Etykieta i dyplomacja
Opracował: Maciej Schab
www.maciejschab.pl
[e-mail]
Facebook: http://pl-pl.facebook.com/maciej.schab.5
Twitter: https://twitter.com/MaciejSchab
Agenda
1. Wprowadzenie
" Historia dyplomacji i z
ródła prawa dyplomatycznego
" Protokół dyplomatyczny a codzienne życie
2. Powitania
3. Bilety wizytowe
4. Precedencja
5. Korespondencja tradycyjna
6. Ubiór
7. Oprawa protokolarna wydarzeń (przyjęcia, bankiety, spotkania)
8. Zasady spożywania posiłków
9. Zasady korespondencji elektronicznej (komunikacja przez Internet)
10. Komunikacja telefoniczna
Wprowadzenie
- Historia dyplomacji
- y
ródła prawa dyplomatycznego
Dyplomacja
" Instytucja dyplomacji zrodziła się w starożytności. Terminy  dyplomata i  dyplomacja weszły
do obiegu na przełomie XVII i XVIII wieku
" Ukształtowane przez wieki zwyczaje sformalizował Kongres Wiedeński w 1815 r.
" Uporządkował tytuły i stopnie dyplomatyczne
" Ustalił zasadę precedencji
" Ustalił trzy klasy szefów misji dyplomatycznych (ambasadorowie i nuncjusze, posłowie i
internuncjusze, charge d affaires
y
ródła protokołu dyplomatycznego
" Zwyczaje dyplomatyczne
" Normy międzynarodowe prawa zwyczajowego
" Prawo dyplomatyczne i konsularne
" Międzynarodowe prawo publiczne
" Wielostronne umowy międzynarodowe
" Umowy dwustronne
" Akty prawa wewnętrznego
Powitania
Sposoby powitań
1. Skinienie głowy
2. Ukłon
3. Uścisk dłoni
4. Odpowiednie zwroty
5. Pocałunek
Uwaga:
W relacjach służbowych, biznesowych i podczas innych oficjalnych wydarzeń należy utrzymywać
dystans w nadmiernym zbliżaniu się do poznanej osoby. Chodzi o wstrzemięz
liwość w:
" W wylewności podczas powitań
" Przechodzeniu  na ty
Kto pierwszy inicjuje powitanie  relacje służbowe
Przykłady:
1. Kierownik pierwszy powie dzień dobry zastępcy dyrektora
2. Pracownik firmy pierwszy zwróci się z powitaniem do klienta firmy ( klient nasz pan )
Jednakże:
1. Zawsze osoba wchodząca do pomieszczenia jako pierwsza powinna przywitać osoby już w nim
przebywajÄ…ce.
2. Klient wchodzący do biura firmy pierwszy powinien się przywitać.
3. Osoby przemawiające zawsze jako pierwsze powinny przywitać audytorium
Uwagi:
" Etykieta przyjmuje zasadę starszeństwa w odniesieniu do rangi. Osoba niższa rangą powinna
okazać szacunek osobie o wyższej randze.
" Dla powyższej zasady nie ma znaczenia wiek i płeć
Kto pierwszy inicjuje powitanie  relacje towarzyskie
Przykłady:
1. Młodszy powinien oddać szacunek starszemu
2. Mężczyzna powinien oddać szacunek kobiecie jako pierwszy
Jednakże:
1. Nawet w sytuacjach towarzyskich, gdy na nieoficjalnym spotkaniu pojawia siÄ™ osoba darzona
szacunkiem, to każdy powinien oddać jej szacunek jako pierwszy bez względu na płeć i wiek
(np. ambasador wchodzi do restauracji, gdzie odbywa siÄ™ nieoficjalne spotkanie grupy
znajomych, do którego to spotkania ambasador ma dołączyć).
Uścisk dłoni
Przykłady:
1. Prezes firmy jako pierwszy wyciąga dłoń do podległego mu dyrektora.
2. Ambasador wyciąga pierwszy dłoń do starszej kobiety podczas oficjalnego przyjęcia
Jednakże:
Co zrobić w sytuacji gdy nasz partner biznesowy pełniący funkcję prezesa przyjdzie a spotkanie z
dyrektorem jednego z działów jego firmy, którym jest kobieta?
