ZOBOWI
ZANIA BILANSOWE I POZABILANSOWE PRZEDSI
BIORSTWA
Klasyfikując majątek jednostki gospodarczej, wg kryterium z
ródeł jego pochodzenia, mo\
na dokonać podziału na dwie
podstawowe grupy:
1. majątek własny, nazywany kapitałem (funduszem) własnym,
2. majątek obcy, określony jako kapitał (fundusz) obcy lub zobowiązania.
Kapitały własne  pochodzące ze z
ródeł zewnętrznych tj. wniesione przez udziałowców oraz te ze z
ródeł wewnętrznych (głównie
stanowiące równowartość wygospodarowanego zysku netto pozostawionego do dyspozycji przedsiębiorstwa).
Kapitały obce  stanowią z
ródło finansowania składników majątku będących wprawdzie własnością innych podmiotów i instytucji
(przedsiębiorstw, banków), ale znajdujących się w dyspozycji danej jednostki. Zostały one przekazane przedsiębiorstwu do
odpłatnego lub bezpłatnego u\
ytkowania w ściśle określonym przedziale czasowym. W określonym terminie jednostka jest
zobowiązana zwrócić obce składniki majątku lub ich równowartość właścicielom tego majątku. Z tego względu z
ródło pochodzenia
majątku obcego nazywa się zwykle zobowiązaniami.
Zobowiązania mogą mieć charakter:
 długoterminowy, których termin realizacji upływa po okresie dłu\
szym jeden rok od daty sporządzenia bilansu. Składają się na
nie zaciągnięte w banku lub u innych podmiotów gospodarczych kredyty, po\
yczki i inne zobowiązania (np. z tytułu leasingu) za
korzystanie z których spółka płaci określone wynagrodzenie (odsetki). Długoterminowe kapitały obce uzyskiwane są z dwóch
zasadniczych z
ródeł tj. emisji obligacji na rynku papierów wartościowych oraz z kredytów bankowych głównie o inwestycyjnym
charakterze;
 krótkoterminowy, z
ródła finansowania przedsiębiorstwa, których termin płatności jest krótszy ni\
jeden rok. Obejmują one takie
pozycje jak: kredyty bankowe, zobowiązania z tytułu dostaw materiałów, surowców i usług, zaliczki, zobowiązania z tytułu
podatków, ubezpieczeń i ceł, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń itp.
Zobowiązania przedsiębiorstwa powstają jako naturalne konsekwencje odroczenia pomiędzy momentem powstania
zobowiązań z tytułu ró\
nego rodzaju transakcji gospodarczych a momentem regulowania tych zobowiązań.
Zobowiązania występują zawsze w pasywach bilansu przedsiębiorstwa. Zobowiązania, których termin płatności nie minął
(oprócz kredytów i po\
yczek) stanowią darmowe z
ródło finansowania majątku spółki. Zobowiązania poterminowe tracą charakter
bezpłatnego z
ródła finansowania, gdy\
z tytułu opóz
nienia płatności wierzyciele mają prawo do naliczania odsetek za zwłokę.
Podstawowe grupy rodzajowe kapitałów obcych
KREDYTY BANKOWE
KAPITAA
Y
OBCE POśYCZKI
(ZOBOWI
ZANIA)
ZOBOWI
ZANIA
wobec publiczno- z tytułu
pozostałe
dostawców prawne wynajmu
Do zwykłych z
ródeł finansowania zalicza się tak\
e obligacje i leasing.
KREDYT stanowi kwotę pieniędzy przekazanych przez kredytodawcę (bank) kredytobiorcy na podstawie umowy cywilno-prawnej,
która przewiduje zwrot kredytu w ściśle określonym czasie i zapłacenie określonych odsetek stanowiących cenę kredytu. Kredyt ma
charakter po\
yczki, udzielanej przez bank na wniosek podmiotu, na określone, gospodarczo uzasadnione cele oraz na ustalony z góry
okres.
Kredyty na finansowanie przedsięwzięć związanych z działalnością gospodarczą dzielimy na:
 kredyty obrotowe, przeznaczone na bie\
ące potrzeby związane z prowadzoną przez przedsiębiorstwo działalnością gospodarczą,
 kredyty inwestycyjne, słu\
ą finansowaniu nakładów gospodarczych na stworzenie nowych lub powiększenie istniejących
środków trwałych.
