Opracowanie: dr Katarzyna Zamorska
R è s u m è
Polityka społeczna, jako działalność, zajmuje się wyrównywaniem dostępu do służby zdrowia oraz tworzeniem warunków dla zdrowia społeczeństwa.
Kwestia zdrowia odzwierciedla lukę pomiędzy stanem pożądanym a rzeczywistym
zdrowiem społeczeństwa, co wiąże się ze spełnianie różnorodnych ról życiowych w życiu
zawodowym, społecznym i rodzinnym.
I. MODELE POLITYKI ZDROWOTNEJ
Model Bismarckowski
• naczelna zasada – zdecentralizowanie, oparcie modelu na tworzeniu kas i zakładów
ubezpieczeniowych
• funkcjonowanie – instytucje te zawierają umowy z wytwórcami usług i udzielają
świadczeń ubezpieczonym
• rola państwa – ograniczona, sprowadza się do ogólnego nadzoru i tworzenia ram
prawnych funkcjonowania systemu
Model Beveridge’a
• naczelna zasada – zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego wszystkim
obywatelom przez odwołanie się do pojęcia zaspokojenia elementarnych potrzeb
• funkcjonowanie – prawo do świadczeń przysługuje wszystkim obywatelom, ale
integralną część tego modelu stanowią dobrowolne ubezpieczenia uzupełniające
• rola państwa – odpowiedzialne za realizację tej zasady i wyspecjalizowany organ, czyli Państwowa Służba Zdrowia
Model rezydualny
• naczelna zasada – pluralizm
• funkcjonowanie – dominująca rola w tym systemie należy do prywatnego sektora oraz
indywidualnej odpowiedzialności za zdrowie.
• rola państwa – drugoplanowa: sektor publiczny obejmuje wyłącznie osoby znajdujące
się w szczególnej potrzebie, tj. osoby biedne, starsze, niezdolne do pracy, matki z dziećmi znajdujące się w trudnej sytuacji
Model Siemaszki – model socjalistycznej służby zdrowia
• naczelna zasada – równy dostęp do opieki zdrowotnej, choć w praktyce nie
gwarantował takiego powszechnego dostępu do świadczeń zdrowotnych, wręcz
odwrotnie – stwarzał przywileje dla elit politycznych.
• funkcjonowanie – dążność do podporządkowania instytucji władzy
• rola państwa – odpowiedzialność państwa i rządu za zdrowie i opiekę zdrowotną. Był
on realizowany we wszystkich krajach Europy środkowowschodniej.
1
Opracowanie: dr Katarzyna Zamorska
R è s u m è
II. ZASADY ORGANIZACJI OPIEKI ZDROWOTNEJ
Etap I (1944–1954)
1. walka z konsekwencjami lat wojny
2. tworzenie od podstaw zasad powszechnej ochrony zdrowia
3. rozszerzenie świadczeń zabezpieczenia społecznego
Etap II (1955–1970)
1.
rozwój służby zdrowia
2.
doskonalenie form organizacyjnych
3.
rozwój
kadr
medycznych,
lecznictwa
przemysłowego
oraz
działalności
profilaktycznej.
Etap III (od 1971 roku)
1. przyjęcie programu rozwoju ochrony zdrowia do 1990 roku
2. powołanie zespołów opieki zdrowotnej
3. utworzenie Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia
4. rozszerzenie bezpłatnej opieki zdrowotnej na całą ludność kraju, bez względu na charakter i sektor zatrudnienia
Etap IV (lata 80.)
1. ukierunkowanie działań w zakresie umacniania zdrowia na cały system polityki
społecznej
2. państwo odpowiedzialne za stan zdrowotny społeczeństwa
3. inne podmioty odpowiedzialne: rodzina oraz różne instytucje, zakłady pracy i każdy obywatel
Etap V (koniec lat osiemdziesiątych)
1. wprowadzenie zasad reformy gospodarczej
2. nacisk na ekonomizacje działań ochrony zdrowia
3. konieczność efektywnego wykorzystania szeroko rozumianej infrastruktury ochrony
zdrowia, co wiąże się z coraz większym obciążeniem jednostki i rodziny oraz
instytucji pozarządowych za profilaktykę zdrowotną
Etap VI
1. promocja zdrowia i realizacja Narodowego Programu Zdrowia
2. cel strategiczny: poprawa zdrowia i związanej z nią jakości życia: kształtowanie pro zdrowotnego stylu życia, tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego
zdrowiu, zmniejszanie różnic w zdrowiu i dostępie do świadczeń zdrowotnych
Etap VII polegał na wprowadzeniu reformy ochrony zdrowia. Zmieniła ona przede wszystkim model finansowania ochrony zdrowia, jednocześnie wprowadzono wiele zmian
organizacyjnych w celu dostosowania usług ochrony zdrowia do gospodarki rynkowej.
