18.11.2009 SUWERENNOŚĆ - suwerenność monarchy - suwerenność ludu - suweren - lud - ma prawo powoływanie niektórych organów państwowych - prawo powoływania reprezentantów, którzy tworzą skład osobowy organu przedstawicielskiego - parlamentu - suweren dokonuje wyboru z elit - partie decydują jak wyglądają listy - jest to znaczne ograniczone - w jaki Usposób działają wybory: - często zdarza się że w wyborach suweren ma ograniczoną decyzje - suweren wyraża swoją opcje polityczną i daje przewagę pewnym opcją nad innymi - wybory prezydenckie są bezpośrednie, ponieważ elektorzy muszą... - suweren ma prawo do współdecydowania - demokracja bezpośrednia dzięki której suweren uczestniczy w sprawowaniu władzy - Marsyliusz z Padwy w XIV w. w prazy "Obrońca Pokoju" - podwaliny współczesnej zasady suwerenności ludu. REFERENDUM: - suweren ma prawo do wyrażania opinii w przedmiocie władzy państwowej - wolności obywatelskie - słowa, zgromadzeń itp. - zasada suwerenności ludu (mimo swoich ograniczeń) jest podstawą regularnych wyborów organów państwa - Zasada reprezentacji i oparty na niej system rządów reprezentacyjnych jest głównym środkiem realizowania zasady suwerenności ludu. Można se przeczytać: Sobolewski - "Zasady współczesnej demokracji burżuazyjnej" Podstawowym, choć nie jedynym elementem tej zasady, są periodycznie powtarzające się, demokratycznie powtarzające się, powszechne, wolne, równe wybory naczelnych organów państwa, które stanowią nie tyle akt kreacji tych programów, ile akt wyrażania przez suwerena określonych preferencji politycznych i dawania przewagi jednym programom politycznym nad innymi. Pozycja narodu w systemie władzy w państwie konstytucyjnym, może być określana ogólnie jako władza określania inwestytury do rządzenia dzięki wyborom, oraz władza wpływania na żądzy, dzięki gwarancją konstytucyjnych. W rzadkich wypadkach jest to władzą współrządzenia. NA EGZAMIN: - wyjaśnienie pojęcia suwerenności, aspekty - sformułować kiedy i jak się przekształcała suwerenności - cenzusy i ich znoszenie - w czym wyczerpuje się zasada suwerenności (z komentarzem) - prawa gwarantowane wpływania obywatela na rządy - podsumować te rozważania kilkoma zdaniami REFERENDUM: Jest to forma demokracji bezpośredniej która oznacza sposób bezpośredniego rozstrzygania przez suwerena, przez głosowanie, o istotnych sprawach życia całego państwa, albo części jego terytorium. - Jeśli przedmiotem referendum jest ustawa, to jej przyjęcie nadaje moc równą ustawie uchwalanej przez ustawę. W praktyce to konstytucje expresis verbis przewidują istnienie referendum, np Polska, Ukraińska. - W USA nie ma referendum ogólnopaństwowego lecz są stanowe. Typologie referendum: Wymóg prawny: - obligatoryjne - ma miejsce gdy konstytucja wprost przewiduje że pewnego rodzaju decyzje dla uzyskania prawomocności muszą być przyjęte w referendum. - fakultatywne - dla przyjęcia jakiegoś aktu prawnego jest możliwe ale nie obowiązkowe zatwierdzenie go w referendum. O tym czy dany fakt poddań pod referendum decyduje organ uchwalający ten akt, lub podmiot zewnętrzny. Sprecyzowany jest termin a jakim organ zewnętrzny musi wyrazić zgodę na referendum. Jeśli nie zrobi tego w określonym terminie, akt wchodzi bez udziału suwerena. - przedmiotem referendum mogą być bardzo różne: - 1933 - na Islandii w sprawie importu alkoholu - referendum w sprawie aborcji Referenda w Polsce: - "3 razy tak" - 1987 - zawiłe pytania - konstytucyjne - ratyfikacyjne NA EGZAMIN: - definicja - typologia ################################################################# WKLEJONE Z ĆWICZEŃ - REFERENDUM - konstytucyjne - Francja - ustawodawce - uchwałodawcze - w ustawie o referendum lokalne: ART 7. - samoopodatkowanie - fakultatywne - obligatoryjne - lokalne - ogólnokrajowe - abrogacyjne - służy uchyleniu aktu prawnego - referendum plebiscytarne !!! Moment przeprowadzenia: !!! - zatwierdzające - akt staje się w pełni prawomocny z chwilą zaaprobowania go - wstępne, konsultacyjne, opiniodawcze - podmiot uprawniony do uchwalenia aktu, przez referendum pragnie poznać zdanie suweren pełni prawomocny z chwilą zaaprobowania go - wstępne, konsultacyjne, opiniodawcze - podmiot uprawniony do uchwalenia aktu, przez referendum pragnie poznać zdanie suwerena. ZASTRZEŻENIE - suweren nie rozstrzyga - W POLSCE: Art. 152 - musi wziąć udział ponad 50% uprawnionych by były obligatoryjne - dotyczy spraw ważnych dla kraju, generalnie jest jednak ustawodawcze Art. 90 - szczególnie istotna kwestia - oddanie kompetencji organu państwowego organizacji międzynarodowej - Art. 170 - referendum lokalne - dotyczy spraw ważnych na danym terenie, np. odwołanie organów lokalnych - samo opodatkowanie Art 235 - konstytucyjne - nie obejmuje całości materii konstytucyjne - dotyczy rozdziału I, II i XII - fakultatywne - zatwierdzające INNE KRAJE: Szwajcaria - częste referenda Anglia - brak referendów - wynika to z zasady suwerenności parlamentu USA - brak referendów federalnych, liczne referenda stanowe Francja - w pierwszej fazie częste referenda, obecnie rzadko stosowane Niemcy - słaba praktyka referendalna - wynika z historii przedwojennej kraju ####################################################### 25.11.2009 INICJATYWA LUDOWA - Konstytucja z 52r - art 56 - ART 118 konstytucji RP: - inicjatywa ustawodawcza przysługuje grupie 100 tys obywateli mających prawo wyboru. - ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej. PRAWA I WOLNOŚCI CZŁOWIEKA I OBYWATELA - zagadnienie praw człowieka w średniowieczu - prawo oporu 2 modele konstrukcji praw człowieka: - uniwersalistyczny - nadrzędność interesów zbiorowości wobec obywateli - np. rasa, klasa, państwo - indywidualistyczny - interesy jednostki są nadrzędne - państwo nie pretenduje do posiadania własnych celów niezależnych od innych celów. - państwo ma służyć obywatelom - wszystko to co robi państwo jest w naszym interesie 3 GENERACJE: 1. przełom XVII i XIX w. - fundamentalne prawa obywatelskie i polityczne - zasada równości wobec prawa. - prawo wyborcze 2. - 2 połowa XIX w. - prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne - związane np z ochroną pracy - edukacja - prawo do dostępu do dóbr kultury - do wypoczynku 3. - po II Wojnie Światowej - prawo do życia w pokoju, w czystym środowisku itp. DEFINICJE: PRAWA CZŁOWIEKA - prawa pierwotne w stosunku do państwa, przysługujące każdemu człowiekowi bez względu na jego przynależność państwową i jego pozycje w społeczeństwie. Źródłem tak rozumianych praw nie jest państwo i system prawny, lecz prawo naturalne, zgodnie z którym podstawą praw jednostki jest przyrodzona godność osoby ludzkiej. Dzięki niej prawa człowieka mają charakter: - ponadpaństwowy - pierwotny w stosunku do państwa - niezbywalny - nienaruszalny. PRAWA OBYWATELSKIE - wynikają z ustawodawstwa - są to uprawnienia obywatela danego państwa. Są one przyznane w oparciu o kryterium przynależności państwowej. Służą one ochronie interesów obywatela. W przypadku sporu z organem państwowym, to obywatel powinien podać podstawę na której opiera swoje uprawnienia. W przypadku praw obywatelskich obywatel ma w zasadzie swobodny wybór, czy skorzystać z uprawnienie czy też nie. WOLNOŚCI OBYWATELSKIE - nie wynikają z ustawodawstwa ale prawo określa ich granice i je normuje - obywatel może skorzystać z tych wolności, musi jednak przestrzegać prawnie ustalonych granic. np. granice wolności słowa są regulowane przez prawo. W razie sporu z organem państwa, to organ musi podać podstawę ograniczenia wolności. Granice tych pojęć są płynne. np. czy prawo do emigracji jest prawem człowieka zcy wolnością? PRAWA PODSTAWOWE - zespół praw jednostki wyróżniających się z ogółu praw przysługujących obywatela w danym państwie, z racji zajmowania wyższego miejsca w hierarchii wartości akcentowanie powszechnie przez dane społeczeństwo czy państwo. DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA 9.12.2009 ŹRÓDŁA PRAWA - termin