Zeszyty Problemowe
nr 1/2011, koszt wydania 1,40 zł
ISSN 1507-9864
NPR czy
antykoncepcja?
Dawca życia
Zwycięzca S
mierci
prof. dr hab. Bogdan Chazan
NPR we współczesnej medycynie 4
Anna Misztal-Dwojak
Drodzy Przyjaciele!
Skuteczność antykoncepcji i NPR 6
Karolina Bebelska
Z radością przekazuję zbiór referatów wygłoszonych na Sympozjum
NPR w okresie premenopauzalnym
 Naturalne planowanie rodziny czy antykoncepcja , zorganizowanym
życia kobiety 9
w Krakowie w maju tego roku przez Polskie Stowarzyszenie Obrońców Ży-
dr hab. Urszula Dudziak
cia Człowieka. W Sympozjum wzięli udział wybitni specjaliści zajmujący
Wartość naturalnego planowania
się od wielu lat rozważaną tematyką.
rodziny w budowaniu więzi małżeńskiej 12
W prezentowanych pracach wykazano, że współczesne naturalne meto-
Maria Szczawińska
dy planowania rodziny mają solidne naukowe i medyczne uzasadnienie oraz NPR w diagnostyce schorzeń
ginekologiczno-położniczych 15
mogą być efektywnie stosowane w każdym okresie życia kobiety (por. refe-
prof. dr hab. Teresa Olearczyk
raty prof. dr hab. med. B. Chazana i K. Babelskiej).
Dlaczego małżeństwa decydują
Dr hab. U. Dudziak ukazała pozytywne oddziaływania naturalnych me-
się na antykoncepcję? 17
tod planowania rodziny na budowanie więzi małżeńskiej i na poziom satys-
Ewa Ślizień-Kuczapska
fakcji z pożycia małżeńskiego.
Wybrane skutki medyczne
Prof. dr hab. T. Olearczyk wskazała na niektóre przyczyny stosowania
antykoncepcji hormonalnej 19
przez małżonków środków antykoncepcyjnych.
Natalia Ejtminowicz
Praca lek. med. A. Misztal-Dwojak obala dwa funkcjonujące w popular-
O szkodliwości antykoncepcji hormonalnej 22
nych mediach mity: pierwszy dotyczy rzekomo wysokiej skuteczności
środków antykoncepcyjnych  szczególnie pigułek hormonalnych. Drugi
 Służba Życiu. Zeszyty Problemowe
mit mówi o rzekomej nieskuteczności współczesnych metod naturalnego
wydawana jest przez Polskie
planowania rodziny (nie dotyczy historycznego tzw.  kalendarzyka mał-
Stowarzyszenie Obrońców
żeńskiego ).
Życia Człowieka.
W dyskusji podkreślano szczególnie wysoką zawodność zarówno prezer-
Redaguje zespół: Antoni Zięba (redaktor naczelny),
watyw, jak i pigułek hormonalnych w przypadku ich stosowania przez mło-
Czesław Chytra, Halina Chytra, Rafał Michalik,
de kobiety do 20 roku życia.
ks. Franciszek Płonka, Wanda Półtawska, Katarzyna
W czasie Sympozjum z zadowoleniem przyjęto  Stanowisko Zespołu
Urban
Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie wykorzy-
Adres redakcji:
stania naturalnych metod planowania rodziny do celów antykoncepcyjnych
ul. Krowoderska 24/1, 31-142 Kraków,
z 14 listopada 2010 roku, w którym uznano przydatność i skuteczność nowo-
tel. /faks 012 421 08 43,
czesnych naturalnych metod. W czasie Sympozjum wielu dyskutantów wy- e-mail: [e-mail]
raziło nadzieję, że stanowisko to może stanowić wręcz historyczny przełom Sekretariat redakcji czynny od poniedziałku do piątku
w godzinach 9.00  15.00.
w podejściu określonych stanowisk do NPR, środowisk, które przez całe
dziesięciolecia nie uznawały naturalnych metod planowania rodziny.
Polskie Stowarzyszenie Obrońców Życia Człowie-
Z dużym zainteresowaniem przyjęto referat lek. med. M. Szczawińskiej ka w ramach działalności statutowej wydaje i nie-
odpłatnie rozprowadza pismo  Służba Życiu , li-
dotyczący możliwości wykorzystania NPR w diagnostyce chorób kobiecych.
cząc na ofiarność obrońców życia. Wszyscy, któ-
Szczególnej uwadze naszych Czytelników polecam prace lek. med.
rzy prześlą na konto Stowarzyszenia dar  mini-
E. Ślizień-Kuczapskiej i mgr N. Ejtminowicz na temat groz
nych skutków
mum 30 zł  będą otrzymywać przez 2 lata kolejne
ubocznych antykoncepcji hormonalnej, które prawie całkowicie przemilcza-
numery  Służby Życiu oraz inne materiały pro-life.
ją media.
Polskie Stowarzyszenie Obrońców Życia Człowieka
Rozwój medycyny, mocny, ogólny, proekologiczny trend potwierdza jed-
organizacja pożytku publicznego
noznacznie walory metod naturalnego planowania rodziny.
ul. Krowoderska 24/1, 31-142 Kraków
Należy wytrwale i stanowczo domagać się podjęcia przez Ministerstwo
93 1240 4650 1111 0000 5150 8401
Zdrowia szerokiej społecznej akcji promocji i nauczania NPR, a od mediów
Redakcja zastrzega sobie prawo skracania tekstów,
rzetelności w przekazie informacji na temat planowania rodziny.
nadawania tytułów oraz śródtytułów oraz przekazywa-
nia praw autorskich do opublikowanych artykułów in-
nym redakcjom i organizacjom pro-life. Tekstów nie-
zamówionych nie odsyłamy.
Dr inż. Antoni Zięba
Foto na okładce: www.sxc.hu
Red. Naczelny  Służby Życiu
3
Służba Życiu I/2011
W bieżącym numerze
NPR we współczesnej medycynie
Coraz szersza wiedza medyczna i coraz większy postęp technologii medycznej sprawiają, że
współczesna medycyna zmienia swoje oblicze. Niestety, sprawiło to również, że między le-
karzami, położnymi i pielęgniarkami a pacjentką czy pacjentem uruchomiły się relacje w du-
żej mierze oparte o aparaty diagnostyczne, systemy monitorujące czy preparaty farmakolo-
giczne. Podobnie dzieje się w odniesieniu do zdrowia prokreacyjnego.
Mamy ciekawość, dociekliwość i ambicje wpływem producentów środków antykoncepcyj- Po rewolucji społecznej i ekonomicznej, jeste-
lekarzy czy badaczy, połączone z postępem nych. Z drugiej strony obowiązkiem lekarza jest śmy świadkami rewolucji kulturowej. Cichej re-
wiedzy i technologii, które prowadzą do po- informowanie pacjentów o mechanizmie działa- wolucji, w której nikt nie strzela, a jeżeli są ofia-
wstania nowych metod postępowania, dia- nia środków antykoncepcyjnych, nawet jeśli pa- ry życia, to są nimi głównie dzieci nienarodzo-
gnostyki, terapii. Jednak zdarza się, że pozo- cjenci o to nie pytają. Jest to obowiązek tym bar- ne i ofiary eutanazji. Ta rewolucja głównie jest
stawiają one czasem na boku troskę o życie dziej, że producenci tych środków nie zawsze rewolucją feministyczną, seksualną ale także
dziecka od momentu poczęcia, troskę o płod- zamieszczają informacje na temat mechani- obyczajową; ma z
ródło w postmodernizmie.
ność, o godność  zarówno pacjentki, jak i le- zmów ich działania na ulotkach informacyjnych. Ważnym jej momentem była konferencja w Ka-
karza. Ten  postęp wydaje się nie mieć gra- Miejmy nadzieję, że stosunek środowiska lekar- irze w 1994 roku, w której po raz pierwszy za-
nic: antykoncepcja, aborcja, sztuczne zapłod- skiego do metod naturalnego planowania rodzi- częto mówić o planowaniu rodziny poza kon-
nienie z diagnostyką prenatalną i eugeniką ny, wynikający po pierwsze z mentalności a po tekstem rodziny oraz o edukacji seksualnej, ale
a na przeciwległym końcu agresja wobec sta- drugie z braku wiedzy, ulegnie zmianie. nakierowanej na wolność wyboru. Wtedy za-
rych i ułomnych, czyli eutanazja. częto mówić o powszechnym dostępie do środ-
Planowanie rodziny też uzyskało nowe ków kontroli urodzin i aborcji, gdzie w zadziwia-
Czym jest NPR?
możliwości. Niestety, kobiety w dzisiejszych jący sposób w jednym zdaniu mieszano abor-
czasach na ogół chcą mieć dziecko w krótkim Jest to wykorzystanie wiedzy i umiejętności cję i macierzyństwo. Dodano jeszcze, żeby za-
okresie swojego życia. I choć wiedza o mecha- samoobserwacji, subiektywnych i obiektywnych głuszyć krytykę, również opiekę nad noworod-
nizmach płodności, obserwacja objawów płod- objawów pojawiających się podczas cyklu mie- kiem. Tam też pojawiły się zdania dotyczące
ności mogą być z powodzeniem w uzasadnio- siączkowego i dostosowania czasu pożycia do sztucznego rozrodu, sterylizacji i indywidual-
nych przypadkach wykorzystywana, to nieste- planów prokreacyjnych. Opiera się na rozpo- nym wyborze, zamiast radości prokreacji.
ty częściej na świecie korzysta się z możliwo- znaniu płodnej fazy cyklu miesiączkowego. Tam też powstało sformułowanie: zdrowie
ści, jakie daje antykoncepcja. Dzieje się tak, Skuteczność metody zależy po pierwsze od reprodukcyjne jako byt niezależny od kontekstu
mimo że większość metod antykoncepcyjnych właściwej identyfikacji płodnej fazy cyklu, a po rodziny, macierzyństwa oraz tradycyjnej moral-
łączy się ze śmiercią zarodków i nie jest ak- drugie właściwej modyfikacji czasu współżycia. ności. Jest to bardzo istotny moment, ponie-
ceptowana przez wiele systemów wartości. Metoda kalendarzykowa to już historia, począ- waż pojęcie  zdrowie reprodukcyjne sankcjo-
Antykoncepcja redukuje człowieczeństwo. tek ubiegłego wieku. To metoda kalkulacyjna nowało rozdział między aktywnością seksualną
Wydaje się, że przy pomocy tej metody jedna- nie obserwacyjna, mało skuteczna  zwłaszcza a małżeństwem i macierzyństwem. I tak anty-
kowo się traktuje podopiecznych weterynarii przy nieregularnych cyklach. Historycznie rzecz koncepcja sankcjonuje rozdział między aktyw-
i medycyny. Rozsądnie myślący człowiek nie biorąc najpierw była prognoza owulacji, potem nością seksualną i macierzyństwem, podobnie
może zrozumieć, że małżeństwa tak rzadko kalendarzyk, potem diagnoza owulacji i samo- jak in vitro, czyli sztuczny rozród  pojawia się
korzystają z możliwości, które daje im natura, obserwacja głównych objawów płodności, obja- rodzicielstwo czy macierzyństwo bez aktywno-
czyli metod naturalnych. Są one bowiem sku- wów fizjologicznych a także w ostatnim czasie ści seksualnej.
teczne, nie powodują skutków ubocznych, pojawiły się inne, bardziej skomplikowane, me- W Kairze także zaczęto po raz pierwszy
umacniają małżeńskie relacje, wypełniając tody o dużym stopniu skuteczności. mówić o zdrowiu seksualnym. Pojawiło się to
przy tym wymagania moralne. W ostatnich latach powstała metoda Creigh- dziwne pojęcie, w którym wyczuwało się ak-
tona, propagowana przez profesora T. Hilgers'a, ceptację witalności, przyjemności, dobrego
stosowana w naprotechnologii jako pierwsza samopoczucia i harmonii, ale w pogańskim,
Jak w tej sytuacji powinni
nielekarska część programu ochrony płodności. dionizyjskim stylu. To kultura lęku przed cią-
zachować się lekarze?
Ten program nazywa się Fertility Care, żą, w której pojawiło się wewnętrznie sprzecz-
Wydaje się, że obowiązkiem lekarza gine- czyli opieka nad płodnością. ne określenie  lek antykoncepcyjny .
kologa, a także położnej pielęgniarki, jest in- Konsekwencją takiego podejścia jest to, co
formowanie swoich pacjentów o metodach Margaret Peeters określa jako kataklizm antropo-
Kultura lęku przed ciążą
naturalnych. Przekazywanie prawdziwej wie- logiczny. Zamiast o rodzinie zaczęło się mówić
dzy na ten temat, nie obciążonej opiniami, Chciałbym krótko skomentować pewien o zbiorze jednostek, a zamiast o małżonkach 
które dominują wśród tzw. środowisk opinio- ogólnoświatowy klimat w odniesieniu do pro- o partnerach, zamiast o małżeństwie  o wolnej
twórczych, a które są w jakiś sposób pod mocji metod naturalnego planowania rodziny. miłości, zamiast o szczęściu  o jakości życia.
4
Służba Życiu I/2011
NPR WE WSPÓA
CZESNEJ MEDYCYNIE
Prokreacja została zamieniona które jest ukierunkowane na usunięcie obja- 100 kobiet (w okresie 13 miesięcy) wyniósł
wów właśnie przy pomocy środków antykon- 1,79. To bardzo dobry wynik. Okazało się
w reprodukcję
cepcyjnych. Istnieje też wyraz
ne podporządko- również, że w grupie kobiet, które nie stoso-
Co to powoduje? Dochodzi do rozpadu wanie lekarzy firmom farmaceutycznym produ- wały żadnych innych metod hamujących płod-
relacji, do zagrożenia życia przed urodze- kującym środki antykoncepcyjne. ność, tylko abstynencję w fazie płodnej, ten
niem, do samotności i zagrożenia dla osób Obecnie, część praktyki ginekologicznej wynik był jeszcze lepszy: 1,62. Autorzy badań
starszych, cierpienia porzuconych dzieci, de- (oczywiście nie całość, bo byłaby to już karyka- liczyli również skuteczność metody, a nie sku-
presji, samobójstw, narkomanii, przemocy tura dyscypliny medycznej) traktuje antykon- teczność użytkownika. Skuteczność metody
i satanizmu. cepcję jako remedium na takie schorzenia jak: wyniosła 0,43; a więc jedna ciąża na 3 250 cy-
W piśmiennictwie daje się dość wyraz
nie torbiele jajników, nieregularne cykle miesiącz- kli. Skąd się to wzięło? Franc Herman komen-
zauważyć, że na Zachodzie rewolucja kulturo- kowe, bóle miesiączkowe, zespół napięcia tuje, że pacjentki poddane badaniu były do-
wa osiągnęła już swoje cele, ale jednocześnie przedmiesiączkowego, endometriozę. Antykon- brze przeszkolone, zmotywowane, młode
zatraciła swój pierwotny rozmach. Niektóre cepcja, owszem, powoduje ustąpienie dolegli- i uważały, że pigułka to przeżytek, a naturalne
sztandarowe hasła  takie jak na przykład hasło wości; powoduje, że pojawia się regularne, nie- metody planowania rodziny są nowatorskie
przeludnienia czy dominacji mężczyzn  upadły bolesne krwawienie. Wraz z tym pojawia się i interesujące.
i już o nich się nie mówi. Gdy na Zachodzie bardzo oczekiwane przez lekarza wrażenie, że
osiągnięto cele, kierunek działania uległ on leczy chorobę zaś pacjentka czuje się lepiej.
Jaki powinien być rozwój NPR?
zmianie. Teraz kraje rozwijające się i przecho- Ale podkreślam, że choroba faktycznie leczona
dzące transformację ustrojową  a także Ko- nie jest  to jedynie postępowanie objawowe, Program rozwoju naturalnych metod pla-
ściół  stały się następnym celem ataku. przy którym dodajmy, pojawiają się skutki nowania rodziny musi obejmować identyfika-
W naszej pracy w ramach organizacji Mo- uboczne działania środków antykoncepcyjnych. cję nowych markerów płodności, rozwój no-
therCare International prowadzimy m.in. po- wych metod przewidywania i rozpoznawania
moc matkom na Haiti, obecnie budujemy szpi- płodnej fazy cyklu, poprawę efektywności i ak-
Kiedy stosuje się NPR?
tal ginekologiczno-położniczy w Kenii. W tych ceptacji obecnych metod oraz rozszerzenie
krajach wartości rodzinne są bardzo mocne, Ich stosowanie zależy od rodzaju motywa- dostępności metod NPR. Program, który zo-
widzimy, że w tej ogólnej nędzy i biedzie dziec- cji. Jedną z nich może być unikanie niebez- stał przygotowany w Ministerstwie Zdrowia kil-
ko stanowi bardzo dużą wartość. A co w tej sy- pieczeństwa mentalności antykoncepcyjnej, ka lat temu mówił też o współpracy z akade-
tuacji w naszej części świata należy robić? czyli chęć otwartości na życie i odrzucenie po- miami medycznymi, szkoleniu studentów me-
Ludzie Zachodu dostrzegają problem bra- glądu, że zajście w ciążę, dziecko jest nie- dycyny, szkoleniu położnych, wydawaniu pod-
ku podstawowego przywództwa politycznego, szczęściem, którego należy unikać. ręczników i pomocy naukowych czy akcji pro-
i moralnego mają przekonanie, że musimy so- mocyjnej w mediach. Niestety, ten program
bie radzić sami. Cechuje ich spontaniczne nie został wdrożony.