III. ZASADY ORGANIZACJI OPIEKI ZDROWOTNEJ
Reformowanie opieki zdrowotnej, czyli poszukiwanie nowych zasad jej organizacji, było przedmiotem licznych działań podejmowanych przez silne ośrodki badawcze niemal
wszystkich krajów rozwiniętych.
2
Opracowanie: dr Katarzyna Zamorska
R è s u m è
1. Szczególna jest rola określonych wydarzeń (niektóre przykłady):
1. 1977 rok – Światowe Zgromadzenie Zdrowia przyjęło rezolucję w sprawie programu
„Zdrowie dla wszystkich w roku 2000”. Idea – zapewnienie wszystkim ludziom
takiego stanu zdrowia, które umożliwi im sensowne i twórcze działanie oraz
funkcjonowanie w społeczeństwie
2. 1986 – Ottawa, pierwsza konferencja promocji zdrowia
3. 1987 – Holandia, przystąpiono do reformowania opieki zdrowotnej – reforma opierała
się na wprowadzeniu powszechnego ubezpieczenia wszystkich obywateli
4. 1993 – raport Banku Światowego dotyczący społecznych i ekonomicznych
uwarunkowań stanu zdrowia. Zwrócono uwagę na konieczność wprowadzenia
podstawowego pakietu świadczeń.
2. Najbardziej charakterystyczne cechy nowego podejścia do polityki zdrowotnej:
• zmiana podejścia do celów polityki zdrowotnej – najważniejsza jest kategoria efektu zdrowotnego a nie zasoby opieki zdrowotnej*
• przyjęcie tezy o szerokich uwarunkowaniach stanu zdrowia
• ustalenie właściwych uwarunkowań w danym kraju, w celu określenia preferencji
• świadome wiązanie polityki zdrowotnej z szerszym procesem politycznym. Ważne
– 1. decyzje dotyczące zdrowia są w końcu podejmowane przez te same gremia
polityczne, które decydują o wszystkich pozostałych kwestiach (sprawy zdrowotne
konkurują o te same pieniądze); 2. podejmowane decyzje są nie tylko wynikiem racji
merytorycznych, ale także względów politycznych, emocjonalnych, przypadku.
• nastawienie w polityce zdrowotnej na współpracę różnych podmiotów oraz
kształtowanie racjonalnych zachowań podmiotów działających w sektorze zdrowia.
Wymaga to zmiany strategii działania podmiotów ochrony zdrowia. Warto zatem
przypomnieć, że podstawy nowej strategii tworzą w Polsce nowe akty prawne:
- 1991 – Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej obowiązująca od 1992 r.
- 1997 – zakończenie prac legislacyjnych nad Ustawą o powszechnym
ubezpieczeniu zdrowotnym
- dokonanie jednocześnie nowelizacji Ustawy z 1991 r., niestety w kierunku
nieprzystawalnym do zapisów Ustawy z 1997 r., co spowodowało, ze
funkcjonowanie publicznej służby zdrowia stało się jeszcze mniej przejrzyste
niż dotychczas.
Obie te ustawy maja przełomowy charakter: 1. reguluje główne zasady funkcjonowania
jednostek mikroekonomicznych, wprowadza np. sprzyjające zmiany wewnętrznej konkurencji
w ochronie zdrowia. Druga także pozwoliła na budowanie rynku usług medycznych, stanowi
próbę rozwiązania kwestii finansowania.
2. System ubezpieczeń zdrowotnych wszedł w życie od 1 stycznia 1999 roku.
* Zauważono, że współwystępowanie większych zasobów (na przykład liczba lekarzy) nie ma wpływu na mniejszy wskaźnik umieralności w niektórych grupach wiekowych, co potwierdzono w tzw.