pojemny i wieloznaczny Podział - źródła powstania prawa - akty normatywne, zwane także aktami prawotwórczymi które zawierają przepisy dające podstawę do konstruowania norm danej dziedziny prawa - norma - dyrektywa postępowania - przepis - najmniejsza jednostka redakcyjna aktów prawnych ! Różne rozumienia: ŹRÓDŁA PRAWA W SENSIE FORMALNYM: - przyczyna prawnego obowiązywania norm - konstytucja - prawo międzynarodowe - ustawy, rozporządzenia - kodeksy - orzeczenia sądu i zwyczaje ŹRÓDŁA PRAWA W SENSIE MATERIALNYM - ogół czynników o ekonomicznym, kulturowym, politycznym, społecznym i religijnym charakterze których oddziaływanie wpłynęło na treść i formę obowiązującego w danym państwie prawa. - przyczyny warunkujące treść prawa ZNACZENIE INSTYTUCJONALNE - instytucje które prawo tworzą lub sankcjonują. - źródłem prawa są w tym znaczeniu np. organy władzy państwowej. Ich decyzja przesądza o treści i obowiązywaniu norm prawnych. - parlament - rząd - prezydent - sądy Przez źródła prawa rozumie się FAKTY PRAWOTWÓRCZE które są dziełem różnych instytucji funkcjonujących w różnym trybie i podejmujących decyzje o różnym charakterze prawnym. - np. ścieżka legislacyjna, orzeczenia sądowe, umowy międzynarodowy - źródła poznania prawa - WSZELKIE czynniki które mogą dostarczyć informacji o prawie cechy: pierwotność, autentyczność, wierność, autorytatywnością - w celu zapewnienia tych cech prowadzone są dzienniki ustaw - np. podręczniki, komentarze, artykuły naukowe - dawniej np. inskrypcje, literatura piękna Poszczególne źródła prawa: - W sensie pozytywistycznym USTAWA: - główny rodzaj aktu prawnego stanowiący normy powszechne - jest źródłem prawa cenionym w państwie konstytucyjnym najwyżej gdyż pochodzi od parlamentu - kwestie zastrzeżone tylko dla ustawodawcy zawarte są wyłącznie w ustawie - własność, prawa i wolności człowieka, budowa aparatu państwowego - ! musi przejść ścieżkę legislacyjną - ustawy ważne dla ustroju (Fr. Rumunia) - ustawy organiczne - szczególna treść i szczególny tryb uchwalania Dekrety z mocą ustawy - akt prawny mający moc równą ustawie, może ją zmieniać - w państwie konstytucyjnym nie pochodzą one od parlamentu lecz od władzy wykonawczej - procedura powstania dekretu jest prostsza - władza wykonawcza może być lepiej zorientowana, która kwestia wy,aga szybkiej regulacji, dla tego w państwie konstytucyjnym dopuszcza się dekrety - dekret nie ma autorytetu ustawy Ograniczenia: - treściowe - materie zastrzeżone ustawie - materie ustawowe - procedura - zasadniczo dekret może być wydany tylko w przypadku przerwy w pracy parlamentu - podstawa wydawania - może być wydany tylko na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie lub konstytucji. - władza wykonawcza nie może sobie sama przyznać prawa wydawania dekretów UMOWY MIĘDZYNARODOWE - umowa ratyfikowana ma pierwszeństwo w razie sprzeczności - w Polsce jeśli ustawy nie można pogodzić z ratyfikowaną umową przyjętą przez ustawę, pierwszeństwo ma umowa Ratyfikacja - zatwierdzenie przez głowę państwa lub parlament/ - umowy o szczególnym statusie - doniosłe - nie wymagają szczególnego trybu ratyfikacji - umowy szczegółowe - szczegółowa ratyfikacja ROZPORZĄDZENIE - pochodzą od władzy wykonawczej - muszą mieć podstawę ustawową - upoważnienie - treść jest określona przez ustawę - służy realizacji ustawy ROZPORZĄDZENIE - akt prawotwórczy, stanowiony przez organ egzekutywy, na mocy konkretnego i szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, regulujący materie tradycyjnie określone przez ustawodawstwo, mające służyć prawidłowemu wykonaniu aktu upoważniającego. - zakaz subdelegacji - podmiot upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać upoważnienia innemu organowi AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO - mogą je wydawać władze lokalne lub terenowe organy administracji państwowej - normują problematykę spraw lokalnych, miejscowych - są wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego, a