Jaka jest skutecznoS
ć metod NPR?
pragnienie powrotu do zdrowego rozsądku,
stabilności, prawdziwego szczęścia, trwałych Skuteczność jest bardzo różna, ponieważ
Jakie jest znaczenie metod
związków, w oparciu o prawo naturalne i pra- różne są ich odmiany. W poszczególnych kra-
NPR w promocji zdrowia?
wo rządzące naturą. jach występują różnice kulturowe, różne moty-
Destrukcja systemowa, jaką teraz obser- wacje i standardy. To powoduje, że w pi- Jest ono nie do przecenienia poprzez zwięk-
wujemy, ma swoje skutki zarówno społeczne, śmiennictwie  zresztą bardzo skąpym  poja- szanie wiedzy o budowie i funkcjonowaniu ciała,
jak i ekonomiczne, demograficzne i zdrowot- wiają się zróżnicowane opinie. Niestety, czę- jego akceptacji, rozumienia jego sygnałów, po-
ne. Wydaje się, że być może osiąga swój ko- sto mylony jest błąd użytkownika z błędem dejmowania świadomych decyzji, umiejętności
niec i że pojawiają się szanse na to, abyśmy metody. Uśrednia się wyniki w pracach na- rozmowy z małżonkiem na temat płodności
zaczęli w większym stopniu niż do tej pory do- ukowych w obu kategoriach, co powoduje, że i współżycia, a także odczuć i pragnień, akcep-
ceniać to, co było dotychczas treścią naszego błąd metody jest raportowany jako większy tacji prawa i odpowiedzialności każdego z mał-
życia i naszej kultury. niż w istocie jest. Sporo chaosu wprowadzają żonków za planowanie rodziny. Stosowanie tych
też proste metody, które są nową odmianą ka- metod ma wpływ na wczesne wykrywanie zabu-
lendarzyka, promowane w tej chwili w krajach rzeń funkcjonowania narządów płciowych,
Jakie ma to przełożenie ma
rozwijających się, także przez ogólnoświato- zmniejszenie częstości ryzyka niepłodności,
współczesną ginekologię?
we organizacje zdrowia. Mało się prowadzi zmniejszenie trudności w donoszeniu ciąży,
Moje osobiste obserwacje z pracy wskazu- badań dotyczących cyklu miesięcznego i me- zmniejszenie częstości niepowodzeń położni-
ją, że nadużywa się środków antykoncepcyj- tod naturalnego planowania rodziny, ale war- czych i powikłań. Daje również możliwość zasto-
nych i to nie tylko do celów antykoncepcyjnych, to skomentować niemieckie badania Franc sowania zdobytej wiedzy i umiejętności w przy-
ale również w  leczeniu najróżniejszych scho- Herman z 2007 roku. Przebadano w nich 900 padku zamiaru zainicjowania ciąży.
rzeń ginekologicznych, czyli na samym począt- kobiet między 20. a 30. rokiem życia oraz prof. dr hab. n. med. Bogdan Chazan
Autor jest dyrektorem Szpitala
ku usuwa się lub osłabia płodność. Nie wyko- otrzymano ponad 17 tysięcy cykli, w których
Ginekologiczno-Położniczego
nuje się badań w celu wyjaśnienia przyczyny stosowano metodę objawowo-termiczną.
im. Świętej Rodziny w Warszawie.
choroby, ale od razu podejmuje się  leczenie , Średni wskaz
nik Pearla, czyli liczba ciąż na
Tekst wystąpienia nieautoryzowany
5
Służba Życiu I/2011
Skuteczność antykoncepcji i NPR
W Stanach Zjednoczonych prawie połowa ciąż jest nieplanowana, chociaż w 2002 roku
98% kobiet aktywnych seksualnie używało przynajmniej jednej metody zapobiegania ciąży.
Najpopularniejszą metodą są doustne pigułki antykoncepcyjne. Używa ich około 11,6 milio-
na kobiet w Stanach Zjednoczonych. Zadajmy sobie podstawowe pytanie  jeśli te metody
antykoncepcyjne są tak skuteczne i bezpieczne, to czemu aż połowa ciąż jest nieplanowana?
Mówiąc o skuteczności, efektywności czy wczesnoporonne. Stosunek przerywany
nieskuteczności, zawodności metod antykon- przedstawiony jako metoda naturalna,to oczy-
Metoda
cepcyjnych czy planowania rodziny, zawsze wiście jest błąd, bo nie powinien być zalicza-
musimy pamiętać, co jest efektem ich ewentu- ny do metod naturalnych.
alnej nieskuteczności. Jest nim ciąża, dziec- Trwałe, czyli nieodwracalne metody kon-
Sterylizacja
ko, człowiek, nowe życie. troli urodzeń mają następującą skuteczność:
Sterylizacja męska 0,15 0,10
Skuteczność metod antykoncepcji ocenia chirurgiczna sterylizacja kobiet i mężczyzn 
Sterylizacja kobieca 0,5 0,5
się za pomocą wskaz
nika opracowanego indeks Pearl'a poniżej 1; odwracalne metody
Antykoncepcja hormonalna
w 1933 roku przez Raymonda Pearl'a. Określa kontroli urodzeń o przedłużonym działaniu 
on ilość ciąż wśród 100 kobiet stosujących da- Implanty (Norplant) 0,09 0,09 implanty hormonalne dla kobiet, wkładka we-
ną metodę antykoncepcyjną w ciągu roku, czyli wnątrzmaciczna (IUD, IUS), iniekcje domię-
Iniekcje hormonalne
0,3 0,3
(Depo-Provera)
wskaz
nik 5 będzie oznaczał, że na 100 kobiet, śniowe  indeks Pearl'a poniżej 1.
które stosowały daną metodę przez cały rok, Doustna antykoncepcja hormonalna: pi-
Tabletki antykoncepcyjne
5 0,1
(Estrogen/Progesteron)
5 zaszło w ciążę. Im więc wskaz
nik niższy, tym gułka dwuskładnikowa zawiera indeks Pearl'a
metoda skuteczniejsza. Występują często duże Minipigułki (Cerazette) 5 0,5 poniżej 5, doustna antykoncepcja ciągła (bez
różnice w ocenie danej metody, spowodowane przerw)  również 5. Podobnie wygląda in-
Wkładki wewnątrzmaciczne (IUDs):
jest to najczęściej różną znajomością techniki deks Pearl'a dla doustnej antykoncepcji typu
Copper T 0,8 0,6
i dbałością w stosowaniu metody. Można przy- pigułki mini-pill, czyli pigułki gestagennej wy-
Progesterone T 2 1.5
jąć, że im lepsza znajomość teorii dotyczącej nosi również 5; plaster hormonalny i pierścień
Mechaniczne:
danej metody i większa dokładność w praktyce, hormonalny dopochwowy  podobnie  5.
Prezerwatywa męska1 14 3
tym efekt lepszy, czyli wskaz
nik Pearl'a niższy. Według powyższych danych, wszystkie meto-
Typowe stosowanie oznacza, że metoda nie dy hormonalne mają indeks Pearl'a w granicach 5,
Diafragma2 20 6
zawsze była stosowana prawidłowo (np. zapo- bez rozróżnienia na idealne czy typowe stosowa-
Gąbka dopochwowa
mniana pigułka prowadząca do zapłodnienia) (u nierodzącej uprzednio)3 20 9 nie. Prezerwatywa męska zawiera indeks w prze-
lub były stosowane prawidłowo, ale mimo to za- dziale 11  16, diafragma ze środkami plemniko-
Gąbka dopochwowa
(u rodzącej uprzednio)3 40 20
wiodły. Idealne stosowanie oznacza, że metoda bójczymi  indeks Pearl'a 15, gąbka ze środkami
zawsze była stosowana prawidłowo i podczas Kapturek naszyjkowy plemnikobójczymi 16  32, kapturek naszyjkowy
(u nierodzącej uprzednio)2 20 9
każdego stosunku, a pomimo to zawiodła np. ze środkami plemnikobójczymi indeks Pearl'a 17
Kapturek naszyjkowy
pojawiająca się ciąża, choć tabletka antykon-  23, kobieca prezerwatywa natomiast 20.
(u rodzącej uprzednio)2 40 26
cepcyjna była stosowana prawidłowo.  Antykoncepcja awaryjna, a więc pigułka
Prezerwatywa kobieca2 21 5
Tabela obok przedstawia porównanie po stosunku zawiera indeks Pearl'a równy 15
wskaz
ników Pearl'a dla różnych metod: Chemiczne: (pianki, , założenie wkładki  1 i wreszcie same środ-
26 6
żele,globulki)
w pierwszej kolumnie wskaz
nik Pearl'a przed- ki plemnikobójcze  30.
Metody naturalne:
stawiono dla typowego, a w drugiej dla idealne- Naturalne Metody Planowania Rodziny
go stosowania. Pierwsza z metod to steryliza- Stosunek przerywany 19 4
mają wg tych z
ródeł efektywność na poziomie
cja, której skuteczność wcale nie jest stupro- od 75 do 99.
Naturalne Metody
centowa. Dalej mamy antykoncepcję hormonal- Planowania Rodziny
Warto pamiętać, że są to dane m.in. ta-
25 1 9
(kalendarzyk, termiczna,
ną o przedłużonym działaniu (implanty), iniekcje kich organizacji jak Planned Parenthood, czy-
objawowa)
hormonalne na drugim miejscu, gdzie wskaz
ni- li właściciela największej sieci aborcyjnej
Bez stosowania
85 85
ki Pearl'a są porównywalne dla typowego, jak w Stanach Zjednoczonych.
antykoncepcji
i dla idealnego stosowania. Dzieje się tak, gdyż
1. Używane bez dodatków środków plemnikobój-
są to metody długo działające, niezależne od
czych. 2. Używane w połączeniu ze środkami plem- SkutecznoS
ć NPR w celach
nikobójczymi. 3. Zawiera środki plemnikobójcze.
tego, jak stosuje je użytkowniczka. Dalej tablet-
antykoncepcyjnych
ki antykoncepcyjne dwuskładnikowe i tabletki Osobno wyszczególniłam wkładki we-
mini-pill, gdzie już te wskaz
niki znamiennie się wnątrzmaciczne, gdyż nie są metody anty- Chciałam natomiast przedstawić również
różnią (od dziesięcio- do pięćdziesięciokrotnie). koncepcyjne, tylko metody antynidacyjne, stanowisko zespołu ekspertów Polskiego
6
Służba Życiu I/2011
Wskaz
nik
Wskaz
nik
Pearla dla
Pearla dla
 idealnego
 typowego
stosowania
stosowania
SKUTECZNOŚĆ ANTYKONCEPCJI I NPR
Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie wy- 50  65% nieplanowanych ciąż jest wynikiem porównania  ten procent w badaniach opar-
korzystania NPR dla celów antykoncepcyjnych. niepowodzenia antykoncepcji. Wyniki szero- tych na deklaracjach kobiet wynosił 53  59.
Nie wchodząc w merytoryczne i etyczne aspek- kiej analizy ujawniły fakt, że między 1995 W Stanach Zjednoczonych 60% ciąż,
ty, wiadomo, że również metody naturalne mo- a 2002 rokiem nie zanotowano poprawy w za- a więc 3,1 miliona rocznie, to ciąże nieplano-
gą być wykorzystywane w celach antykoncep- kresie odsetka niepowodzeń antykoncepcji wane. 47% z tych ciąż ma miejsce w sytuacji,
cyjnych. Stosowanie naturalnych metod w ce- o charakterze odwracalnym. Ryzyko niepowo- gdy kobieta stosuje antykoncepcję. Tak wyso-
lach antykoncepcyjnych to zapobieganie ciąży dzenia antykoncepcji jest największe w nastę- ki wskaz
nik jest szczególnie zaskakujący wo-
poprzez abstynencję seksualną w okresie płod- pujących grupach pacjentek: kobiety nieza- bec niskiej zawodności przypisywanej długo-
ności. Istnieje bardzo duża rozpiętość wartości mężne, kobiety z niskim statusem socjoeko- terminowym metodom antykoncepcyjnym
i wskaz
nika Pearl'a przy ocenie naturalnych me- nomicznym i kobiety przed 25. rokiem życia. oraz wobec faktu, że antykoncepcję doustną
tod: waha się on od 0,6 aż do 25. Z uwagi na Niepowodzenie antykoncepcji można stosuje 73% wszystkich Amerykanów stosują-
brak pewności w ochronie przed ciążą WHO, przypisać: lekarzowi, pacjentce lub samej me- cych antykoncepcję w ogóle  to dane z roku
czyli Światowa Organizacja Zdrowia, nie za- todzie. Należy pamiętać, że wskaz
nik Pearl'a 1996. Dane z 2002 roku: w Stanach Zjedno-
licza ich sensu stricte do antykoncepcji. podawany przez producentów środków anty- czonych prawie połowa ciąż jest nieplanowa-
Niesłusznie zalicza się do NPR stosunek koncepcyjnych dotyczy na ogół sytuacji per- na, chociaż w 2002 roku 98% kobiet aktyw-
przerywany ze wskaz
nikiem Pearl'a 8-17. fekcyjnego stosowania danej metody. nych seksualnie używało przynajmniej jednej
Istnieje szereg metod, które mają za za- A ponieważ u podłoża niepowodzeń wielu metody zapobiegania ciąży. Najpopularniej-
danie ustalenie dni płodnych kobiety: metoda metod antykoncepcji leżą błędy pacjentki, w od- szą metodą są doustne pigułki antykoncepcyj-
kalendarzowa Ogino-Knausa, którą cechuje niesieniu do wielu metod antykoncepcji istnieją ne. Używa ich około 11,6 miliona kobiet
wysoka zawodność ze wskaz
nikiem Pearl'a znaczne różnice między wskaz
nikiem Pearl'a w Stanach Zjednoczonych. Zadajmy sobie
20  24 (obecnie uznawana za metodę histo- dla perfekcyjnego i realnego stosowania. podstawowe pytanie, że jeżeli te metody anty-
ryczną); metoda termiczna ze wskaz
nikiem Wskaz
nik Pearl'a dla doustnej antykon- koncepcyjne są tak skuteczne i bezpieczne, to
Pearl'a 1 2. Wskaz
nik metody obserwacji ślu- cepcji hormonalnej, po uwzględnieniu błędów czemu aż połowa ciąż jest nieplanowana?
zu Billingsów waha się od 1 do 12. Metoda pacjentki, jest według różnych autorów od I jeszcze jedno amerykańskie badanie:
objawowo-termiczna tu, niestety, nie ma po- 3 do 30 razy wyższy niż w warunkach perfek- w ciągu całego życia statystyczna kobieta do-
danego wskaz
nika Pearl'a. cyjnego stosowania tej metody. świadcza 1,8 raza zawodności środków anty-
Metody testów PC, Clear Blue i Tester Grupę pacjentek o wysokim ryzyku niepo- koncepcyjnych.
Persona  dla nich indeks Pearl'a waha się wodzenia metod kontroli płodności w rezulta-
w przedziale 4 do 6. cie błędu stanowią młode kobiety, bez wcze-
SkutecznoS
ć metod
W polskich warunkach do dyspozycji ma- śniejszych doświadczeń w stosowaniu anty-
naturalnych
my następujące urządzenia komputerowej koncepcji. W tej grupie pacjentek notuje się
analizy pomiarów temperatury: Bioself ze najwięcej ciąż, mimo stosowania odwracal- Skuteczność metody objawowo-termicz-
wskaz
nikiem Pearl'a 2  5 oraz Lady-Comp, nych metod antykoncepcji. Potwierdzają to da- nej w celu odłożenia lub uniknięcia poczęcia
Baby-Comp, wskaz
nik Pearl'a od 0,5 do 0,7. ne o wysokiej zawodności antykoncepcji wła- wynosi ponad 99%  do takich wniosków do-
Badania przeprowadzone w Polsce śnie głównie wśród młodzieży: 50% nastolat- szli naukowcy z Wydziału Endokrynologii Gi-
w 2010 roku w grupie 510 kobiet, które stoso- ków mieszkających razem doświadcza zawod- nekologicznej i Zaburzeń Płodności Uniwersy-
wały urządzenie Lady-Comp przez ponad 13 ności w ciągu roku stosowania antykoncepcji, tetu w Heidelbergu. Wyniki swoich badań
miesięcy, potwierdziły ich skuteczność mie- a 47% młodocianych niezamężnych kobiet opublikowali w czasopiśmie  Human Repro-
rzoną wskaz
nikiem Pearl'a na poziomie 0,64. mieszkających razem z partnerem doświad- duction , w artykule zatytułowanym  Skutecz-
Podobnie wysoką skuteczność i niski indeks cza zawodności środka antykoncepcyjnego. ność metod naturalnego rozpoznawania płod-
Pearl'a na poziomie 0,6  0,7 przedstawiono W  British Medical Journal opisano bada- ności w unikaniu poczęcia przy uwzględnieniu
na podstawie badań przeprowadzonych nia wykazujące, że u 52% badanych zdarzyło zachowań seksualnych w fazie płodności .
w Niemczech. Dane te przytaczam za pi- się pęknięcie lub ześlizgnięcie prezerwatywy Metodę objawowo-termiczną zalicza się do
smem  Ginekologia Polska z 2010 roku. w ciągu 3 miesięcy przed badaniem. W Sta- tzw. metod opartych na świadomości płodno-
nach Zjednoczonych od 25 do 47% badanych ści. Uzyskana w obserwacji wiedza pozwala
kobiet zapomniało zażyć przynajmniej jedną zaplanować lub uniknąć poczęcie dziecka,
Przyczyny niepowodzenia
pigułkę antykoncepcyjną w ciągu cyklu. Z ba- poprzez dostosowanie zachowań seksual-
antykoncepcji
dań francuskich wynika, że 27% badanych nych do aktualnego momentu cyklu. Niemiec-
Warto podkreślić, że niepowodzeniem an- kobiet zapomniało zażyć pigułkę w ciągu 4 ty- cy uczeni wskazują na trzy podstawowe ro-
tykoncepcji jest każda ciąża, w którą zachodzi godni przed badaniem. dzaje zachowań podanych w płodnym okresie
pacjentka mimo stosowania danej metody Gdy badania tej problematyki prowadzono cyklu przez małżonków praktykujących tę me-
kontroli płodności. Prof. Tomasz Paszkowski nie na podstawie opinii kobiet, lecz regular- todę: zachowanie wstrzemięz
liwości, czyli tak
w wykładzie zamieszczonym w  Ginekologii ność zażywania przez nie pigułki antykoncep- zwany model idealny; okazjonalne stosowa-
po Dyplomie w listopadzie 2008 wyraził po- cyjnej zmierzono elektronicznie, wykazano, że nie antykoncepcyjnych środków barierowych
gląd, że błąd pacjentki jest główną przyczyną jedynie 19  33% kobiet nie zapomniało zażyć i współżycie bez antykoncepcji lub inne kon-
niepowodzenia antykoncepcji. Okazuje się, że pigułki w ciągu miesiąca. Przypomnijmy dla takty genitalne.
