Ewolucja ustroju politycznego Szwajcarii
1648- związek 13 kantonów z centralnym zgromadzeniem na czele.
1815- ogłoszenie wieczystej neutralności
1848- I konstytucja
1874- II wersja konstytucji
1 I 2000- wejście w życie konstytucji obowiązującej do dziś.
Struktura administracyjno-terytorialna państwa
Podstawowa jednostka ter.- kanton. Każdy kanton ma swoją konstytucję, która określa zasady
działania ciał tworzących prawo (parlamenty lokalne), sprawujących rządy (rządy lokalne) i
egzekwujących prawo (lokalne sądy, prokuratury i policję). W większości kantonów funkcjonują
jednoizbowe parlamenty. Rządy kantonów liczą od 5 do 7 ministrów. Niemal wszystkie elementy
władzy są realizowane przez kantony, gdyż szwajcarska konstytucja maksymalnie ogranicza
prerogatywy rządu i parlamentu centralnego. Władze kantonalne samodzielnie określają stopień
autonomii gmin. W niektórych kantonach gminy posiadają niemal całą władzę, podczas gdy inne są
bardziej scentralizowane. Wynika to m.in. ze znacznych różnic w wielkości kantonów. Obecnie już
tylko w dwóch kantonach władza jest rzeczywiście sprawowana w formie pełnej demokracji
bezpośredniej, w formie organizowania wieców kantonalnych. Niższym elementem administracji są
gminy.
Koństytucja
Konstytucja Obecna konstytucja przyjęta została przez parlament 18 grudnia 1998 roku (oficjalnym
momentem jej przyjęcia było referendum ogólnokrajowe, które odbyło się 18 kwietnia 1999 roku).
Weszła ona w życie 1 stycznia 2000 roku. Zmiany mogą być wprowadzone poprzez demokrację
bezpośrednią. Inicjatywa nowelizacji lub zmiany należy do jednej z izb parlamentu albo do
obywateli (100 tysięcy podpisów). Niezbędne jest referendum obligatoryjne, w którym za zmianą
opowie się większość absolutna (50% + 1).
Ustrój polityczny
WŁADZA USTAWODAWCZA
Parlament Szwajcarski czyli Zgromadzenie Federalne składa się z dwóch izb:
-Rada Narodu 200 członków, noszących miano "deputowanych Narodu"
- Rada Kantonów reprezentacja kantonów, składa się z 46 "deputowanych kantonów". Po 2 z
każdego kantonu.
Obie izby mają takie same prawa, zgoda obu izb jest konieczna dla uchwalenia czegokolwiek,
a postępowanie ustawodawcze może się rozpocząć w każdej z izb.
Funkcje Zgromadzenia Narodowego:
-ustawodawcza (również dokonywanie zmian konstytucyjnych),
-elekcyjna (wybór rządu - Rady Federalnej, prezydenta i wiceprezydenta, Kanclerza
Federalnego, przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Trybunału Federalnego, generała
(głównodowodzącego armią),
-kierownicza (wobec rządu)
-kontrolna - nadzór nad rządem, nad stosunkami z zagranicą, zatwierdzanie sprawozdania
finansowego państwa, formowanie parlamentarnych komisji śledczych,
-sądowa - rozstrzyganie sporów kompetencyjnych, o ważności inicjatywy ludowej, udzielanie
łaski osobom skazanym
Na czele każdej izby stoi przewodniczący, wybierany na 1 rok, bez prawa powtórnego wyboru. Do
pomocy ma on dwóch wiceprzewodniczących. Zajmuje się on kierowaniem pracami izby, a w
przypadku równości głosów, ma głos rozstrzygający. Obie izby Zgromadzenia Federalnego
obradują w tym samym czasie. Współcześnie odbywają się cztery sesje zwyczajne w ciągu roku i
rozpoczynają się one: w pierwszy poniedziałek grudnia, marca i czerwca oraz w pierwszy
poniedziałek po federalnym dniu modlitwy, czyli w połowie września.
Wyniki wyborów
Wybory w Szwajcarii odbyły się 21 X 2007 r. W ich wyniku rozkład mandatów w Radzie
Narodowej przedstawia się następująco: Partia Ludowa - 62, Partia Socjaldemokratyczna - 43,
Partia Radykalno-Demokratyczna - 31, Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa - 31, Partia
Zielonych - 20, Partia Liberalna – 4,Ewangelicka Partia Ludowa – 2, Szwajcarska Partia Pracy – 1,
Liberalna Partia Zielonych – 3, pozostałe 3 mandaty zdobyli kandydaci niezrzeszeni.
W skład Rady Kantonów wchodzą: Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa posiadająca 15
mandatów, Partia Radykalno-Demokratyczna - 14, Partia Socjaldemokratyczna -9 oraz Partia
Ludowa z 8 miejscami. Przewodniczącym Rady Narodowej jest Christine Egerszegi-Obrist z Partii
Radykalno-Demokratycznej,zaś przewodniczącym Rady Kantonów - Peter Bieri z ramienia
Chrześcijańsko-Demokratycznej Partii Ludowej Szwajcarii.
