Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – wykłady (z pod
ręki Mendrka)
Zarys historyczny:
− Istnienie UE to długotrwały proces
− Duże znaczenie Europy w wymiarze globalnym
− Europocentryzm na politycznej mapie świata Europa jest najważniejsza
− wpływ różnych wydarzeń na bieg historii świata
o odkrycia geograficzne (Ameryka Łacińska – nazwa związana z Europą,
korzenie obu Ameryk są w Europie)
o kolonializm – rozwój w XIX wieku – Afryka (głównie Wielka Brytania,
Francja, Hiszpania, Włochy, kraje Beneluksu)
o postęp naukowy i techniczny: rewolucje przemysłowe XIX wieku w Europie,
później rozwój w Stanach Zjednoczonych i innych częściach świata
o kształtowanie nowoczesnego systemu politycznego:
Starożytna Grecja
Rewolucja Francuska i Angielska – współczesne pojęcie praw
człowieka – prawa polityczne i obywatelskie i społeczne + katalog
wartości liberalnych
Indywidualizm jest wartością najbardziej cenioną w Europie; liczy się jednostka.
Kolektywizm – wartość powszechna w Azji i Afryce; liczy się zbiorowość
− Filozofia europejska – próba oddziaływania wartościami europejskimi na inne
kontynenty, kształtowanie wartości humanizmu
Negatywne aspekty:
− Kolonializm – stosunek do ludności autochtonicznej – wykazywanie wyższości
kultury europejskiej przez Europejczyków, co powodu rozwój fanatyzmów.
− konflikt klimatyczny, ale nie tylko jako wyraz sporu pomiędzy bogatą Północą i
biednym Południem
− w Europie powstały największe totalitarne systemy – komunizm, faszyzm i nazizm
− wojny w Europie powodują, że kraje takie jak Wielka Brytania i Francja (mocarstwa
światowe) tracą na znaczeniu. Po II wojnie jedynym mocarstwem Stany Zjednoczone.
2 modele integracji europejskiej:
FEDERALIZM – konstytucjonalizm (przyjęcie sztywnych ram instytucjonalnych:
prezydent UE, polityka zagraniczna w rękach organów ponadrzędowych) i
funkcjonalizm po II wojnie światowej, koncepcja spill over – krok po kroku, pełna
integracja osiągana z czasem (początek integracji od najmniej kontrowersyjnych
dziedzin).
KONFEDERALIZM – Unia oparta na luźnym związku państw, polityka zagraniczna
domeną państw
Próby utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i Europejskiej Wspólnoty
Politycznej(EWP):
− lata 50
o nie udało się utworzyć EWP i EWO ze względu na Zimną Wojnę, która nie
sprzyjała integracji europejskiej
o „szok powojenny” – zbyt duże ryzyko widziano w oddawaniu kompetencji w
zakresie polityce zagranicznej organizacji międzynarodowej, wiele państw
dopiero co odzyskało suwerenność
o Świat podzielony żelazną kurtyną; Europa zbyt słaba, żeby znaczyć coś w
systemie bezpieczeństwa na świecie – słaba obrona
− 1947
o Francja i Wielka Brytania podpisują Traktat Przymierza na wypadek agresji ze
strony Niemiec
o W ’48 dołączają państwa Beneluksu
− 1948
o Te same państwa podpisują Traktat Brukselski (Traktat o współpracy
gospodarczej, społecznej, kulturowej oraz zbiorowej samoobronie)
Podpisany na wypadek agresji Niemiec
Na 50 lat
Traktat był warunkiem dla udzielenia pomocy gospodarczej ze strony
USA w ramach Planu Marshalla
− 1949
o Podpisanie Traktatu Północnoatlantyckiego (Waszyngtońskiego)
Art. 5 – nie ma automatycznej pomocy wojskowej
− 1950
o Plan Plevena (francuski premier) – przywitał się z chłodnym przyjęciem, gdyż
istniało już NATO, nie chciano wyzbywać się armii, która jest jednym z
głównych kryteriów suwerenności. Plan przewidywał:
Utworzenie wspólnej armii europejskiej
Włączenie Niemiec do procesu integracji europejskiej
Ale! Wszystko pod kontrolą francuską
Bataliony wielonarodowe
− 1952
o Umowa o powołaniu (RFN, Francję, Włochy i Beneluks) Europejskiej
Wspólnoty Obronnej
wzorowała się na EWWiS
armia zarządzana przez KOMISARIAT
powołanie Rady Ministrów
o w ’54 – francuskie Zgromadzenie Narodowe nie ratyfikowało umowy (niechęć
do współpracy z Wielką Brytanią), koniec marzeń o europejskim systemie
obrony
− 1952/53
o Koncepcja stworzenia Europejskiej Wspólnoty Politycznej
o Założenie połączenia EWP i EWO w jedną organizację
− 1954
o Modyfikacja Traktatu Brukselskiego
o Układy Paryskie powołujące Unię Zachodnioeuropejską
UZE podporządkowana NATO
Lata ‘60
− Nowe plany dotyczące polityki zagranicznej – opartej na współpracy międzyrządowej
o ’61 – Plan Foucheta – utworzenie unii politycznej państw europejskich
(Niemcy przeciwne)
o ’62 – druga wersja zgłoszona przez Francję – utworzenie europejskiego
ośrodka w NATO dot. polityki zagranicznej i obronności pod przewodnictwem
Francji
o Traktat Elizejski – koordynacja współpracy obronnej i polityki zagranicznej
− 1965
o Kryzys instytucjonalny
− 1966
o Wycofanie się Francji ze struktur wojskowych NATO
− 1968
o Weto Francji dla akcesji Wielkiej Brytanii do EWG
Lata ’70 PRZEŁOM
− ’69 – szczyt haski zobowiązanie ministrów sprawa zagranicznych do
przedstawienia rewolucyjnych koncepcji zmian EWG
o Nowy prezydent Francji – Georges Pompidou
o Nowy kanclerz Niemiec – Willy Brandt
− 1970
o Raport luksemburski – metody współpracy w zakresie polityki zagranicznej,
EWP, ale nie włączona do systemu prawnego EWG
− 1971
o Deklaracja Schumana – wspólne memorandum dotyczące sytuacji na bliskim
wschodzie
− 1973
o Pierwszy kryzys energetyczny
Francja chciała dominować w koordynacji działań EWG na Bliskim
Wschodzie
Różnica zdań wewnątrz EWG
− 1974
o Spotkania w ramach Rady Europejskiej
o Status obserwatora EWG przy ONZ
− 1975
o Premier Włoch jako przedstawiciel Wspólnot podpisuje akt końcowy KBWE
− 1978
o Inwazja ZSRR na Afganistan
− 1983
o SDI – strategiczna obrona antybalistyczna krajów NATO przeciwko atakowi
ZSRR, zainaugurowana przez Reagana
Lata 80
− Prezydent USA – sposób na pokonanie ZSRR – dozbrajanie się; zupełnie inna
koncepcja w Europie
− 1986
o Jednolity Akt Europejski – pierwszy raz EWP włączona do traktatu –
instytucjonalizacja EWP
o Nie
ma prawnych powiązań EWP ze Wspólnotami, podkreślenie
międzyrządowości EWP
Lata 90
− upadek komunizmu, kryzys iracki
− Francja nie chce dominacji Niemiec w EWG w sferze ekonomicznej, więc zgadza się
na współpracę i powstaje Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB)
− Tytuł 5 TUE – politykę zagraniczną ma określać Unia i jej państwa – charakter
międzyrządowy (II filar)
− UE nabywa osobowość prawną
− Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB ma ją nadzorować
− Europejskie Służby Działań Zewnętrznych (stosunki dyplomatyczne)
− Wzmocnienia Rady ds. Ogólnych
− Wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych
(monitorowanie wybranych zagadnień)
Role międzynarodowe UE
1.
