Formuła telewizji publicznej w Polsce

- działalność informacyjno-publicystyczna.



Dynamiczne zmiany życia politycznego i gospodarczego w Polsce, wpłynęły
znacząco na obecny kształt i rolę telewizji publicznej na rynku mediów. Przez
wiele lat telewizja państwowa, jako monopolista i narzędzie w ręku władzy,
pełniła dominującą i jedyną opcję wpływającą na opinię społeczną. Z chwilą
zmian politycznych i otwarcia Polski na ład istniejący w świecie mediów,
nastąpił dynamiczny rozwój i jej przeobrażenie. W ostatnim czasie wprowadzono,
bądź zmieniono wiele aktów prawnych i rozporządzeń dotyczących zasad
funkcjonowania telewizji w życiu społecznym.
W celu uniezależnienia telewizji od opcji politycznych powstała Krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji. W związku z pojawieniem się na rynku innych
niepublicznych organizacji telewizyjnych, doszło do konieczności stałego
reformowania zasad ich funkcjonowania. Przełom 1996
97 zdominowały decyzje
kończące proces koncesyjny, który sfinalizował okres kształtowania rynku
niepublicznych nadawców telewizyjnych i radiowych. W dziedzinie telewizji
oznaczało to istnienie kilku sieci ponadregionalnych, które zgodnie z zapisami
koncesyjnymi będą mogły utworzyć sieć sfederowaną.
Wydane w latach 90-tych liczne zmiany przepisów o radiofonii i telewizji oraz
rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dotyczyły zwłaszcza
uporządkowania problemów finansowych, przedstawiania w programach telewizji
publicznej stanowisk partii politycznych, związków zawodowych i związków
pracodawców. Wydano rozporządzenia w sprawie zakazu sponsorowania określonych
audycji i określonych sposobów sponsorowania oraz zasad działalności
reklamowej. Równocześnie wzięto pod uwagę ochronę wolności i niezależności
nadawców przy jednoczesnej trosce o to by nadużywanie wolności nie stało się
przyczyną procesów szkodliwych społecznie. Szczególne trudne było tworzenie
warunków dla działania mechanizmów rynkowych, a jednocześnie korygowanie
skutków ich działania z dostosowaniem do unormowań międzynarodowych.
Obecnie telewizję publiczną tworzy spółka Telewizja Polska S.A. zawiązana w
celu tworzenia i rozpowszechniania ogólnokrajowych programów I, II i TV Polonia
oraz regionalnych programów telewizji. Jako spółka akcyjna rozpoczęła
działalność 1 stycznia 1994. Powstała na podstawie ustawy z 29.12.1992 w wyniku
przekształcenia działającej od 1952r. Telewizji Państwowej Komitetu ds. Radia i
Telewizji. Mimo iż wywodzi się ona z monopolistycznej telewizji państwowej
zmieniły się zasady jej działania na rynku mediów, w związku z istniejącymi
uregulowaniami prawnymi i zasadami konkurencyjności. Jest jedynym ogólnopolskim
nadawcą publicznym mającym spełnić trzy podstawowe zadania: dostarczać
informacji, upowszechniać wiedzę i zapewniać rozrywkę. Audycje zrealizowane w
kraju stanowią 68,5% emisji. Finansowane są z opłat abonamentowych, reklam oraz
sprzedaży usług i licencji programowych. Wśród wielu gatunków programowych na
szczególną rolę TVP S.A. złożyły się programy informacyjne, transmisje z Sejmu
i Senatu, transmisje z ważnych wydarzeń i programy publicystyczne. Artykuł 21
ustawy o radiofonii i telewizji i dokument programowy �Misja TVP S.A." stawia
przed tą instytucją szczególne zadania w zakresie realizacji polityki
informacyjnej. Programy te z dbałością odnosić się mają do postaw
światopoglądowych i konwencji obyczajowych, w tym także kulturowych i
narodowych. Wszelkie opinie i oceny na tematy społeczne i polityczne powinny
być podawane ze wskazaniem ich źródła oraz zachowania zasady równowagi w
prezentowaniu zróżnicowanych stanowisk i poglądów. Istotnym jest by jako
instytucja nie zajmować własnego stanowiska ani formułować i nie wyrażać
własnych poglądów w sprawach politycznych i w sprawach będących przedmiotem
debat publicznych.