Zale\
nie od okresu kredytowania wyró\
nia się kredyty:
 krótkoterminowe, z terminem spłaty do jednego roku,
 średnioterminowe, których okres kredytowania obejmuje 1 3 lat,
 długoterminowe, z terminem spłaty powy\
ej 3 lat.
Kredyty obrotowe mogą być udzielane jako kredyty krótkoterminowe (do 3 miesięcy) lub średnioterminowe (do 12
miesięcy).
Podmioty gospodarcze traktują kredyty obrotowe jako przejściową formę finansowania swej działalności. W zale\
ności od
sposobu uruchomienia kredytu obrotowego mo\
e on funkcjonować jako kredyt:
 na rachunku bie\
ącym (bankowym),
 na rachunku kredytowym.
Kredyt na rachunku bie\
ącym mo\
e być kredytem otwartym lub kredytem kasowym.
Kredyt otwarty (in blanco) jest odnawialnym kredytem krótkoterminowym o limitowanej wysokości. Na dobro rachunku
bie\
ącego bank zapisuje wpływy jednostki gospodarczej, a w jego cię\
ar  wydatki. Kredyt otwarty jest kredytem odnawialnym tzn.
po spłacie mo\
e być udzielany ponownie. Korzystanie z tego kredytu jest korzystne dla podmiotów gospodarczych, pozwala na
elastyczne kredytowani zale\
nie od ich sytuacji płatniczej. Podmioty oszczędzają te\
na odsetkach płaconych od tego kredytu, gdy\

wpływy na rachunek zmniejszają ich zadłu\
enie.
Kredyt kasowy określony jako kredyt płatniczy lub przejściowy, upowa\
nia kredytobiorcę do pobrania z rachunku bie\
ącego
kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku. Kredyt jest udzielany w razie chwilowego braku gotówki w kasie na okres od kilku
do kilkunastu dni i spłacany z najbli\
szych wpływów na rachunek bie\
ący kredytobiorcy. Kredyt płatniczy jest nieodnawialny, gdy\

jego spłata nie powoduje mo\
liwości ponownego wykorzystania.
Kredyt na rachunku kredytowym mo\
e zostać udzielony jako:
 kredyt docelowy  udzielany na finansowanie jednej określonej transakcji będący kredytem nieodnawialnym;
 kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań  udzielany na okres kilku miesięcy w razie krótkotrwałych trudności płatniczych
wywołanych przejściowym wzrostem stanu zobowiązań, zakłóceniami w sprzeda\
y itp., jest kredytem jednorazowym
nieodnawialnym;
 kredyt kasowy  udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie;
 linia kredytowa  stanowi kredyt finansujący w okresie obowiązywania umowy wiele transakcji, których przedmiotem są
sukcesywne i powtarzalne dostawy towarów czy świadczone na rzecz kredytobiorcy usługi do wysokości określonego w umowie
limitu kredytowego; linia kredytowa jest udzielana bez określenia w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania
kredytu w postaci transz i mo\
e mieć charakter kredytu odnawialnego bądz
nieodnawialnego;
 kredyt sezonowy  na finansowanie potrzeb w związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych
spowodowanych specyfiką produkcji lub świadczonych usług. Jest to kredyt nieodnawialny, udzielany maksymalnie na okres
dwóch lat.
Koszt kredytu obrotowego stanowi stopa procentowa pobierana przez bank, która zale\
y od ogólnego poziomu stóp
procentowych w danym okresie oraz poziomu ryzyka związanego z danym kredytobiorcą.
Kredyty inwestycyjne są udzielane na przedsięwzięcia zmierzające do odtwarzania, modernizacji i zwiększania majątku
trwałego. Kredyty inwestycyjne są kredytami długoterminowymi. Mogą być przeznaczone na finansowanie inwestycji polegających
na:
 zakupie maszyn, nieruchomości, środków transportu  inwestycje materialne,
 zakupie wartości niematerialnych (patenty, licencje),
 zakupie wartości finansowych (udziałów lub akcji w spółce).
Uzyskanie kredytu inwestycyjnego wią\
e się z dokonana uprzednio przez bank staranną analizą zdolności przedsiębiorstwa
do obsługi zadłu\
enia w przyszłości. Ekonomiczne zabezpieczenie kredytu stanowią zyski i amortyzacja przedsiębiorstwa.