Ekonomiczna
2.
Polityczna
3.
W zakresie bezpieczeństwa
4.
Kulturowo-cywilizacyjna
Ad. 1
− Unia jest aktywnym uczestnikiem życia gospodarczego
− Integracja walutowa
− Największy dostarczyciel pomocy rozwojowej i humanitarnej
− Civilian power – mocarstwo cywilne (niewojskowe)
o UE nie posiada armii
o Dąży do pokojowego rozstrzygania konfliktów
Problemy polityczne – Ad. 2
− Wraz z Chinami i USA kształtuje ład polityczny i ekonomiczny na świecie
− Brak woli politycznej do prowadzenie polityki zagranicznej; brak zgody i konsensu
na wspólne działanie; każde państwo ma własną wizję prowadzenia polityki
zagranicznej
− Traktaty: współpraca ma charakter międzyrządowy – systematyczna i stała
współpraca
− Kryzys iracki z 2003 roku – państwa UE podzieliły się na zwolenników i
przeciwników interwencji w Iraku
o Hiszpania i Włochy na początku zaangażowane, potem się wycofały
o Polska, Węgry, Czechy – aktywny sojusz z USA
o List Ośmiu – wsparcie USA w konflikcie irackim
− Wojna w Kosowie
o Pokazała słabość polityki zagranicznej – nie można rozwiązać problemu
bałkańskiego wewnątrz Europy (przy aspiracja do bycia aktorem globalnym)
Ad.3
− 1999 – powstaje Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony – uzupełnienie
WPZiB
− Cywilne i wojskowe zdolności wewnątrz i na zewnątrz UE
− Działania pokojowe i interwencje
− Nie obejmuje działań państw dotyczących interwencji wewnętrznych
− Cele operacyjne (2):
1. Stworzenie do 2003 roku zdolności cywilnych i wojskowych do podjęcia
pokojowych misji w rejonach kryzysów
Misja w Bośni i Hercegowinie – 2003
Misja w Demokratycznej Republice Konga – 2003
Teraz misja w Czadzie
Są to małe misje od 15 do 1500 osób, mają charakter wspomagający
2. Do 2003 roku UE gotowa w ciągu 60 dni zmobilizować i utrzymać przez rok
50-60 tysięczną armię – uzyskanie zdolności wojskowych
− UE nie posiada niezależnego od USA systemu rozpoznania i łączności satelitarnej;
nie ma też samolotów
− Przesunięcie II celu na 2010 rok
− 2004 – koncepcja misji bojowych
1. Bardzo małe jednostki wojskowe
2. Międzynarodowe lub tylko z 1 państwa
− XII 2003 – Europejska Strategia Bezpieczeństwa
1. Pierwsza unijna strategia, która odnosi się do współpracy międzynarodowej na
wielu płaszczyznach, która ma zapewnić bezpieczeństwo UE
Tytuł V WPZiB
− Cele:
o potwierdzenie roli UE na arenie międzynarodowej
o ochrona wspólnych wartości, interesów, niezależności UE
o umacnianie bezpieczeństwa UE i międzynarodowego zgodnie z Kartą NZ i
KBWE
o popieranie współpracy międzynarodowej
o rozwijanie i konsolidowanie demokracji i rządów prawa
− Środki:
o Określenie zasad i ogólnych wytycznych dla WPZiB
o Uzgadnianie wspólnych strategii
o Przyjmowanie wspólnych działań i stanowisk
o Umacnianie systematycznej współpracy między państwami
− Traktat Amsterdamski określił co to jest wspólne stanowisko
− RUE podejmuje decyzje jednomyślnie
− Traktat z Lizbony nie nadaje charakteru wspólnotowego WPZiB, nie zmienia się
sposób decydowania
− Wspólne działania: musi zaistnieć wspólna wola
o Gdy istnieje geograficznie bliskość zagrożenia
o Bardzo ważne interesy polityczne i gospodarcze UE w danym obszarze
− Wspólne strategie: dodane w TA
o Decyzja jednomyślna
o Data, miejsce, ile środków na daną strategię
Instrumenty WPZiB
− Traktat z Maastricht ustanawia WPZiB, decyzje podejmuje państwa członkowskie;
instytucje UE mają mniejsze kompetencje
− Rada Europejska (’74)
o Spotkania głów państw lub rządów
o Nadaje impuls, wytyczne dotyczące polityki Unii, wyznacza cele strategiczne
o Określa zasady funkcjonowania WPZiB
o decyzje RE są wiążące dla RUE
o TzL: Rada Ministrów
o Forum konsultacji w sprawach polityki zagranicznej
o Określa wspólne stanowiska
o Podejmuje decyzje o wspólnych działaniach
o Podejmuje decyzje o wydatkach administracyjnych
o Wyznacza specjalnych przedstawicieli
o Przyjmuje wnioski państw ubiegających się o członkostwo
− Urząd Wysokiego Przedstawiciela do spraw WPZiB
o TA
o Jednocześnie sekretarz generalny RUE
o Od 1989 Javier Solana
o Od TzL będzie wiceprzewodniczącym Komisji
o Przygotowuje raporty na spotkania RUE
o Prowadzi dialog ze stronami trzecimi
− COREPER i Komitet Polityczny
− Koordynator do spraw walki z terroryzmem
o Marzec 2004
o Bezpośrednio podległy Wysokiemu Przedstawicielowi WPZiB
o Kwestia walki z terroryzmem – słabość związana z brakiem kompetencji na
poziomie Wspólnoty
− Komisja Europejska
o Od 1965 po traktacie fuzyjnym
o Po ’67 aktywność w WPZiB, ale brak zgody państw członkowskich na
prowadzenie przez nią tych polityk
o Prawo inicjatywy ustawodawczej w II filarze (państwa członkowskie,
prezydencja)
o Nie ma prawa współdecydowania o WPZiB (tylko państwa)
o ma kompetencje do utrzymywania stosunków dyplomatycznych z ONZ i
organizacjami wyspecjalizowanymi, a także z innymi organizacjami
międzynarodowymi
o główny
negocjator
umów
z
państwami
trzecimi
i
organizacjami
międzynarodowymi na podstawie mandatu RUE
o konstruuje AVIS – opinię o zdolności państwa kandydującego do spełnienia
warunków członkostwa
o inicjator
działań
międzynarodowych,
wykonawca,
prowadzi
arbitraż
międzynarodowy
o Komisarze: ds. polityki zewnętrznej, ds. rozszerzenia, ds. Pomocy
Humanitarnej i Rozwojowej, ds. Handlu
o KE nie podejmuje raczej inicjatyw w II filarze
− Parlament Europejski
o TUE PE ma być informowany o poczynaniach WP ds. WPZiB
o Obowiązek konsultowania z PE kluczowych decyzji w polityce zagranicznej
o Może wysyłać zapytania
o Uprawnienia kontrolne w II filarze – małe, nie jest formalnie uprawniony do
akceptowania decyzji RUE (zmiana po TzL)
o Zatwierdza umowy międzynarodowe
Finansowanie WPZiB:
− Wydatki operacyjne – oficjalnie zatwierdzane przez RUE
− Wydatki administracyjne – związane z codziennym funkcjonowanie instytucji w ramach WPZiB, finansowanie z budżetu UE
Sfera polityczno – obronna i ekonomiczna:
− high politics – proces podejmowania decyzji, uchwalania strategii
międzynarodowych, dyplomacja
− low politics – stosunki handlowe, kulturalne, pomoc rozwojowa UE
Polityka zewnętrzna UE (polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, wspólna
polityka handlowa, pomoc rozwojowa)
− sfera ekonomiczna – wszelkie stosunki gospodarcze z zagranicą; wymiana
gospodarcza podlegająca wspólnej polityce handlowej; także pomoc rozwojowa
− sfera polityki zagranicznej i bezpieczeństwa sfera międzyrządowa mimo
powołania Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB
1.
