7.11.2010
TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA
ĆWICZENIA
Cechy wychowania:
Dotychczasowe próby definiowania pojęcia wychowania z pewnością nie wyczerpują wszystkich
istotnych jego aspektów. Na ogół wymienia się takie cechy jak: złożoność, intencjonalność,
interakcyjność, relatywność, długotrwałość.
Złożoność: proces wychowawczy nie jest procesem prostym. W wychowaniu chodzi nie tylko o
zapamiętywanie i rozumienie pożądanych wychowawczo norm postępowania, lecz pełną
akceptację czyli uczynienie z nich idei w codziennym postępowaniu jednostki i uzewnętrznienie. W
ten sposób nabywane przez wychowanka normy są przetwarzane w zasady własnego postępowania.
Intencjonalność: wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w wyniku planowo
organizowanej działalności wychowawczej. Chodzi tu o działalność zawodowych wychowawców,
specjalistów przygotowanych do pełnienia swej funkcji i należycie znających cele, które warto
realizować w procesie wychowawczym. Wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne,
czyli świadomie ukierunkowane, których celem jest oddziaływanie na rozwój zwłaszcza społeczny i
moralny wychowanków lub wspomaganie ich w tym rozwoju.
Interakcyjność: wychowania oznacza, iż proces wychowawczy zwykle ma miejsce w sytuacji
interakcji, tj współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Współdziałanie to odbywa się na
zasadzie wzajemności. Każdy z partnerów jest więc zarówno podmiotem , jak i przedmiotem
oddziaływań, także wychowawca podlega wpływom ze strony wychowanka. Interakcyjność wiąże
się też z umożliwieniem wychowankowi nawiązywania kontaktów z innymi ludz
mi, zwłaszcza z
rówieśnikami.
Relatywność: wychowania wiąże się z trudnościami, jakich nastręcza przewidywanie skutków
oddziaływań wychowawczych. Na ogół przewidywanie takie ma charakter stwierdzeń
hipotetycznych, co wynika ze złożoności procesu wychowania, jak też ze złożoności dynamizmu
osobowości ludzkiej.
Dla rozwoju dzieci i młodzieży nie zawsze najistotniejsze jest to co stanowi bezpośredni wynik
wychowania jako oddziaływania zamierzonego.
Niekiedy większy wpływ wywiera to, co się dzieje wokół owego procesu, w tym zwłaszcza
całokształt wpływów socjalizacyjno- inkulturacyjnych.
Długotrwałość: wychowania wynika przekazywania iż każdy człowiek podlega przemianom
własnej osobowości niemal przez całe życie. W procesie wychowawczym dokonują się zmiany nie
tylko w osobowości wychowanków, lecz także u samych wychowawców. W tym znaczeniu
długotrwałość wychowania jest wyzwaniem dla wychowawcy i zobowiązaniem do ustawicznego
doskonalenia własnej osobowości. Długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością.
Dłuższe przerwy w procesie wychowawczym niosą ze sobą ryzyko nie tylko zaprzepaszczenie tego
co już się dało osiągnąć lecz nierzadko mogą grozić także niebezpieczeństwem wyraz
nego cofania
się w rozwoju społeczno- moralnym wychowanków.
Cele wychowania:
Wg Mieczysława A
obockiego cele lub zadania wychowawcze to normy postulujące określony
system rzeczy, czyli tzw standardy wychowania wskazujące na pożądanie cechy osobowości i
zachowania określają one zwykle pewne ogólne zmiany czy przeobrażenia w tym zakresie.
Wg Z. Zaborowskiego definiuje natomiast cele jako postulowany projekt osobowości adresowany
do konkretnej osoby, zawierający podstawowe rysy jej możliwości dalszego samorozwoju.
W. Okoń definiuje cel wychowania jako: pożądane oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem
respektowania odpowiednich metod, środków i warunków, które kształtują się w osobowości
wychowanka w postaci: poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości.
Termin  cel służy zatem określeniu, jaki ma być wychowanek, tzn jakim pragniemy go uczynić
orz jakimi jego właściwościami będziemy się kierowali przy wywieraniu wpływu lub analizowaniu
tego wpływu.
Czym są i jakie znaczenie mają cele wychowawcze w działalności wychowawczej?? Co
dzięki nim osiągamy??
" Telelogia wychowania- określa zasady stanowienia ideałów i celów wychowawczych, bada
też współzależności wcielania w praktykę.
" Aksjologia: to nauka o wartościach, zajmująca się badaniami natury, wartości
podstawowymi kryteriami wartościowania.
" Aksjologia wychowania: dział filozofii ukierunkowany na wartości ale także zajmujący się
analizą z
ródeł wartości w wychowaniu, ustaleniem ich hierarchii, analizą treściową oraz
uzasadnieniem.
Ideał wychowania:
" pełen zestaw harmonijnie zintegrowanych ze sobą celów wychowania, dający w sumie opis
dojrzałeś osobowości człowieka określa się jako ideał wychowania.