Niejednokrotnie banki godzą się na ustalenie karencji w spłacie kredytu inwestycyjnego. Maksymalny okres karencji nie mo\
e być
dłu\
szy ni\
planowany termin osiągnięcia zdolności produkcyjnej.
POśYCZKI mają podobny charakter jak kredyty, po\
yczki udzielane są na ogół przez inne ni\
bank podmioty (osoby
fizyczne lub prawne). Po\
yczkobiorca nie musi określać przeznaczenia środków finansowych. Dla banku udzielenie po\
yczek wią\
e
się z większym ryzykiem ni\
udzielenie kredytu, gdy\
nie mo\
na przewidzieć efektywności planowanego przedsięwzięcia, a więc
tak\
e zdolności po\
yczkobiorcy do spłaty zobowiązania.
LEASING  jest formą upowa\
nienia udzielonego przez właściciela składników majątkowych do ich u\
ytkowania w ściśle
określonym czasie w zamian za określone opłaty okresowe.
W praktyce wyró\
nia się dwa rodzaje umów leasingowych:
 leasing finansowy (kapitałowy, inwestycyjny),
 leasing operacyjny.
Leasing finansowy  polega na przekazaniu przez leasingodawcę u\
ytkownikowi dobra inwestycyjnego do u\
ytkowania z
zagwarantowaniem mu prawa zakupu tego dobra po okresie trwania umowy.
Leasing operacyjny  polega na przekazaniu przez leasingodawcę do u\
ytkowania środka trwałego na czas oznaczony bez
udzielania gwarancji zakupu po upływie okresu leasingu. Obejmuje on spłatę części wartości leasingowego obiektu wraz z odsetkami
W leasingu pośrednim bank zawiera z leasingobiorcą umowę, w której leasingobiorca zobowiązuje się do spłaty kredytu
leasingowego w ratach obejmujących cenę środka trwałego i odsetki od kredytu. Jest to umowa bardzo korzystna dla leasingobiorcy,
gdy\
kredyt opłaca się z przyszłych zysków, a opłaty leasingowe obcią\
ają koszty.
Leasing mo\
e być szczególnie atrakcyjną formą finansowania działalności inwestycyjnej w przedsiębiorstwach, które mają
trudności z uzyskaniem kredytów lub po\
yczek.
OBLIGACJA  według ustawy o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. jest papierem wartościowym emitowanym w serii,
w którym wystawca (emitent) stwierdza, \
e jest dłu\
nikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się do zwrotu
nabywcy określonej sumy pienię\
nej w ustalonym terminie oraz do zapłacenia odsetek, liczonych w stosunku do tej sumy. Niekiedy
dokument ten mo\
e zawierać zobowiązanie emitenta do pewnych dodatkowych świadczeń na rzecz nabywcy.
Świadczenie wynikające z obligacji mo\
e mieć tak\
e charakter niepienię\
ny. Mo\
e ono polegać na realizacji przyznanego
obligatariuszowi:
1. prawa do udziałów w przyszłych zyskach emitenta,
2. prawa do zamiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem tych obligacji, tzw. obligacje zmienne,
3. prawa pierwszeństwa do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki będącej emitentem tych obligacji, tzw. obligacje z
prawem pierwszeństwa.
Dla emitenta obligacje są wygodnym narzędziem zaciągania po\
yczki. Jest to po\
yczka na okres dłu\
szy ni\
jeden rok.
Zbywając je wielu subskrybentom emitent mo\
e uzyskać tak du\
e sumy, jakich nie są skłonne po\
yczać banki. Obligacje podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą, emitowane w celu zebrania kapitału niezbędnego do sfinansowania rozwoju, modernizacji
lub restrukturyzacji przedsiębiorstwa.
Ze względu na sposób oprocentowania mo\
na wyró\
nić obligacje: o stałym oprocentowaniu, o zmiennym oprocentowaniu
oraz indeksowane.