Obecny stan wyposażenia technicznego odpowiadający standardom Europejskim
pozwala na bezpośrednie i szybkie transmisje z wydarzeń w terenie. Według
danych z Internetu baza transmisyjna TVP S.A. dysponuje pięcioma nowoczesnymi
wozami, wozem cyfrowym - 10 kamerowym, a wszystkie oddziały terenowe posiadają
własne wozy transmisyjne i łączowe. Teleinformatyczna sieć strukturalna TVP
S.A., która obejmuje wszystkie główne obiekty w Warszawie i oddziały terenowe
dysponuje łączem do ogólnoświatowej sieci Internet, co umożliwia korzystanie z
usług typu WWW i poczty elektronicznej. Zastosowane zostały nowoczesne, szybkie
technologie sieciowe (światłowodowa sieć szkieletowa). Rozbudowa sieci umożliwi
przesyłanie telewizyjnych sygnałów cyfrowych pomiędzy studiami, zespołami
postprodukcyjnymi i zespołami grafiki komputerowej (technologie typu ATM lub
Fiber Channel). Rozbudowywane są sieciowe systemy dziennikarskie typu news
room. Sieci teleinformatyczne w oddziałach terenowych połączone zostały łączami
telekomunikacyjnymi (Frame Relay) z siecią w Warszawie.
Zatrudnieni pracownicy nie mogą uprawiać agitacji czy propagandy politycznej.
Tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, mogą we własnym imieniu zajmować
stanowisko w sprawach społecznych i politycznych. Powinni oni przestrzegać
zasad etyki zawodowej kierując się wrażliwością na potrzeby odbiorców,
dochodzić pełnej prawdy i służyć realizacji prawa społeczeństwa do jej
poznania. Według założeń TVP S.A. w każdym ze swoich programów ogólnokrajowych
przeznacza średnio co najmniej 15% czasu antenowego na gatunki informacyjno
publicystyczne. Zatrudnia ona blisko 600 dziennikarzy (dane na dzień
01.01.1997). Dziennikarze ci zostali wyposażeni w potężny instrument obronny,
którym jest prawo do krytyki i satyry z zastrzeżeniem, że działać będą zgodnie
z zasadami rzetelności staranności i prawdy. Obowiązujące prawo prasowe, ustawa
o radiofonii i telewizji (np.: art. 3,18) wraz z innymi aktami prawnymi (Kodeks
Cywilny, Kodeks Karny), regulują kwestie odpowiedzialności prawnej
dziennikarzy. Zgodnie z terminologią ustawową naruszenie prawa spowodowane
opublikowaniem materiału drukowanego lub emitowanego dotyczy najczęściej ludzi
i ich problemów czyli naruszania dóbr osobistych, najczęściej danych prywatnej
sfery życia nie wiążących się bezpośrednio z działalnością publiczną danej
osoby. Nie wolno wypowiadać opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym
przed wydaniem orzeczenia lub publikować danych osobowych i wizerunku osób w
sądzie bez ich zgody. Zgody osoby udzielającej informacji wymaga także
rozpowszechnienie zapisów fonicznych i wizualnych. Natomiast postępowanie
związane z przedstawianiem w programach TVP S.A. węzłowych spraw publicznych
reguluje art.23 Ustawy o Radiofonii i Telewizji z 29.12.1992 oraz
rozporządzenie KRRiT z 13.05.1994. W tych uwarunkowaniach działać musi w Polsce
telewizja publiczna, szczególnie w zakresie informacji i publicystyki.
Wydaje mi się, że generalnie przepisy dotyczące funkcjonowania telewizji
publicznej są przestrzegane. Duże doświadczenie w tym zakresie, stawia TVP S.A.
na dobrej pozycji w porównaniu do telewizji komercyjnych. Zasięg jej odbioru i
mnogość programów informacyjno-publicystycznych powodują, że dociera ona do
szerokiego ogółu odbiorców pod tzw. �strzechy". Jest największym producentem
informacji telewizyjnych w Polsce. Współpracuje z większością światowych
agencji informacyjnych. Transmituje także obrady Polskiego Parlamentu, istotne
wizyty mężów stanu, kongresy i międzynarodowe spotkania. Przygotowuje
codziennie ponad 20 wydań audycji informacyjnych (np.: Wiadomości, Panorama,
Teleexpress, W centrum uwagi). Programy te mają ogromną widownię w kraju, np.:
w 1996 oglądało je średnio ok. 41% widzów.
Programy informacyjne telewizji publicznej uzupełniają się w zakresie treści,
formy i czasu nadawania. Dla wnikliwego telewidza istnieje więc możliwość
zapoznania się z różnym spojrzeniem na dany problem. Nie oznacza to, że
poszczególne redakcje TVP S.A. są całkowicie apolityczne i niezależne. Ogólnie
znane są próby oddziaływania polityków na media, a szczególnie telewizję
publiczną. Uważam, że pod tym względem lepszą sytuacje mają telewizje
komercyjne, często związane z danym człowiekiem czy opcją polityczną. Dzięki
korzystniejszym warunkom finansowania i organizacji, obserwuję często
atrakcyjniejsze formy działalności publicystycznej tych telewizji. Przykładowo
popularna audycja TVP S.A. �Tok Szok" nadawana jest obecnie w P.T.S. POLSAT
S.A.