7
Służba Życiu I/2011
SKUTECZNOŚĆ ANTYKONCEPCJI I NPR
Błąd użytkownika ściśle z zachowaniem wstrzemięz
liwości W badaniu Doringa wskaz
nik Pearl'a wzrósł
w okresie płodnym, wyniosła 0,4 dla 100 kobiet do poziomu 3,1. Badania przeprowadzone
a błąd metody
w ciągu 13 cykli, czyli jedno poczęcie na 3250 w Austrii, Kanadzie, Kolumbii, Francji, Niem-
Wielu badaczy zauważyło, że istotne cykli. Skuteczność ta jest wyższa niż w przy- czech, na Mauritiusie oraz w Stanach Zjedno-
jest dokonanie rozróżnienia wyników nieza- padku urządzeń diagnostycznych typu Perso- czonych wykazały skuteczność metody na
mierzonych poczęć, na te przypisywane błę- na czy Bioself. poziomie od 85 do 99%. Uzyskane wyniki ba-
dowi użytkownika z jednej i błędowi metody Motywacja uczestników, wysoki poziom, dań jednocześnie podtrzymują zdroworoz-
z drugiej strony. Najczęściej spotykaną jednolity standard instruktażu oraz jakość ma- sądkową uwagę, że niższy stopień skutecz-
praktyką było bowiem uśrednianie wyników teriałów edukacyjnych, sprawiły, że niski ności będzie obserwowany wśród par, które
uzyskanych w obu tych kategoriach, przy wskaz
nik niezamierzonych poczęć utrzymy- nie posiadają ważnego powodu, aby nie za-
równoczesnym mylącym określaniu ich jako wał się również w początkowym okresie ba- chodzić w ciążę.
wskaz
nika skuteczności metody samej w so- dań. Ten okres badań obejmował również Podsumowując ten wątek, można stwier-
bie. To w oczywisty sposób prowadziło do czas uczenia się samej metody. dzić, że nowoczesne naturalne metody plano-
jego zaniżenia w trudnym do precyzyjnego Według Johna Kippley'a, skuteczność wania rodziny są bezpieczną, zdrową metodą
określenia stopniu. A tymczasem, aby móc naturalnego planowania rodziny w bardzo du- o 99-procentowej skuteczności. Pomagają
dokonać świadomego wyboru metody, mał- żej mierze zależy od skuteczności użytkowni- równocześnie planować ciążę, podkreślają ro-
żonkowie chcą wiedzieć, jaka jest jej sku- ka. W każdej grupie osób biorących udział lę małżeństwa, są odwracalne, przystępne
teczność  zarówno przy konsekwentnym, w badaniu znajdą się takie osoby, które nie i nie stawiają użytkowników przed moralnymi
jak i niepełnym zachowaniu jej reguł. Zda- będą w pełni przestrzegały zasad postępo- dylematami.
niem niektórych uczonych, wcześniejsze ba- wania (dla ułatwienia nazwiemy ich ryzykan- Dla osób nie chcących zajść w ciążę do-
dania skuteczności różnych metod regulacji tami). Termin  error of user , czyli błąd użyt- stępne są tylko trzy metody o stuprocentowej
poczęć (dotyczy to również środków anty- kownika zawiera przypadki ciąż tych par, któ- skuteczności: całkowita abstynencja, usunię-
koncepcyjnych) są obciążone błędami meto- re nie przestrzegały zaleceń. Ich ilość wyra- cie jajników (nie podwiązanie jajowodów) oraz
dologicznymi. żona procentowo będzie się wahać w zależ- kastracja czyli usunięcie jąder (nie wazekto-
Celem omawianego badania było spraw- ności od ich motywacji w kierunku zapobiega- mia, czyli podwiązanie nasieniowodów).
dzenie skuteczności stosowania metody obja- nia ciąży. Z tego powodu metodolodzy po- Natomiast każda z pozostałych metod ce-
wowo-termicznej. W latach 1985 2005 do ba- dzielili grupę użytkowników metody na dwie chuje się jedynie pewną, niepełną skuteczno-
dań zaangażowano 1599 kobiet. Wyniki  kategorie: ograniczających   limiters , czyli ścią, dotyczy to oczywiście również NPR.
średni wskaz
nik nieplanowanych poczęć dla pary, które nie chcą już mieć więcej dzieci Podsumowując temat skuteczności me-
całej badanej grupy wyniósł 1,79 na 100 ko- oraz odsuwających w czasie   spacers , tod naturalnego planowania rodziny, trzeba
biet w ciągu 13 cykli stosowania metody. Jeśli czyli pary, które świadomie chcą mieć dzieci podkreślić, że wysoka motywacja jest nie-
jednak spojrzymy na ten sam wskaz
nik wy- lub mieć ich więcej w przyszłości, lecz obec- zbędna, jeżeli para ma skutecznie stosować
znaczony osobno dla każdej z grup, to wyniki nie nie chcą zachodzić w ciążę. Badanie metody NPR. Oboje partnerzy powinni mieć
przedstawiają się następująco: 1,62 na 100 w Los Angeles zostało przeprowadzone dla zgodne plany, co do ilości potomstwa i kształ-
kobiet w ciągu 13 cykli, gdzie była stosowana zbadania różnic skuteczności dla użytkowni- tu ich rodziny. Interesujące jest, że osoby
tylko metoda objawowo-termiczna bez współ- ków metody sympto-termicznej i owulacyjnej chcące powiększyć swoją rodzinę w przyszło-
życia w okresie płodnym. Natomiast w grupie Billingsa. Badana grupa składała się jedynie ści, czyli family spacers cechują się mniejszą
mieszanej, czyli tam, gdzie były używane z odsuwających w czasie. Nikt, kto z ważnych skutecznością w stosowaniu metod NPR niż
środki antykoncepcyjne, wynik wyniósł 2,02. powodów nie mógł mieć dzieci, nie mógł brać pozostałe. Są gotowi podjąć ryzyko kolejnej
W badaniu tym, ponad jedna trzecia ba- udziału w badaniu, uczestnicy bowiem zosta- ciąży, podczas gdy family limiters, czyli ci,
danych praktykujących metodę objawowo-ter- li ostrzeżeni, że stopień nieplanowanych ciąż którzy zakończyli powiększanie rodziny są
miczną zachowywała wstrzemięz
liwość może wynieść nawet do 25%. Zgoda na po- bardziej skrupulatni i zdeterminowani w zapo-
w okresie płodności. Właśnie taki sposób sto- niesienie takiego ryzyka była warunkiem ko- bieganiu ciąży. W badaniach wykazano efek-
sowania metody można określić jako idealny. niecznym w przystąpieniu do badania. tywność na poziomie 85% w przypadku fami-
W tej grupie wskaz
nik nieplanowanych po- W efekcie grupa stosująca metodę objawo- ly spacers i aż około 99% dla grupy family li-
częć wyniósł jedynie 0,43 na 100 kobiet w cią- wo-termiczną miała w badaniu 85% skutecz- miters. Skuteczność jakiejkolwiek formy pla-
gu 13 cykli. W grupie osób niepowstrzymują- ności, a grupa stosująca metodę owulacyjną nowania rodziny zależy w dużej mierze od
cych się od naturalnych zbliżeń bez użycia Billingsa 65% skuteczności. Inne badanie stopnia przyswojenia zasad w niej obowiązu-
antykoncepcji w okresie płodnym, wskaz
nik  Fairfield wykazało podobne rezultaty. Bada- jących, ich zrozumienia i zaakceptowania.
ten wyniósł już 7,47 na 100 kobiet w ciągu 13 nia przeprowadzone wśród Austriaków Jednak w przypadku NPR ma to szczególne
cykli. Wzrost jest dramatyczny. i Niemców charakteryzowały się niewielką znaczenie.
Badania wykazały, że metoda objawowo- różnicą w skuteczności, co może wskazywać Zakończyć chciałabym zdaniem, że mi-
-termiczna jest skuteczną i dobrze akceptowal- na większe niż przeciętne zdyscyplinowanie łość jest piękna, ale powinna być również od-
ną formą regulacji poczęć. Tzw. skuteczność tych nacji. powiedzialna.
metody, czyli skuteczność mierzona w grupie W badaniu Roetzer'a, wskaz
nik Pearl'a lek. med. Anna Misztal-Dwojak,
specjalista ginekolog-położnik, Kraków
par stosujących metodę objawowo-termiczną wyniósł 0,8, czyli 12 ciąż na 17 tysięcy cykli.
8
Służba Życiu I/2011
NPR w okresie
premenopauzalnym życia kobiety
Często metody NPR są kojarzone z parą małżeńską, która stara się o poczęcie dziecka
w tzw. sile wieku, natomiast okres premenopauzalny, okołomenopauzalny kojarzony jest
z brakiem możliwości poczęcia dziecka. Jest to oczywiście mylne stwierdzenie.
Okres premenopauzalny, okołome- życia. W świetle badań brytyjskich,
Zmiany w płodnoS
ci
nopauzalny kończy zdolności rozrod- to około 50. roku życia; amerykań-
cze kobiety. Można go usytuować mię- skie badania poszerzają ten okres Zmiany, które dokonują się w płod-
dzy okresem dojrzałości płciowej a sta- o 3, 4 lata. Jeśli menopauza wystąpi ności a  jak wynika z badań  dokonu-
rością. W tym okresie dokonuje się cy- przed 40. rokiem życia, mówimy, że ją się już po około 35. roku życia, zwią-
kliczna utrata funkcji jajnika. Warto do- jest to menopauza przedwczesna, je- zane są głównie ze zwiększoną utratą
dać, że jest to okres długotrwały, prze- śli po 54. roku życia  menopauza pęcherzyków jajnikowych oraz ich doj-
biegający niejednorodnie i obejmuje opóz
niona. rzewaniem. Wzrastające pęcherzyki
szereg zmian natury psycho-emocjo- W terminologii międzynarodowej stają się też oporne na działanie hor-
nalnej oraz fizycznej. Przebiega indywi- można również spotkać się z podzia- monu folikulotropowego. Spada wy-
dualnie u każdej z kobiet. łem tego okresu na stadia, zapropono- dzielanie estrogenów i progesteronu
Co jest uważane za początek i ko- wanym przez  Studying of Reproduc- przez jajniki  wzrasta częstość zabu-
niec tego okresu? Przełomowym mo- tion Workshop . Drugie stadium to rzeń procesu jajeczkowania, oraz czę-
mentem jest tutaj menopauza. Zgodnie wczesny okres przejścia menopauzal- sto zaburzony jest rozwój ciałka żółte-
z definicją Światowej Organizacji Zdro- nego, w którym następuje zmienność go (niedomoga lutealna). Skutkuje to
wia, z 1996 roku menopauza jest to długości cyklu miesiączkowego po- również zwiększonym odsetkiem aber-
ostatnia w życiu miesiączka u kobiet, wyżej 7 dni. Natomiast stadium pierw- racji chromosomalnych u potomstwa
po której przez 12 miesięcy ona już nie sze jest to tzw. okres póz
nego przej- i generuje nieprawidłowy rozwój za-
występuje i nie stwierdza się żadnych ścia menopauzy i charakteryzuje się rodków. Często także wywołuje wcze-
patologicznych przyczyn tego stanu. brakiem występowania dwóch kolej- sne poronienia i spadek płodności.
Okres premenopauzalny to okres od nych cykli, brakiem miesiączki przez Im bliżej wystąpienia ostatniej mie-
3 do 4 lat poprzedzający ostatnią mie- co najmniej 60 dni i przypada z regu- siączki, tym zmiany te będą coraz bar-
siączkę, w czasie którego uwydatniają ły na lata między 45. a 49. rokiem ży- dziej silnie wyrażone i około czwartej
się kliniczne, hormonalne i metabolicz- cia. Pewne sytuacje mogą przyspie- dekady życia dochodzi do zmiany wzo-
ne zmiany związane z wygasaniem szyć pojawienie się ostatniej w życiu ru miesiączkowania u kobiet. Jest to
czynności jajników. miesiączki i do takiej sytuacji na pew- oczywiście uwarunkowane powolną
Perimenopauza to szersze określe- no trzeba zaliczyć stany ogólnego wy- dysfunkcją jajników. Następuje spadek
nie, które obejmuje od 2 do 8 lat po- niszczenia organizmu, okres po lecze- stężenia progesteronu w surowicy
przedzających menopauzę i 12 mie- niu nowotworów, stany po usunięciu krwi ze zmniejszonym, wolniejszym
sięczny po niej. Postmenopauza to macicy, jajników, wczesną utratę jaj- spadkiem estrogenów, co powoduje
okres po menopauzie, a więc po ostat- nika w młodym wieku, często zabu- tzw. względny hiperestrogenizm, który
niej miesiączce. Warto zauważyć, że rzenia immunologiczne, szczególnie powoduje wiele schorzeń.
jest to aż jedna trzecia życia kobiety o typie autoagresji, czyli chorobie Głównym powodem tych zmian jest
współczesnej  zgodnie z danymi Głów- o typie tarczycy, przedwczesne wyga- wzrastające stężenie gonadotropin,
nego Urzędu Statystycznego z 2000 ro- sanie czynności jajników, stosowanie a więc hormonów FSH i LH. Obserwu-
ku, w Polsce kobiety żyją średnio 78 lat. niektórych leków  np. używanych je się w tym okresie nawet od pięcio-
Jest to grupa kobiet wymagająca szcze- w psychiatrii (fenotiazyn), jak rów- do dziesięciokrotny wzrost ich stęże-
gólnej troski i opieki, która powinna nież leków stymulujących owulację. nia, niż w okresie reprodukcyjnym.
być ukierunkowana na diagnostykę i le- Palenie tytoniu o 10 lat przyspiesza Zmniejsza się wydzielanie gonadolibe-
czenie, ale przede wszystkim na profi- menopauzę. Badania wskazują, że ryny, inhibin jajnikowych, hormonu
laktykę schorzeń właściwych wiekowi duże znaczenie mają też czynniki ge- wzrostu, jak również początkowo an-
okołomenopauzalnemu. netyczne. Póz
niejszej menopauzie drogenów jajnikowych oraz nadner-
Średnia wieku, kiedy menopauza sprzyja także póz
niejsze wystąpienie czowych, których starzenie się bliżej
występuje, przypada na 49.  50. rok pierwszej miesiączki. menopauzy wzrasta.
9
Służba Życiu I/2011
NPR W OKRESIE PREMENOPAUZALNYM ŻYCIA KOBIETY
Po 65. roku życia poziom gonadotro- sobie w sytuacjach stresowych oraz o dziecku jest w tym wieku najczęściej
pin osobniczo ustala się na pewnym po- mają niższe poczucie własnej warto- również obawa o wzrost ryzyka aber-
ziomie i już taki zostaje do śmierci orga- ści. Najczęściej objawia się to labilno- racji chromosomalnych u potomstwa
nizmu. Podobnie jest z estrogenami  ścią nastroju, płaczliwością, rozdraż- i troska o prawidlowy przebieg ciąży
niewielkie ich ilości są jeszcze w tym nieniem, bezsennością, stanami złego i rozwój dziecka.
okresie obserwowalne. Ta względna samopoczucia na przemian z dobrym
przewaga estrogenu nad progesteronem samopoczuciem, melancholią, lę-
Na czy polegają metody
wyzwala wiele schorzeń wieku okołome- kiem, depresją. Wygasanie czynności
NPR w okresie
nopauzalnego, przede wszystkim po- jajników prowadzi również do zaniku
okołomenopauzalnym?
jawiają się bóle piersi (mastalgie), zabu- receptorów estrogenowych i proge-
rzenia struktury gruczołu piersiowego steronowych, nie tylko w tkankach Na samoobserwacji własnego cia-
(mastopatie), polipy endometrialne, narządu rodnego, ale również w obrę- ła, przede wszystkim z uwzględnie-
krwawienia cykliczne, które nie są zwią- bie skóry, kości, mózgu. Jeśli chodzi niem pomiaru podstawowej tempera-
zane z prawidłowym cyklem miesiączko- o naszą płciowość, to oczywiście atro- tury ciała, samoobserwacji śluzu szyj-
wym. Należy podkreślić, że wszelkie te fia macicy, sromu, pochwy z powodu kowego czy też badaniu szyjki maci-
zmiany wymagają dokładnego różnico- spadku estrogenów, atrofia nabłonka cy. Obserwacje te niewątpliwie będą
wania i diagnostyki. pęcherza i cewki moczowej, zmiany pomagały w ustaleniu nowego wzoru
Schemat przemiann hormonalnych zanikowe skóry, sutków, jak również miesiączkowania, w wyodrębnieniu
w życiu kobiety uwzględnia: około 40. spadek libido. Pojawiają się dolegli- dni płodnych i niepłodnych. Pomogą
roku życia pojawia się niedoczynność wości w trakcie zbliżeń intymnych. również w określeniu badań diagno-
ciałka żółtego, postępuje względny hi- Póz
nym objawem klimakterium stycznych i analizie zmiany cyklu
perestrogenizm, następnie również ob- jest również metaboliczny zespół me- miesiączkowego w okresie premeno-
serwujemy zanik cyklicznego wydzie- nopauzalny, czyli zmiany w profilu li- pauzy. Dzięki nim kobiety częściej
lania hormonu lutropowego. Po meno- pidowym, zmiany pro-zakrzepowe, rozpoznają infekcje i zgłoszają się do
pauzie najczęściej obserwujemy zupeł- miażdżycorodne, częściej otyłość lekarza. To również rozpoznanie
ny brak ciałka żółtego, jako że brak brzuszna. Ryzyko zawału serca wzra- wczesnej ciąży i takich charaktery-
progesteronu i zwiększa się wydatnie sta ponad trzykrotnie (częsta jest cho- stycznych cech w cyklu miesiączko-
poziom gonadotropin. roba niedokrwienna serca), wzrasta wym kobiety w okresie około meno-
Te zmiany w okresie okołomeno- również ryzyko osteoporozy. pauzalnym jak: zmiana wzoru mie-
pauzalnym warunkują zmianę wzoru Oczywiście, ten szczególny okres siączkowania, skrócenie fazy poliku-
miesiączkowania i tak przede wszyst- w życiu kobiet wymaga odpowiedniej larnej (średnio o 1 dzień), fazy luteal-
kim pojawiają się krwawienia niezwią- diagnostyki. Uważam, że podstawą nej  cykle stają się nietypowe, niere-
zane z tzw. prawidłową miesiączką, działań medyków jest motywacja ko- gularne, od bardzo długich do krót-
a więc plamienia, brudzenia. Mogą biet do odbywania co najmniej raz kich (a więc do 13., 14. dnia aż do 70,
pojawiać się także obfite bądz
skąpe w roku kontroli ginekologicznej, cyto- 80 dni i dłużej). Pojawiają się krwa-
krwawienia miesiączkowe. Bardzo logicznej, badania ultrasonograficz- wienia śródcykliczne, a więc krwa-
często charakterystycznym objawem nego narządów rodnych, mammogra- wienia przed- i pomiesiączkowe,
będzie bardzo skąpy śluz, trudny fii, badania palpacyjnego piersi, po- wzrasta liczba cykli bezowulacyjnych
w interpretacji, szczególnie dla osób, miaru tętna, ciśnienia, kontrola in- i skraca się długość krwawienia mie-
które po raz pierwszy w tym okresie deksu masy ciała oraz densytometrii, siączkowego. Również charaktery-
będą chciały naturalnie planować która bada gęstość kości. stycznym objawem tego okresu jest
swoją rodzinę. Wzrasta częstość cykli Mówiąc o NPR w okresie meno- bardzo mała ilość śluzu, produkowa-
bezowulacyjnych i skraca się faza pauzy należy powiedzieć, iż jest to nego przez organizm kobiety przez
ciałka żółtego. Do najczęstszych obja- przede wszystkim postawa życia. To krypty w szyjce macicy. Często cha-
wów tego okresu, pojawiających się styl życia zgodny z własną płodnością, rakteryzuje się to obserwacją tzw. ład
z reguły na 1 do 2 lat przed ostatnią który szanuje prawo natury. Oczywi- śluzu, czyli na przemian wystę-
miesiączką możemy zaliczyć: uderze- ście metody te służą nauce rozpozna- powanie dni suchych z tzw. odczu-
nia gorąca, nocne zlewne poty, dresz- wania faz płodności, jak i niepłodności ciem wilgotnym. Wyznaczanie fazy
cze, zawroty, bóle głowy, kołatania w okresie przejściowym, a więc z po- płodności nie podlega typowym regu-
serca, parestezje, bóle stawów i mię- wodzeniem mogą być stosowane łom interpretacji, a więc nie stosuje
śni. Z tym okresem związana jest w tym okresie. Będą dotyczyły par, się już typowych obliczeń. Podstawą
przemiana również natury duchowej i które pragną zajść w ciążę, jak rów- jest wyznaczenie modelu niepłodno-
emocjonalnej, oczywiście warunko- nież tych par małżeńskich, które ści  jest to tzw. podstawowy model
wana zaburzeniem gospodarki hor- z ważnych powodów będą odkładały niepłodności, który polega na obser-
monalnej. Najczęściej te objawy wy- decyzję o poczęciu dziecka. Ważnym wacji przez 10 dni rodzaju wydzieliny
stępują u tych pań, które gorzej radzą czynnikiem odkładania decyzji i uczucia w przedsionku pochwy. Cza-
10
Służba Życiu I/2011
NPR W OKRESIE PREMENOPAUZALNYM ŻYCIA KOBIETY
sem klasyfikuje się on jako tzw. mo- w pochwie, czyli tak zwanym modelu dzienną dawkę na poziomie od 50 do
del suchy, czyli brak wydzieliny i od- suchym. Natomiast w innych przypad- 90 miligramów. Ciekawe badania były
czucie suchości. Może to być również kach, np. wtedy kiedy para ma inny przeprowadzone w Chinach, które
stała wydzielina z odczuciem  wilgot- model, mówi się, że co drugi dzień udowodniły, że stosowanie prepara-
no ; jak również model mieszany, wieczorem  pod warunkiem oczywi- tów z fitoestrogenami, a więc prepara-
a więc dni suche poprzedzielane wil- ście niezmiennego tego modelu nie- tów sojowych, zmniejszyło o 20% ryzy-
gotnymi (pojawiające się na prze- płodności. Bardzo przydatna jest ko rozwoju raka piersi. Dieta oparta
mian). Dni, w których utrzymuje się w tym czasie  z uwagi na bardzo ską- na fitoestrogenach może w ten spo-
ten podstawowy model niepłodności, py białawy śluz z szyjki macicy  oce- sób zmniejszyć częstość objawów wy-
trzeba traktować jako dni niepłodne, na położenia zmian twardości szyjki padowych u kobiet, jak również incy-
a więc fazę przedowulacyjną. Nato- macicy.(...) dentów sercowo-naczyniowych w tej
miast wystąpienie jakiegokolwiek od- grupie, poprawia profil lipidowy, me-
chylenia od ustalonego wcześniej tabolizm kostny. Należy też zazna-
Leczenie niekorzystnych
wzoru należy traktować jako czas po- czyć, że fitoestrogeny nie mają działa-
objawów okresu
tencjalnej płodności. nia rakotwórczego  z badań wynika,
okołomenopauzalnego
Przedstawię krótko kilka reguł: że mają one właściwie działanie na-
ostatni dzień jakiejkolwiek zmiany te- Chciałabym krótko przedstawić prawcze: hamują procesy karcynoge-
go wzoru (np. obecności śluzu), nale- możliwości leczenia niekorzystnych nezy, angiogenezy nowotworowej.