Wspólna polityka handlowa
− Cele:
o Harmonijny rozwój handlu światowego
o Stopniowe znoszenie ograniczeń w handlu międzynarodowym
o Zmniejszenie barier celnych
− Kompetencje:
o Głównie Komisja Europejska
o Obejmuje wiele dziedzin gospodarki, np. system celny, postępowania
antydumpingowe, subsydia eksportowe, wspieranie WPH w ramach WTO
o KE ma kompetencje zawierania międzynarodowych umów handlowych (też)
o Traktat Nicejski rozszerzył WPH o handlową własność intelektualną i handel
usługami
o W kompetencjach państw członkowskich została sfera kultury (handel
artykułami edukacyjnymi, o wartości kulturowej), patenty i badania, kwestie
socjalne i zdrowotne (handel usługami)
Relacje państwa trzecie – UE w ramach WTO
− Konferencja w Doha – propozycja liberalizacji handlu usługami, artykułami rolnymi
i własnością intelektualną – SPORNE
− 2002 – chcąc dogadać się z pastwami „Południa” komisarz ds. handlu występuje z
pomysłem wycofania subwencji rolnych, na co 12 państw odpowiada NIE!
− 1993 – powstanie Jednolitego Rynku Wewnętrznego
− Na terenie UE stosuje się 4 wolności, których nie stosuje się wobec państw trzecich
o Swoboda przepływu towarów, osób, usług i kapitału
o W dodatku ścisły protekcjonizm swoich towarów
− „Forteca europejska” – obawa, że UE po wprowadzeniu Jednolitego Rynku będzie
jeszcze bardziej protekcjonistyczna i będzie stosować niedozwolone praktyki
− 1994 – powstaje NAFTA
− wojny handlowe – wojna bananowa
Kwestie nierozwiązane w ramach WTO w relacjach UE – państwa trzecie:
− liberalizacja handlu artykułami rolnymi
− liberalizacja handlu usługami
Instrumenty pozataryfowe stosowane przez UE:
− ograniczenia ilościowe i środki podobne do ograniczeń ilościowych(kwestie
fitosanitarne, wygląd towarów)
o są skuteczne i dozwolone w ramach WTO
o UE stosuje je wobec biedniejszych państw trzecich
2.
Polityka rozwojowa
− Działania mające na celu przekazanie pomocy materialnej i niematerialnej
bezpośredni i pośrednio do państw potrzebujących
− odnosi się do wszystkich możliwych kwestii
− pomoc długotrwała w przeciwieństwie do krótkotrwałej pomocy humanitarnej
− ma na celu wzmocnienie pozycji UE w świecie (polityka naczyń połączonych –
ukazanie w praktyce teorii UE jako mocarstwa niewojskowego
− jest elementem oddziaływania UE na inne państwa
− oczekiwanie korzyści politycznych
− zwiększenie inwestycji w państwach, w których się pomaga późniejsze korzyści
ekonomiczne
− Od traktatu z Maastricht polityka rozwojowa stała się narzędziem wspólnotowym
− UE jest największym dostarczycielem pomocy rozwojowej, ale tylko 20-25%
pomocy przekazywane przez Unię jako organizację, reszta przez państwa
członkowskie
− Brak spójności i koordynacji – państwa członkowskie szukają korzyści
indywidualnie – traktują pomoc rozwojową jako część swojej polityki zagranicznej
− UE dostarcza 0,42% swojego PKB, Japonia 0,17%, a USA 0,18%
− W 2015 UE ma dostarczać 0,7% PKB, państwa nowe 0,33%
− Polska teraz dostarcza pomoc o wartości 0,09% PKB
Instrumenty polityki zewnętrznej UE
− Instrumenty propagandowe
o Działania werbalne
o Narzędzia informacyjne
I.
W II filarze (głównie w stosunku do państw trzecich) – wydawanie dokumentów,
głównie oświadczeń, wspólnych deklaracji, stanowisk – ma to mały wydźwięk
ogólno publiczny
o Dyplomacja unijna kieruję się niuansami, rzeczami przez które jej polityka
staje się coraz mniej przejrzysta i zrozumiała
o Decyzje podejmowane są zakulisowo, w gabinetach
II.
UE nie używa technik, które powielają negatywne stwierdzenia (czarny PR)
III.
UE w ramach WPZiB przeznacza środki na dotarcie z informacją do państw
trzecich
IV.
Głównym celem jest INFORMOWANIE NIE AGITACJA!
− Instrumenty polityczno – dyplomatyczne
UE ma uprawnienia do zawierania ogólnych porozumień i układów o stowarzyszeniu
z innymi organizacjami międzynarodowymi (po TzL).
II.
W WPH umowy handlowe i gospodarcze
III.