1. Obligacje o stałym oprocentowaniu przynoszą ich właścicielom równa oprocentowanie w odpowiednich okresach czasu (np.
rocznych przez cały ten okres, a\
do ich wykupienia przez emitenta;
2. Obligacje o zmiennym oprocentowaniu są w sposób zró\
nicowany dla poszczególnych okresów ich wykupienia przez emitenta;
3. Cechą charakterystyczną obligacji indeksowanych jest to, i\
stopa oprocentowania jest aktualizowana w stosunku do stopy
inflacji w danym okresie czasu. Obligacje tego typu stanowią zatem szczególny przypadek obligacji o zmiennym
oprocentowaniu, wyró\
niający się tym, i\
ostateczna wysokość tego oprocentowania jest  w momencie emisji obligacji 
niewiadoma. Wysokość tego oprocentowania mo\
e być wyznaczona tylko prze wskazanie zasady i sposobu jego wyliczania.
Wynikające z obligacji wierzytelności mogą być zabezpieczone całkowicie lub częściowo albo nie zabezpieczone.
Zabezpieczenie całkowite obejmuje wartość nominalną emitowanych obligacji (tzw. wartość inkorporowaną) wraz z sumą nale\
nego
oprocentowania, częściowe  odpowiednią część tej kwoty.
Wartość zamierzonych emisji obligacji nie mo\
e być nieograniczona, lecz musi się zawierać w pewnych granicach.
Mianowicie nie mogą przekroczyć 50 % funduszu statutowego (funduszu zało\
ycielskiego) lub kapitału zakładowego, albo funduszu
własnego nie obcią\
onego zobowiązaniami.
Obligacja stanowi formy zaciągania po\
yczki u wielu wierzycieli, niejednokrotnie na okres dłu\
szy ni\
okres kredytów
inwestycyjnych udzielanych przez banki. Nabywcami obligacji mogą być inwestorzy dysponujący nie tylko długoterminowymi ale
tak\
e krótkoterminowymi kapitałami, gdy\
w warunkach rozwiniętego rynku papierów wartościowych istnieje mo\
liwość wycofania
lokaty przez sprzeda\
obligacji innej osobie. Zwrot po\
yczki zaciągniętej przy sprzeda\
y obligacji nazywa się wykupem.
Zobowiązania krótkoterminowe według ich wymagalności dzieli się na :
 zobowiązania stale wymagalne, które są odnawialne. Wynikają one z dokonywanych zakupów i sprzeda\
y, a termin ich płatności
określają dokonywane transakcje bie\
ące. Głównie nale\
ą do nich zobowiązania z tytułu dostaw i usług;
 zobowiązania wymagalne okresowo, których wymagalność spłaty jest okresowa i z góry zaplanowana np. spłata kredytu,
zobowiązania z tytułu wynagrodzeń, zobowiązania podatkowe itp. Zobowiązania te mogą mieć charakter zobowiązań
odraczalnych i nieodraczalnych.
ZOBOWI
ZANIA WOBEC DOSTAWCÓW
Kredyt kupiecki stanowi z
ródło finansowania majątku powstające w momencie odroczenia płatności za dostawy surowców,
materiałów, paliw, energii, usług obcych przez wierzycieli przedsiębiorstw. Kredyt kupiecki ma przewagę nad innymi z
ródłami
finansowania:
1. Jest dostępny dla zdecydowanej większości nabywców, którzy dokonują zakupów względnie regularnie i są znani dostawcom;
2. Kredyt handlowy udzielany jest zwykle na rachunku otwartym i nie wymaga wyjątkowego zabezpieczenia, zale\
ny jest od
zwyczajów kupieckich i warunków rynkowych.
Wyró\
niamy dwa rodzaje kredytu kupieckiego:
1. Kredyt bezpłatny  ma miejsce, gdy cena na zakupione materiały, surowce czy usługi jest stała niezale\
nie od terminu płatności;
2. Kredyt oprocentowany  gdy wraz z wydłu\
eniem terminu płatności zmienne są odsetki lub gdy od terminu płatności zale\
ą
tzw. opusty.
Zasadniczym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się zobowiązań wobec dostawców są warunki, na jakich
dokonywane są zakupy (zakup gotówkowy lub kredytowy). Nabywanie od dostawców dóbr i usług wyłącznie za gotówkę oznacza,
\
e przedsiębiorstwo nie wykorzystuje zobowiązań wobec dostawców jako z
ródła finansowania składników majątku. Zakupy
dokonywane na warunkach kredytowych stwarzają dodatkowe z
ródło finansowania, ale z reguły wią\
e się to z koniecznością
ponoszenia dodatkowych kosztów. Występując w roli odbiorcy, przedsiębiorstwo musi rozwa\
yć, czy bardziej opłacalne jest
nabywanie wyrobów i usług na warunkach kredytowych, dzięki czemu korzysta z dodatkowego z
ródła finansowania (ale traci
uprawnienia na opusty), czy te\
nabywanie za gotówkę wg ni\
szych cen, co łączy się z koniecznością sięgnięcia do alternatywnych
z
ródeł finansowania (np. zaciągnięcie kredytu).