ży traktować jako szczyt śluzu i wie- objawów w okresie przejściowym. Mają działanie prozdrowotne, gdyż
czór 4. dnia po tym szczycie ustala Oczywiście konieczna będzie modyfi- mogą wydłużyć cykl miesiączkowy,
koniec czasu potencjalnej płodności. kacja stylu życia, a więc przede łagodzić objawy menopauzy, zmniej-
Wszelkie krwawienia i plamienia w fa- wszystkim eliminacja czynników ry- szają też częstość występowania raka
zie temperatur niskich oraz wystąpie- zyka związanych z nadwagą, pale- sutka, endometrium jelita grubego,
nie miesiączki należy traktować jako niem tytoniu, nadciśnieniem tętni- oseoporozy i miażdżycy.
czas możliwej płodności i ponownie czym, osteoporozą. Wzrost aktywno- Kolejnymi zaleceniami dietetyczny-
należy wyznaczyć ostatni dzień tej ści fizycznej bywa bardzo przydatny. mi w okresie okołomenopauzalnym są:
zmiany jako dzień szczytu. Faza nie- Chciałam również wspomnieć o środ- więcej witamin, więcej nienasyconych
płodności rozpoczyna się wówczas 4. kach, które nie wymagają ordynacji kwasów tłuszczowych. Wymienić trze-
dnia po szczycie. Faza płodności wy- lekarskiej, a z powodzeniem mogą ba wymóg minimum trzy razy w tygo-
znaczona jest po skoku podstawowej być stosowane w łagodzeniu objawów dniu po 30 minut ćwiczeń fizycznych.
temperatury ciała i kończy się 4. dnia okresu okołomenopauzalnego. Tutaj Również warto zadbać o dobre relacje
wieczorem  właśnie po skoku tych duże znaczenie mają fitoestrogeny, ze współmałżonkiem, najbliższymi.
wcześniejszych trzech temperatur. czyli związki chemiczne pochodzenia Podsumowując, uważam że, NPR
Oczywiście, związane jest to jeszcze roślinnego, które mają właściwości w tym okresie życia są jak najbardziej
z wieloma innymi regułami, o których aktywności estrogenowej. Wpływają skuteczne i możliwe do zastosowania.
nie wspominam. Należy jednak pamię- one na transport, syntezę i metabo- Oczywiście, na pewno będzie to czas
tać, że trzeba jednocześnie obserwo- lizm estrogenów i mają wiele pożąda- dłuższej gotowości do okresu absty-
wać także szczyt objawów szyjki nych w tym okresie działań. Powinny nencji płciowej u małżonków i niewąt-
i szczyt objawu śluzu. O końcu fazy oczywiście być elementem codzien- pliwie będą się oni uczyć na nowo mo-
płodności decyduje objaw występują- nej diety każdego człowieka. Wystę- delu wzoru miesiączkowania. Warto
cy najpóz
niej. Krwawienia i plamienia, pują w owocach cytrusowych, warzy- też nadmienić, że menopauza nie
obecne w fazie wyższych temperatur wach, roślinach strączkowych, herba- oznacza końca kobiecości, jest to ko-
z reguły nie są objawami płodności. cie czy też czerwonym winie. Prepa- lejna faza w życiu kobiety, która tak
Jak wyznaczyć w takim razie mie- raty gotowe to Sojamenor, Sojfem, naprawdę każdą z nas czeka i warto
siączkę gdy cykle są bardzo długie? Je- Forton. Proszę zauważyć, że ilość się przygotować do niej jak najlepiej.
śli po owulacji wystąpi plamienie, które spożywanych fitoestrogenów najwyż- Im więcej wiedzy zgromadzimy, tym
w miarę czasu przekształci się w tzw. sza na świecie jest w Japonii, Indiach jej przebieg będzie łagodniejszy i zde-
charakterystyczną miesiączkę, to jak również w Meksyku i Chinach. Ma cydowanie bardziej radosny. Pogłę-
pierwszy dzień cyklu nowego będzie to również związek z mniejszym wy- bianie wiedzy na temat własnego cia-
dniem faktycznego krwawienia, ale po stępowaniem nowotworów w tych re- ła, płodności ma oczywiste działanie
spadku tak zwanej linii pokrywającej. gionach. W Japonii spożycie fitoestro- prozdrowotne.
Jeśli para odkłada decyzję o poczęciu genów jest rzędu 50, 90 miligramów mgr Karolina Bebelska,
I Wydział Lekarski  Warszawski Uniwersytet
dziecka, ustala się, że współżycie w dni na dzień, podczas gdy w Europie,
Medyczny; Klinka Położnictwa i Ginekologii
niepłodności przedowulacyjnej może Ameryce Północnej i Australii to tylko
Wydziału Nauki o Zdrowiu; Szpital Ginekologicz-
mieć miejsce codziennie wieczorem, 5-15 miligramów na dzień. Kobieta
no-Położniczy im. Świętej Rodziny w Warszawie.
ale przy pewności odczucia suchości w tym okresie powinna przyjmować
Tekst wystąpienia nieautoryzowany
11
Służba Życiu I/2011
Wartość naturalnego planowania
rodziny w budowaniu więzi małżeńskiej
Zagadnienie wartości naturalnego planowania rodziny w budowaniu więzi małżeńskiej
zostanie przedstawione z uwzględnieniem następującego planu:
1. wyjaśnienie terminów użytych w tytule, takich jak: naturalne planowanie rodziny,
więz
małżeńska i wartość.
2. ukazanie NPR jako wartości.
3. prezentacja danych empirycznych potwierdzających pozytywny związek pomiędzy
naturalnym planowaniem rodziny a więzią małżeńską.
mienie, współ-odczuwanie i współ-działanie. rodziny nie tylko nie przynosi szkody miłości
Naturalne planowanie rodziny
Więz
ponadto można charakteryzować małżeńskiej, lecz wyposaża ją w nowe ludzkie
W opublikowanym pod redakcją prof. Kry- w aspekcie fizycznym, psychicznym i ducho- wartości.
styny Ostrowskiej Słowniku pojęć Wychowanie wym. Uwarunkowaniami silnej więzi małżeń- Prof. W. Fiałkowski w książce pod redak-
do życia w rodzinie definiuję NPR jako planowa- skiej jest przede wszystkim dojrzałość osobo- cją prof. F. Adamskiego  Miłość, małżeń-
nie dzietności i kolejnych poczęć, w oparciu wa męża i żony, troska o wzajemne relacje stwo, rodzina pisze, że naturalne planowa-
o naturalny, biologiczny rytm płodności. Polega oraz konkretne efekty zewnętrzne. nie rodziny sprzyja dojrzewaniu i rozwojowi
to na rozpoznaniu faz płodności, a następnie małżonków, uczy wytrwałości i przezwycię-
dostosowaniu zachowań seksualnych do za- żania przeszkód. Umożliwia ponadto prze-
WartoS
ć
mierzeń prokreacyjnych1. Naturalne planowanie mianę miłości romantycznej w autentyczną
rodziny wymaga zarówno wiedzy dotyczącej fi- Ostatnie z pojęć zawartych w temacie wyja- miłość małżeńską4.
zjologii człowieka, jak i umiejętności obserwacji śnia Tadeusz Klimski. Definiowana przez niego Kardynał Karol Wojtyła jako szczególną
i interpretacji objawów płodności oraz konkret-  wartość jest tym, co cenne, upragnione i god- wartość naturalnego planowania rodziny
nych postaw, takich jak: odpowiedzialność, sys- ne posiadania. Hierarchia wartości umożliwia upatrywał w naturalności.  Naturalne plano-
tematyczność, dokładność, współpraca ze wskazanie na wartości najwyższe, do których wanie rodziny wykorzystuje te okoliczności,
współmałżonkiem. należy miłość, prawda, dobro, piękno. Wybór w których poczęcie biologiczne z natury rze-
tych wartości umożliwia osobowe doskonalenie czy nie może wystąpić. Wobec tego sama
oraz ma szczególne znaczenie w kształceniu naturalność współżycia małżeńskiego nie zo-
Więx
małżeńska
i wychowaniu człowieka3. staje naruszona 5.
Drugim użytym w tytule pojęciem jest
 więz
małżeńska . Według prof. Marii Ryś
Naturalne planowanie rodziny Zalety NPR sprzyjające więzi
więz
małżeńska to system powiązań i oddzia-
jako wartoS
ć: małżeńskiej
ływań oparty na podstawach biologicznych,
psychicznych i prawnych, dający świadomość NPR jest to wartość oparta na prawdzie na- Małżonkowie wybierający NPR świadomi
wzajemnej łączności2. Do elementów więzi ukowej, gdyż u jego podstaw leży fizjologia są wielu zalet jakimi cechują się te metody.
małżeńskiej zaliczamy: wzajemne zrozumie- płodności. Zalety te można wymieniać przyporządkowu-
nie, szczerość, bliskość, bezpośredniość, in- Nie powoduje negatywnych skutków dla jąc do kategorii zdrowotnych, ekonomicz-
tymność małżonków, wiedzę, wewnętrzną zdrowia kobiety i dziecka. Bazując na natu- nych, psychologicznych, moralnych, ducho-
spójność, wzajemną pomoc i współpracę, ser- ralnym cyklu może być wykorzystywana wych. Można je odnosić do poszczególnych
deczną czułość, życzliwość, poczucie bezpie- w profilaktyce oraz umożliwia wczesną dia- osób: męża, żony, dziecka, jak i relacji mię-
czeństwa i pragnienie bycia razem. W literatu- gnostykę i terapię nieprawidłowości w ob- dzy nimi. Jedną z zalet metod naturalnego
rze, więz
małżeńska podobnie jak postawa, szarze zdrowia ginekologicznego. planowania rodziny jest ich nieszkodliwość.
rozpatrywana jest na trzech poziomach, jako Umożliwia realizację postawy odpowiedzial- Naturalne planowanie rodziny nie jest szko-
więz
intelektualna (świadomy wybór), emocjo- nego rodzicielstwa w aspekcie indywidual- dliwe ani dla zdrowia fizycznego, ani psy-
nalna (zaangażowanie uczuciowe) i behawio- nym oraz społecznym. chicznego, ani duchowego.
ralna, czyli działaniowa (służba dla drugiego Służy dobru wspólnemu małżonków po- Współżycie seksualne przy stosowaniu
człowieka). W odróżnieniu od więzi, postawa przez wzajemne porozumienie, pracę, od- NPR jest wartością, na którą się czeka. Ten
to odniesienie do kogoś lub czegoś. Więz
na- powiedzialność i miłość. fakt może sprzyjać więzi małżeńskiej, ponie-
tomiast to wzajemne zaangażowanie i budo- Encyklika Pawła VI Humanae vitae zwra- waż daje szanse na przygotowanie oraz
wanie relacji. Na więz
składa się współ-rozu- ca uwagę na to, że naturalne planowanie na pielęgnowanie współżycia. Ponadto
12
Służba Życiu I/2011
WARTOŚĆ NATURALNEGO PLANOWANIA RODZINY W BUDOWANIU WI
ZI MAA
ŻEC
SKIEJ
wartość oczekiwana jest psychologicznie kochającym i dobrym ojcem. Dzięki natural- Dane empiryczne potwierdzające
wartością bardziej cenną, a współżycie to nemu planowaniu rodziny dziecko nie jest
pozytywny związek pomiędzy
wzajemna relacja, spotkanie, na które czeka- traktowane jako  intruz czy jako wpadka,
naturalnym planowaniem
my, za którym czasem tęsknimy. Współżycie ale jako osobowy dar. Naturalne planowanie
rodziny a więzią małżeńską
nabiera w naszym subiektywnym rozumieniu rodziny pozwala zaplanować poczęcie
psychologicznie większej wartości. oraz podjąć właściwą opiekę prekoncepcyj- Przytoczone poniżej wyniki badań pocho-
Metody NPR chronią przed seksualną ną, czyli przed poczęciem dziecka oraz pre- dzą z: prac studentów KUL-u, którzy ukończy-
rutyną przyczyniają się do budowania miło- natalną, czyli troskę o dziecko przed jego li studia z psychologii lub nauk o rodzinie i po-
ści małżeńskiej oraz poczucia  bycia ko- urodzeniem. dejmowali badania wśród małżonków stosują-
chaną, a nie używaną . Wiele pacjentek Metody NPR nie budzą obaw o niesku- cych NPR oraz wśród małżonków stosujących
stosujących środki antykoncepcyjne i przy- teczność ani lęku przed współżyciem. Ponad- środki antykoncepcyjne.
chodzących do doktor Wandy Półtawskiej ja- to nie są sprzeczne z moralnością oraz spra- A. Szymanek autorka pisanej pod moim
ko do psychiatry z prośbą o pomoc medycz- wiają, że stosujący je małżonkowie mogą być kierunkiem pracy licencjackiej  Motywacja
ną przeżywało we wzajemnym pożyciu mał- autorytetami wychowawczymi dla starszych stosowania środków antykoncepcyjnych
żeńskim rożne reakcje nerwicowe oraz de- dzieci w dziedzinie odpowiedzialnego rodzi- przez małżonków , Lublin KUL 2011, badała
presyjne. Te właśnie kobiety używały sfor- cielstwa. grupę małżeństw stosujących środki anty-
mułowania, iż  czują się używane, a nie ko- koncepcyjne zwracając uwagę na różnice
chane . Sytuacja ta dowodzi ewidentnej reifi- między antykoncepcją i NPR. W grupie męż-
Opinie użytkowników NPR
kacji człowieka. Konieczne jest więc wyja- czyzn ustosunkowujących się do NPR jedy-
śnienie, że to rzeczy można używać, a ludzi Teresa Kramarek, twórczyni Polskiej Me- ną negatywną cechą różnicującą NPR od an-
kochać, nigdy odwrotnie  kochać rzeczy tody Objawowo  Termicznej, w publikacji tykoncepcji jest nieskuteczność. Wśród po-
a używać ludzi. Rozpoznawanie płodności  Rozpoznawanie okresowej płodności mał- zytywnych cech NPR respondenci podawali:
sprzyja rozwijaniu szacunku dla płciowości żeństwa. Metoda objawowo-termiczna za- chęć posiadania dziecka, pozytywny wpływ
i prokreacji człowieka. mieściła opisy i wypowiedzi użytkowników na zdrowie, systematyczność i naturalność.
NPR ponadto daje mężowi możliwość metod NPR. Oto niektóre z wypowiedzi róż- Kobiety zwracają uwagę na fakt, iż NPR
większego wczuwania się w samopoczu- nych małżeństw: umożliwia planowanie dziecka, jest natural-
cie żony w różnych fazach jej cyklu, a kobie-  Po 10 latach stosowania metody oboje ne, tanie, bezpieczne dla zdrowia oraz do-
cie poczucie większego zainteresowania i tro- z mężem oceniamy ją jak najbardziej pozy- zwolone przez Kościół. Wyniki przedstawiają
ski ze strony małżonka. Nieodzowną umiejęt- tywnie. Zawdzięczamy metodzie spokój wykresy na kolejnej stronie.
nością w budowaniu więzi małżeńskiej jest i równowagę duchową a także zdobyte wia- W odpowiedzi na temat zalet NPR co
właśnie współodczuwanie. domości . trzecia osoba wskazuje na brak skutków
Następną zaletą NPR jest umiejętność od-  Jesteśmy małżeństwem 22 lata. Od po- ubocznych, niskie koszty, naturalność, lep-
powiedzialnego kierowania zachowaniami czątku znaliśmy i przestrzegaliśmy porząd- sze poznanie organizmu oraz możliwość
seksualnymi. NPR także usamodzielniają mał- ku NPR. Sądzę, że to zaoszczędziło nam zaplanowania terminu poczęcia dziecka.