naturalnym eksperymencie. Przykład ten, opisywany wielokrotnie, polegał na badaniu skutków strajku podjętego przez lekarzy w połowie lat 70. dwudziestego wieku w Kalifornii. Stwierdzono wówczas, że brak pomocy lekarskiej – w czasie strajku przeprowadzano operacje tylko w nagłych wypadkach –
prowadzi do poprawy wskaźników umieralności wśród ludzi. Przedstawione spostrzeżenia
potwierdziły badania przeprowadzone w 1975 roku przez zespół pod kierunkiem A.C. Cochrane’a, 3
Opracowanie: dr Katarzyna Zamorska
R è s u m è
który jako jeden z pierwszych badaczy zanegował „wielkie równanie”, polegające na postawieniu znaku równości między dobrą opieką medyczną a dobrym zdrowiem. Z tego powszechnie dawniej uznawanego twierdzenia wyprowadzano bowiem wniosek, że wzrost wydatków na ochronę zdrowia pozostaje w proporcjonalnej zależności przyczynowej ze stanem zdrowia ludzi, którzy z tej ochrony mogą korzystać. Liczne badania nie potwierdziły jednak słuszności tego twierdzenia, a – wręcz przeciwnie – doprowadziły do wniosków, z których wynikało, że brak jest związku między nakładami na ochronę zdrowia, a stanem zdrowia ludności i że nie ma go także między wielkością zasobów służby zdrowia, w tym wypadku mierzonych liczba lekarzy, a zdrowiem populacji. Jednak warto zauważyć, że odrzucenie „wielkiego równania” pod wpływem przymusu ekonomicznego nie rokuje poprawy w systemie.
Według najlepszych szacunków opieka medyczna wpływa na około dziesięć procent wartości
wskaźników stosowanych do pomiaru zdrowia.
IV. CEL REFORMY OPIEKI ZDRPWOTNEJ W POLSCE
1. uruchomienie mechanizmów rynkowych
2. racjonalne wykorzystanie środków publicznych
3. przejście
od
budżetowego
systemu
finansowania
opieki
zdrowotnej
do
ubezpieczeniowej
4. większość wydatków na ochronę zdrowia przekazana kasom chorych, które będą
zawierać umowy z jednostkami świadczącymi usługi zdrowotne
V. PRYWATYZACJA W OCHRONIE ZDROWIA
Od 1993 roku istnieją w Polsce prawne podstawy podpisywania umów z gabinetami i
prywatnymi zakładami opieki zdrowotnej na świadczenia usług dla osób uprawnionych.
Korzyści:
- Odciążają publiczną służbę zdrowia
- Uzupełniają jej skromne środki opłatami czynszowymi za ewentualne
korzystanie ze szpitalnego instrumentarium zabiegowego i diagnostycznego
- Większy komfort leczenia
- Możliwość zarobków dla personelu medycznego
Mankament:
- niewielu na nią stać
Uzasadnienie tego uregulowania:
1. możliwość z korzystania ze świadczeń szczególnie deficytowych w sektorze
publicznym, a które świadczy sektor prywatny
2. zwiększenie satysfakcji pacjenta przez prawo wyboru lekarza
3. włączenie prywatnego kapitału do systemu opieki zdrowotnej gwarantowanej przez
państwo
4. wprowadzenie konkurencji miedzy instytucjami opieki zdrowotnej o otrzymanie
środków publicznych
ALE:
4
Opracowanie: dr Katarzyna Zamorska
R è s u m è
Proces podpisywania umów z sektorem prywatnym rozwijał się powoli
Przyczyny:
1. nieprzygotowanie wydziałów zdrowia
2. brak dodatkowych środków na umowy
3. obawa o konflikty z sektorem publicznym w przypadku przesunięcia części środków do sektora prywatnego
4. obawa osób obecnie zatrudnionych wg umowy o pracę przed podjęciem ryzyka pracy
na własny rachunek (pielęgniarki, anestezjolodzy)
5. lekarze obawiają się naruszenia niektórych grup interesów
6. lekarze pracujący w sektorze prywatnym, z którymi nie są przewidziane umowy, tez maja swoje obawy – utrata pacjentów.
Rozporządzenie dotyczące umów pozostawiło stronom dowolność w ustalaniu wielu
szczegółów warunków dotyczących organizacji dostarczania świadczeń.
Efekt:
- w niektórych województwach doszło do podpisania umów
- w innych powstały tzw. nieformalne zmowy monopolistów
_________________________________
Literatura:
Krakowińska Ewa, Analiza wydatków na ochronę zdrowia w Polsce i w wybranych krajach Unii
Europejskiej, „Studia i Materiały”, Wydział Zarządzania UW, nr 1, 2006.
Włodarczyk Cezary, Polityka zdrowotna w społeczeństwie demokratycznym, Wydawnictwo
„Versalius”, Łódź–Kraków–Warszawa 1996.
5