ZOBOWI
ZANIA WOBEC PRACOWNIKÓW
Zobowiązania wobec pracowników obejmują najczęściej wynagrodzenia  wypłacana pracownikom z pewnym opóz
nieniem  za
okres sprawozdawczy, a tak\
e wynagrodzenia nie podjęte w terminie.
Zobowiązania te powstają na skutek istniejącego systemu regulowania wynagrodzeń za pracę, który charakteryzuje się tym, \
e
najczęściej wynagrodzenia wypłacane są okresowo, podczas gdy pracownicy świadczą pracę na rzecz pracodawcy w sposób ciągły.
Wielkość zobowiązań wobec pracowników uzale\
niona jest zatem od udziału kosztów pracy w kosztach wytwarzania danego
przedsiębiorstwa oraz od częstotliwości wypłat. im wy\
szy udział kosztów wynagrodzeń w kosztach produkcji oraz im dłu\
szy okres
pomiędzy wypłatami, tym wy\
szy udział zobowiązań wobec pracowników w strukturze z
ródeł finansowania przedsiębiorstwa. w
przedsiębiorstwach, w których udział wynagrodzeń w kosztach produkcji będzie ni\
szy równie\
zobowiązania wobec pracowników
będą stanowić mniejszy ułamek struktury bilansu przy pozostałych czynnikach niezmienionych.
Zobowiązania wobec pracowników stanowią szczególnie korzystne z
ródło finansowania przedsiębiorstw, gdy\
w
odró\
nieniu od innych form finansowania, jest to z
ródło całkowicie dar (bezpłatne). Zobowiązania z tego tytułu nie są bowiem z
reguły oprocentowane.
ZOBOWI
ZANIA PUBLICZNO-PRAWNE
Do zobowiązań publiczno-prawnych zaliczamy przede wszystkim naliczone, lecz jeszcze nie zapłacone podatki (dochody od
towarów i usług  VAT, od nieruchomości itp.), opłaty, cła i obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, w odniesieniu do
których obowiązują przepisy o zobowiązaniach podatkowych i zrównanych z nimi płatności. Są to zobowiązania wobec Skarbu
Państwa, jednostek administracji terenowej, urzędów celnych, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Przedsiębiorstwo jest podmiotem gospodarczym, który w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pienię\
nych
jest zobowiązany do płacenia ró\
nego rodzaju podatków, wynikających z odpowiednich uregulowań prawnych.
Pod pojęciem podatku rozumie się podstawowe świadczenia pienię\
ne na rzecz państwa o charakterze przymusowym,
powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, pobierane na podstawie przepisów prawnych określających warunki, wysokość oraz
terminy płatności tych świadczeń.
Wyró\
niamy trzy podstawowe grupy podatków płaconych przez przedsiębiorstwo:
 podatek od towarów i usług (VAT),
 podatki kosztowe,
 podatek dochodowy.
Podatek od towarów i usług (VAT)  regulowany ustawą o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym z dnia 8 stycznia
1993 r. Przedsiębiorstwa, jako jednostki gospodarcze produkujące wyroby i usługi lub dokonujące obrotu towarami podlegającymi
opodatkowaniu podatkiem VAT mogą odliczać podatek naliczony przy zakupach od podatku nale\
nego policzonego przy sprzeda\
y
(za podstawę opodatkowania przyjmuje się wartość netto sprzedawanego towaru). w wyniku czego otrzymuje się kwotę podatku, jaką
przedsiębiorstwo jest zobowiązane odprowadzić do Urzędu Skarbowego.
Przy podatku VAT stosowane są trzy stawki podatkowe:
a) stawka podstawowa  22%; stosowana dla większości wyrobów, towarów i usług,
b) stawka ulgowa  7%; dla niektórych towarów i materiałów związanych z gospodarką rolną i leśną, ochroną zdrowia,
pzreznaczonych dla dzieci, od materiałów budowlanych itp.,
c) stawka preferencyjna  0%; stosowana przy eksporcie towarów i usług.