Służba Działań Zewnętrznych po TzL + Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB
− Działania werbalne: wizyty na wysoki szczeblu, demarche
− Wspieranie działań innych organizacji międzynarodowych
− Uznanie dyplomatyczne: sankcje dyplomatyczne
− Dialog dwu lub wielostronny
− Wysyłanie specjalnych wysłanników lub obserwatorów
− Oferowanie członkostwa
DZIAŁANIA WERBALNE:
− Demarche – specjalne noty będące środkiem nacisku
o Instrument poza traktatowy
o Przekazywane przez Prezydencję (poufne dokumenty)
o Żądanie wytłumaczenia się z sytuacji
o Dotyczą łamania praw człowieka i podstawowych wolności
− Deklaracje i oświadczenia
o Mogą mieć wydźwięk pozytywny jak i negatywny
o W formie jawnej przekazywane
WSPIERANIE DZIAŁAŃ INNYCH ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH:
− Misje cywilne i woskowe (Bałkany, Afryka – wsparcie dla Unii Afrykańskiej)
− UE nie wysyła więcej niż 1,5 do 2 tys. żołnierzy
SANKCJE DYPLOMATYCZNE:
− Zakaz wjazdu na teren UE; cofnięcie wiz
− Odwołanie ambasadora; cofnięcie personelu dyplomatycznego
− Zawieszenie stosunków dyplomatycznych
− Sankcja, aby była skuteczna, musi być nałożona przez wszystkie państwa
UZNANIE DYPLOMATYCZNE:
− Musi być przez wszystkie państwa dokonane
− Kosowo: II 2008 nie uznane przez Hiszpanię, Cypr, Grecję, Słowację i Rumunię (22
uznały)
o UE wydało oświadczenie o dowolności uznania Kosowa przez państwa
członkowskie
DIALOG:
− Z przyszłymi członkami
− Z USA, państwami Basenu Morza Śródziemnego, państwa azjatyckie, od 2003 roku z
państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku
INICJATYWY POKOJOWE:
− Propozycje mediacji
− Wysyłanie misji mających na celu zmuszenie stron do negocjacji
− Organizacja konferencji pokojowych; propozycje pokojowe
− Dyplomacja prewencyjna wysyłanie misji obserwacyjnych; wspieranie organizacji
regionalnych, które mają utrzymywać pokój
o Bałkany: pakt stabilności 1999 rok
o Afryka: wspieranie inicjatyw integracji państw afrykańskich
o UE zarządzała w 1994 roku miastem w Bośni i Hercegowinie (Mostar)
OFEROWANIE CZŁONKOSTWA:
− Turcja: rozpoczęcie negocjacji w 2005 roku: wpływ na sprawy polityczne i ekonomiczne
Instrumenty ekonomiczne:
− Instrumenty pozytywne:
o Zawieranie porozumień handlowych
o Zawieranie porozumień o stowarzyszeniu
o Pomoc rozwojowa, obniżenie ceł, likwidacja instrumentów pozataryfowych
o Włączenie do systemu powszechnych preferencji celnych
o Umorzenie długów
− Instrumenty negatywne
o Zakaz importu (bojkot), embargo (zakaz eksportu)
o Wstrzymanie, odroczenie umów handlowych
o Podwyższenie ceł
o Zamrożenie pomocy rozwojowej
o Nieudzielenie kredytu
o Obniżenie kontyngentów
Instrumenty pozytywne:
Zawieranie umów handlowych: WPH – wspólnoty zawierają porozumienia handlowe, nie
poszczególne państwa.
Wyjątki: państwa członkowskie mają kompetencje w wypadku umów o umorzeniu długów i o
pomocy rozwojowej.
W sensie podmiotowym instrumenty ekonomiczne mieszczą się ramach WPH i Pomocy
Rozwojowej. Instrumenty ekonomiczne dają możliwość nacisku politycznego Unii.
Nacisk polityczny objawia się poprzez sankcję (negatywne) lub poprzez zasadę chwalenia
(pozytywne). + zasada warunkowości: po spełnieniu pewnych warunków Unii obiecuje
pomoc.
Do lat 80 WE opierała się stosowaniu instrumentów ekonomicznych, by osiągnąć cele
polityczne. Później już się nie opierała.
Przykład: Podpisanie układu handlowego z Rumunią w 1980 roku. Nie miało wiele
wspólnego z ekonomie, nagroda dla Rumunii za uniezależnienie swojej polityki od Rosji.
Zasada warunkowości: instrumenty ekonomiczne mogą służyć do wspierania reform
demokratycznych oraz przestrzegania praw człowieka.
Przykład: deklaracja nt. praw człowieka, demokracji i rozwoju (po raz pierwszy zaznaczona zależność pomiędzy sankcjami a wsparciem demokracji i rozwoju).
Instrumenty pozytywne:
Charakter umowy gospodarczej: zależy od wyboru politycznego czy:
− umowa o handlu
− umowa o handlu i współpracy
− umowa o stowarzyszeniu (najbardziej polityczny wydźwięk) pozytywne: umowy z
krajami Europy Wschodniej, negatywne: brak umów z krajami Ameryki Łacińskiej
System powszechnych preferencji celnych:
Przykład: Białoruś – dopiero po 2008 roku ponownie objęta systemem powszechnych
preferencji celnych (decyzja polityczna)
Udzielanie pomocy rozwojowej, anulowanie lub umarzenie długów.
Negatywne instrumenty:
1. Embargo – bardzo długo nie stosowanie przez Wspólnoty, raczej polityka
koncyliacyjna stosowana.
Przykłady: Pierwszy raz wyraźne zastosowanie embarga w 1982 wobec Związku
Radzieckiego w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. Kraje
określają skalę i stopień.
RPA – zakaz inwestowania w RPA w ramach Europejskiej Współpracy Politycznej
(EWP)
2. Rezolucje RB ONZ – sankcje na Libię, Irak i Serbię. Część Państw WE sceptyczna
co do włączenia usług w zakres sankcji.
3. TUE określił kwestie sankcji: przewiduje możliwość zerwania stosunków
ekonomicznych z państwami trzecimi na podstawie wspólnych stanowisk lub
wspólnych działań (decyzja jednomyślna w ramach WPZiB).
Decyzja Rady Wspólnot Europejskich i decyzją Rady Unii Europejskiej z 1992 i 1995 roku +
TUE: każda umowa ekonomiczna musi zawierać klauzulę o demokracji i prawach
człowieka(zasada warunkowości)
Przykłady: nieefektywne: Kuba i Białoruś (sankcje ekonomiczne nic nie dają jeśli chodzi o poprawę demokracji i ochronę praw człowiek. Efektywne: RPA.
Zasada warunkowości, przykłady:
− Zimbabwe: Robert Mugabe, mimo braku zmian w polityce, unia kieruje pomoc z
naciskiem na to, że jest to pomoc dla ludności cywilnej. Ale Mugabe się nie zmienia,
bo to zły człowiek. Od lipca 2008 roku: ostre sankcje ekonomiczne i
polityczne(wstrzymana pomoc rozwojowa i kwestia anulowania długów także)
− Autonomia Palestyńska: 2006 rok, Hamas wygrał wyboru: sankcje ekonomiczne –
wstrzymanie pomocy. Po spełnieniu warunków, które UE postawiła Hamasowi w
2007 roku (lipiec) pomoc zostaje wznowiona.
Wniosek: Polityka Implementacji zasad ochrony człowieka na zasadzie warunku udzielenia
pomocy jest nieefektywna.
Instrumenty militarne:
− oświadczenia (konflikty bałkańskie, konflikty irackie: Pustynna Burza 1992/93 i druga
2003)
− transfer uzbrojenia:
o pozytywne: pomoc wojskowa (nie jest zaliczana do pomocy rozwojowej)
− wykorzystywanie siły militarnej
o demonstracja lub groźba użycia siły
o użycie siły, w przypadku UE: misje cywilno-wojskowe
Niejasność kompetencji:
− pomoc wojskowa – państwa członkowskie słabość wspólnotowej polityki
− embargo na handel bronią – niby wspólnotowy instrument, ale w sumie też państwa
członkowskie [Chiny – niby jest embargo, ale wszystkich to jebie; embargo w formie
deklaracji (dokument polityczny)].
− Podobne embargo wobec Sudanu i Afganistanu: początek lat 90 – podobnie jak w
przypadku Chin (zobowiązanie do podjęcia niezbędnych kroków – Sudan, powinność
państw podjęcia kroków – Afganistan).
Żeby embargo było skuteczne to musi być jednomyślność lub przejrzystość deklaracji.
