moralne,
5. n. techniczne.
dr Beata Pachuca-Smulska 11
Świadomość prawa i praworządność
Świadomość prawna to znajomość
prawa i instytucji prawnych oraz ocena
obowiązującego prawa przez
społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany
prawa w pożądanym przez społeczeństwo
kierunku.
dr Beata Pachuca-Smulska 12
4
2012-03-01
Świadomość prawa i praworządność
Praworządność to taki stan faktyczny, w
którym podstawowe dziedziny stosunków
społecznych są uregulowane przepisami
prawa i przepisy te są przez organy ściśle
przestrzegane.
Organy władzy publicznej są obowiązane
działać jedynie na podstawie i w granicach
prawa.
dr Beata Pachuca-Smulska 13
Świadomość prawa i praworządność
O państwie mówi się, że jest praworządne
lb nie jest praworządne jedynie w
zależności od tego, jak postępują organy
państwowe.
Stopień poszanowania prawa przez
obywateli decyduje o ogólnym poziomie
świadomości prawnej społaeczeństwa.
dr Beata Pachuca-Smulska 14
Norm prawna
Norma prawna to wynikająca z przepisów
reguła zachowania, wydana lub
usankcjonowana przez państwo i
zagwarantowana przymusem państwowym.
Norma prawna zbudowana jest z: (hipotezy,
dyspozycji i sankcji).
Hipoteza określa adresatów i warunki jakie
muszą zaistnieć, aby określonemu adresatowi
przypisać obowiązek lub uprawnienie.
Dyspozycja określa opis zachowania.
Sankcja wskazuje reakcję państwa.
dr Beata Pachuca-Smulska 15
5
2012-03-01
Rodzaje norm prawnych
Ze względu na moc obowiązującą dzielimy
normy prawne:
Normy bezwzględnie obowiązujące
bez względu na wolę zainteresowanych
osób (normy imperatywne  ius cogens)
normy te dominują w prawie
Normy względnie obowiązujące
mające zastosowanie kiedy strony nie
ukształtowały stosunku prawnego,
(normy dyspozytywne , ius dispositivum)
dr Beata Pachuca-Smulska 16
Rodzaje norm prawnych
Podział ze względu na rangę i moc wiążącą:
1. konstytucyjne,
2. ustawowe,
3. wykonawcze
dr Beata Pachuca-Smulska 17
Rodzaje norm prawnych
Podział ze względu na wymagane
zachowanie adresata:
- nakazujące
- zakazujące
- uprawniające
dr Beata Pachuca-Smulska 18
6
2012-03-01
Rodzaje norm prawnych
Podział ze względu na zasięg przestrzenny:
- obowiązujące na terytorium całego kraju,
- obowiązujące lokalnie
dr Beata Pachuca-Smulska 19
Rodzaje norm prawnych
ze względu na rodzaj uregulowań:
- ogólne
- szczególne
-przepisy odsyłające
- przepisy blankietowe
dr Beata Pachuca-Smulska 20
Przepis prawa
Przepis prawa jest to zwrot językowy
zawarty w akcie normatywnym, stanowiący
część redakcyjną, techniczną tego aktu
wyodrębniona przez ustawodawcę w postaci
artykułu, paragrafu, ustępu, punktu lub innej
postaci zdaniowej.
Przepis prawa nie musi pokrywać się z
normą prawną .
Zapis normy prawnej stanowi właśnie
przepis prawa.
dr Beata Pachuca-Smulska 21
7
2012-03-01
Akt prawny
Aktem prawnym jest ujęty w
odpowiedniej formie wyraz woli państwa
Zarówno o charakterze
- ogólnym (np. ustawa)
- indywidualnym (np. decyzja
administracyjna)
dr Beata Pachuca-Smulska 22
Stosunek prawny
Stosunek prawny to stosunek
społeczny, szczególnie ważny z punktu
widzenia interesów społeczeństwa i
państwa, uregulowany przez prawo,
inaczej mówiąc stosunek prawny to
stanowiony stosunek społeczny,
regulowany normami prawa.
dr Beata Pachuca-Smulska 23
Stosunek prawny
Stosunki prawne to relacje pomiędzy co
najmniej dwoma podmiotami.
Stosunkami prawnymi są tylko te
stosunki, które zostały oparte na
przepisach prawa.
Istotą stosunku prawnego jest to, że
podmiot stosunku prawnego może żądać
od drugiego podmiotu określonego
zachowania i sam może wobec niego
postępować w określony sposób.
dr Beata Pachuca-Smulska 24
8
2012-03-01
Zdarzenia prawne
przez Zdarzenie prawne należy
rozumieć każde zdarzenie powodujące
powstanie, zmiana lub wygaśnięcie
stosunku prawnego.
Powstanie, zmiana lub zniesienie
stosunków prawnych zależy od zaistnienia
pewnych wydarzeń zwanych faktami
prawnymi.
dr Beata Pachuca-Smulska 25
Zdarzenia prawne
1. Zdarzenia (sensu stricto)-
okoliczności niezależne od woli
podmiotów prawa (np. klęska żywiołowa,
śmierć)
2. Działania okoliczności zależne od woli
podmiotów prawa
dr Beata Pachuca-Smulska 26
Działania- okoliczności zależne od woli
podmiotów prawa
1. Czyny-są to zdarzenia, które
zostały dokonane bez zamiaru
wywołania określonych skutków
prawnych.
2. Akty prawne- to takie działania,
które bezpośrednio zmierzają do
powstania określonego stosunku
prawnego.
dr Beata Pachuca-Smulska 27
9
2012-03-01
Działania- okoliczności zależne od woli
podmiotów prawa
1. Czyny  są to zdarzenia, które zostały
dokonane bez zamiaru wywołania
określonych skutków prawnych.
Czyny mogą przejawiać się:
- w działaniu (czynności, które polegają na
dokonaniu, dają się poznać za pomocą
obserwacji np. zniszczenie mienia)
- w zaniechaniu (braku działania
powinnego, wymaganego przez przepisy
prawa np. udzielenie pomocy w obliczu
zagrożenia życia)
dr Beata Pachuca-Smulska 28
Czyny
Niedozwolone  to każdy czyn
zabroniony przez prawo (np.
przestępstwa)
Dozwolone- to takie, których prawo nie
zabrania, łącząc z nimi jednocześnie
określone skutki prawne (np. prowadzenie
cudzych spraw bez zlecenia)
dr Beata Pachuca-Smulska 29
Akty prawne
1. Konstytutywne akty stosowania
prawa
A. Konstytutywne akty administracyjne
B. Konstytutywne wyroki sądowe
2. Akty stanowienia prawa
3. Czynności prawne
A. Jednostronne
B. Dwustronne
dr Beata Pachuca-Smulska 30
10
2012-03-01
Dziękuje za uwagę
dr Beata Pachuca-Smulska 31
11