zasady ich wydawania określa ustawa zwykłą - są to akty powszechnie obowiązujące ponieważ dotyczą każdego podmiotu na danym obszarze ZARZĄDZENIE, UCHWAŁY, REGULAMINY - akty dotyczące określonych podmiotów WAŻNE NA EGZAMIN - podstawa teoretyczna - 16.12.2009 ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE - Konstytucja polska wyróżnia jasną hierarchie aktów prawnych. - pozytywistyczne pojmowanie źródeł prawa - źródła prawa w charakterze formalnym - jest mowa tylko o normach prawnych - nie wspomina się o prawie naturalnym - pontes iuris on jundi - ujęcie źródeł prawa w wydzielonym rozdziale konstytucji: 4 cechy: - wymienia w sposób wyczerpujący w treści konstytucji formy jakich mogą być tworzone normy prawne - wskazuje jednoznacznie podmioty wyposażone w kompetencje do wydawania aktów prawnych określonego rodzaju - określa zakres praw jakie poszczególne rodzaje aktów prawnych mogą normować - ustala stosunki zachodzące między tymi aktami prawnymi czyli Ich hierarchie - w systematyce konstytucji źródła prawa zajmują wysokie miejsce - Art 87 i 93 - 2 rodzaje źródeł prawa - Art 87: źródła powszechnie obowiązującego prawa - powszechne obowiązywanie polega na tym iż wiążą i zobowiązują wszystkie podmioty, zarówno organy państwowe, osoby prawne, obywateli, funkcjonariuszy aparatu państwowego a także inne podmioty znajdujące się pod jurysdykcją państwa - ogólnokrajowe - obowiązujące na terenie całego państwa - konstytucja - ustawy - ratyfikowane umowy - rozporządzenia - Art. 234 - rozporządzenia z mocą ustawy - powszechnie obowiązujące - Art. 235 - nowelizacja konstytucji - Art. 148 ust. 3 - Art. 149 ust. 2 - Art 93: akty prawa miejscowego - jedynie na obszarze działania organów które je ustanowiły - obowiązują jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu - nie mogą one stanowić podstawę decyzji wobec obywateli - nie mają one cechy powszechności, lecz muszą być zgodne z prawem powszechnie obowiązujący. - uchwały rady ministrów - zarządzenia ministrów Art 144, ust 3. punkt 29: - akty prezydenta RP - jego zarządzenia - akty prawa o charakterze wewnętrzny. Art 94: Akty prawa miejscowego Podsumowanie: - zasada jawności i powszechności dostępu do prawa - Art 85: - ogłaszanie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego - publikacja tylko aktów prawa powszechnego - Art 90: regulacje konstytucyjne obejmują -materie podziału kompetencji prawotwórczych - rodzaje uchwalania aktów prawnych - forma aktów - promulgacja i publikacja PLURALIZM POLITYCZNY - "Ustawa o Partiach Politycznych" - 64 artykuły - Reguluje: - finansowanie, ewidencje, struktura wewnętrzna - poprzednia ustawa z 1990 r miała 8 artykułów - prawo pęcznieje - dużą wagę ustawodawca przywiązuje do pluralizmu Pluralizm polityczny: - prawne, polityczny - sprowadzony do problemu partii - ujecie szersze, pozakonstytucyjne - obejmuje obok partii różnego rodzaju dobrowolnego udziału w życiu państwa bez pretendowania do wywierania wpływu na politykę - w społeczeństwie obywatelskim obywatel jest aktywny na różnych polach - w prawie konstytucyjnym pluralizm polityczny opiera się na 3 filarach - uznanie wielości partii - znanie równości partii - określenie demokratycznej roli partii 2 konsekwencji: - takie rozumienie pluralizmu determinuje system wielopartyjny wykluczając jakąkolwiek jednopartyjność - w systemie wielopartyjnym jest to punkt wyjścia odnośnie kreowania wymogów dotyczących jakości systemu partii - zakaz istnienia partii o antydemokratycznych programach i metodach działania - Art 11: - metody demokratyczne - Art 13: - zakaz organizacji odwołujących się do faszyzmu komunizmu, totalitaryzmu lub przewidujących utajnienie struktur rządowych - podobny artykuł a konstytucji Ukrainy jest bardzo rozbudowań 3 tryby tworzenia partii w polityce: - administracyjny - założenie partii jest uzależnione od decyzji organu administracyjnego - by zabezpieczyć prawa do zrzeszania się, jest przewidziane zaskarżenie do sądu