20.09.2010
Wykłady
Teoretyczne Podstawy Wychowania
Nazwa teorii wychowania pojawiła się jako odrębna dyscyplina pedagogiki w Polsce w okresie
powojennym.
Pedagogika oraz dydaktyka
“!
teoria wychowania (element skł. Pedagogiki)
Pedagogika zajmuje się kształtowaniem całej osobowości człowieka. Teoria wychowania zajmuje
się wychowaniem w wąskim znaczeniu( wychowanie jest odróżnione od nauczania).
Dydaktyka- (nauczanie) zajmuje się kształtowaniem dyspozycji instrumentalnych( inteligencja,
uzdolnienia, umiejętności). Zajmuje się sferą intelektualno- sprawnościową człowieka.
Teoria wychowania-( postawa wobec) zajmuje się kształtowaniem dyspozycji kieunkowych
jednostki( idee postawy, przekonania, upodobania, zamiłowania, zainteresowania). Zajmuje się
sferą emocjonalno- wolicjonalną, sferą motywacyjna osobowości).
Główny przedmiot teorii wychowania skupia się także na stworzeniu dzieciom i młodzieży
warunków ułatwiających aktualizację drzemiących w nich konstruktywnych możliwości. Skupia się
głównie na:
" rozwoju emocjonalnym
" rozwoju kulturowym, społecznym, fizycznym; mniej na rozwoju umysłowym.
ZADANIA TEROII WYCHOWANIA:
1. Formułowanie ideału wychowania opartego na gruncie wartości i norm moralnych,
głoszonych w filozofii, religii, aksjologii i etyce oraz wyprowadzenia z tego ideału bardzo
szczegółowych celów wychowania.
2. Projektowanie działalności wychowawczej czy wykonywanie sposobów umożliwiających
realizowanie określonych celów wychowania jak również ułatwiających wychowankom
samoaktualizację własnych szans rozwoju w sferze pozytywnych cech osobowości.
3. Określenie czynników( zwłaszcza psychospołecznych) warunkujących efektywność
zaprojektowania działalności wychowawczej, do której zalicza się: podmiotowe traktowanie
dzieci i młodzieży, racjonalne organizowanie ich życia, umiejętne nawiązywanie z nimi
kontaktów interpersonalnych, poznawanie ich i umożliwianie im kierowania własnym
rozwojem
Teoria wychowania jest więc dyscypliną pedagogiczną zajmującą się przede wszystkim celami oraz
sposobami, warunkami działalności wychowawczej, podejmowanej wobec dzieci i młodzieży.
IDEAA
WYCHOWANIA
“!
CELE WYCHOWNIA:
1. zasady wychowania
2. metody wychowania
3. formy wychowawcze
4. psychospołeczne warunki skuteczności wychowania.
Ideała wychowania to:
1. najwyższy cel wychowani, któremu powinny być podporządkowane inne cele, treści i
metody pracy wychowawczej.
2. ogół celów i innych norm regulujących działalność wychowawczą
3. określony teoretycznie sformułowany wzór osobowy, którego cele uważa się za doskonałe, a
więc godne naśladowania.
4. na gruncie danego systemu wartości ideał może być tylko jeden, nie może on zwierać
sprzecznych wartości.
5. Ideał wychowania służy do wyprowadzania konkretnych celów wychowania
Ideał wychowania a wzór osobowy!!!
ideał(to co cenimy), (wzór do naśladowania)
" wg J. Rykowskiego  osobowość to posiadany przez jednostkę system dyspozycji
wyznaczających w sposób stały jej zachowanie, zestawienie dyspozycji w jednej jednostce
ma charakter unikalny.
" K. Dąbrowski podaje, że  osobowość to  samouświadomiona , samowybrana,
samopotwierdzona, samowychowująca się jednostka podstawowych właściwości
psychicznych, realizująca hierarchiczny konkretny  ideał indywidualny i społeczny .
OSOBOWOŚĆ: najczęściej oznacza zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych,
odróżnianych daną jednostkę od innych wpływający na organizację jej zachowania, a więc stałość
w nabywaniu i porządkowaniu doświadczeń, wiadomości i sprawności w reagowaniu
emocjonalnym,w stosunkach z innymi ludz
mi oraz na stałość w wyborze celów i wartości.