Uwagi:
W przypadku podawania dłoń to osoba wyższa rangą inicjuje podanie ręki
Zasady uścisku dłoni
1. Higiena dłoni
2. Ciepłe ręce
3. Pełny uścisk
4. Zakaz wymachiwania
5. Nie Å‚apiemy pod boki
6. Nie robimy  dochwytu drugą dłonią
7. Podanie ręki jest naturalne
8. Patrzymy w oczy osobie witanej
9. Bez tzw. niedz
wiadków
Powitanie kobiety przez pocałunek w dłoń?
1. Całowanie kobiety w dłoń w relacjach biznesowych i protokole dyplomatycznym jest
zasadniczo odradzane
2. Jeżeli już decydujemy się na takie zachowanie, to należy mieć na względzie reakcję otoczenia.,
oraz kontekst spotkania.
Przykład:
" Jeżeli na przyjęciu jest 100 par, a mężczyzna musi się przywitać z połową z nich, to oznacza, że
będzie musiał pocałować w rękę ok 50 kobiet.
" W niektórych kulturach calowanie w dłoń jest nieznane i może prowadzić do poważnych
komplikacji interpersonalnych.
Przedstawianie przez inne osoby
Przykład:
" Dyrektorowi w wieku 30 lat, przedstawiany jest nowy pracownik  kobieta w wieku 38 lat.
" Na nieoficjalnym spotkaniu mężczyzna zostaje przedstawiony nieznanej dotychczas kobiecie.
" Samotny mężczyzna podczas oficjalnego przyjęcia zostaje przedstawiony parze goszczącej na tej
samej uroczystości
" Prezesowi firmy zostanie przedstawiona żona dyrektora, którego prezes jest przełożonym
" Osoba przybywająca na przyjęcie jest przedstawiana osobom już obecnym.
Uwagi:
" W pracy przedstawiamy osobę niższą ranga osobie o randze wyższej
" Podczas spotkań towarzyskich osoby młodsze przedstawia się starszym, a mężczyzn kobietom
" W relacjach oficjalnych osoby przebywajÄ…ce same na spotkaniu przedstawiane sÄ… parom, chyba
że osoba ta ma znacznie wyższą rangę, albo autorytet społeczny
Przedstawianie samego siebie
Przykład:
" Przepraszam, że przeszkadzam, ale chciałbym się przedstawić & Nazywam się & Zależało mi na
tym aby Panią poznać ponieważ &
Uwagi:
" Podczas przedstawiania siÄ™ utrzymujemy kontakt wzrokowy
" Przedstawiając się dotychczas nieznanej osobie, dobrze jest mieć powód do takiego działania, a
więc trzeba coś niecoś o tej osobie wiedzieć
" Nie należy dążyć do szybkiego przechodzenia  na ty
" W zakresie przechodzenia  na ty
Bilety wizytowe
Typy wizytówek
1. Wizytówki używane w celach zawodowych o charakterze biznesowym
2. Wizytówki używane w celach zawodowych w sektorze administracji publicznej
3. Wizytówki towarzyskie
50 mm
90 mm
Treść wizytówki
1. Prostota i elegancja
2. Treść:
" ImiÄ™
" Nazwisko
" Stanowisko
" Adres firmy
" Adres e-mail (firmowy)
" Nr telefonu stacjonarnego
" Nr faksu
" Nr telefonu komórkowego (nie jest niezbędne)
Nie należy umieszczać na biletach wizytowych:
" Prywatnych danych kontaktowych
" Zdjęcia
" Skomplikowanej grafiki
" Laminatów (utrudnia notowanie)
Używanie wizytówek
1. Należy zaopatrzyć się w wizytownik
2. Wymiana wizytówek powinna nastąpić w odpowiednim momencie  nie ma konkretnej reguły
wymiany wizytówek
3. Wymianę wizytówek inicjuje osoba wyższa rangą
4. Wizytówkę wręczamy tak, aby osoba odbierająca mogła ją odczytać bez obracania
5. Dziękujemy za otrzymaną wizytówkę
6. Wizytówkę czytamy przed schowaniem jej
7. Nie wciskamy wizytówki do spodni
8. Wizytówkę możemy schować:
" Do wizytownika
" Do portfela
" Do wewnętrznej kieszeni marynarki
" Do torebki albo np. notesu
Wizytówkowe błędy
1. Dopominanie się o dane, których nie ma na wizytówce
2. Miętoszenie wizytówki
3. Wymiana wizytówek w niestosownej sytuacji (np. w toalecie, albo podczas posiłku)
4. Wciskanie wizytówki na siłę (np. w celu wypromowania się)
5. Robienie notatek na wizytówce w obecności osoby, która nam ją dała
6. Sugerowanie wymiany wizytówek podczas spotkania w sytuacji, gdy nie mamy do tego
podstaw
Funkcje biletu wizytowego
Skróty językowe:
p.s. pour saluer (pozdrowienia)
p.r. pour remercier (podziękowanie)
p.p. pour presentation (przedstawienie siÄ™)
p.p.c. pour prendre conge (pożegnanie się)
p.f. pour feliciter (gratulacje)
p.c. pour condoler (kondolencje)
p.f.n.a. pour feliciter nouvel an (życzenia z okazji Nowego Roku)
Gdy nie mam wizytówki, a otrzymałem?