żonków. Przy ich stosowaniu więz
małżeńska trosk i przykrych doświadczeń. W naszym Mężczyz
ni zwrócili uwagę na większe do-
nie jest uzależniona od producentów środków życiu panuje ład i zrozumienie . znania w akcie seksualnym oraz fakt, iż są
antykoncepcyjnych, od lekarza, który te środki  Od czasu stosowania metody czuję się zgodne z ich poglądami religijnymi. Tylko
przepisuje czy aptekarza, który je sprzedaje. spokojniejsza. Przestałam się denerwo- 7% mężczyzn stwierdziło, że nie dostrzega
Kwestia finansowa też może wpływać na wać, czy i kiedy będzie menstruacja . żadnych zalet NPR. W przypadku kobiet
więz
małżeńską, ponieważ jeżeli małżonko- Dzięki NPR małżeństwa  stały się w znacz- stosujących antykoncepcję jako zalety NPR
wie nie wydadzą pieniędzy na zakup środków nym stopniu szczęśliwsze. Metoda objawo- najczęściej podawały następujące cechy:
antykoncepcyjnych, to mogą je wydać na inte- wo  termiczna u nas w pełni się sprawdza. możliwość świadomego planowania ciąży,
grujące ich wyjazdy lub inne przyjemności po- Oby jak najwięcej małżeństw chciało z niej znajomość dni płodnych i niepłodnych, bez-
głębiające małżeńską więz
. korzystać. Unikną wielu problemów i stre- pieczeństwo dla zdrowia, naturalność, ni-
Stosowanie NPR umożliwia współpracę sów, które są następstwem niezdrowego skie koszty oraz fakt, iż pozwalają dostrzec
i współodpowiedzialność małżonkom, pojmowania i prowadzenia współżycia . nieprawidłowości organizmu. Co dziesiąta
powiększa wiedzę o własnej płodności oraz NPR to  świadectwo naszej miłości, daru kobieta stosująca antykoncepcję nie do-
umożliwia zdiagnozowanie zaburzeń z siebie samych. Mówię o tym żonie, że ko- strzegała żadnej zalety NPR. Powyższe wy-
w cyklu kobiety i wcześniejsze podjęcie ich cham ją nie dla przyjemności seksualnej niki ilustrują wykresy na stronie 15, przy
leczenia. ale dla niej samej, kim jest. W okresie bez czym pierwszy zawiera odpowiedzi męż-
NPR odgrywa też istotną rolę ze względu współżycia  co jest konieczne przy NPR  czyzn, a drugi kobiet.
na pozytywne odniesienie do dziecka. Dziec- potwierdzam to w różny sposób. Żona też. Wśród przyczyn niestosowania NPR mał-
ko winno być owocem miłości małżonków. Tak jest wzmacniana nasza miłość . żeństwa stosujące antykoncepcję wymieniały:
Każdego mężczyznę cieszy miłość, jaką żo-  Myślę że, dzięki NPR nigdy się sobą z żo- lenistwo, wygoda, egoizm, niechęć do po-
na wyraża do jego potomka, a każdą kobietę ną nie znudzimy 6. wściągliwości seksualnej i niechęć do syste-
cieszy fakt, że jej mąż jest wspaniałym, matycznej obserwacji.
13
Służba Życiu I/2011
WARTOŚĆ NATURALNEGO PLANOWANIA RODZINY W BUDOWANIU WI
ZI MAA
ŻEC
SKIEJ
Ciekawą pracę pod kierunkiem ks. prof. Agata Szmarowska w pracy magister- 3 mężczyzna stosujący antykoncepcję nie
Władysława Prężyny napisała Agnieszka So- skiej  Relacje między więzią małżeńską był usatysfakcjonowany współżyciem mał-
bolewska. Praca ta powstała w Instytucie a naturalnym planowaniem rodziny w opinii żeńskim8.
Psychologii KUL a jej temat oparty o prze- małżonków' wykazała, że NPR zarówno wy- Współżycie seksualne jest jednym z istot-
prowadzone badania empiryczne dotyczył maga, jak i sprzyja więzi małżeńskiej. Praca nych elementów więzi małżeńskiej. Elżbieta
zagadnień związanych ze stosowaniem powstała w oparciu o badania empiryczne Wójcik w artykule  Psychopatologia antykon-
określonych metod planowania rodziny a po- małżonków, którzy sami oceniali swoją wiez
cepcji wskazała na fakt, że używanie środ-
strzeganym obrazem współmałżonka. Stu- małżeńską. Więz
małżeńska u stosujących ków antykoncepcyjnych utrwala niedojrzałe
dentka posłużyła się Testem Przymiotniko- NPR była w 95% pozytywnie oceniona, cechy osobowości ujawniane w: zwalnianiu
wym Gougha i Heilbruna ACL. Jest to zawie- z czego 59% małżeństw stwierdziło, że jest się z ponoszenia konsekwencji, niechęci to
rający 300 przymiotników test badający ob- ona bardzo silna, a 36% określiło ją jako sil- ponoszenia trudów, nieumiejętności znosze-
raz współmałżonka. Zadaniem badanego ną. 88% respondentów stwierdziło, że NPR nia napięć, dążeniu do natychmiastowego
jest podkreślić przymiotniki charakteryzujące stwarza warunki do rozwoju miłości, szacun- zaspokajania swoich potrzeb. Powyższe ce-
współmałżonka. W tym wypadku studentka ku, zrozumienia i odpowiedzialności. Nato- chy stają się przeszkodą w realizacji osobo-
poprosiła, aby mężowie wybrali przymiotniki miast u 65% małżonków NPR przyczynia się wego rozwoju9.
charakteryzujące ich żony i odwrotnie. Oso- do pogodnej i życzliwej atmosfery rodzinnej; Warto zwrócić uwagę na kwestię rozwo-
by, które stosowały antykoncepcję wybrały u 50% NPR sprzyja szczęśliwemu pożyciu dów wśród małżeństw stosujących NPR i an-
mniej przymiotników niż osoby, które stoso- seksualnemu, a 44% uważa, że NPR poma- tykoncepcję. Mianowicie przy stosowaniu
wały NPR oraz używały do opisu mniej przy- ga w poczęciu i wychowaniu dzieci7. NPR rozwody występują rzadziej. Świadczą
miotników pozytywnych. Istotne statystycz- Podobnie wyniki badań zachodnich o tym badania Paula Marksa, który pracując
nie różnice wystąpiły w 17 skalach obrazu wskazują, że małżeństwa stają się coraz bar- przez 30 lat z małżeństwami stosującymi
realnego męża, 15 skalach idealnego obra- dziej chętne do stosowania NPR. Takiego NPR stwierdził, że w tej grupie nie odnotował
zu, w 5 skalach obrazu idealnego żony i 12 przeglądu badań dokonała Dorota Kornas- ani jednego rozwodu. Josef Roetzer wskazał
skalach obrazu idealnego żony. Mężowie Biela. Wynika z niego, że w miarę udoskona- na 1,5% rozwodów wśród małżeństw stosują-
stosujący NPR byli charakteryzowani nastę- lania metod naturalnego planowania rodziny cych NPR (w sytuacji, kiedy co 3 małżeństwo
pującymi cechami: następował wzrost liczby małżeństw stosują- w społeczeństwie się rozpada). Podobnego
Bardziej spokojni o przyszłość cych owe metody. Małżonkowie zwracali zestawienia dokonał również Włodzimierz Fi-
Mniej ulegający zniechęceniu pod wpły- uwagę na poczucie bycia kochanym oraz na jałkowski w książce  Ekologia rodziny . Z jego
wem trudności fakt, iż od chwili, kiedy zaczęli stosować NPR badań wynika, że wśród małżeństw stosują-
Bardziej stali, łagodniejsi, ufni w ich rodzinach jest więcej rozmów, bliskości, cych antykoncepcję rozpadało się wówczas
Umiejący odraczać zaspokajanie potrzeb intymności, szacunku, zaufania, odpowie- się co drugie małżeństwo. Wśród małżeństw
Poprzedzający działanie refleksją dzialności i współpracy. stosujących NPR procent rozwodów sięgał
Otwarci na potrzeby innych Badania Anety Dams zawarte w pisanej od 2 do 5%10.
Bardziej empatyczni i altruistyczni pod moim kierunkiem pracy licencjackiej
Bardziej pozytywnie nastawieni, współbrz-  Naturalne planowanie rodziny a satysfakcja Podsumowując należy zaznaczyć, że
miący z otoczeniem ze współżycia małżeńskiego wykazały, iż zaangażowanie małżonków w NPR jest
Natomiast żony stosujące NPR posiadały 93% kobiet stosujących NPR jest zadowolo- oznaką miłości i służy budowaniu miłości
następujące cechy: nych ze współżycia małżeńskiego. Nato- odpowiedzialnej, szlachetnej, dojrzałej 
Bardziej stałe miast w przypadku kobiet stosujących anty- miłości, która nie przemija.
Uporządkowane w działaniu koncepcję, 57% czyli ponad połowa, nie była
dr hab. Urszula Dudziak,
Mniej rozpraszające się zadowolona ze współżycia małżeńskiego.
Katedra Psychofizjologii Małżeństwa
Nie stawiające wygody na pierwszym Mężowie żyjący zgodnie z zasadami NPR
i Rodziny, Instytut Nauk o Rodzinie,
miejscu w 87% wskazywali, że są zadowoleni ze
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Wymagające wobec siebie i innych współżycia małżeńskiego. Natomiast co
PiS
miennictwo
1
U. Dudziak. Naturalne planowanie rodziny NPR. W: Wychowanie do życia w rodzinie. Słownik pojęć. Red. K. Ostrowska. Kraków 2004, s. 151.
2
M. Ryś. Więz
małżeńska. W: Wychowanie do życia w rodzinie. Słownik pojęć. Red. K. Ostrowska. Kraków 2004, s. 122-123.
3
T. Klimski. Wartość. W: Wychowanie do życia w rodzinie. Słownik pojęć. Red. K. Ostrowska. Kraków 2004, s. 31.
4
W. Fijałkowski. Kierowanie płodnością. W: Miłość, małżeństwo, rodzina. Red. F. Adamski. Kraków 1978, s. 314.
5
K. Wojtyła. Miłość i odpowiedzialność Lublin
6
Z ankiet małżonków stosujących co najmniej kilka lat metodę objawowo-termiczną. W: T. Kramarek. Rozpoznawanie okresowej płodności małżeństwa. Me-
toda objawowo-termiczna. Poznań 2002, s. 42-45.
7
A. Szmarowska. Relacje między więzią małżeńską a naturalnym planowaniem rodziny w opinii małżonków. pr.mgr. KUL promotor J. Wilk. Lublin 1991.
8
A. Dams. Naturalne planowanie rodziny a satysfakcja ze współżycia małżeńskiego. pr. lic. KUL, promotor U. Dudziak. Lublin 2010.
9
E. Wójcik. Psychopatologia antykoncepcji.  Chrześcijanin w świecie 16: 1984 nr 4, s. 73-87.
10
W. Fijałkowski. Ekologia rodziny. Ekologiczna odnowa prokreacji. Kraków 2001, s. 29.
14
Służba Życiu I/2011
NPR w diagnostyce schorzeń
ginekologiczno-położniczych
Jestem praktykiem ginekologiem-położnikiem wiele lat. Jakbym miała odpowiedzieć na py-
tanie, z czym trafiają do nas pacjentki, to odpowiedz
mogłaby być zaskakująca. Głównym
ich problemem nie jest, co zrobić, żeby nie mieć dzieci, ale dużo kobiet przychodzi do leka-
rza z prośbą o pomoc, żeby te dzieci mieć.
Problem niepłodności, niestety, nym oraz w badaniach hormonal- nerwowej u dziecka. Również mężczy-
narasta. Chciałabym więc zwrócić nych. zna powinien zażywać kwas foliowy,
uwagę na bardzo ważny aspekt natu- Istnieje wiele nowoczesnych tech- gdyż poprawia to jakość nasienia mę-
ralnego planowania rodziny (NPR)  nologii wspomagających NPR. Chcia- skiego. Przed zajściem w ciążę należy
mianowicie na to, że pomiar podsta- łam zwrócić uwagę na automatyczny rozeznać się w sprawie różyczki.
wowej temperatury ciała, obserwacja termometr owulacyjny, połączony z bu- Większość dziewcząt jest szczepio-
śluzu szyjkowego, jak również obser- dzikiem, który kobieta nastawia na nych w szkole podstawowej. Jeżeli ko-
wacja szyjki macicy są świet- konkretną godzinę w nocy, termometr bieta nie była szczepiona, ani też nie
nymi wskaz
nikami medycznymi, któ- mierzy temperaturę w czasie snu a ko- chorowała to powinna oznaczyć prze-
re nam, lekarzom wskazują na to, czy bieta rano ją odczytuje. ciwciała przeciw różyczce. Jeżeli są
cykl kobiety jest prawidłowy. Może- ujemne, trzeba się zaszczepić, pocze-
my wykorzystać NPR w: diagnostyce, kać trzy miesiące i dopiero póz
niej
Prekoncepcja
w owulacji, planowaniu poczęcia można zachodzić w ciążę. Podobnie
dziecka, diagnostyce zaburzeń cyklu Znajomość naturalnego rytmu należy wykonać badania w kierunku
miesiączkowego, stanach zmniejszo- płodności jest bardzo pomocna w pla- pierwotniaka Toksoplazmoza Gondii
nej płodności czy wreszcie powrocie nowaniu rodziny, a szczególnie oraz rozważyć szczepienie w kierunku
płodności po porodzie. w przygotowaniu do ciąży. Nazywamy żółtaczki wszczepiennej-WZW. Bar-
to prekoncepcją. To przygotowanie dzo ważna jest ochronę drugiej fazy
ma ogromne znaczenie  tak pod cyklu przed niekorzystnymi czynniki
Diagnostyka owulacji
względem dojrzałości i gotowości psy- środowiska zewnętrznego (antybioty-
W czasie samoobserwacji kobieta chicznej małżonków do podjęcia funk- ki, badanie rentgenowskie).
może prowadzić: pomiar podstawowej cji rodzicielskich, jak i oceny zdrowia
temperatury ciała, obserwację śluzu kobiety i mężczyzny. Bardzo się cie-
Planowanie poczęcia dziecka
i badanie szyjki macicy. Można w ten szę, jak młode dziewczyny jeszcze
sposób stwierdzić, co się dzieje w or- przed zawarciem związku małżeńskie- NPR pozwala kobiecie rozpoznać
ganizmie kobiety w okresie około- go przychodzą na wizytę lekarską. czas najwyższej płodności i odpowiada
owulacyjnym. Celem samoobserwacji Wywiad wskazuje na ogólny stan na pytanie, kiedy współżyć, aby począć
jest identyfikacja szczytu objawu ślu- zdrowia kobiety  przyszłej matki dziecko? Celowane współżycie w dzień
zu jako okresu najwyższej płodności, i mężczyzny  ojca, ukierunkowując szczytu śluzu, w dzień poprzedzający
który można potwierdzić przez wzrost ewentualnie na potrzebę rozszerzenia lub dzień po nim, które występuje krót-
podstawowej temperatury ciała oraz diagnostyki lub też leczenia. W czasie ko przed wzrostem PTC lub może się
badanie szyjki macicy. Mnie jako le- badania ginekologicznego można wy- pokrywać z pierwszymi pomiarami
karzowi zależy, żeby udowodnić, że kryć pewne nieprawidłowości, zdia-  wyższymi PTC, dają największą szan-
to, co kobieta obserwuje, ma pełne gnozować je i leczyć jeszcze przed sę na poczęcie dziecka. Współżycie
uzasadnienie naukowe. zajściem w ciążę. Wykonujemy bada- w tym okresie daje ok. 40% prawdopo-
Lekarz ginekolog może potwier- nie cytologiczne, zalecamy samoob- dobieństwa poczęcia dziecka.
dzić okres okołoowulacyjny w bada- serwację i wyciągamy wnioski z kart
niu ginekologicznym (objaw z
renicy, obserwacji. Zalecamy zażywanie kwa-
Zaburzenia cyklu
rozciągliwość śluzu, otwarta szyjka su foliowego już na trzy miesiące
miesiączkowego
macicy), poprzez monitorowanie roz- przed poczęciem, ale i w pierwszych
woju pęcherzyka Graafa do jego pęk- 12 tygodniach ciąży w celu zmniejsze- Poznanie naturalnego rytmu płod-
nięcia w badaniu ultrasonograficz- nia częstości występowania wad cewy ności umożliwia kobiecie i lekarzowi
15
Służba Życiu I/2011
NPR W DIAGNOSTYCE SCHORZEC
GINEKOLOGICZNO-POA
OA
ŻNICZYCH
rozpoznanie zaburzeń cyklu, na pod- ciałka żółtego. Stwierdza się ją Torbiele czynnoS
ciowe
stawie kart samoobserwacji kobiety, w 4 20% przypadków niepłodności
które mogą utrudniać, a czasem unie- i 35% przypadków nawykowych wcze- Mogą być bezobjawowe, ale cza-
możliwiać zajście w ciążę. Mogą one snych poronień. W takich sytuacjach sem są przyczyną nieprawidłowych
być różne, np.: powtarzające się cykle kobieta wymaga diagnostyki i lecze- krwawień lub dolegliwości bólowych.
jednofazowe świadczące o braku owu- nia substytucyjnego, czyli włączenie W badaniu ginekologicznym najczę-
lacji, niewydolność ciałka żółtego, leczenia hormonalnego przed zaj- ściej stwierdza się powiększony jajnik.
która może być przyczyną niezacho- ściem w ciążę. Bardzo często czynnościowe torbiele
dzenia w ciążę, ale i również wystą- Warto też pamiętać, że skrócenie II zanikają samoistnie po miesiączce
pienie poronienia, nieprawidłowa wy- fazy cyklu może też być wynikiem stre- i dlatego zaleca się kontrolne badanie
dzielina z pochwy (upławy), które wy- su lub dużego wysiłku oraz występuje ultrasonograficzne po miesiączce. Za-
maga leczenia; nieprawidłowe krwa- w sytuacjach szczególnych w życiu ko- wsze musimy pamiętać o wykluczeniu
wienia: pomiesiączkowe, przedmie- biety: pokwitanie, po porodzie i w okre- choroby nowotworowej.
siączkowe i międzymiesiączkowe, sie premenopauzy.
wymagające dalszej wnikliwej diagno-
Stan obniżonej płodnoS
ci
styki i leczenia. Przyczyna tych zabu-
Profilaktyka stanów zapalnych
rzeń może być względnie prosta do To stan obniżonej zdolności do po-
i chorób nowotworowych
wyeliminowania np. stres czy zbyt in- częcia dziecka, które może być wywo-
tensywny tryb życia, ale i bardzo po- Dokładna znajomość wydzieliny łane czynnikami o charakterze prze-
ważna jak np.: torbiele, zespół PCO, śluzowej umożliwia rozpoznanie wcze- mijającym, jak styl życia, używki, leki,
endometrioza. snej patologii. dieta, warunki pracy, stres, zbyt duże
Należy pamiętać, że czasem cykl Dotyczy to głównie stanów zapal- tempo życia i często brak czasu. Za-
jednofazowy może występować w sta- nych pochwy a czasem chorób nowo- tem od czego należy zacząć? Czasem
nach fizjologicznych np.; w okresie tworowych narządu rodnego. Jeśli do wystarczy się zrelaksować, rozluz
nić,
dojrzewania, premenopauzy czy po nieprawidłowej wydzieliny wydzieliny wyjechać na urlop, skoncentrować się
porodzie. śłuzowej (upławy) dołączają objawy na czymś innym. Współżyć w okresie
Cykle dwufazowe mogą być o nie- pieczenie i świądu pochwy, to stan ta- największej płodności rozpoznanym
typowej długości, krótkie lub długie, ki może wymagać diagnostyki i lecze- na podstawie samoobserwacji kobie-
ale szczególnie ważne jest to, że owu- nia. Każda wydzielina śluzowa podbar- ty. Pamiętać, że 6 miesięcy do roku to
lacja występuje 12 16 dni przed na- wiona krwią a nie związana z okresem jest norma zachodzenia w ciążę. Cza-
stępną miesiączką, a nie w połowie okołoowulacyjnym zawsze wymaga sem zgłaszają się pary małżeńskie za-
cyklu  jak to jeszcze do tej pory jest konsultacji lekarskiej w celu wyklu- niepokojone, że po pierwszej próbie
podawane w niektórych podręczni- czenia zmian organicznych, np. polipa, współżycia nie ma ciąży. Są przeraże-
kach biologii. Oczywiście cykle dłu- nadżerki lub raka szyjki macicy oraz ni, że są niepłodni. Nie! Zrelaksować
gie mogą utrudniać określenie okre- wykonania badania cytologii. się, rozluz
nić, poczekać. Jeśli jednak
su płodnego, może też być dłuższy upływa rok czasu regularnego współ-
czas zachodzenia w ciążę. Ale jeśli są życia bez stosowania środków anty-
Stres
to cykle dwufazowe, z prawidłową koncepcyjnych i nie ma ciąży, taka
długością fazy lutealnej, ze zbieżno- Stres jest następnym bardzo czę- para wymaga dokładnej diagnostyki
ścią objawów śluzu i szyjki macicy ko- stym czynnikiem wywołującym zabu- i leczenia. Metody NPR i tutaj są po-
relujących ze wzrostem podstawowej rzenia w cyklu kobiety, zwłaszcza mocne. Wskazują bardzo dokładnie
temperatury ciała i prawidłowym ob- wtedy, kiedy występuje w pierwszej czas, kiedy należy wykonywać bada-
razem krwawienia miesiączkowego, fazie cyklu. Wtedy procesy prowadzą- nia hormonalne, ułatwiają monitoro-
to trzeba podkreślić, że takie cykle ce do owulacji mogą być przybloko- wanie leczenia.
zwykle nie wymagają leczenia tylko wane na poziomie podwzgórza i w na- Znajomość podstawowych objawów
obserwacji. stępstwie często występuje przesunię- płodności i ich codzienna obserwacja
cie owulacji. prowadzona przez kobietę ułatwia
Skok podstawowej temperatury w wielu sytuacjach diagnostykę gine-
NiewydolnoS
ć ciałka żółtego
ciała, objaw szczytu śluzu i szyjki ma- kologiczno-położniczą. Warto zatem
Długość fazy lutealnej w prawidło- cicy kobieta obserwuje póz
niej, z na- zachęcić kobietę do samoobserwacji
wy cyklu trwa 12 16 dni. Stale wystę- stępowym skróceniem fazy lutealnej. a lekarzy, aby tę wiedzę wykorzystali
pujące skrócenie fazy lutealnej poni- Czasem występują cykle jednofazo- w codziennej praktyce lekarskiej.