System wyborczy
Głosować można na kilka sposobów:
- na listę danej partii (wtedy ta partia otrzymuje wszystkie głosy przysługujące wyborcy a tym
samym każdy kandydat po jednym),
- zakreślając tylko część kandydatów i nie wykorzystując pozostałych głosów,
- dopisując nazwisko osoby z tej samej listy i dokonując kumulacji swoich głosów (kandydat
otrzymuje więcej niż jeden głos),
- wybierając różnych kandydatów z różnych list wyborczych (tzw. "panachage" - pióropusz).
WŁADZA WYKONAWCZA
PREZYDENT (Micheline Calmy-Rey)
- jest głową państwa
- znaczenie marginalne, czysto proceduralne
- jest jednym z członków Rady Federalnej
- wybierany na 1 rok
- prezydentem zostaje osoba, która w poprzednim roku pełniła funkcję wiceprezydenta
-jest przewodniczącym Rady Federalnej, prowadzi jej obrady, podpisuje jej uchwały,
przedstawia jej oświadczenia w parlamencie
-może wydawać zarządzenia w sprawach pilnych, którymi powinna zająć się Rada
RZĄD
Funkcję rządu pełni w Szwajcarii Rada Federalna. W jej skład wchodzi 7 deputowanych z czterech
najważniejszych partii. Składa się z następujących resortów: Spraw Zagranicznych, Spraw
Wewnętrznych, Sprawiedliwości, Obrony, Gospodarki Krajowej, Finansów, Komunikacji. Liczba
członków rządu jest odpowiednia do liczby departamentów. Organ jest powoływany na wspólnych
obradach obu izb parlamentu. W składzie rządu muszą znaleźć się zawsze: reprezentanci 3
największych kantonów ( Zurych, Berno, Vaud), wszystkich 3 języków urzędowych ( zwyczajowo
kantony niemieckie mają 4 przedstawicieli, francuskie - 2 zaś włoskie - 1), oraz 3 głównych
wyznań religijnych. Szwajcarski ustrój nie dopuszcza rozwiązania rządu w czasie trwania kadencji,.
WŁADZA SĄDOWNICZA
TRYBUNAŁ FEDERALNY- organ składający się z 39 sędziów i podzielony na kilka wydziałów.
Wybierany jest przez Zgromadzenie Federalne na 6 lat. Zasadą tutaj jest wybieranie tych samych
sędziów ponownie, jeżeli tylko pragną oni kontynuować swą pracę w Trybunale.
Trybunał Federalny nie jest trybunałem konstytucyjnym. Posiada on inne kompetencje, rozpatruje:
- skargi konstytucyjne, wnoszone przez jednostki, uważające iż działania jakichkolwiek władz
publicznych naruszyły ich konstytucyjnie zagwarantowane prawa,
- spory pomiędzy Federacją a kantonami oraz pomiędzy samymi kantonami,
- skargi na naruszenie postanowień umów międzynarodowych lub umów zawieranych pomiędzy
kantonami,
- skargi gmin dotyczące ewentualnego naruszania ich autonomii przez Federację bądź kantony.
Trybunał Federalny nie może badać zgodności ustaw z konstytucją. Ustawy bowiem może uchylać
tylko parlament. Za to może badać i ewentualnie uchylać prawodawstwo kantonalne.
Wpływ społeczeństwa na kształtowanie polityki w państwie.
REFERENDUM
Szwajcarska demokracja jest demokracją bezpośrednią, przejawiająca się w istnieniu dwóch
instytucji: referendum oraz inicjatywy ludowej. Rząd nie może wprowadzić w życie projektu bez
zgody społeczeństwa. Obecnie przyjęto zasadę przeprowadzania 4 referendów rocznie (po 1 w
każdym kwartale). Władzom nie przysługuje możliwość takiej inicjatywy(ludowej nt. konstytucji),
mogą one ewentualnie wysunąć swoją kontrpropozycję. Wszelkie propozycje są przedstawiane do
oceny w drodze referendalnej.
W systemie politycznym Szwajcarii referendum zarządza się w szeregu przypadków:
-W przypadku inicjatywy ludowej w sprawie całkowitej zmiany konstytucji (100 tys. obywateli),
-Inicjatywa ludowa w sprawie częściowej zmiany konstytucji (również 100 tys. głosów),
-Referendum obligatoryjne - zmiany konstytucji, przystąpienie do organizacji kolektywnego
bezpieczeństwa lub do wspólnot ponadnarodowych (np. ONZ), ustawy federalne uchwalone w
trybie pilnym i nie opierające się o konstytucję, w przypadku różnego stanowiska izb
parlamentarnych - pytanie o konieczność całkowitej zmiany konstytucji, wniosek wstępny z
inicjatywy ludowej o zmianę konstytucji, poparcie wniosku wstępnego o częściową zmianę
konstytucji - jeśli parlament odrzucił ten wniosek,
-Referendum fakultatywne (nie obowiązkowe, na żądanie 50 tys. obywateli lub 8 kantonów) -
ustawy federalne, niektóre umowy międzynarodowe.
Także w kantonach występuje ludowa inicjatywa ustawodawcza (dotycząca ustaw kantonalnych),
referendum budżetowe (budżet w Szwajcarii nie ma formy ustawy), w kilku kantonach funkcjonuje
jako najwyższy organ władzy zgromadzenie ludowe wszystkich obywateli kantonu (wiec).