1. Notujemy nasze dane na kartce z notesu i przekazujemy je osobie, która nam wręczyła
wizytówkę.
2. Zapewniamy osobę, która nam wręczyła wizytówkę, że na wskazany na niej adres odeślemy
wizytówkę (a następnie to robimy).
Zasady precedencji
Podstawowe zasady precedencji
1. Wśród przyjaciół i rodziny
" Starszy przed młodszym
" Kobieta przed mężczyzną
2. W relacjach zawodowych:
" Decyduje ranga
Jak zatem postąpić, jeżeli kobieta i mężczyzna w tym samym wieku, piastujący stanowisko
identycznej rangi, które objęli w tym samym momencie mają się przywitać według zasad rangi?
Uwagi:
Osoba wyższa rangą:
" Pierwsza wejdzie do pomieszczenia
" Pierwsza poda dłoń
" Pierwsza zacznie jeść
" Pierwsza zaproponuje wymianę wizytówek
Spotykamy się przy stole (posiłki i spotkania robocze)
Pytania, na które musimy znać odpowiedz
przed usadzeniem gości przy stole:
1. Jaki jest charakter spotkania?
2. Ile osób będzie siedzieć przy jednym stole?
3. Jak rozplanowana jest przestrzeń sali?
4. Czy będą goście honorowi?
5. Czy będą osoby funkcyjne towarzyszące gościom (np. tłumacz)
Rozsadzając gości przy stole zastosujemy zasady:
" Najwyższy rangą będzie miał najlepsze miejsce (gospodarz)
" Kolejne miejsca licząc od prawej ręki gospodarza zajmą osoby w kolejności rangi
" Można zastosować rozsadzanie przemienne  po prawej ręce gospodarza osoba z drugą rangą,
po lewej z trzeciÄ…, kolejna po prawej z czwartÄ… &
Siadamy przy stole - przykłady
PREZES
NR 3 KIER
NR 2 DYR
NR 4 NR 5 MA

SPEC SPEC
NR 5 AS
Siadamy przy stole - przykłady
NR 4
NR 5 AS
NR 2 DYR
SPEC
PREZES
NR 5 MA

NR 3 KIER
SPEC
Siadamy przy stole - przykłady
WICE.DYR. PREZES MA
. SPEC.
SPEC. 5 KIER. 3
1 GOSP. 7
MA
. SPEC. DYR WICE.DYR.
SPEC. 6
KIER. 4
8 WSP. GOSP. 2
Co decyduje, gdy rangi stanowisk są równe?