żej 8 10 dni lub niewielkie jej podwyż- we, może bardzo często występować
lek. Maria Szczawińska,
szenie, przy prawidłowym czasie jej przedłużony objaw śluzu o cechach specjalista ginekolog-położnik, Kraków
trwania, wskazuje na niewydolność płodnych.
16
Służba Życiu I/2011
Dlaczego małżeństwa decydują
się na antykoncepcję?
Pojęcie  antykoncepcja wywodzi się od słów:  anti  przeciw oraz  conceptio  poczęcie.
Antykoncepcja jest zatem działaniem przeciwko poczęciu.
Obecnie można zaobserwować różnorod- rozwija się najszybciej i wszystko, co istnieje na chęć zabezpieczenia się przed poczęciem
ność światopoglądów. Ludzie łączą zasady świecie, ma sens, jeżeli może się rozmnażać dziecka, (dziecko jako zagrożenie)
prawa naturalnego i dostosowują je do wła- oraz napełniać świat. Jednak wśród innych po- pozorna odpowiedzialność za dziecko,
snego światopoglądu. Tymczasem natura nie trzeb egzystencjalnych, seks jest jedyną która chęć używania drugiej osoby,
wywodzi się z określonego światopoglądu, ale nie zaspokojona nie zagraża życiu człowieka. przerzucanie odpowiedzialności za skutki
jest jednakowa dla wszystkich ludzi, bez Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że potrze- działania na współmałżonkę
względu na wyznawaną wiarę, rasę czy po- ba seksualna, będąc potrzebą fizjologiczna, nie rozdzielenie aktu seksualnego od prokreacyj-
chodzenie. Pytanie o motywację małżeństw jest podporządkowana miłości. Miłość w teorii nego, brak znajomości swojego organizmu
decydujących się na antykoncepcję jest zwią- potrzeb wartości, jest znacznie wyżej w hierar- brak zrozumienia funkcjonowania organi-
zane z mentalnością antykoncepcyjną. chii. Zadaniem człowieka jest wspinanie się na zmu ludzkiego, istoty płciowości. Niedo-
Jeżeli młodzi ludzie przed małżeństwem korzy- kolejne szczeble  drabiny , gdzie kształtują się strzeganie zasadniczej różnicy pomiędzy
stają z absolutnej swobody w podejmowaniu kon- potrzeby wyższe, a więc potrzeby społeczne, antykoncepcją, a ekologicznym, opartym
taktów seksualnych, to z dużym prawdopodobień- miłości, przynależności oraz samorealizacji. Na- na prawach natury stylem życia (NPR)
stwem można powiedzieć, że w małżeństwie mogą suwa się kolejne pytanie: jak rozumiemy istotę tymczasowość związku małżeńskiego
mieć duży problem z zachowaniem okresowej miłości i czy wybór życiowego partnera na całe skomplikowana typologia rodzin współcze-
wstrzemięz
liwości czy wyborem metody opartej na życie jest rzeczywiście naszym wyborem posia- snych
naturalnych mechanizmach ludzkiej płodności? dającym jakąkolwiek wartość? Obdarowywanie styl życia  chaos życiowy, brak czasu, nie-
Zadałam studentom pytanie czy umieją się sobą kolejnym partnerom nie wiele ma wspólne- ład; niechęć do stosowania w życiu zasad;
kochać bez seksu? Pojawiała się konsterna- go z miłością, a jest  rozdrabnianiem siebie,  uj- wygodna; sterowanie zewnętrzne; niechęć
cja, zdziwienie& odpowiedziałam: jeżeli nie, mowaniem swojej wartości Kiedy wreszcie trze- do wymagania od siebie
to należy się najpierw nauczyć kochać, a po- ba zdecydować się na wybór życiowego partne- motyw religijny  słaby w całej populacji 
tem dopiero podejmować życie seksualne, ra, niewiele zostaje mu do zaofiarowania, ponie- rozbieżność między deklaratywnością
gdyż ono winno być wyrazem miłości i z nim waż część naszego potencjału zostawiliśmy a praktyką życia.
związana jest potencjalność nowego życia. w nie zawsze wiadomych miejscach. Antykoncepcja oddziela miłość jednoczącą
Pytanie to zostało spowodowało dyskusje. Motywem stosowania środków antykon- małżonków od prokreacji, wprowadza niepo-
Współcześnie opóz
nia się wiek zawierania cepcyjnych jest najczęściej chęć zabezpie- kój, lęk o skuteczność, dekoncetruje (małżon-
małżeństw , a obniża się wiek podejmowania czenia się przed poczęciem dziecka. Istnieje kowie koncentrują się na technice nie na uczu-
działania seksualnego młodzieży. Nastąpiło wiele powodów dla których rodzice regulują ciu). Akt seksualny wyrażający miłość jest ak-
rozwarcie między dojrzałością a odpowiedzial- poczęcia, jednak kierowanie się w kontak- tem kreacji, twórczości nie tylko nowego życia,
nością. Działanie seksualne dość często tach seksualnych wyłącznie zasadą wygody, ale potencjalności uczuć małżonków. Ważne
współcześnie traktowane jest jako czynność fi- czy lekkomyślności jest wyrazem niedojrza- jest także, aby człowiek, który ma być ojcem
zjologiczna, a nie wyraz miłości. Wypowiedzi łości, często wyklucza posiadanie dziecka dziecka, był wcześniej obdarzony przez żonę
młodych ludzi zgadzają się z teorią potrzeb i założenie formalnej rodziny. Traktowanie wyjątkową miłością, miał świadomość swojej
Abrahama Maslowa, który zakwalifikował po- partnera jako  dostarczyciela przyjemności wartości dla ukochanej kobiety i vice versa.
trzeby seksualne do podstawowych, fizjolo- powoduje, że traktowany jest jako przedmiot Piękno naturalnego aktu seksualnego jest wy-
gicznych wartości. Seks jest jedną z potrzeby użycia. Skutkiem hedonistycznego podejścia razem pełnej akceptacji całego człowieka miło-
która niezaspokojona nie zagraża życiu czło- do seksualności jest wzrastająca ilość ludzi ścią, podczas gdy antykoncepcja psychicznie
wieka w przeciwieństwie do innych niezaspo- poranionych, dzieci nieszczęśliwych, domów i fizycznie rozdziela jedność, rodzi egoizm, mo-
kojonych, które niezaspokojone prowadza do samotnej matki, dzieci oczekujące na rodzi- tywowana lękiem przed odpowiedzialnością za
poważnych konsekwencji a nawet śmierci. ny zastępcze oraz różne formy opieki rodzin- swoje działanie, wyraża lęk przed pojawieniem
nej i pozarodzinnej, instytucje, które wyrę- się dziecka i wychowaniem.
czają rodzinę. Współczesny człowiek żyjący w  cywiliza-
Chęć  zabezpieczenia
Złudzeniem, iluzją jest twierdzenie, że cji przedmiotów , oślepiony ułudą sukcesu,
się przed dzieckiem
antykoncepcja jest czynnikiem scalającym poszukujący przyjemności, wygody, zabiega-
Teoria Maslowa jest zgodna z rzeczywisto- małżonków. Można wyróżnić następujące mo- ny w chaosie codzienności gubi istotę i war-
ścią, gdyż narząd rozmnażania u człowieka tywy użycia środków antykoncepcyjnych: tość rodzicielstwa. Pojęcie sukcesu nie jest
17
Służba Życiu I/2011
DLACZEGO MAA
ŻEC
STWA DECYDUJ
SI
NA ANTYKONCEPCJ
?
kojarzone z macierzyństwem, miłością czy Analizując okresy i zadania rozwojowe pełnowartościowym, scalającym dwoje ludzi,
wiernością, a raczej z realizowaniem się poza Havighurst'a można zauważyć, że młodość wyraża miłość, wzajemne oddanie i obdaro-
rodziną, w której antykoncepcja jawi się jako jest najkrótszą, najpiękniejszą i najbardziej wanie sobą.
środek do realizacji marzeń. Podczas gdy od- pojemną porą, z której czerpiemy przez całe
powiedzialność obejmuje bogactwo posiada- życie, w niej kształtują się ideały i zasady. Wy-
Transformacja
nych wartości, gromadzonych dla przekaza- bór antykoncepcji to wybór określonego stylu
ról rodzicielskich
nia potomstwu. życia. Młody człowiek poszukuje odpowiedzi
na pytania dotyczące własnej tożsamości. Przemiany struktury rodziny, praca ko-
Odpowiedz
jest sumą czynów i decyzji, które biet, obniżona religijność, sprzyjają stoso-
IntymnoS
ć, namiętnoS
ć,
człowiek podejmuje w ciągu życia. waniu antykoncepcji i wpływają na nie trans-
zaangażowanie
formacje ról rodzinnych: ojca i matki. Obraz
Przy analizie motywacji używania środ- mężczyzny, budowany przez wieki bardzo
Niechęć do angażowania się
ków antykoncepcyjnych ważna jest ta druga szybko ulega przemianie ( ojcostwo , ale
emocjonalnego
osoba i stan wzajemnych uczuć, rozumienie  tacierzyństwo ). Zauważalna jest zmiana
istoty miłości. I choć każda miłość ma oblicze Problemem o charakterze społecznym zachowań: maskulizacja kobiet i feminizacja
konkretnego człowieka, to jednak warto od- jest wzrastająca liczba rozwodów oraz stwier- mężczyzn.
nieść się trójczynnikowej teorii miłości R. Ster- dzeń nieważności małżeństwa. Świadomość Małżeństwo i rodzina postrzegane są ja-
berga która opisuje składniki miłości: intym- nietrwałości małżeństwa może wywoływać ko niewiadomą, podważa się trwałość i nie-
ność, namiętność i zaangażowanie. Intym- niechęć do angażowania się emocjonalnego rozerwalność małżeństwa, związek może się
ność to relacja, która tworzy się między ludz
- z drugim człowiekiem. Istotnym problemem rozpaść, być może w przyszłości będzie
mi prze całe życie, a chwile spotkania małżon- w dzisiejszym świecie jest chaos, brak ciszy zmiana partnera. W sytuacji, gdy ojciec żyje,
ków są jedynie jej fragmentem. W budowaniu i tej na zewnątrz i tej wewnętrznej, której boi a małżeństwo się rozpadło, to kobieta, bądz

intymności biorą udział dwie osoby: mężczy- się współczesny człowiek, a która pozwala na mężczyzna, który zakłada nową rodzinę re-
zna i kobieta. Namiętność to silne emocje po- refleksje o sensie życia. Cisza dialogu mał- konstruuje swoje małżeństwo. Nie rekonstru-
zytywne (pożądanie, radość, zachwyt) i nega- żeńskiego przedstawiona w książce  Pedago- uje rodziny dla dzieci, które żyją z tego
tywne (zazdrość, tęsknota) oraz uwydatnione gia ciszy , to umiejętność przekazania drugie- pierwszego małżeństwa, natomiast będzie
pobudzenie fizjologiczne. Zaangażowanie to mu człowiekowi wielu informacji bez użycia tworzyło nową rodzinę dla dzieci urodzonych
najbardziej stabilny, oparty na woli (ja chcę), słów, dialog wewnętrzny dwóch dojrzewają- w nowym związku. Ten typ rodziny nazywa
element który można zdefiniować na pozio- cych ludzi oraz umiejętność wzajemnego się rodziną zrekonstruowaną, lub patchwor-
mie decyzji krótkoterminowej (oznaczającej, wsłuchiwania się w siebie. Takie sytuacje sta- kową. Nie wszystkie nowo-powstałe rodziny
że kochamy partnera) i długoterminowej nowią najpiękniejsze momenty intymności. są formalne, gdyż część ludzi zakłada rodzi-
(oznaczającej, że chcemy podtrzymać tę mi- Jednak taka postawa wymaga pragnienia ny nieformalne lub kohabitują do momentu
łość i pozostać w związku z partnerem). Zaan- wzajemnego poznawania oraz nieustannej założenia rodziny.
gażowanie jest najbardziej stabilnym i niesły- pielęgnacji delikatnej najpiękniejszego z ludz- Analizując postawy antykoncepcyjne
chanie ważnym czynnikiem w relacjach mię- kich uczuć: miłości. trzeba się zastanowić nad tym, co się dzieje
dzyludzkich. Decyzja o wstąpieniu w sakra- Pytanie o stosowanie antykoncepcji nie- przed małżeństwem. Podstawą przyszłych
mentalny związek małżeński nie jest decyzją którzy wiążą z pytaniem o wiarę. Statystycznie wyborów i decyzji jest wychowanie jednostki,
jednorazową. Każdego dnia trzeba podejmo- 96% ludności naszego kraju deklaruje się jako wszak to jednostki zakładają rodziny, a rodzi-
wać ją na nowo, aby małżeństwo było nie tyl- ludzie wierzących. Jednak w życiu rozmijają ny tworzą społeczeństwo. Na słowo  wycho-
ko trwałe, szczęśliwe, coraz bardziej zjedno- się z zasadami wiary, nie realizują ich w życiu. wanie składają się dwa wyrazy:  wy oraz
czone stanowiące jedno. Żaden ksiądz wią- Obiegowo używane jest określenie,  chowanie . Słowo  wy jest pewną formą,
żąc ręce stułą nie daje człowiekowi ani pudeł- szczególnie wśród młodzieży określenie  bez- wskazaniem osobowej istoty człowieka.
ka ze szczęściem, ani nawet przepisu na pieczny seks . Rodzi się pytanie, co on ozna- Przez  wy (Vous) zwraca się nie tylko w języ-
szczęście. Szczęście jest efektem codzien- cza? Czy rzeczywiście jest bezpieczny, czy ku francuskim, także  Wy mówiło się dawniej
nych radości, starań, zmagań i wyrzeczeń. i jaki seks może być bezpieczny? Młodzi po- do osoby starszej, zacnej.  Wy  to wydoby-
Egoistyczne podejście do płciowości i tym dejmują dość aktywne życie seksualne, zmie- wanie tego co potencjalne, ukryte w dziecku.
samym pozbawienie jej relacji osobowej nigdy niają partnerów, co w konsekwencji nie służy  Chowanie dotyczy  chowu . Obejmuje za-
nie może służyć człowiekowi. Nie dostrzega- w przyszłości wierności, a także grozi niebez- spokajanie potrzeb egzystencjalnych danych
nie zasad wpisanych w naturę człowieka po- piecznymi chorobami? jednostek. Wychowanie to wydobywanie po-
woduje, że stosując antykoncepcję czy jakie- Brak rozumienia istoty aktu małżeńskie- tencjalności tkwiących w dziecku, nie tylko
kolwiek inne metody, które mają na celu po- go, sprzyja działaniom antykoncepcyjnym, zdolności manualnych czy intelektualnych,
zbawienie człowieka płodności, osoba przyj- W rezultacie sztuczne ubezpłodnienie po- ale i zdolności, które będą tworzyły najgłęb-
muje jednocześnie określony styl życia. Waż- szczególnych aktów staje się naturalną ko- szą, najczystszą część człowieczeństwa. Wy-
ne jest, aby ludzie, którzy mają być małżeń- niecznością, stylem życia. I choć w cyklu mie- chowanie jest funkcją rodziców, ich powinno-
stwem przyjęli taki styl życia, który zapewni im sięcznym kobiety wyodrębniamy obok fazy ścią w stosunku do własnego dziecka, właści-
satysfakcję na całe życie. płodnej niepłodną, to akt niepłodny jest aktem wego rozumienia miłości.
18
Służba Życiu I/2011
Brak rzetelnej wiedzy żonkami oraz na bardziej pozytywne postawy motywów stosowania NPR dominującym były
wobec seksualności (Logan, 1999, s. 50), niż względy moralne, szczególnie u kobiet.
Jedną z przyczyn stosowania antykon- w wypadku stosowania antykoncepcji, którą Podobnie w badaniach Szczepanowicza
cepcji może być zarówno brak wiedzy na te- cechuje szkodliwość zdrowotna (45%), (1992) religijno  moralny motyw wymieniało
mat funkcjonowania własnego organizmu (fi- uboczne negatywne skutki fizyczne (33%) 50% małżonków, 19.5% motywy praktyczno 
zjologii) a także brak rzetelnej wiedzy na te- oraz psychiczne (24%), nienaturalność (18%), psychologiczne i 13% psycho  fizyczne.
mat konsekwencji dla zdrowia, jakie wynikają poczucie wykorzystania seksualnego przez Miłość ludzka, w przeciwieństwie do życia
ze stosowania antykoncepcji. mężczyznę (12,5%). fizycznego, nie jest ograniczona czasem.