*Czteroczynnikowa (dialektyczna) teoria rozwoju osobowości głosi, że na kształtowanie
osobowości wpływają:
" wrodzone zadatki autonomiczno- fizjologiczne
" środowisko
" wychowanie i nauczanie
" aktywność własna jednostki
Na ogół wychowania utożsami się ze świadomym wywieraniem wpływu na wychowanka celem
przyswojenia lub utrwalenia pożądanych społecznie i moralnie cech jego osobowości. (M. A
obocki
2003)
WYCHOWANIE DYREKTYWNE:
bezpośrednie.
Wychowanie rozumiane jako proces bezpośredniego dokonywania zmian w rozwoju dzieci i
młodzieży zakłada wywieranie wpływu na owe zmiany głównie przez osoby dorosłe. Osoby te
stanowią jedyny w swoim rodzaju konieczny warunek skutecznego realizowania celów
wychowawczych, także wychowanie takie odbywa się niejako bez czynnego udziału samych
wychowanków lub z ograniczeniem ich aktywności. Odpowiedzialnością obarcza się głównie
nauczycieli, rodziców, wychowawców. Zwalnia się wychowanków z odpowiedzialności za własny
rozwój.
WYCHOWANIE NIEDYREKTYWNE:
pośrednie.
Rozumienie wychowania jako procesu wspomagania chłopców i dziewcząt w ich rozwoju nie
zwalnia ich od ponoszenia za niego odpowiedzialności. Proces wychowania polega tu na
dyskretnym dopingowaniu wychowanków do osobistego angażowania się w proces
samowychowania tj. do samorealizacji lub pracy nad sobÄ…. MiarÄ… sukcesu wychowawczego jest
aktywizowanie chłopców i dziewcząt w ich samorozwoju, czyli świadomego dokonywania przez
nich zmian i postaw wobec innych.
SOCJALIZACJA:
część całkowitego wpływu środowiska, które wprowadza jednostkę do udziału w życiu
społecznym, uczy ją zachowania wg przyjętych wzorów, uczy ją rozumienia kultury, czyni ją
zdolną do utrzymania się, wykonania określonych ról społecznych.(J. Szczepański)
Proces socjalizacji obejmuje wpływ rodziny, grup rówieśniczych, otoczenia sąsiedzkiego, wpływ
instytucji sformalizowanych, w tym: szkół, kościoła, środków masowego oddziaływania... . W
procesie socjalizacji dokonuje się w obrębie danych grup społecznych przekazywania i
przyjmowania ustalonych sposobów zachowań , norm i modeli oraz pewnego zasobu wiedzy,
odnoszącej się do otaczającej nas rzeczywistości. (A. Kłoskowska 1969).
Procesy socjalizacyjne: polegają na stosowaniu prze grupę społeczną wobec jej członka takich
układów wzmocnień( w postaci nagrody- wzmocnienia pozytywne), wytłumień ( w postaci kar-
wzmocnienia negatywne), które mogą skłonić go do aktywności przebiegającej wg uznawanych w
danej grupie norm i wzorów.
MECHANIZM KONTROLI SPOA
ECZNEJ:
polega na tym ,że jednostka jest stymulowana w kierunku pełnienia uznawanych ról społecznych
poprzez całokształt swoich interakcji z innymi członkami grup. Układy wzmocnień ( nagród i kar)
zawarte sÄ… tutaj w spontanicznych reakcjach innych jednostek.
Mechanizm wpływu osób znaczących polega na tym ,że jednostka jest stymulowana do
określonych zachowań przez interakcje z pojedynczymi osobami na podłożu osobistej więzi.
Układy wzmocnień zawarte są tutaj w reakcjach tych osób.
MECHANIZM WZMACNIANIA WEWN
TRZNEGO:
polega na tym, że jednostka jest stymulowana do oczekiwań, zachowań prze własną aktywność
wewnętrzną występującą na podłożu jej ukształtowanych postaw. Wzmocnienia zawarte są tutaj we
wcześniejszych wyuczonych i zinternalizowanych( uzewnętrznionych) reakcjach własnych wobec
własnej aktywności.
ZJAWISKO UA
ATWIENIA SPOA
ECZNEGO:
polega na tym, że sama obecność innych osób bez jakichkolwiek reakcji z ich strony wywiera
pobudzający lub hamujący wpływ na aktywność jednostki.
ZJAWISKO ZARAy
LIWOÅšCI PSYCHICZNEJ:
polega na tym ,że w pewnych warunkach określone formy aktywności jednej osoby zaczynają się
udzielać szerszemu ogółowi osób(reakcja tłumu, np. na koncertach).