Podatki kosztowe
Obejmują grupę podatków, którą przedsiębiorstwo zgodnie z obowiązującymi przepisami mo\
e zaliczyć do kosztów swojej
działalności, zaliczamy tutaj:
 podatki od nieruchomości,
 podatki od środków transportowych,
 podatek akcyzowy,
 cło,
 podatek importowy.
Podatek od nieruchomości jest podatkiem majątkowym, uregulowanym przepisami Ustawy z 12 stycznia 1999 r. o podatkach i
opłatach lokalnych. Przedmiotem opodatkowania są posiadane budynki, budowle, grunty, czyli związane z prowadzoną działalnością
gospodarczą. Obowiązek płacenia podatku od nieruchomości wynika bezpośrednio z faktu posiadania lub wieczystego u\
ytkowania
nieruchomości. Podstawa opodatkowania podatkiem od nieruchomości zale\
y od przedmiotu opodatkowania. Stawki są corocznie
określane przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia.
Podatek od środków transportowych  regulowany równie\
ustawą o podatku i opłatach lokalnych. Opodatkowaniu tym podatkiem
podlegają pojazdy samochodowe, ciągniki, przyczepy itp. Maksymalne stawki podatku od środków transportowych, podobnie jak
w przypadku podatku od nieruchomości są określane przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia.
Podatek akcyzowy (akcyza) ma charakter uzupełniający w odniesieniu do podatku od towarów i usług. Obowiązek uiszczania
podatku akcyzowego został nało\
ony na te podmioty, które produkują lub importują wyroby akcyzowe. Stanowi on formę
selektywnego podatku pośredniego, obcią\
ającego wybrane artykuły konsumpcyjne, najczęściej towary o charakterze monopolowym
oraz wyroby luksusowe, m.in.: napoje alkoholowe, samochody, paliwa i oleje silnikowe itp. Podstawę opodatkowania podatkiem
akcyzowym stanowi obrót wyrobami akcyzowymi.
Przedsiębiorstwo prowadzące działalność związaną z eksportem lub importem towarów podlegają opodatkowaniu z tytułu
ceł oraz podatku importowego. W Polsce przedmiotem cła jest import materiałów, towarów, a tak\
e środków trwałych. Cło oblicza
się od tzw. wartości celnej zakupionych za granicą dóbr wraz z kosztami transportu. Wysokość nale\
nego cła określa się przez
pomno\
enie właściwej stawki celnej przez wartość celną.
Podatek importowy  regulowany ustawą z dnia 25 listopada 1993 r., obowiązuje od 1 stycznia 1994 r. Przedmiotem opodatkowania
podatkiem importowym są towary sprowadzane lub nadsyłane z zagranicy, niezale\
nie od tego w jaki sposób zostały sprowadzone w
polski obszar celny. Podstawę opodatkowania podatkiem importowym stanowi wartość celna towaru powiększona o nale\
na cło.
Stawka podatku celnego wynosi 5% podstawy opodatkowania.
ZOBOWI
ZANIA WOBEC INNYCH INSTYTUCJI SEKTORA FINANSOWEGO
Zobowiązania te obejmują: składki na ubezpieczenia społeczne ZUS, składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych. Znaczącą pozycję maja tu zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek
emerytalnych.
Podobnie jak w przypadku omówionych wy\
ej rodzajów zobowiązań tak\
e i w tym przypadku o ich poziomie decyduje
wielkość obcią\
eń oraz terminy ich płatności.
W przedsiębiorstwie roczne zamknięcie rachunkowe składa się obok bilansu i rachunku wyników tak\
e z informacji
dodatkowej (załącznika). Pozostaje ona w bezpośrednim związku z bilansem oraz rachunkiem zysków i strat, poniewa\
zawiera
wa\
ne informacje dla zewnętrznego adresata bilansu, które z powodów systemowo-bilansowych nie są lub nie mogą być wykazane w
bilansie. W informacji dodatkowej zamieszcza się dane i wiadomości nie w bilansie i rachunku zysków i strat, istotne dla rzetelnego i
wiarygodnego sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące działalności finansowej przedsiębiorstwa oraz rentowności danej
jednostki gospodarczej.