W przeciwieństwie do antykoncepcji natu- Wyniki badań przeprowadzone w Polsce Każdy akt miłości jest pełną skończoną cało-
ralne metody planowania rodziny nie powodu- potwierdzają powyższe tendencje ścią ,przeżyciem pełnym wzajemnego odda-
ją negatywnych skutków zdrowotnych. Są Analizując relacjonowane przez małżon- nie i bycia dla siebie i ze sobą.
zgodne z naturalnym cyklem miesięcznym ko- ków motywy wyboru NPR w Polsce, powta- Żyjemy w świecie  cywilizacji przedmiotów ,
biety, a zatem są ekologiczne i bezpieczne. rzającym się uzasadnieniem wyboru NPR by- mentalność  mieć ,  kupić ,  posiąść , wycenić.
Potwierdzają to wyniki badań z różnych krajów: ły względy moralne i religijne oraz zdrowotne Potencjalne założenie braku trwałości małżeń-
W badaniach amerykańskich  90% użyt- i one dawały psychiczny komfort oraz wzma- stwa skutkuje odpowiednim stylem życia i podej-
kowników NPR wskazywało na ich zaletę:  nie gały więz
małżeńską (Dubowska i in. 1989). ścia do partnera. Ważne jest, aby umieć do-
są szkodliwe dla zdrowia , 31% na łatwość Religijno  moralny aspekt motywacji jako strzec to, co jest istotne w człowieku, czułość
stosowania, a 24% na wzrost komunikacji dominujący w wyborze NPR został potwier- z każdym dniem będzie większa, akt seksualny
małżeńskiej (Vernon i in. 1987). dzony dla grupy małżonków, w tym szczegól- będzie miał właściwe miejsce w życiu człowieka.
W innych badaniach niemieckich respon- nie wzgląd na nakaz Kościoła i zgodność
prof. dr hab. Teresa Olearczyk, Wydział
denci również wskazywali na pogłębienie NPR ze stwórczym zamierzeniem Boga. Psychologii i Nauk o Rodzinie, Krakowska
Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
wzajemnej komunikacji i więzi między mał- W badaniach Bogusławskiej (1993) wśród
Wybrane skutki medyczne
antykoncepcji hormonalnej
Celem mojego referatu nie jest straszenie przed antykoncepcją, lecz przekonanie
o konieczności posiadania adekwatnej wiedzy, aby wybory i decyzje w zakresie planowa-
nia rodziny były podejmowane świadomie i odpowiedzialnie.
Wydaje się rzeczą co najmniej dziwną być pomocny nam, lekarzom, w diagnostyce i le- o prawdzie na ten temat. Sytuacja jest paradok-
i nieco niezrozumiałą, jak niewielkie jest zain- czeniu różnych schorzeń i zaburzeń płodności. salna, gdyż badań nad antykoncepcją i nad jej
teresowanie metodami rozpoznawania płod- Należy wyraz
nie podkreślić, że płodność nie jest wpływem na zdrowie kobiety jest mało, a w Pol-
ności, wobec tak wielu zalet i niesionych chorobą, ale zintegrowaną częścią zdrowia każ- sce jest jeszcze mniej. Przodującym krajem we
przez nie wartości psychologicznych, społecz- dego człowieka. wszelkich badaniach są Stany Zjednoczone
nych a przede wszystkim zdrowotnych! Stąd też od początku mojej pracy jako lekarza i stąd pochodzą pewne dane. W 1996 roku prze-
Jest to tym bardziej zastanawiające, że Pol- ze specjalizacją w położnictwie i ginekologii, nie badano 53 tysięcy kobiet i choć wnioski płynące
ska jest jednym z niewielu krajów na świecie, rozumiałam sprzeczności pomiędzy leczeniem z tego badania są dosyć niejasne, to widać
a na pewno w Europie, gdzie funkcjonują tak licz- chorób, a przepisywaniem środków, które naru- znacznie podwyższone ryzyko raka piersi wsku-
ne stowarzyszenia i organizacje promujące natu- szają zdrowie w tym przypadku płodność. Z cza- tek stosowania antykoncepcji hormonalnej, przy
ralne planowanie rodziny (NPR). Mamy ogromny sem okazało się, że nie tylko niszczą płodność, ale czym to ryzyko wzrastało wśród nastolatków.
potencjał wielu tysięcy wykształconych nauczy- niosą w sobie zagrożenia wielopłaszczyznowe. W Stanach Zjednoczonych antykoncepcję
cieli i instruktorów metod rozpoznawania płodno- Istnieje szereg doniesień, które wskazują stosuje około 10 milionów kobiet, z czego 5 mi-
ści. Potencjał ten, niestety, nie jest wykorzystany na poważne zagrożenia płynące ze stosowa- lionów przed 25. rokiem życia. Niepokojącym
przez służbę zdrowia, a w szczególności lekarzy, nia antykoncepcji. zjawiskiem jest stosowanie antykoncepcji hor-
w promocji zdrowia tzw. prokreacyjnego. Stąd ja- monalnej wśród młodych kobiet przed 25. ro-
ko prezes Polskiego Stowarzyszenia Nauczycie- kiem życia, czyli w wieku o najwyższej płodno-
Antykoncepcja a rak piersi
li Naturalnego Planowania Rodziny (PSNNPR) ści fizjologicznej. Warto tu dodać komentarz, że
chciałabym zadeklarować chęć współpracy in- Pierwszym ważnym tematem jest związek współcześnie obserwujemy zjawisko tzw. wcze-
struktorów i nauczycieli różnych metod z placów- antykoncepcji z ryzykiem wystąpienia raka piersi. śniejszego dojrzewania (ang. speed up), kiedy
kami służby zdrowia. Ich profesjonalizm mógłby Bardzo trudno jest znalez
ć z
ródła, które mówią pierwsza miesiączka pojawia się nie około
19
Służba Życiu I/2011
WYBRANE SKUTKI MEDYCZNE ANTYKONCEPCJI HORMONALNEJ
12., 13. roku życia, ale o rok, półtora a nawet są w naszym organizmie: estrogenów i proge- atypowych, związanych z rozrostem nowo-
dwa lata wcześniej. To zjawisko, wraz z często steronu, ze sztucznymi środkami hormonalny- tworowym. To wiąże się z podejmowaniem ry-
towarzyszącym mu przyśpieszeniem wieku ini- mi. Znalazłam bardzo ciekawą pracę, która zykownych, przedwczesnych zachowań sek-
cjacji seksualnej i promocją antykoncepcji, sta- dotyczyła występowania raka piersi tzw. po- sualnych i promiskuityzmem tj. wielopartner-
nowi bardzo poważne zagrożenie dla młodzie- trójnie negatywnego (ang. TNBC  Triple Ne- stwem. Stwierdzono, że stosowanie tabletek
ży  szczególnie młodych kobiet i ich przyszło- gative Breast Cancer). To nowotwór, który sta- antykoncepcyjnych czterokrotnie zwiększa ry-
ści prokreacyjnej. Chciałabym też podkreślić, że nowi ok. 10 do 30% wszystkich raków piersi zyko rozwoju raka szyjki macicy u kobiet sto-
hormonalne środki antykoncepcyjne zostały i dopiero dosyć niedawno został poznany. sujących antykoncepcję, a wiąże się to wła-
umieszczone w grupie środków o silnym działa- Szczególnie dotyka dziewcząt stosujących an- śnie m.in. z występowaniem wyżej wymienio-
niu karcynogennym w Stanach Zjednoczonych. tykoncepcję hormonalną przed 18. rokiem ży- nej tzw. ektopii gruczołowej, która jest fizjolo-
Kolejnym badaniem dotyczącym związków cia (a póz
niej i kobiet, ale z wywiadem stoso- giczna w okresie dojrzewania. Ryzyko w przy-
między antykoncepcją hormonalną, a występo- wania w młodszym wieku antykoncepcji). Wy- padku tabletek antykoncepcyjnych stosowa-
waniem raka piersi, które chciałabym omówić, stępuje od roku do pięciu lat po zakończeniu nych powyżej 10 lat wzrasta nawet do 320%.
jest badanie przeprowadzone przez Narodowy stosowania antykoncepcji. Dlatego nastolatka stosująca antykoncepcję
Instytut Raka w Stanach Zjednoczonych. Wyni- Warto znać badania Stuart'a Normana, z któ- koniecznie musi wykonywać badania cytolo-
ka z niego, że ryzyko zapadalności na raka pier- rych wynika, że wczesne, nieuświadomione, pro- giczne. Warto dodać, że zakładanie, że
si wzrastało wraz z długością stosowania anty- cesy utraty ciąży mogą zapoczątkowywać w pier- szczepienie przeciwko wirusowi HPV coś
koncepcji, zwłaszcza powyżej 5 lat i w grupie siach młodych kobiet proces karcynogenezy. zmieni, nie jest prawdą  dlatego że po pierw-
młodszej wiekowo. W Stanach Zjednoczonych w 2010 roku sze, te badania nie są jeszcze ukończone,
Istnieją też ciekawe doniesienia i duża na nowo przytoczono cytowaną powyżej pra- a po drugie, szczepionka nie chroni przed ra-
praca dra Kalenborn'a z Kliniki z Mayo z 2003 cę z 2009 roku o znacznym wzroście ryzyka kiem, a jedynie przed potencjalną infekcją,
roku, który podsumował 22 prace naukowe na raka piersi, zwłaszcza u kobiet przed 18. Ro- niektórymi typami wirusów o potencjalnym
ten temat. 19 z tych prac wskazuje, że doszło kiem życia. Ta dziwna zmiana poglądów działaniu onkogennym. Dodatkowo świado-
do znacznego podwyższenia (nawet do 40%) w środowisku, które wcześniej mówiło, że nie mość poddania się szczepieniu ochronnemu
ryzyka raka piersi w związku ze stosowaniem ma związku pomiędzy antykoncepcją a ra- może powodować u młodych kobiet fałszywe
antykoncepcji hormonalnej przed pierwszym kiem piersi i aborcją, dotyczyła np. dr Luisy poczucie bezpieczeństwa i skłonność do
porodem. Brighton. Ta badaczka do niedawna jeszcze przedwczesnej inicjacji seksualnej.
Musimy sobie uzmysłowić, że to ryzyko pracując w Narodowym Instytucie Raka nego-
jest znaczne, a jeszcze znaczniejsze w przy- wała ten związek, by póz
niej po zaangażowa- Inne nowotwory
padku kobiet stosujących antykoncepcję hor- niu się w prace naukowe potwierdzić, że ist-
monalną przed 25. rokiem życia. W przypadku nieje jasno udokumentowane ryzyko zapadal- Jeśli chodzi o związek antykoncepcji z ra-
obciążenia rodzinnego, a zwłaszcza mutacji ności na raka piersi wskutek stosowania anty- kiem wątroby, to nie mamy głębszych badań
BRCA1 dodatkowo zwiększa się o ok. 50-80%. koncepcji i aborcji. na ten temat. Ale jednak istnieje pewne ryzy-
Kolejnym bardzo ciekawym doniesieniem jest ko, zwłaszcza wśród populacji ryzyka małego
informacja dotycząca wpływu antykoncepcji do tej pory, a więc rasy białej. Wiadomo, że
Antykoncepcja
hormonalnej na przemiany w sutku u kobiet, również istnieje pewien związek z występowa-
a rak szyjki macicy
które nigdy nie karmiły piersią i potencjalnej po- niem gruczolaków wątroby a stosowaniem
datności ich piersi na zmiany nowotworowe. Drugim nowotworem, który związany jest antykoncepcji.
Od dawna jest znany, a jednocześnie rów- ze stosowaniem antykoncepcji jest rak szyjki Istnieje coraz więcej doniesień również
nież często negowany, związek antykoncepcji macicy. Analiza przeprowadzona przez Mię- o związku pomiędzy stosowaniem antykon-
i aborcji z rakiem piersi. Tu na szczególną dzynarodową Agencję Badań nad Rakiem cepcji przez matki, a występowanie raka jąder
uwagę zasługują dwa aspekty: po pierwsze, wskazała na powiązanie infekcji HPV i anty- u chłopców, ich synów.
większość środków antykoncepcyjnych ma koncepcji. Ryzyko rosło nawet czterokrotnie
działanie przeciwnidacyjne  przeciwzagnież- u kobiet stosujących antykoncepcję ponad
Działanie prozakrzepowe
dżeniowe, czyli powoduje niszczenie życia 5 lat. Ponadto zauważono, że dziewczęta,
hormonalnych S
rodków
ludzkiego na bardzo wczesnym etapie życia. które rozpoczęły stosowanie antykoncepcji
antykoncepcyjnych
W związku z tym może dochodzić do nieodno- przed 20. rokiem życia i stosowały ją przez
towywanych i nieuświadomionych poronień na minimum 5 lat są szczególnie narażone. Dla- Niestety, ten efekt jest również dosyć
bardzo wczesnym etapie ciąży i ekspozycji ko- czego tak jest? Istnieje tzw. teoria wymogu istotny i dotyczy pewnej grupy kobiet. Co
biet na znaczne podwyższenie poziomu hor- dziewictwa immunologicznego (prof. Lars We- gorsze, zwiększone ryzyko wiąże się zwłasz-
monów, które nie są hormonami naturalnymi, strom Lund Szwecja, 1993), która mówi m.in. cza ze stosowaniem najnowszych środków
tylko sztucznymi  środkami antykoncepcyjny- o tym, że szyjka macicy nastolatki nie jest antykoncepcyjnych m.in. z pochodnymi dro-
mi. Ich działanie przekracza kilkanaście, kilka- przygotowana do kontaktów seksualnych spirenonu. Istnieją doniesienia o ich stoso-
dziesiąt, a w niektórych przypadkach kilkaset w związku z jej budową tj. obecnością tzw. ek- waniu pozaantykoncepcyjnym np. w przy-
razy siłę działania naturalnych hormonów. Nie topii fizjologicznej. Jest ona szczególnie po- padkach kobiet dotkniętych nadmiernym
możemy mylić hormonów naturalnych, które datna w tym wieku na możliwość przemian owłosieniem czy zaburzeniami trądzikowymi.
20
Służba Życiu I/2011
WYBRANE SKUTKI MEDYCZNE ANTYKONCEPCJI HORMONALNEJ
Stosowanie tych preparatów w celach ewen- bójcami w dzisiejszym świecie są nowotwory Trzeba tu nadmienić, że karmienie piersią
tualnie leczniczych jest akceptowane przez i choroby sercowo-naczyniowe. Do skali zja- jest kościogubne (choć ostateczny rezultat jest
część lekarzy niestosujących w ogóle anty- wiska niewątpliwie przyczyniają się tabletki bardzo pozytywny, gdyż po zakończeniu kar-
koncepcji. Ale okazuje się, że wiąże się to antykoncepcyjne. mienia dochodzi do bardzo szybkiej odbudowy
z narażaniem pacjentki na duże ryzyko cho- Kolejne badanie, które chciałabym omó- kości. Stąd w okresie premenopauzalnym i po-
rób sercowo-naczyniowych: głęboką zakrze- wić, pochodzi ze Stanów Zjednoczonych menopauzalnym kobiety karmiące wcześniej
picę, tętnicze udary niedokrwienne, udary i jest metaanalizą wielu badań dotyczących piersią mają zmniejszone ryzyko zapadnięcia
krwotoczne, ostre zawały mięśnia sercowe- związku występowania chorób sercowo-na- na osteoporozę). Jeśli połączymy zjawisko ko-
go. Ten problem odnosi się również do pla- czyniowych z antykoncepcją, przeprowadzo- ściogubienia w związku z laktacją i stosowa-
strów antykoncepcyjnych. Plastry zwiększają nych pomiędzy rokiem 1980 a 2002. Z tej niem antykoncepcji, która ma też efekt kościo-
ekspozycję na sztuczne estrogeny, które metaanalizy wynika, że nawet wśród kobiet gubienia, zagrożenie dla kobiety jest znaczne.
mają szczególne działanie prozakrzepowe- stosujących tzw. niskodawkową antykoncep- Ponadto należy dodać, że Depo Provera
o 60% większe w porównaniu np. z doustną cję ryzyko udaru i chorób serca dwukrotnie charakteryzuje się silnym efektem hamowania
tabletką, zawierającą 35 mikrogramów ety- się zwiększa. płodności poprzez atrofię endometrium. By-
nyloestradiolu. wa, że stosujące ją małżeństwo często, gdy
Warto przytoczyć dane na ten temat. Za- w końcu osiąga dojrzałość do kolejnego
Antykoncepcja hormonalna
grożenie chorobą zakrzepowo-zatorową na dziecka, musi czekać czasami rok i dłużej, że-
a dysfunkcje seksualne
100 tysięcy kobiet pomiędzy 15. a 44. rokiem by wróciła płodność.
życia, wśród niestosujących antykoncepcji, O wpływie hormonalnej antykoncepcji na
wynosi ok. 10 na 100 tysięcy. Dla stosujących seksualność kobiet wskazują badania z 2006
Antykoncepcja a schorzenia
antykoncepcję co najmniej 30 na 100 tysięcy roku. Antykoncepcja hormonalna związana
ginekologiczne
kobiet. A w przypadku kobiet będących w gru- jest ze zwiększeniem poziomu białka wiążą-
pie przeciwwskazań, to ryzyko wzrasta już do cego hormony (ang. sex hormon binding glo- Niektórzy lekarze zapisują antykoncepcję
60-80 na 100 tysięcy. Trzeba podkreślić, że buline, SHBG), które to białko wiąże wolny te- hormonalną w przypadku endometriozy, celem
otyłość jest jeszcze dodatkowym czynnikiem stosteron. Kobiety podobnie jak mężczyz
ni eliminacji bolesnego miesiączkowania, szcze-
zwiększającym wielokrotnie to ryzyko. produkują nieco testosteronu. Steruje on gólnie u młodych dziewcząt. Jest to błąd
Podobnie rzecz się ma w przypadku tzw. szczególnie u kobiet zachowaniami seksual- w sztuce  naprawdę należałoby takim dziew-
dziedzicznych trombofilii, których występowa- nymi: poprawia i wpływa na ich jakość oraz czynom zrobić diagnostyczno- terapeutyczną
nie nie jest powszechnie badane. W przypad- poziom libido. Okazuje się, że wolny testoste- laparoskopię, a nie zapisywać antykoncepcji,
ku zastosowania antykoncepcji i nierozpozna- ron jest wiązany przez SHBG i w związku co jest tylko przesuwaniem problemu w czasie.
nia choroby zakrzepowej może dojść do na- z tym mogą wystąpić takie efekty uboczne an- Kolejnym schorzeniem, w przypadku któ-
tychmiastowego zgonu. tykoncepcji jak między innymi: suchość po- rego część lekarzy zaleca antykoncepcję hor-
Promotorzy metod antykoncepcyjnych chwy, drożdżyca, bolesne współżycie, brak monalną, jest zespół policystycznych jajni-
podnoszą fakt, że sama ciąża jako stan fizjo- satysfakcji seksualnej. ków. Tymczasem ten zespół wiąże się z wy-
logicznie zwiększa ryzyko występowania cho- Badanie z 2010 roku na 1086 niemieckich stępowaniem tzw. zespołu metabolicznego,
rób zatorowo-zakrzepowych. młodych kobietach wykazało, że 32% kobiet który wiąże się ze zwiększonym ryzykiem cu-
W związku z tym po co w ogóle mówić o ry- miało dysfunkcje seksualne. Jest to powiązane krzycy, nadciśnienia i otyłości. W tej sytuacji
zyku u kobiet, które nie są w ciąży, jeżeli to ryzy- właśnie ze zwiększeniem stężenia SHBG i obni- kobietom, które w punkcie wyjścia mają już
ko jest i tak znacznie niższe niż u tych, które są żeniem poziomu wolnego testosteronu we krwi. zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczynio-
w ciąży? Pozostawię tę tezę bez komentarza& wych dodaje się antykoncepcję, która to ryzy-
Antykoncepcja nie jest polecana kobietom ko dodatkowo zwiększa.