Akcje Wojskowe: od 2003 roku misje cywilno-wojskowe w ramach Europejskiej Polityki
Bezpieczeństwa i Obrony:
− misje pokojowe
− keeping peace lub peace making – utrzymywanie(najmniej siły wymagają) lub kreowanie pokoju
− misje w ramach zarządzania kryzysami ( crisis management)
Przykłady:
− 2003 – misja w BIH
− 2003 – DR Kongo
Skuteczność misji: 2 stanowiska
1. stosowanie misji jest korzystniejsze niż samo wysyłanie pieniędzy
2. misje państw zachodnioeuropejskich szczególnie w państwach pozaeuropejskich są
misjami cywilizacyjnymi o charakterze neokolonialnym
Żeby misja wojskowa była skuteczna to musi być długotrwała.
UE wysyła żołnierzy na misje krótkotrwałe w ramach misji ONZ lub misje organizacji
regionalnych (Unia Afrykańska, ASEAN). Zwykle liczą od 400 do 1000 osób, w BIH: 7000,
teraz 2500 (mało liczne).
Role międzynarodowe Unii Europejskiej:
(odnoszą się do państw zazwyczaj, a UE nie jest państwem, nie jest też organizacją
międzynarodową)
− rola aktora w stosunkach międzynarodowych
o UE dysponuje na tyle silnym potencjałem i instrumentami, które powodują iż
Unia ma możliwości aktywnego i celowego podejmowania działań wobec
innych uczestników stosunków międzynarodowych.
o Dylematy podziału kompetencji i władz w Unii Europejskiej – jest czymś
więcej niż organizacją międzynarodową, więc w pewnych kwestiach jest
niezależnym aktorem w stosunkach międzynarodowych, ale:
Nie ma samodzielnej polityki zagranicznej
Nie ma polityki obronnej (niezależna wspólna armia)
Sprawny system podejmowania decyzji – spójność pozwalająca
efektywnie funkcjonować w stosunkach międzynarodowych
− Koncepcja obecności – UE ma jakiś wpływ na to co się dzieje na świecie i
funkcjonuje w środowisku międzynarodowym. Koncepcja ta nie ocenia skuteczności.
− Koncepcja UE jako mocarstwa niewojskowego (civilian power) – UE
wykorzystuje środki ekonomiczne, środki polityczne (instrumenty dyplomacji i
dialogu), a nie stosuje środków wojskowych. Nadrzędność środków dyplomatycznych
w rozwiązywaniu problemów międzynarodowych, wykorzystywanie struktur
organizacji międzynarodowych. Koncepcja ta zrodziła się po II wojnie światowej
(Niemcy Zachodnie i Japonia). Skonstruowana przez francuskiego socjologa i
politologa Duchene w latach 70 (deklaracja helsińska KBWE, promowanie pokoju,
odprężenie
w
Europie,
nowa
polityka
zagraniczna
Niemiec
i
Francji,
przewartościowania
w
stosunkach
międzynarodowych
–
USA
zaczynają
współpracować z CHRL). Jedyna droga do określenia pozycji UE w świecie. Lata 80
– zaostrzenie polityki, twarde instrumenty się liczą. Fala krytyki bycia mocarstwem
niewojskowym (realizm w stosunkach międzynarodowych). Lata 90 – powrót do tej
koncepcji, która stosowana jest do tej pory.
− Koncepcja Unii jako aktora globalnego – UE dysponuje wszystkimi instrumentami,
żeby być aktorem globalnym, jeśli chodzi o czynniki ekonomiczne to tak, ale jeśli
chodzi o czynniki polityczne i inne to niekoniecznie (spójność wszystkich polityk).
1999 – deklaracja dążenie do bycia aktorem globalnym (Helsinki)
Unia Europejska a procesy globalizacji:
Procesy globalizacji zaczynają się po drugiej wojnie światowej: współzależności w każdym
wymiarze: gospodarczym , politycznym, kulturowym i społecznym.
Po 1989 roku:
− Współzależność
− Intensyfikacja dotychczasowych relacji
− Przeciwnicy: globalizacja jest zjawiskiem pozytywnym dla bogatych.
− Procesy globalne trudno ocenić, one po prostu istnieją.
− Globalizacja jest uzupełnieniem procesów regionalizacji (UE najbardziej rozwinięta
regionalnie)
Wymiary Regionalizmu:
− Wewnętrzny – budowanie związków typu unia celna, współpraca trans graniczna,
polityka regionalna
− Zewnętrzny – model do naśladowania
Teorie regionalizmu:
a. Regionalizm jest uzupełnieniem globalizacji, pierwszy etap związany z procesami
globalizacji
b. Regionalizm jest przeciwstawieniem się globalizacji według drugiej teorii.
Unii zależy na globalizacji szczególnie w sferze ekonomii. Ekonomia polityczna, którą
kieruje się UE w wielu swoich politykach.
Współczesne problemy globalne:
Globalne problemy społeczno-ekonomiczne:
− Stosunek UE wobec nowego ładu ekonomicznego
− Zmiany klimatyczne
− Problem ubóstwa i nędzy (wymiar wewnętrzny – dysproporcje wewnętrzne w krajach
wysoko rozwiniętych i zewnętrzny – państwa trzecie, ubóstwo globalne, pomoc
rozwojowa)
− Ochrona zdrowia
Problemy polityczne:
− Problem terroryzmu, wojny z terroryzmem (Afganistan)
− Bezpieczeństwo energetyczne (wewnętrznie – wspólny rynek energetyczny,
zewnętrznie – gracz na międzynarodowym rynku energetycznym)
− Szczelność granic - ujednolicony system wizowy czy osobne umowy z każdym
regionem
Bezpieczeństwo energetyczne:
− UE jest jednym z elementów układu gwarantującego bezpieczeństwo energetyczne w
Europie
− Bez ciągłych i pewnych dostaw energii żadne państwo nie jest w stanie funkcjonować
w stosunkach międzynarodowych; decyduje to o konkurencyjności w świecie
− Dyskusja od połowy lat 90
o 1993 – Biała Księga: założenia polityki energetycznej i niebezpieczeństwa z
nią związane
o Wniosek: UE grozi zależność od dostaw z państw dawnego ZSRR
− Nie istnieje definicja bezpieczeństwa energetycznego
− Źródła energii: odpowiednia dywersyfikacja źródeł energii, zwiększenie wydajności
zużywanej energii
− Największe rezerwy ropy naftowej mają: Bliski Wschód 60%, Azja, Afryka
Subsaharyjska, Ameryka Łacińska razem 20%, Afryka Północna 8-10%, obszar
postsowiecki 7%.
− Gaz: Rosja 39-40%, Bliski Wschód 33%, Ameryka Łacińska, Azja, Afryka
Subsaharyjska 10%.