Informacja dodatkowa, o której mowa w art. 45 ust. 2 pkt 3 Ustawy o rachunkowości, powinna obejmować w szczególności
m.in.:
1. zobowiązania wobec bud\
etu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego z tytułu uzyskania prawa własności budynków i
budowli,
2. podział zobowiązań według pozycji bilansu o pozostałym na dzień bilansowy, przewidywanym umową okresie spłaty:
a) do 1 roku,
b) od 1 do 5 lat,
c) ponad lat
3. wykaz grup zobowiązań zabezpieczonych na majątku jednostki (ze wskazaniem rodzaju) np. hipoteka,
4. zobowiązanie wekslowe, w tym równie\
udzielone przez jednostkę gwarantuje i poręczenia, tak\
e wekslowe np. akredytywa,
5. przyszłe zobowiązania z tytułu podatku dochodowego np. odroczenia,
6. informacje o wspólnych przedsięwzięciach, które podlegają konsolidacji metodą pełną lub praw własności, w tym:
a) zobowiązaniach zaciągniętych na potrzeby przedsięwzięcia lub zakup u\
ywanych rzeczowych składników majątku trwałego
np. leasing,
b) części zobowiązań wspólnie zaciągniętych,
7. transakcjach ze spółkami powiązanymi kapitałowa, a które nie są objęte skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym.
Zobowiązania warunkowe, jak sama nazwa mówi, to takie zobowiązania, które mogą być wymagalne, tylko wówczas, gdy
zaistnieją pewne, ściśle określone warunki.
Do zobowiązań takich mo\
na zaliczyć zobowiązania z tytułu dyskonta weksli, udzielonych
gwarancji, poręczeń, zastawów i kaucji.
HIPOTEKA  następnym sposobem całkowitego zabezpieczenia jest ustanowienie hipoteki (zwykłej lub kaucyjnej), czyli
ograniczonego prawa rzeczowego, zabezpieczającego oznaczoną wierzytelność, na mocy którego wierzyciel mo\
e dochodzić
zaspokojenia swych roszczeń z nieruchomości, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi jej właściciela. Przedmiotem
hipoteki mogą być: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz
inna wierzytelność zabezpieczona hipoteką. Hipoteka kaucyjna, w odró\
nieniu od zwykłej zabezpiecza wierzytelność o nieustalonej
wysokości np. w przypadku obligacji o zmiennym oprocentowaniu. Do ustanowienia hipoteki wystarcza oświadczenie woli
właściciela nieruchomości oraz odpowiedni wpis w księdze wieczystej określający rodzaj wierzytelności wynikającej z obligacji.
WEKSEL spełnia przede wszystkim funkcję kredytową, pozwalającą uzyskać za pomocą weksla zarówno kredyt towarowy
(kupiecki) jak i bankowy.
Uzyskanie kredytu kupieckiego za pomocą weksla polega na odroczeniu w czasie terminu płatności świadczenia
pienię\
nego. Wystawca weksla, otrzymując od kontrahenta świadczenie wzajemne, wręcza mu jednocześnie dokument wekslowy.
Weksel staje się wówczas narzędziem kredytu towarowego udzielonego sobie przez podmioty gospodarcze.
Za pomocą weksla mo\
na tak\
e uzyskać kredyt bankowy. Mo\
e on przybierać postać kredytu dyskontowego,
akceptowanego lub tradycyjnego. Poprzez dyskonto weksli bank wypłaca wierzycielowi przed terminem płatności sumę wekslową,
udzielając mu tym samym kredytu, ale jednocześnie stając się wierzycielem wekslowym na skutek przeniesienia praw z weksla na
bank.
Kredyt akceptacyjny polega na zobowiązaniu się banku do przyjęcia weksla trasowanego (akceptu weksla), przez co staje się
on głównym dłu\
nikiem wekslowym, zmieniając tym samym sytuację finansową wystawcy weksla, którego kontrahent uzyskuje
dzięki temu gwarancję zwrotu nale\
ności przysługującej mu z tytułu kredytu towarowego.
Funkcja płatnicza weksla polega na mo\
liwości regulowania za pomocą weksla zobowiązań pienię\
nych przez wręczenie
weksla zamiast zapłaty.
Funkcje realizowane przez weksel:
 pozwala na zawiązanie jego pośrednikiem transakcji gospodarczych bez potrzeby zu\
ywania środków własnych pienię\
nych,
 słu\
y dokonaniu rozliczeń wekslowych między uczestnikami obrotu,
 umo\
liwia uzyskanie niskoprocentowego kredytu bankowego ze względu na preferencyjną stopę dyskontową.