powszechnego - rejestracyjny - partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi sądowemu 0 z reguły sądowi, po przedstawieniu dokumentów świadczących o spełnieniu wyborów formalnych - inicjatorzy muszą spełnić wymogi formalne: - liczba członków, statut - system ewidencyjny - partie bez rejestrowania - ale dopóki nie dokonają rejestracji - zgłoszenia - nie mają osobowości prawnej - Art 11 i 1 - - w RP Jest system rejestracyjny - sąd okręgowy w Warszawce - 1000 polskich obywateli składa podpisy - co do kwestii materialnych (np. czy partia nie zawiera elementów komunizmu) decyduje TK - na Ukrainie - Art 10 - dotyczy tworzenia partii - rozdział kolejny dotyczy rejestracji - partie rejestruje ministerstwo sprawiedliwości UMIEĆ: - 2 zakresy znaczeń - 3 filary (wielość równość demokratyczne rola) - metody tworzenia partii - ustawa o partiach - ustawa ukraińska 6.01.2010 NORMY PROCEDURALNE I MATERIALNO-PRAWNE - norma prawna nie musi się pokrywać się z przepisem konstytucyjnym. - sporne jest, czy tworząc normy konstytucyjne, powinno się kierować tylko przepisami konstytucyjnymi. - przepis - najmniejsza jednostka redakcyjna tekstu prawnego - norma - dyrektywa powinnego postępowania - normy konstytucyjne są ogólne, abstrakcyjne - proceduralne - regulują sposób, formy postępowania podmiotów wymienionych w konstytucji i wskazują elementy konieczna aby uznać to postępowanie za wywołujące określone skutki prawne - zawierają mało regulacji o charakterze całościowym - ze względu na ogólność i abstrakcyjność formułowane są wyłącznie zasady podstawowe - zasady te rozwijają akty niższego rzędu - jasne, przejrzyste, nie powinny sprawiać trudności - np. sejm ustala ustawy zwykłą większością głosów... - rodzaje - PROCEDURALNE SENSU STRICTE - regulują procedurę związaną z określonymi czynnościami podmiotów wymienionych w konstytucji, i tryb ich pracy - np. art 118 i kolejne - ścieżka legislacyjna - rzadko regulują wyczerpująco dane zagadnienie - odsyłają do aktów wykonawczych - np. ważność wyborów stwierdza sąd najwyższy - należy dążyć do tego, by sama procedura byłą jednoznacznie zrozumiała dla adresatów, bez aktów niższego rzędu - najbardziej istotne procedury powinny być określone w konstytucji - nie powinno być odesłań blankietowych - całościowych odesłań do ustawy - niejasności w tych przepisach mogą powodować zaburzenia pracy organów państwa - konstytucja powinna należycie wyczerpywać dany temat - KREACYJNE - przedmiotem regulacji norm kreacyjnych jest szczególna odmiana procedury - sposób kreacji określonych organów konstytucyjnych - a także sposób ich rozwiązywania czy udzielania dymisji ich piastunom. - piastun organu państwowego - konkretny człowiek pełniący stanowisko - np. sejm wraża wotum nieufności... - często mogą zawierać elementy nie mające charakteru proceduralnego - w jednej normie może być zawarty tryb kreacji, lecz także ważniejsze kompetencje - ważne jest, by w obrębie tych norm, były zasady powoływania, lecz także odwoływania organów lub piastuna - jeśli konstytucja nie określa trybu odwołania: - piastun jest nieusuwalny? - organ powołujący może odwołać? - odwrotność - ustawodawca zawsze działa świadomie, jeśli nie określa sposobu odwołania, oznacza że nie przewiduje przypadku zastosowania tej procedury - REWIZYJNE - szczególne normy proceduralne, regulujące wyłącznie postępowanie mające na celu całkowitą lub częściową zmianę konstytucji. - Do norm tego rodzaju należą także klauzule niezmieniane - są to normy których nie można zmienić - np. we Francji - należy zachować republikańską formę państwa. - we Fr. nie można wprowadzić monarchii - nie można zmienić podstawowych zasad systemu prawnego - np. Fr. nie może przestać być państwem prawa - np. RFN musi być federacją - stanowią lex specjals wobec przepisów dotyczących postępowania ustawodawczego - materialne - determinują cele i treść podmiotów wymienionych w konstytucji, regulują granice i program działalności państwa, zasady