− Węgiel: Afryka Subsaharyjska
Ropa naftowa:
− 45% udziału ropy w rynku energetycznym UE
− Skutkiem wstrzymania dostaw mogą być wojny energetyczne
− Nawet wysokim kosztem decyduje się UE na dywersyfikację źródeł dostaw
− 80% zużywanej ropy jest importowane, 17% z Norwegii
− Do 2020 roku – 90% zużycie z importu
− Głównym eksporterem – państwa OPEC i Rosja
− Nie jest problemem ograniczenie zasobów, ale umiejętne ich wykorzystanie i
możliwość zakłócania dostaw
− UE ma podpisane porozumienia z Rosją, i w ramach Partnerstwa
Śródziemnomorskiego z państwami Bliskiego Wschodu
− 20-25% udziału w rynku energetycznym UE, systematycznie rośnie; za 20 lat 50-60%
− Główni dostawcy: Rosja, zależność od Rosji, państwa tranzytowe: Ukraina, Białoruś
(rurociąg jamalski)
− Próba dywersyfikacji źródeł dostaw poprzez zwiększenie wydobycia własnego gazu,
nowa infrastruktura łącząca UE z krajami Bliskiego Wschodu
Węgiel
− udział spada, bo: wysoki koszt wydobycia, zanieczyszczenie środowiska, polityka
energetyczna UE nie jest nastawiona na rozwój tego sektora
Energia jądrowa
− Francja 75%, Litwa 73%, Belgia 57%, Bułgaria, Szwecja, Słowacja 47%, Węgry 38%,
Rumunia 10% - wykorzystanie
Odnawialne źródła energii
− 6% w 2003 roku zużycia energii ogółem z tych źródeł, z czego 4% z elektrowni
wodnych,
− Decyzja UE, żeby do 2020 roku było to 12%
Cele polityki energetycznej:
− Niskie koszty dostaw
− Bezpieczeństwo dostaw
− Wpływ na ochronę środowiska
Przesłanki zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego:
− Sytuacja na Ukrainie i Białorusi, problemy z przesyłem gazu na zachód
− Import będzie musiał wzrosnąć: ropy o 30, 40%, gazu o 100-150%
Partnerstwo strategiczne z Rosją
Porozumienie o stworzeniu wspólnego ośrodka technologicznego (bada wykorzystywanie
energii).
Podobieństwa i różnice w polityce energetycznej
− USA z pozycji siły prowadzą politykę energetyczną
− Polityka UE oparta jest na związkach instytucjonalnych i długich kontraktach
Wspólna Polityka Energetyczna
− Mimo zapisów w TA i w TN, że będą próby to Traktat z Lizbony nie przewiduje
instytucji nadzorującej politykę energetyczną – Niemcy i Francja się nie zgodziły, bo
wolą załatwiać to indywidualnie.
Egzamin: 12 pytań testowych, 5-8 pytań otwartych – pytanie konkretne.
Czy UE jest mocarstwem wojskowym? Czy jest graczem globalnym w stosunkach
międzynarodowych?
Kiedy Powstała WPZ a kiedy Europejska polityka Bezpieczeństwa i Obrony(i kiedy pierwsze
misje w ramach się tego odbyły)?
Jak się dzieli polityka zewnętrzna?
Środki Polityki zewnętrznej.
Podsumowanie:
Czy UE ma szanse być kiedykolwiek mocarstwem wojskowym?
− Istotny udział procentowy w handlu światowym – 30% wymiany handlowej na
świecie, z USA 60-75%.
− Relacje ekonomiczne z niemal wszystkimi państwami świata(przedstawicielstwa w
130 państwach świata).
− Ma osobowość prawno międzynarodową – tworzyć będzie specjalne służby
dyplomatyczne, będzie coraz więcej placówek dyplomatycznych.
Dyskusja:
Mocarstwo cywilne czy mocarstwo globalne ze wszystkimi atrybutami cywilnymi i
wojskowymi. Różne odpowiedzi:
− UE jest specyficznym aktorem i nie stosuje siły, wszelkie instrumenty militarne nie są
wyznacznikiem UE w świecie(soft power). Istota potęgi UE jest skupienie na innych
działaniach niż militarne.
− Celem EPBiO jest wysyłanie misji w różne części świata, reagowanie w zapalnych
miejscach, które mogą wpływać na bezpieczeństwo Europy. ALE nie jest celem
obrona integralności UE.
− 21 państw należy do NATO – konkurencja
− Kilka państw wyłączyło swój udział w misjach (Irlandia, Austria, Czechy, Bułgaria,
Litwa i Łotwa).
− UE nie będzie mocarstwem militarnym, bo nie ma woli politycznej,
− brak spójności z działaniami w wymiarze transatlantyckim,
− nie ma potrzeby(każde z państw ma struktury własne),
− nie ma klimatu politycznego(sprzeciw Rosji, koncepcja obrony w systemie OBWE,
do 1993 polscy polityce też tak uważali).
Rząd Jana Olszewskiego i minister Sikorski(rozpoczęli starania o członkostwo w NATO).
Wpływ na działania na Bliskim Wschodzie(Afganistan, Irak) prawie żaden, USA rządzą.
Traktat z Lizbony – kwestie związane z WPZiB i EPBiO
− tytuł V(Postanowienie ogólne o działaniach zewnętrznych UE i Postanowienie
szczególne dotyczące WPZiB)
− rozdział 1.2. Zespolenie działań, spójność. Skuteczność i przejrzystość.
− Wszystkie segmenty: polityka zagraniczna, kwestie obrony kwestie handlu i polityka
rozwojowa umieszczone w jednym tytule.
Kompetencje:
− Polityka
zewnętrzna
i
obronna
–
decyzje
podejmują
państwa
członkowskie(międzyrządowość), handel i polityka rozwojowa(instytucje Wspólnoty).
− Rada Europejska odpowiada za główne wytyczne i wyznacza strategiczne kierunki
działań.
− Rada UE(Ministrów) podejmuje decyzje o charakterze wykonawczym.
− Parlament UE i Komisja odgrywają minimalną rolę – koncentracja na legalności
podejmowanych decyzji.
− Wysoki Przedstawiciel ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa pełni rolę
wiceprzewodniczącego Komisji.
− Zachowano instytucje doradcze – Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa:
o wydaje opinie dla Rady i dla Rady Europejskiej(niewiążące).
o Może sprawować pewną merytoryczną i polityczną kontrole nad operacjami
zarządzania
kryzysowego
kierowanych
przez
Rade
i
Wysokiego
Przedstawiciela
− Europejska Agencja Obrony:
o Dba o rozwój technologii i nowych rozwiązań w wojsku(sprzęt lub przemysł
sektora wojskowego)
o Odpowiedzialna za uzbrojenie i zdolności operacyjne poszczególnych misji.
Kwestie proceduralne:
− Ewolucja WPZiB: nowy mechanizm decyzyjny(konsensus pomiędzy systemem
nicejskim – nie ma mowy o uwspólnotowieniu polityki zagranicznej czy obronnej),
usprawnienie systemu decyzji podejmowanych w ramach polityki zagranicznej.
− Mechanizm instytucjonalny:
o Oparty na działaniu Rady Europejskiej, więc nie ma obaw o uwspólnotowienie.
Decyzje podejmowane jednomyślnie. Wyjątki są.
Literatura: Parzymies, 2009
Współczesny terroryzm
Czynniki warunkujące terroryzm międzynarodowy:
− Zmiany w układzie sił w stosunkach międzynarodowych – koniec podziału
− wielostronne stosunki międzynarodowe
− Państwa upadłe, państwa upadające, niestabilność ekonomiczna, chwiejność
polityczna państw – dobre uwarunkowania dla kształtowania się terroryzmu
międzynarodowego.