Według mojej wiedzy problemem telewizji publicznej jest także nadmierna
struktura administracyjna i sposoby zarządzania. TVP S.A. jest spółką skarbu
państwa podlegającą wpływom i kontroli ze strony różnych komisji Sejmu i
Senatu, co utrudnia procesy restrukturyzacyjne. Tymczasem telewizje komercyjne
czerpią w tym zakresie pomysły naśladujące telewizje zagraniczne co ułatwia im
prywatna własność. Istotnym zagadnieniem w organizacji telewizji niepublicznych
jest tworzenie ich od nowa, często w oparciu o wieloletnie doświadczenia,
umożliwiające uniknięcie popełnionych błędów w tzw. telewizji państwowej. TVP
S.A. jako spadkobierca minionej epoki borykać się musi z wieloma problemami,
zwłaszcza dotyczącymi struktury zatrudnienia. Strategie działania i podstawowe
założenia reformy TVP S.A. zostały przyjęte we wrześniu 1997r. Wymagały one
wielomiesięcznych konsultacji z organizacjami związkowymi, Krajową Radą
Radiofonii i Telewizji, sejmową Komisją Kultury i Środków Przekazu, a także
szerokiej debaty prasowej. �Strategia" ta różniła się od koncepcji KRRiT
wieloma szczegółami zwłaszcza w zakresie działań producenckich i
technologiczno-technicznych. Wskazuje to jak skomplikowanym procesem są
przemiany dotyczące telewizji publicznej.
Uważam, że pozytywnym zjawiskiem w TVP S.A. są formy samokontroli w zakresie
programów informacyjnych. Według badań programy polskiej telewizji publicznej
są podstawowym źródłem informacji dla 82% respondentów. Ponad 70% ocenia
programy te jako dobre i bardzo dobre, a 65% badanych za wiarygodne. Ponad
połowa badanych twierdzi, że TVP S.A. jest neutralna w prezentowaniu życia
politycznego i społecznego. Co trzeci Polak (34%) uważa program TVP S.A. za
lepszy od programu innych stacji, 15% ocenia go jako gorszy, a 41% że jest taki
sam. Dwie trzecie Polaków (66%) uważa, że telewizja publiczna ma do wypełnienia
wobec społeczeństwa szczególne obowiązki określane jako �misja", 21% jest
przeciwnego zdania. W opinii społecznej misja ta polega na dostarczaniu
informacji (53%), edukowaniu (36%), a znacznie rzadziej dostarczaniu rozrywki
(12%). Co zgodne jest z dokumentami �Misja TVP S.A." jako nadawcy publicznego.
Najwięcej pozytywnych ocen przyznano telewizji publicznej za pełnienie roli
informacyjnej w zakresie wydarzeń krajowych (83%) jak i zagranicznych (87%).
Nieco mniej odbiorców aprobuje sposób realizowania telewizji edukacyjnej (69%)
oraz rozrywkowej (67%). Jedna trzecia odbiorców odczuwa niedosyt wiadomości o
społeczeństwie, a jedna czwarta o kulturze i o gospodarce. Nawet niezadowoleni
wskazują na rzetelne informowanie i popularyzację wiedzy. W opinii odbiorców
TVP S.A. w wysokim stopniu stosuje się do ustawowych zasad dotyczących treści
nadawanych programów.
Uważam, że w formule polskiej telewizji publicznej sprawą najistotniejszą jest
jednak jej długoletnia tradycja, tak bardzo ważna w życiu każdego
społeczeństwa. Przyzwyczajenie Polaków w kraju i zagranicą do odbioru telewizji
publicznej jest nie do przecenienia. Myślę, że pomysły niektórych polityków
dotyczące likwidacji TVP S.A. są nierealne i nie zostaną nigdy zrealizowane.
Podsumowując przedstawiony pogląd na działalności telewizji publicznej w
Polsce, ważne jest podkreślenie, że funkcjonuje ona w trudnych realiach i
warunkach geopolitycznych. Walka o władze, zmiany przepisów, szybkie
wprowadzanie najistotniejszych reform społecznych często powodują w mediach
dezinformację. W chaosie polityki informacyjnej telewizja publiczna odgrywa
niezwykle ważną, szczególną rolę. Dla większości zagubionego społeczeństwa
stara się być rzetelna i wiarygodna. Dlatego ta jej rola wydała mi się godna
podkreślenia.