Antykoncepcja hormonalna
palącym i kobietom po 35. roku życia. Ryzyko
a gęstoS
ć koS
ci
u tych kobiet wzrasta nawet kilkusetkrotnie!
Antykoncepcja a przyszła
Również bardzo niepokojącym zjawi- Powstał groz
ny mit w tzw. opinii publicz-
płodnoS
ć kobiety
skiem jest występowanie niedokrwiennych nej o korzystnym wpływie antykoncepcji hor-
udarów mózgu i ogólnie zaburzeń w układzie monalnej na gęstość kości. Tymczasem oka- Antykoncepcja może zaburzać dojrzewa-
tętniczym. To zjawisko nie jest powszechne, zuje się, że zmniejszanie stężenia estroge- nie osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajniko-
ale wskazuje na dosyć poważne zagrożenie. nów w środkach antykoncepcyjnych z powodu wej, które kończy się pomiędzy 19. a 21. ro-
Badanie z 2007 roku, wykonane przez działań ubocznych sprzyja zmniejszeniu gę- kiem życia. Tak silne, stresujące środki jak
amerykańskie stowarzyszenie zajmujące się stości kości i osteoporozie. Jednym z bardzo sztuczne środki antykoncepcyjne mogą zabu-
chorobami serca wykazało, że kobiety, które propagowanych preparatów hormonalnych ja- rzać jej dojrzewanie i płodność. To jest bardzo
stosowały tabletki antykoncepcyjne, mają ko  bezpiecznych po porodzie była Depo niepokojące zjawisko i może mieć efekt
zwiększone ryzyko chorób serca o 20, 30%. Provera. Tymczasem Depo Provera jest pre- w przyszłości w postaci plamień przedmie-
To ryzyko rośnie z każdym dziesięcioleciem paratem, która zwiększa resorpcję kości, siączkowych oraz pomiesiączkowych,
stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Ge- (zmniejsza gęstość kości)  przedstawiam od- brudzeń, skróconej fazy lutealnej, niedomogi
neralnie rzecz biorąc wiemy, że głównymi za- powiednie badanie z 2004 roku. lutealnej, poronień.
21
Służba Życiu I/2011
Zaburzenia miesiączkowania, wtórny cepcja hormonalna zmniejsza poziom kwa- Na koniec chciałabym jeszcze raz przypo-
brak miesiączki lub opóz
nienie powrotu su foliowego, powoduje wzrost ryzyka ciąż mnieć, że płodność nie jest chorobą, a kobieta,
płodności, wzrost ryzyka poronień lub pro- mnogich po odstawieniu oraz powoduje sta- która decyduje się na antykoncepcję hormonalną
blemów z poczęciem zdarzają się w pierw- rzenie się szyjki macicy  co czasami może z wszystkimi jej działaniami i efektami ubocznymi,
szych cyklach po odstawieniu pigułek. Co- być nieodwracalne. jest osobą całkowicie zdrową. Może nauczyć się
raz więcej mówi się o trwałym zahamowa- Oprócz tak poważnych zagrożeń, istnieje rozpoznawać płodność, a tymczasem zupełnie
niu obudowy endometrium (śluzówki w ja- szereg efektów ubocznych (część z nich jest zdrowa, młoda lub nieco starsza kobieta decydu-
mie macicy). U kobiet, które przez długi przejściowa). Kobieta przyjmująca środki an- je się na antykoncepcje i naraża swoje życie oraz
okres stosowały antykoncepcję, dochodzi tykoncepcyjne musi pogodzić się z takimi nie- zdrowie na tak poważne konsekwencje. Gdzie
do tak głębokiej atrofii endometrium, że po dogodnościami jak: nudności, wymioty, zapar- w tym kontekście jest męska odpowiedzialność?
odstawieniu antykoncepcji, kobiety te mają cia, wzmożony obrzęk i bolesność piersi, za-
Ewa Ślizień-Kuczapska,
problem z zajściem w ciążę. Do tego docho- burzenia nastroju, obniżone libido, problemy lekarz-ginekolog, instruktor NPR,
Szpital św. Zofii, Warszaw
dzi wiele innych elementów, m.in. antykon- z infekcjami pochwowymi.
O szkodliwości
antykoncepcji hormonalnej
Poniższy tekst nt. najważniejszych konsekwencji dla zdrowia fizycznego kobiety, wynikają-
cych z zażywania hormonalnych środków antykoncepcyjnych, nie był wygłoszony na sympo-
zjum  NPR czy antykoncepcja , jednak zdecydowaliśmy się go zamieścić ze względu na uzu-
pełnienie tematyki zawartej w referatach sympozjalnych.
NadciS
nienie Choroby serca Rak piersi
Stosowanie hormonalnych tabletek anty- Ryzyko wystąpienia chorób serca zwięk- Wyniki badań prowadzonych przez Fred
koncepcyjnych prowadzi do wzrostu skurczo- sza trzecia generacja środków antykoncepcyj- Hutchinson Cancer Research, renomowany
wego i rozkurczowego ciśnienia krwi, ryzyko nych. Dzieje się tak poprzez zwiększenie po- ośrodek naukowy z Seattle w stanie Wa-
wzrasta od 1,5 do 3 razy1. Zwiększone ryzyko ziomu cholesterolu oraz białka c-reaktywnego shington potwierdziły związek między sto-
występuje u kobiet z nadwagą, powyżej 35 roku (CRP) nawet 4-krotnie, u kobiet stosujących sowaniem antykoncepcji hormonalnej a wy-
życia oraz palących papierosy2. ten rodzaj antykoncepcji. Zwiększony poziom stąpieniem przerzutowego potrójnie nega-
CRP jest odpowiedzialny za ryzyko wystąpie- tywnego raka piersi (TNBC  jest to nowo-
nia chorób serca i chorób układu krążenia. Do twór bardzo agresywny, o wysokich wskaz
-
Choroby naczyń
takich wniosków doszli badacze z włoskiego nikach przerzutów i gorszej przeżywalności
Tabletki antykoncepcyjne oddziałują nieko- uniwersytetu w Udine, publikując wyniki ba- w porównaniu z innymi odmianami raka
rzystnie na układ krzepnięcia krwi i zwiększają ry- dań w  Journal of Obstetrics & Gynecology 5. piersi). Badania wykazały, że stosowanie
zyko wystąpienia takich chorób jak: choroba zato- antykoncepcji hormonalnej przez kobiety
rowo-zakrzepowa, zawał serca, udar o etiologii poniżej 18. roku życia zwiększa ryzyko za-
Choroby nowotworowe
zakrzepowej i udar o etiologii krwotocznej (np. chorowania na przerzutowego potrójnie ne-
krwotok podpajęczynówkowy). Warto nadmienić, W wykazie substancji rakotwórczych dla gatywnego raka piersi aż o 270% U kobiet,
iż w samym 2009 roku w Szwajcarii zmarły 3 mło- ludzi znajdującym się w  Rozporządzeniu Mi- które obecnie stosują antykoncepcję ryzyko
de kobiety z powodu zatoru płuc, będącego skut- nistra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia wzrasta o 320%. Oznacza to, że kobiety,
kiem stosowania hormonalnych środków anty- 11 września 1996 roku w sprawie czynników które zaczynają stosować antykoncepcję
koncepcyjnych, zawierających pochodną proge- rakotwórczych w środowisku pracy oraz nad- hormonalną przed ukończeniem 18 roku ży-
steronu o działaniu antyadrogennym np. Dianet- zoru nad stanem zdrowia pracowników zawo- cia są 3,7 razy bardziej narażone na zacho-
te, Diana-353 Natomiast metaanaliza 14 badań dowo narażonych na te czynniki , hormonalne rowanie na TNBC, a kobiety aktualnie sto-
naukowych opublikowana w 2004 roku w  British środki antykoncepcyjne są wymienione na po- sujące (1 5 lat)  4,2 razy. Wyniki badań
Medical Journal wykazała, że wzrost ryzyka uda- zycji 17 21 razem z substancjami, przed któ- opublikowano w czasopiśmiennictwie na-
ru u kobiet stosujących doustną antykoncepcję rymi każdy rozsądny człowiek chroniłby siebie ukowym. Ale pacjentek dalej nikt nie ostrze-
może być nawet 8-krotny4. i swoich bliskich6. ga przed ryzykiem7.
22
Służba Życiu I/2011
O SZKODLIWOŚCI ANTYKONCEPCJI HORMONALNEJ
Rak szyjki macicy Do czynników ryzyka należy między innymi zapalenia jelita grubego. Po trzech latach
wczesna pierwsza miesiączka i póz
ne uro- przyjmowania tych środków prawdopodo-
Dane z 24 badań epidemiologicznych po- dzenie pierwszego dziecka. Badania opubli- bieństwo zachorowania zwiększa się 3,5 ra-
twierdzają związek przyczynowo-skutkowy mię- kowane w czasopiśmie medycznym  Lancet zy. Czynnikiem, który dodatkowo zwiększa
dzy stosowaniem hormonalnych środków anty- w 1994 roku podają, że kobiety, które zaczęły ryzyko wystąpienia choroby Crohna u kobiet
koncepcyjnych a zapadalnością na raka szyjki stosować hormonalne pigułki antykoncepcyj- stosujących antykoncepcje hormonalną jest
macicy. Ryzyko wystąpienia inwazyjnego raka ne przed 20. rokiem życia (w okresie mini- palenie tytoniu12.
szyjki macicy w ciągu 10 lat użytkowania doust- mum 4 lat) mają zwiększone ryzyko zapadnię- Użytkowniczki plastrów antykoncepcyj-
nych środków antykoncepcyjnych wśród kobiet cia na chorobę raka sutka10. nych skarżyły się na krwawienie i plamienia
od 20 do 30 roku życia wynosi 8,3 na 1000 ko- śródcykliczne, nadwrażliwość piersi, bolesne
biet w krajach mniej rozwiniętych i 4,5 na 1000 miesiączki, nudności i wymioty. Użytkownicz-
Rak kosmówki
kobiet w krajach bardziej rozwiniętych8. ki krążków często wymieniały podrażnienia
Naukowcy np. z Charing Cross Hospital i stany zapalne pochwy oraz towarzyszące im
w Londynie wykazali, że stosowanie hormo- upławy. Amerykańska Agencja ds. Żywności
Rak jelita grubego
nalnych pigułek antykoncepcyjnych zwięk- i Leków (FDA) nakazała producentom pla-
Wyniki opublikowane w czasopiśmie  Bri- sza dwukrotnie ryzyko wystąpienia tej cho- strów antykoncepcyjnych, aby do tekstu ulo-
tish Journal of Cancer pokazują, że przyjmo- roby. Ponadto stosowanie hormonalnych tek dla pacjentów wprowadzili ostrzeżenie, że
wanie pigułek antykoncepcyjnych może środków antykoncepcyjnych wiąże się ze stosowanie plastrów powoduje wzrost ryzyka
zwiększyć ryzyko wystąpienia raka jelita gru- zwiększonym ryzykiem wystąpienia takich zakrzepów żylnych13.
bego. W omawianym badaniu 337,8 tys. ko- nowotworów jak: rak pierwotny wątroby, rak Antykoncepcja hormonalna zwiększa
biet zapytano o stosowanie doustnej antykon- błony śluzowej macicy i jajnika, rak skóry również skłonność do infekcji pochwy (grzybi-
cepcji hormonalnej, a następnie obserwowa- oraz gruczolak wątroby11. ce) i stanów zapalnych miednicy mniejszej
no je przez pewien czas. W tym okresie 1 878 (Chlamydie). Mogą one w rezultacie prowa-
kobiet zachorowało na raka jelita. Badanie dzić do zarastania jajowodów, ciąż pozama-
Inne działania uboczne
wykazało, że w przypadku kobiet po meno- cicznych i niepłodności. Regularne zażywa-
hormonalnych pigułek
pauzie ujawnia się pewien związek między nie tych środków powoduje także rozwój żół-
antykoncepcyjnych:
doustnym przyjmowaniem hormonów a za- taczki cholestatycznej i kamicy pęcherzyka
chorowaniem na raka jelita grubego. Wzrost Choroby jelit. Lekarze gastrolodzy żółciowego. Wśród działań ubocznych hor-
ryzyka nie jest wielki, ale ważne jest, żeby ko- i chirurdzy z dwóch londyńskich szpitali pro- monalnych preparatów wyróżnia się ponadto:
biety uświadomiły sobie, iż mogą zmniejszyć wadzili badania nad wpływem antykoncepcji nudności i wymioty, nietypowe krwawienia
ryzyko pojawienia się różnych nowotworów, hormonalnej na występowanie u kobiet z dróg rodnych kobiety, bóle i zawroty głowy,
w tym raka jelita, ograniczając ingerencję przewlekłych chorób zapalnych przewodu wzrost wagi ciała, obrzęki, zmiany skórne,
w naturalne procesy hormonalne9. pokarmowego, głównie jelita grubego lub ostre i nawracające bóle brzucha, skurcze
cienkiego. Okazało się, że kobiety zażywa- nóg oraz skłonność do depresji14.
Natalia Ejtminowicz
jące hormonalne pigułki antykoncepcyjne są
Rak sutka
Autorka jest doktorantką Uniwersytetu
zagrożone poważnym ryzykiem wystąpienia
Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie
Zapadalność na tego rodzaju raka jest choroby Crohna (proces zapalny ścian prze-
w ciągu całego życia wysoka i wynosi 1:11. wodu pokarmowego) oraz wrzodziejącego
1 7
E. Ślizień-Kuczapska, Antykoncepcja hormonalna J. M. Dolle, J. R. Daling, E. White i in., Risk 20 54 years, w:  Lancet , vol. 344 nr 8926, 24
a zdrowie, [w:] A. J. Katolo (red.), Bezdroża an- Factors for Triple-Negative Breast Cancer in September 1994, s. 844 851.
11
tykoncepcji, Wyd.  Gaudium , Lublin 2001, s.66. Women Under the Age of 45 Years, w:  Cancer E. Ślizień-Kuczapska, Antykoncepcja hormonal-
2
K. Suchecka-Rachoń, Nadciśnienie tętnicze Epidemiology, Biomarkers and Prevention , na a zdrowie, [w:] A. J. Katolo (red.), Bezdroża
u kobiet, w:  Gazeta Lekarska , Nr 2(1998) Vol. 18(4), 2009, s. 1157-1166. antykoncepcji, Wyd.  Gaudium , Lublin 2001,
3 8
http://www.hli.org.pl/xoops/modules/ International Collaboration of Epidemiological s. 68-69.
12
news/article.php?storyid=1252 Studies of Cervical Cancer, Cervical cancer and J. A Cornish, E Tan, C. Simillis, S. K. Clark, J.
4
E. C. G. Grant, Hormonal contraceptives couse hormonal contraceptives: collaborative reanaly- Teare, P. P. Tekkis, The Risk of Oral Contracep-
migraine and ischaemic strokes, w:  British Me- sis of individual data for 16 573 women with ce- tives in the Etiology of Inflammatory Bowel Di-
dical Journal , 16 December 2004. rvical cancer and 35 509 women without cervi- sease: A Meta-Analysis, w:  The American Jour-
5
S. Cauci, M. Di Santolo, J. Culhane, in., Effects of cal cancer from 24 epidemiological studies, w: nal of Gastroenterology , Vol. 103(2008), pp.
Third-Generation Oral Contraceptives on High- ,,The Lancet , Vol. 370 Issue 9599, 10 Novem- 2394-2400.
13
-Sensitivity C-reactive Protein and Homocysteine ber 2007, pp. 1609-1621. L.M. Lopez, in., Skin patch and vaginal ring
9
in Young Women, w: ,,Obstetrics & Gynecology', K. K. Tsilidis, N. E. Allen, T. J. Key, K. Bakke- versus combined oral contraceptives for contra-
Vol. 111, Issue 4, April 2008, pp. 857-864. ni, in., Oral contraceptives, reproductive history ception (Review), w: Cochrane Database of
6
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo- and risk of colorectal cancer in the European Systematic Reviews, Issue 1, 2008.
14
łecznej z dnia 11 września 1996 roku w sprawie Prospective Investigation into Cancer and Nutri- Por. P. Wosicki. (red.), Lekceważone zagroże-
czynników rakotwórczych w środowisku pracy tion, w: ,,British Journal of Cancer', No 103, 23 nie, czyli dlaczego antykoncepcja niszczy mał-
oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników November 2010, pp. 1755-1759. żeństwo, Fundacja Głos Dla Życia, Poznań
10
zawodowo narażonych na te czynniki, w: M. A. Rookus, F. E. van Leeuwen, Oral contra- 2005, s. 15-17
Dziennik Ustaw Z 1996 R. NR 121 POZ. 571. ceptives and risk of breast cancer in women aged
23
Służba Życiu I/2011
W roku beatyfikacji Jana Pawła II
Tygodnik Rodzin Katolickich  y
ródło proponuje zestaw 3 unikatowych papieskich filmów:
 A jest to wezwanie najważniejsze  film o pa-
pieskim apelu do modlitwy z I pielgrzymki do Oj-
czyzny, ukazujący Papieża jako męża modlitwy
 Miłosierdzie Boże nadzieją dla świata  doku-
ment o Bożym Miłosierdziu, temacie przewodnim
ostatniej pielgrzymki bł. Jana Pawła II do Polski
 Pragnę... choćby życie złożyć w ofierze  film
o św. Maksymilianie Maria Kolbe kanonizowanym
przez Papieża Polaka.
Ponad 2 godziny wartościowych fil-
mów w specjalnej cenie 24 PLN (wraz
z kosztami wysyłki)! Nie wysyłaj pienię-
dzy. Zapłacisz po otrzymaniu przesyłki.
Zamówienia: Redakcja TRK  y
ródło
ul. Kazimierza Wielkiego 18/3
30-074 Kraków
tel./fax: [phone] w godz. 9:00 15:00.
[e-mail]
Tematyka pro-life, obrony życia i rodziny wychpowania sex-edukacji, wychowania do życia w rodzinie
jest obecna w tych, polecanych przez nas, wydawnictwach. Chciej wiedzieć więcej!!!