Spotkania towarzyskie i płeć
M
ŻCZYZNA 2
KOBIETA 1
GOSPODARZ
GOSPODYNI
KOBIETA 2
M
ŻCZYZNA 1
Spotkania towarzyskie i płeć
KOBIETA 1 KOBIETA 2
GOSPODARZ
GOSPODYNI
M
ŻCZYZNA 1
M
ŻCZYZNA 2
Model angielski i francuski zachowujÄ… zasady:
" Naprzemienności
" Prawej ręki
Okrągły stół i usadzanie naprzeminne
GOSPODARZ
1 2
3 4
5
6
Okrągły stół i osoby towarzyszące
GOSPODARZ
KOBIETA 2
KOBIETA 1
M
ŻCZYZNA 4
M
ŻCZYZNA 3
KOBIETA 5 KOBIETA 6
M
ŻCZYZNA 6
M
ŻCZYZNA 5
KOBIETA 4 KOBIETA 3
M
ŻCZYZNA 1
M
ŻCZYZNA 2
GOSPODYNI
Zasada naprzemiennego usadzania gości
Zasada naprzemiennego usadzania jest stosowana:
" W stosunku do pracowników jednej firmy (bez względu na płeć, ale według rangi)
" Kobiet i mężczyzna na spotkania towarzyskich i zawodowych, jeżeli uczestniczą w spotkaniu ze
swoimi partnerami (impreza firmowa)
Uwaga:
W przypadku przyjęć z udziałem partnerów stosuję się zasadę, że partnerzy są rozsadzani
(wystarczająco dużo czasu spędzają razem)
Ogólne zasady usadzania przy stole
1. Nie sadzamy obok siebie osób skonfliktowanych
2. Stosujemy zasadę prawej ręki z zasadą pierwszeństwa przechodzącą na partnerkę albo
partnera
3. TÅ‚umacze siedzÄ… po lewej stronie
4. Nie sadzamy gości na krańcach stołu
5. Przy dwóch stołach gospodarz siedzi przy jednym a gospodyni przy drugim
6. Stół honorowy jest frontem do całej sali w miejscu eksponowanym i  spokojnym:
Obsługa kelnerska
Przyjęcie towarzyskie z osobami towarzyszącymi:
" Obsługa zaczyna podawać począwszy od najważniejszej kobiety, a kolejne kobiety według
precedencji
" Ostatnią obsłużoną kobietą jest gospodyni
" Po gospodyni jest jako pierwszy obsłużony mężczyzna po jej prawej stronie i kolejni według
precedencji
Podczas przyjęć o charakterze zawodowym
" W pierwszej kolejności zostanie obsłużona osoba najważniejsza po gospodarzu (po jego prawej
ręce albo naprzeciwko)
" W dalszej kolejności obsługiwane są osoby według rangi
" Ostatni posiłek otrzymuje gospodarz
Wydarzenia  konferencja i prezydium
GOŚĆ
PREZES
KIEROWNIK DYREKTOR ProwadzÄ…cy
SPECJALNY
Prezydium i audytorium  wariant 1
12 10 8 6 4 2 1 3 5 7 9 11
24 22 20 18 16 14 13 15 17 19 21 23
Prezydium i audytorium  wariant 2
11 9 7 5 3 1 2 4 6 8
22 20 18 16 14 12 15 17 19 21
Podróże samochodem
2 SZOFER 3 WA
AÅšCICIEL
1 3 2 1
2 SZOFER
3
4
1
Pytania do zastanowienia
1. Kto pierwszy wchodzi do restauracji  kobieta czy mężczyzna?
2. Kto pierwszy idzie po schodach  kobieta czy mężczyzna?
3. Kto pierwszy wejdzie do pokoju  kobieta czy mężczyzna?
4. Kto pierwszy wchodzi i wychodzi z windy  kobieta czy mężczyzna?
Korespondencja tradycyjna
O czym pamiętamy pisząc list?
1. Format
2. Data i miejscowość
3. Adres nadawcy
4. Adres odbiorcy
5. Zwrot grzecznościowy na początek
6. Wcięcia i akapity
7. Zwrot grzecznościowy na zakończenie
8. Podpis
Warto pamiętać
" Listy oficjalne piszemy na jednej stronie kartki, każda nowa strona to nowa kartka
" Przy dużej liczbie stron  numerujemy strony
" W prywatnej korespondencji nie piszemy adresu odbiorcy  wystarczy ten na kopercie
" Przy listach prywatnych można napisać datę na końcu listu
" Ranga podpisów jest następująca
" Dwa podpisy  wyższą rangę ma ten po prawej stronie
" Przy trzech podpisach  najniższą rangę ma podpis środkowy
" Zwroty grzecznościowe piszemy odręcznie
Ubiór i ten, kto w nim się znajduje
Co wpływa na nasz wygląd?