jego ustroju oraz stosunki między państwem a jednostką - nie zawsze regulowane są tu wszystkie kwestie, w związku z ogólnością i abstrakcyjnością konstytucji - wystarczy zakreślenie pewnych ram, granic - zostają napełnione treścią przez ustawy, lub w praktyce stosowania konstytucji przez organy stosujące - np. Rzecznik Praw Obywatelskich wypełnia treścią postanowienia - rodzaje - NORMY PROGRAMOWE - wyznaczają w sposób ogólny, cele i kierunki działalności państwa - mają charakter ideowy - mają znaczenie dla wykładni norm konstytucyjnych - wykładnia uwzględniające cele - ZASADY POLITYCZNE - normy regulujące zasady ustroju politycznego państwa - zasada suwerenności ludu, reprezentacji... - szczególne znaczenie mają przepisy opisujące, jakie ma być prawo? - zasady spójności wewnętrznej i jasności - NORMY KOMPETENCYJNE - - nie są traktowane tylko i wyłącznie jako przyznanie konkretnych uprawnień - kompetencji przesądzają o trybie działania i budowie - ważne jest by konstytucja precyzyjnie określała relacje pomiędzy organami państwa - ułożenie kompleksowo stosunki między organami państwa by zapobiec zakłóceniom - zapobiega to sporom kompetencyjnym lub bezczynności organów - w państwie prawa ważne jest to, by żaden organ nie uzurpował sobie nie przyznanych mu uprawnień - dotyczą jednostki tylko bezpośrednio - PODSTAWOWE PRAWA, WOLNOŚCI CZŁOWIEKA I OBYWATELA - określają w sensie materialnym status jednostki w państwie - dotyczą bezpośrednio jednostki - z jednej strony państwo służy ochronie praw jednostki, ale także jednostka ma mieć zagwarantowany udział w kształtowaniu woli państwa, lecz również zapewnianie jednostce świadczeń - podstawowe prawa i wolności mogą być stosowane w sposób bezpośredni - nie muszą być rozwijane w ustawach zwykłych - obowiązki muszą być określone jasno i precyzyjnie - GWARANCJE PRAW I WOLNOŚCI JEDNOSTKI - czynniki i środki mające na celu zapewnienia wolności - materialne - mogą być rozumiane dwojako - ogół czynników i środków warunkujących w danym systemie społecznym realizację praw i wolności jednostki - odnoszą się do zapewnienia pewnego minimum i wyrównywania finansowego (nie w dół) - formalne - całokształt środków prawnych i instytucjonalnych które państwo stworzyło o stosuje do zapewnienia realizacji praw i wolności jednostki - nie jest podziałem dychotomiczny - mogą występować inne rodzaje norm - jednak ten podział obejmuje większość przepisów konstytucji PRAWORZĄDNOŚĆ - wydaje się to proste lecz na egzamin trzeba umieć kilka zdań :) Rozumienia (u Zwierzchpwskiego) - prawnoustrojowa zasada określająca sposób działania organów państwa - normy i instytucje prawne gwarantujące realizacje zasady praworządności - koncepcje doktrynalne rozwijające, objaśniające zasadę praworządności - faktyczny stan przestrzegania prawa w danym miejscu i czasie Rozumienia: - materialne - opiera się na założeniu, że zagadnienia praworządności ie można oderwać od treści norm - w państwie musi być realizowany jakiś system wartości - ograniczają one swobodę prawodawcy - wartości nie mogą być łamane - 3 elementy - prawo o określonej treści - spełniające pewien zespół wymagań formalnych - obowiązek działania organów państwa na podstawie prawa i zgodnie z prawem - jest niedookreślone gdyż odwołuje się do zasad- zasady mogą mieć różne znaczenia - formalne - zawiera 2 ostatnie elementu znaczenia materialnego - warunki, aby władczym organom państwa przepisać zgodność działania z zasadą praworządności - działają na podstawi przyznanych im przez prawo kompetencji - podejmują decyzje władcze w oparciu o poprzednio wydane przepisy prawne, formułujące normy prawa materialnego - podejmują wszelkie decyzje w sposób określony w normach proceduralnych - system prawny musi zawierać normy wyższego rzędu, stanowiące podstawę prawną i gwarantujące uchylanie decyzji niezgodnych z prawem i likwidowaniu skutków tej decyzji, oraz określające odpowiedzialność funkcjonariuszy za decyzje bezprawne