" Ideał ujęty jako zbiór celów stanowi z
ródło dla wyprowadzenia celów wychowania.
Różnice między ideałem wychowania i wzorem osobowym.
" Ideał wychowania jest zawsze pozytywne a wzory osobowe mogą być zarówno pozytywne
jak i negatywne. Wzorem osobowym może być dla kogoś nawet człowiek oceniany
negatywnie.
" Ideał wychowania służy głównie wychowawcy jako podstawa wyprowadzenia konkretnych
celów i zadań, wzór osobowy służy przede wszystkim wychowankowi i dostarcza mu treści
do naśladowania.
" Ideał wychowania pozostaje bardziej w płaszczyz
nie teoretycznej i nie zawsze może znalez
ć
odzwierciedlenie w praktyce wychowawczej. Wzór osobowy funkcjonuje zwykle przez
aprobatę i jest zawsze czyjś wzór.
" Ideał wychowania angażuje sferę intelektualną wychowawcy i wskazuje na cechy pożądane.
Wzór osobowy angażuje sferę emocjonalno- wolicjonalną wychowanka i mobilizuje do
dokonywania ocen, wyborów, konkretnych działań.
Wartości a wychowanie.
Hierarchia uznawanych wartości stanowi jedno z podstawowych uwarunkowań wpływów na
ludzkie zachowania.
Każdą kulturę także cechuje utworzony w niej system i hierarchia wartości. Istnieją również
wartości trwałe ogólnoludzkie akceptowane przez przedstawicieli różnych grup społecznych,
Najczęściej wyróżnianymi wartościami są: prawda, dobro, godność, humanizm, solidarność, pokój.
Podmiotem tych wartości jest człowiek.
Obecność wartości w treściach jest ich koniecznym składnikiem. Poprzez właściwe dobranie treści
ukazuje się różnorodnie wartości i ich właściwe rozumienie. W treściach wychowania
wartości( zwłaszcza moralne)ukazują się więc widocznie i bezpośrednio.
Wartości pojawiają się także w metodach wychowania. Metody bowiem mogą być dobre lub złe w
sensie moralnym.
W celach wychowanie wartości mogą przejawiać się pośrednio i bezpośrednio. Bezpośrednio
dokonuje się to wówczas gdy celem wychowawczym jest urzeczywistnianie pewnej wartości
pewnej wartości. Pośrednio zaś wtedy gdy gdy w celu wychowania, jedyne wartości
współwystępują w powiązaniu z innymi lub wzajemnie się uzupełniają. Prowadząc świadomą i
celową działalność wychowawczą należy zatroszczyć się o dobór odpowiednich wartości, które
jako wychowawcy i pedagodzy chcemy przekazywać w treściach nauczania, w stawianych celach i
ideałach. Należy zdać sobie sprawę, że oddziaływanie w tym zakresie wymagać odpowiednich
kwalifikacji zawodowych i osobistych.
Jeśli wychowawcom i rodzicom zabraknie zainteresowania wartościami w procesie wychowania to
faktycznie zabraknie wychowania.
Strategie wychowania do wartości.
Strategia dysonansu:
polega na wykorzystywaniu przykrego doznania emocjonalno- poznawczego, które wynika z braku
spójności pomiędzy tym co jednostka dotychczas sądziła i przeżywała, a jej obecną sytuacją lub
sferą pragnień czy marzeń ( należy skonfrontować wychowanka z odmiennym sposobem myślenia i
oceniania jednostki lub grupą osób).
Strategia stymulacyjna( motywowanie i pobudowanie):
postępując wg tej strategii powinniśmy i ukonkretnienia wartości, na które nasz wychowanek jest
już wrażliwy. Chodzi tu o pomoc w przekładaniu tych wartości na konkretne kierunki.
Wychowanek będzie stopniowo osiągał coraz bardziej spójny system wartości. Wraz z
doświadczeniem wielu myśli, konfrontacją postaw, będzie budował spójność między słowami,
czynami, postawą i całymi systemami swoich zachowań powodowanych przez wartości.
Strategia świadectwa:
polega na pobudzeniu i wyzwoleniu w wychowanku mechanizmu identyfikacji, widzianego jako
nieświadome przejęcia pewnych cech drugiej osoby(wychowanej). Wychowanek utożsamia się z
pewną osobą, tzn w pewien sposób przyswaja sobie pewne cechu osobowości danej osoby i
przemienia je w swoje własne wg wzorca jaki jest mu dany przez wychowawcę.
Identyfikacja następuje czasem już przy przyswojeniu sobie doświadczenia innych osób a przez
proces włączenia ich we własne życie może wywierać wpływ na rozwój osobowości. Dzięki tej
strategii osoba- nosiciel wartości pomaga innej osobie w nabywaniu i przyswajaniu sobie takich
samych wartości.
Przekazywanie wartości odbywa się poprzez ukazywanie ich i zgodne z nimi życie.