1. Mowa ciała
2. Higiena osobista jako rzecz oczywista
" Zapach
" Oddech
" DÅ‚onie i paznokcie
" Fryzura
" Zarost
Dress code  czyli zasady ubioru
Typy ubiorów:
1. Business dress
" Business dress  czyli klasyczny strój nieformalny  dla mężczyzny garnitur i krawat,
natomiast dla kobiety kostium.
2. Business casual
" strój obowiązujący podczas mniej formalnych spotkań służbowych, na przykład podczas
podróży służbowej. Charakteryzuje się przede wszystkim swobodą, ale połączoną z
elegancjÄ…. CechÄ… charakterystycznÄ… tego stylu jest np. brak wymogu noszenia krawata,
dopuszczalny jest też sweter czy też koszulka polo. Stanowczo nie można natomiast
ubierać spodni typu jeans.
3. Casual
" mimo iż nazwa sugeruje, że jest to strój swobodny, nie oznacza absolutnie iż może on być
niestaranny. Strój taki możemy włożyć na nieformalne okazje, np. firmową imprezę
integracyjną. Za właściwie wtedy uznaje się włożenie np. koszulki polo i spodni typu
jeans.
Dress code  czyli zasady ubioru
Typy ubiorów c.d.:
4. Strój koktajlowy (półformalny)
" (semi-formal wears, fr. tenue d aprés) to okreÅ›lenie na strój poÅ›redni pomiÄ™dzy
formalnym a nieformalnym stylem ubioru. Można się spotkać również z nazwą semi-
formal wears. Dla mężczyzny strój taki to ciemny garnitur, jasna koszula i stonowany
krawat. Kobiecy strój koktajlowy to np. kostium ze spódnicą lub spodniami. Zwykle są to
ubrania z bardziej delikatnych tkanin i w bardziej intensywnych barwach niż stroje
nieformalne.
5. Strój wieczorowy (ściśle formalny)
" To strój wieczorowy, noszony na szczególnie ważne i uroczyste okazje. Strojem
wieczorowym dla mężczyzny jest w zależności od rangi uroczystości smoking albo frak.
Towarzysząca mu kobieta założy natomiast krótką suknię, suknię koktajlową albo
wieczorową, kostium wieczorowy albo długą suknię wieczorową (balową).
Warto wiedzieć
Jak zapinamy marynarki?
" Marynarka z trzema guzikami  środkowy i górny
" Marynarka z dwoma guzikami  tylko górny
" Marynarka dwurzędowa (6 guzików)  prawy dolny jest odpięty
" Marynarka zawsze jest zapięta  odpinamy ją gdy siadamy
Kiedy zdejmujemy marynarkÄ™?
" Nie zdejmujemy (zwłaszcza w otoczeniu Dam), chyba że:
" Osoba wyższa rangą to zaproponuje
Kiedy nosimy smoking?
" Nigdy przed 20.00
Typowe błędy
" Widoczna metka od garnituru na rękawie
" Prześwitująca garderoba damska
" Sandały + skarpetki
" Makijaż wagi ciężkiej
" Choinka (biżuteria)
" Brudne buty
" Długie rękawy marynarki
" Koszula z krótkim rękawem i marynarka garniturowa
" Krótkie rękawy koszuli
" Szelki + pasek
" Pasek innego koloru niż buty
" Złe zapięcie marynarki
Wybrane elementy protokołu
Wydarzenia
1. Przyjęcia na stojąco: lampka wina, cocktail party, recepcja, przyjęcie bufetowe, garden party.
Lampka wina
- skromne przyjęcie okolicznościowe (np. otwarcie wystawy, konferencja prasowa),
- może odbywać się o każdej porze dnia,
- trwa ok. 30 minut,
- napoje gorÄ…ce + wino, aperitify, soki,
- zakąski tylko zimne np. orzeszki, paluszki, migdały.