AKREDYTYWA  polega na postawieniu przez bank  w cię\
ar rachunku klienta  do dyspozycji osoby trzeciej
określonych środków pienię\
nych dla zabezpieczenia jej nale\
ności z tytułu mających nastąpić w przyszłości dostaw, robót i usług.
Podstawą akredytywy jest umowa klienta z bankiem, będąca rodzajem odpłatnej umowy zlecenia.
Zobowiązań warunkowych nie umieszcza się w bilansie, gdy\
ró\
nią się one w znaczący sposób tym, od zwykłych
zobowiązań bilansowych, \
e często nie jest znany dokładny termin lub kwota jaka trzeba będzie zapłacić i czy w ogóle będą one
egzekwowane. Ró\
nica równie\
polega na tym, \
e w odró\
nieniu od zawartych w bilansie zobowiązań związanych z dostarczaniem
materiałów, towarów, świadczeniem usług, wypłatą wynagrodzeń, podatków itd., zobowiązania pozabilansowe nie są z
ródłem taniego
finansowania działalności przedsiębiorstwa. Są to zobowiązania, które mogą, ale nie muszą być w przyszłości egzekwowane i nie
dają one \
adnych wymiernych korzyści.
Jednak kodeks handlowy (art. 422) narzuca obowiązek wykazania ,,w dodatku do bilansu poręczeń, gwarancji, zastawów i
kaucji z wydzieleniem sumy ka\
dego rodzaju . Oznacza to, \
e nale\
y wykazać wszystkie zobowiązania wynikające z dyskontowania
weksli, z poręczeń. Intencją prawodawcy jest zapoznanie adresata bilansu, przy pomocy tego przepisu, z istniejącymi lub gro\
ącymi
zobowiązaniami, wykazanymi jako zobowiązania warunkowe oraz przekazanie ,,siły zagro\
enia tego rodzaju zobowiązań.
Załącznik budowany jest na podobnej zasadzie jak bilans. Jego tak\
e dotyczy wymóg przestrzegania zasad prawidłowej
księgowości i przekazywanie faktycznego obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej przedsiębiorstwa.
 W przedsiębiorstwach mogą występować ró\
ne zobowiązania pozabilansowe, będą one zale\
ały od sytuacji danego
podmiotu gospodarczego. Na przykład firma, która zaciągnęła kredyt mo\
e mieć zobowiązania pozabilansowe z tytułu hipoteki pod
maszyny czy budynki jako zabezpieczenie dla kredytodawcy. Inny przykład, to udzielenie poręczenia (gwarancji) wypłacalności innej
firmie ubiegającej się o kredyt w banku lub innym przedsiębiorstwie. Jeszcze innym przykładem mo\
e być wpłacenie kaucji za
wypo\
yczone np. maszyny czy urządzenia, jako gwarancji zwrócenia ich w nienaruszonym stanie.
Wy\
ej wymienione zobowiązania warunkowe nale\
ą do dosyć powszechnie występujących w przedsiębiorstwach, rzadziej
spotykanymi obecnie są natomiast zobowiązania z tytułu dyskonta weksli.
Zobowiązania pozabilansowe, jak poręczenia czy gwarancje udzielane innym firmom są generalnie ryzykowne i nie
przynoszą bezpośrednio wymiernych dochodów. Dlatego, takich gwarancji udziela się przedsiębiorstwom dobrze znanym, zaufanym i
co do których jest się pewnym dobrej sytuacji finansowej, poniewa\
w razie niewypłacalności tej firmy, podmiot udzielający
poręczenia będzie musiał pokryć zobowiązania kredytowe tamtej firmy. Udzielanie gwarancji wią\
e się tak\
e z pewnymi
korzyściami. Nale\
ą do nich takie korzyści, jak potwierdzenie i utrwalenie dobrych stosunków pomiędzy firmami oraz pogłębienie
współpracy, co często przynosi w przyszłości du\
e korzyści. Mo\
na więc powiedzieć, \
e udzielane gwarancje są pewnego rodzaju
inwestycją, która mo\
e nic nie kosztować a przynieść du\
e korzyści.
Bibliografia:
FINANSE PRZEDSI
BIORSTW Autor: Stephen A. Ross, Randolph W. Westerfield, Bradford D. Jordan