− Podział religijny świata – podział po 1989 roku. Wcześniej podział ideologiczno-
polityczny
− Globalizacja przynosi podział na biednych i bogatych, powiększają się dysproporcje
między krajami „Północy” i „Południa” stąd oprócz terroryzmu niesie problemy
cywilizacyjno-kulturowe związane z masowymi migracjami ludności
− Transformacja ustrojowa we współczesnym świecie – próby mające na celu
wzmocnienia czynnika ekonomicznego, odsuwając na drugi plan czynnik społeczny
Współczesny terroryzm wyznacza swoje działania czynnikami religijnymi albo
światopoglądowymi np. Al-kaida – podział świata na biednych i bogatych, wyzysk biednych
na koszt bogatego Zachodu.
Masowe media i Internet sprawiają, że zjawisko terroryzmu staje się problemem globalnym.
Finansowanie terroryzmu: ugrupowania terrorystyczne żyją z produkcji, przemytu i handlu
narkotykami, piractwa internetowego, sponsoring państwowy (popularny w latach 70 i 80, ale
teraz już nie tak bardzo popularne),
fade states – państwa upadłe (indeks państw upadłych) – Somalia, Jemen – dobra baza dla różnych ugrupowań terrorystycznych.
Państwo upadłe – państwo nie mające efektywnej kontroli administracyjnej, politycznej i ekonomicznej nad swoim terytorium.
Metody działań terrorystycznych:
− Zamachy na samoloty (związane z rewolucja technologiczną i informacyjną – rozgłos
poprzez media, spektakularne ataki)
Źródła współczesnego terroryzmu:
− Konflikty społeczne
− Konflikty międzypaństwowe
− Mają charakter religijny – inne postrzeganie świata przez chrześcijan i przez inne
religie
− W mniejszym stopniu – dążenia narodowościowe
11 września 2001:
− symboliczne znaczenie dla rozwoju terroryzmu i dla walki z terroryzmem na
wszystkich szczeblach: ekonomicznym, politycznym i społecznym.
− Wyznaczenie nowej granicy terroryzmu – nie ma barier państwowych, geograficznych
i środowiskowych
− po 11 września działania militarne, które według UE nie rozwiążą samodzielnie
problemu
− po raz pierwszy atak na taką skalę wywołujący takie skutki
Walka z terroryzmem: problemy
− pakt ogólnoświatowy odnośnie handlu, problemów ekonomiczno-społecznych(bez ich
rozwiązania nie da się rozwiązać problemu terroryzmu)
− wzajemne zrozumienie kultur – nie ma mowy o ujednoliceniu kultur. Istnieje
konieczność tolerancji.
− Klauzule demokratyczne w umowach międzynarodowych zawieranych przez UE –
problem stworzenia wspólnych zasad demokracji i poszanowania dla prawa człowieka
Środki i metody zwalczania współczesnego terroryzmu:
− Środki militarno-wojskowe – USA
− Dyplomacja prewencyjna – działania hamujące niebezpieczeństwa – misje, mediacje,
spotkania zapobiegające eskalacji konfliktów – miękkie środki polityki zagranicznej –
UE taką dyplomację tworzy, ale czasem jest niespójna wewnątrz UE(wysyłanie wojsk,
nieefektywna pomoc rozwojowa)
− Środki wywiadowcze – brak osiągnięć UE, współpraca policyjna i wywiadowcza jest
nieefektywna – współpraca międzyrządowa
Miejsca ataków terrorystów:
− Centra polityczne i ekonomiczne
− Główne szlaki komunikacyjne
− Źródła energii, źródła surowców energetycznych
− Systemy informatyczne przechowujące dane
Czego oczekują terroryści:
− Zwrócenie uwagi na problem – ETA (niepodległość kraju Basków)
− Opinia publiczna zacznie analizować postulaty terrorystów
− Celem ostatecznym jest przejęcie władzy – przesłanka polityczna
Główne nurty terroryzmu:
− Terroryzm zorganizowany – prowadzony przez państwa i grupy społeczne
− Terroryzm niezorganizowany – chaotyczny prowadzony przez niewielkie grupy
− Al-kaida – ciężko zakwalifikować, struktura luźna – konfederacja ugrupowań, które w
zależności od celów postępują w różny sposób
Geneza stanowiska WE wobec terroryzmu:
− W pierwszych traktatach (’51, ’57) nie odnoszono się do problemu terroryzmu
o Nie było mowy o globalnym programie
o Pierwsze wspólnoty opierały się integracji gospodarczej, nie powiązanej z
polityką
− Lata 70 – powrót tematu: Terroryzm we Francji, Niemczech (frakcja Czerwonej
Armii), Irlandia i UK (IRA), Grecja (organizacje lewackie)
− Pojawiają się pierwsze struktury polityczne – Europejska Współpraca Polityczna
(EWP)
− ’75 – nieformalne spotkanie ministrów sprawa wewnętrznych i ministrów
sprawiedliwości WE w Rzymie
o Decyzja o powstaniu struktury koordynującej działania ministerstw spraw
wewnętrznych i sprawiedliwości w kwestii terroryzmu (grupa TREVI)
− ’76 usankcjonowanie powstania grupy TREVI:
o Zajmuje się szeroko rozumianą walką z terroryzmem
Nielegalna imigracja
Nielegalny pobyt
Readmisja
Biały wywiad i służby specjalne
o Pod koniec lat 70 wypracowuje jedną definicję terroryzmu – „użycie lub
usiłowanie użycia przemocy przez zorganizowaną grupę w celu
zrealizowania określonych celów politycznych” – ograniczenie wyłącznie do
celów politycznych, Mało uwagi przywiązywano do takich wartości jak prawa
człowieka, godność człowieka
− ’92 – powołanie UE do życia
o Instytucjonalne formy współpracy dotyczącej zwalczania terroryzmu –
włączone do 3 filara UE – wymiar sprawiedliwości i spraw wewnętrznych –
współpraca międzyrządowa – podejście techniczne, nie polityczne
o Opiniotwórcze uprawnienia KE i PE dotyczące walki z terroryzmem
− ’97 – Traktat Amsterdamski
o Uwspólnotowienie pewnych działań z zakresu Współpracy w wymiarze
sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
o Kwestie terroryzmu międzynarodowego zostawiono w III filarze – działania
antyterrorystyczne jako element walki z przestępczością zorganizowaną
− Lipiec ’95 podpisanie Konwencji o Europolu (ratyfikacja w październiku ’98),
działania operacyjne w lipcu ‘99
o Cele – zapobieganie terroryzmowi międzynarodowemu (początkowo działania
tego rodzaju miały się rozpocząć w dwa lata po rozpoczęciu działań, ale w
wyniku nasilenia działań terrorystów zaczął działać wcześniej
− WPZiB – art.11 umacnianie bezpieczeństwa we wszystkich formach – m.in. walka z
terroryzmem
− Koniec lat ‘90 – Kodeks postępowania w sprawie eksportu broni
o Zanim się sprzeda lub kupi broń należy sprawdzić czy importer lub eksporter
broni nie współpracuje z terrorystami (przepis martwy)
Reakcja UE na wydarzenia 11 września:
Te wydarzenia spowodowały, że terroryzm stał się istotnym elementem WPZiB. Problem,
który należy rozwiązać kompleksowo (wykorzystanie wszystkich instrumentów z zakresu
polityki zewnętrznej UE - strategia działań).
Ataki z 11 września potępione przez państwa UE i państwa kandydujące.