Cocktail party,
- przyjęcie w godzinach popołudniowych,
- trwa około 2 godziny i kończy się przed 20.00 (w zaproszeniu podaje się godz. rozpoczęcia i
zakończenia),
- goście obsługują się sami, kelnerzy obsługują bar i zbierają naczynia,
- podaje się głównie przekąski zimne i napoje.
Przyjęcie bufetowe lub recepcja - te same zasady co przy cocktail party, z tą różnicą, że podaje się
także kilka ciepłych dań do wyboru.
Wydarzenia
2. Przyjęcia na siedząco: bankiet, obiad, śniadanie (lunch).
Obiad
- uroczysta forma przyjęcia na siedząco.
- rozpoczyna się zwykle około godziny 20 00,
- trwa około 2,5 - 3 godziny,
- czekając na przybycie gości podaje się aperitif (ok.20 minut),
- jeśli w przyjęciu bierze udział więcej niż osiem osób, przed każdym z gości powinien się znalez
ć
kartonik z nazwiskiem,
- na obiedzie z dużą ilością gości, zwłaszcza przy kilku stołach, przed wejściem do sali powinien się
znalez
ć plan sali i stołów.
Åšniadanie
- z ang. lunch, ma formÄ™ podobnÄ… do obiadu.
- zaczyna się około godziny 13 00,
- trwa 2-2,5 godziny,
- menu skromniejsze, na ogół nie podaje się zupy.
Wydarzenia
2. Przyjęcia na siedząco: bankiet, obiad, śniadanie (lunch) c.d..
Bankiet
- zasady podobne jak na obiedzie, lecz organizowany dla dużej grupy osób, nawet kilkuset.
- do zaproszenia dołącza się zwykle plan sali z zaznaczeniem miejsca, które ma zająć zaproszony.
ZASADY:
- obowiązkiem gospodarza i gościa honorowego jest wygłoszenie toastu,
- należy zachować wszelkie zasady obowiązujące przy nakrywaniu stołu,
- na 6-8 gości przypada jeden kelner.
Zaproszenia
1. Zapraszamy w bezpośredniej rozmowie
2. Zaproszenie wydajemy co najmniej na 21 dni przed wydarzeniem
3. Na zaproszenie odpowiadamy tak szybko jak to możliwe
4. Treść zaproszenia:
1. Kto zaprasza
2. Z jakiej okazji
3. Kogo siÄ™ zaprasza
4. Czy zaprasza z osobÄ… towarzyszÄ…cÄ…
5. W jakiej formie jest spotkanie
6. Data wydarzenia
7. Miejsce wydarzenia
8. Strój obowiązujący
9. Prośba o informację zwrotną (dane kontaktowe)
Szyfr zaproszeń
R.S.V.P (repondes s il wous plait)
 prosi siÄ™ o odpowiedz

R.S.V.P. P.M.
 zaproszenie już było potwierdzone, a jest doręczone  dla pamięci
Regrets only, Regrets seulement, En ca d empechement
 w razie, gdy nie będziemy mogli skorzystać z zaproszenia
Savoir vivre  co jeszcze?
Savoir vivre to ciągła praca nad sobą
9. Uroczystości rodzinne
1. Filozofia savoir vivre
10. Podróże i wakacje
2. Mowa ciała i zmiana miejsca
11. W Kościele
3. Ubiór i wygląd
12. W szkole
" Elegancja
13. Savoir vivre na uczelni
" Kobieta
14. Savoir vivre dla dzieci
" Mężczyzna
15. W telewizji
" Moda
16. Kwiaty i prezenty
" Kolory
17. Papierosy, falki, cygara, tabaka
" Zależności pomiędzy strojem kobiety i mężczyzny
18. Testy i zagadki
" Dodatki dla mężczyzn
19. Wywiady
" Dodatki dla kobiet
20. Zwierzęta
" Okulary i etykieta
21. Savoir vivre za granicÄ…
" Perfumy dla kobiet
22. Emisja głosu - ważne!
" Perfumy dla meżczyzn
23. Zachowania naganne
" SÅ‚ownik tkanin
24. Szpital i sanatorium
4. Komunikacja
5. Precedencja
6. Wokół stołu
7. Wizyty i przyjęcia
8. Miejsca publiczne
KONIEC