5 września 2001 – PE przyjął raport o roli UE w zwalczaniu terroryzmu, ostrzeżenie UE
przed zagrożeniem terrorystycznych – technokratyczne i wąskie traktowanie tego problemu
przez UE
12 września 2001 – szczyt UE z szefem NATO. Gotowość do podjęcia wszelkich działań w
walce z terroryzmem światowym. Rada ds. Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych i Rada
ds. Transportu podejmie działań.
14 września 2001 – szczyt UE, przewodniczący KE, Wysoki przedstawiciel ds. WPZiB,
kwestia terroryzmu elementem WPZiB i EPBiO + postanowienie dotyczące działalności
wywiadowczej.
Czynności wzmacniające czujność na lotniskach. Do 11 września terroryzm uważany za
szczególne przestępstwo tylko w 6 krajach UE.
Problem migracji międzynarodowych.
− Migracje mają charakter dwukierunkowy (imigracja i emigracja).
− Do migracji przyczyniła się globalizacja (60 mln mieszkańców poza granicami
swojego urodzenia, 2005 – 250 mln)
− Wzrasta poziom migracji z krajów ubogich do krajów wysoko rozwiniętych.
− Najwięcej migrantów w USA i Europie Zachodniej.
o Co 3 migrująca osoba w Europie Zachodniej, co 5 w USA.
− Największe migracje z Afryki Północnej (4 mln imigrantów do Europy Zachodniej –
odnotowane w statystykach oficjalnych: FRA, GBR, GER, ITA, ale nie uwzględniają
2 razy większych imigracji nielegalnych) i Azji.
− Listopad 2001 – komunikat – definicja osoby nielegalnie migrującej – osoba, która
nielegalnie migruje lub przebywa na terenie państw Unii Europejskiej.
− Problem migracji między kontynentami dotknął Europę po II wojnie światowej.
− 5 mln imigrantów legalnych w Europie, ale jeszcze nielegalnych. 6-7 mln
nielegalnych imigrantów z samej Azji.
Państwa tranzytowe:
− Libia i Maroko – imigranci z całej Afryki i Azji
− Wybrzeża Senegalu, Gambii i Nigerii
Przyczyny migracji do Europy:
− Czynnik polityczny – migracja przymusowa – konflikty, prześladowania
− Czynnik ekonomiczno-społeczny
− Czynnik geograficzny – bliskość geograficzna
− Czynnik historyczny i kulturowy – podobieństwo kulturowe, powiązania historyczne
Stosunek UE do problemu migracji – zarys historyczny:
− Lata 90 – kwestie migracji traktowano jako problemy społeczne
− Od traktatu amsterdamskiego kwestie migracji nabierają częściowo charakteru wspólnotowego. Postanowiono przenieść do I filara regulacje dotyczące wjazdu i
pobytu obywateli państw trzecich na terenie państw UE, kwestie wiz
długoterminowych i wiz pobytowych, kwestie nielegalnej migracji.
− Konkluzje Rady Europejskiej z Tampere 15-16 października 1999.
o Migracje należy rozpatrywać jako jeden z elementów polityki zewnętrznej; istotny
element bezpieczeństwa UE
o Konieczność poprawy stosunków ekonomicznych i politycznych z krajami
pochodzenia imigrantów, walka z ubóstwem
o Zapobieganie konfliktom – rodzą ubóstwo, migracje, doskonała pożywka dla
terrorystów
o Równe traktowanie imigrantów – prawa człowieka, poszanowanie prawa,
poszanowanie tradycji
o
− Program Haski – listopad 2004
o Powtórzenie Amsterdamu i Tampere
o Integracja imigrantów w danym państwie – asymilacja pewnych grup ludności
o Wymieniono czynnik bezpieczeństwa
− Kwestie migracji w Partnerstwie Śródziemnomorskim i Układzie z Cotonou.
o 2006 – Szczyt UE – Afryka. Konferencja ds. Migracji
o II Szczyt UE – Afryka. Przyjęcie Euro afrykańskiego Partnerstwa w sprawie
migracji, mobilności i zatrudnienia.
Problemy związane z migracją:
− Nielegalna migracja
− Przestępczość
− Terroryzm
− Problem asymilacji kulturowej
Działania prewencyjne UE:
− Ścisłą współpraca z krajami tranzytowymi w zakresie readmisji i deportacji
− Szczelna kontrola granic
− Proces legalizacji pobytu imigrantów
− Tworzenie ośrodków dla imigrantów
− Wszystkie działania poprzedzone spotkaniami politycznymi; wola polityczna, by
można było współpracować
Partnerzy w walce z nielegalną imigracją:
− Maroko (dialog, w 2006 roku – umowa o readmisji), 40 mln Euro na uszczelnianie
granic, 15 mln Euro na modernizację służb granicznych Maroka.
− Podobna współpraca z Ukrainą
− Patrole powietrze: Senegal, wyspy Zielonego Przylądka, granica wschodnia UE
− Zarządza tym wszystkim - Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną
na granicach zewnętrznych państw UE
Problemy w walce z nielegalnymi migracjami:
− Nie ma kompleksowej polityki; nie ma zgody co do środków wzmacniających ochronę
granic; nie ma zgody co do stosowania środków o charakterze restrykcyjnym,
− Legalizacja pobytu dla imigrantów, którzy przybywali na terytorium niektórych państw UE nielegalnie(rozwiązanie problemów szarej strefy i innych problemów). Nie
ma zgody wśród innych państw, bo polityka jest niespójna
− Tworzenie ośrodków dla imigrantów: Algieria, Libia, Tunezja, Ukraina (zamykanie w
jakby gettach, prawa człowieka)
− Asymilacja – partie prawicowe powstają ze względu na niezadowolenie z tak dużej
imigracji(zabiera miejsca pracy).
− Do 2020 roku zapotrzebowanie na siłę roboczą sięgnie do miliona osób. Z jednej
strony jest potrzeba pracowników z poza Europy, ale z drugiej strony zabiera się
wykwalifikowaną siłę roboczą z państw pochodzenia(biednych).
o Od 2007 roku – Program dla najlepiej wykształconych osób, pobyt w UE przez
kilka lat, a potem finansowanie ich powrotu do kraju pochodzenia.
Transfery pieniężne – istotny element w kontekście migracji międzynarodowych – wiele nielegalnych transferów pieniężnych – omijanie kwestii podatków i kosztów bankowych.
Podsumowanie – migracje:
− Najważniejszy
problem
obok
kwestii
energetycznych
i
terroryzmu
międzynarodowego.
− Ingerencja w sprawy migracji – konsekwencje polityczne.
− Problem ciężki do rozwiązania ze względu na styk kultur – bak konsensusu między
kulturami.
− Bardzo dużo działań ma charakter międzyrządowy – polityka zagraniczna i
bezpieczeństwa – brak wspólnych zadań i celów.
Pytania na egzamin:
Mocarstwo cywilne, książka Milczarka, tekst zająca, potencjał militarny, słabość EPBiO –
cele do 2003, jeden spełniony (misje wojskowe), jeden nie (armia europejska, przełożony na
2010)
Parzymies – zmiany traktatowe
Problemy globalne – główne dokumenty zapamiętać
Role i instrumenty ekonomiczny. Polityka zewnętrzna – komponenty.
Traktat z Maastricht i Lizbona
Test, otwarte i pytania z Milczarka.