Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ironia w poezji  przedstaw efekty
uzyskiwane przez poetów za pomocą ironii.
Przykłady zastosowania ironii można znalez
ć w literaturze bez większego trudu  to za- Zwróć uwagę na to,
bieg chętnie stosowany przez pisarzy. Powyższy temat zawiera jednak kilka haczyków.
że&
" Po pierwsze, odnosi się jedynie do poezji.
temat nie wymaga przywoływania
" Po drugie, istotą polecenia jest nie tyle wskazanie przykładów ironii, co określenie
przykładów z różnych epok. Dobór
jej funkcji, pokazanie efektów, jakie uzyskują autorzy za jej pomocą.
materiału zależy wyłącznie od Cie-
bie  możesz na przykład skupić
Przygotowywanie prezentacji wymaga więc analizy konkretnych utworów poetyckich
się na utworach dwóch poetów,
lub ich fragmentów.
których szczególnie lubisz, czy na
jednej konkretnej epoce (propo-
nowany przykładowy plan prezen-
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
tacji dotyczy tylko poezji współ-
czesnej). Uwaga! Przygotuj się na
" Przejawy i funkcje ironii we współczesnych tekstach publicystycznych.
to, że jedno z pytań komisji może
(Ironia nie musi dotyczyć tylko literatury!)
wówczas dotyczyć takiego, a nie
innego wyboru przykładów.
" Komizm słowny i sposoby jego realizacji w wybranych utworach różnych
epok. (Ironia będzie ważnym składnikiem prezentacji dotyczących hu-
moru, satyry, karykatury literackiej itp.)
Bibliografia przedmiotu
" Wpływ słownictwa wartościującego na obraz świata w dziele literackim. (Tu
też trzeba byłoby wspomnieć o ironiczności wyrażającej emocje autora.) " Cleanth Brooks, Ironia jako za-
sada struktury poetyckiej[w:]
Współczesna teoria badań lite-
rackich za granicą. Ciekawa pra-
ca, której autor koncentruje się
na przenośnych sensach w ję-
zyku poezji. Dla Brooksa pod-
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
stawą ironii jest konfrontowanie
różnych ocen i punktów widze-
nia  rzecz typowa dla poezji,
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
w której słowo jest w szczegól-
ny sposób związane z kontek-
stem.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
" Michał Głowiński, Teresa Kost-
Zacznij od zdefiniowania pojęcia ironii.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia ironii.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia ironii.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia ironii.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia ironii.
kiewiczowa, Aleksandra Oko-
pień-Sławińska, Janusz Sławiń-
Ironia jest to sprzeczność między dosłownym znaczeniem (sformułowania lub całego
ski, Słownik terminów literackich.
utworu) a jego znaczeniem właściwym, które nie zostało wyrażone wprost.
Podstawowe z
ródło wiedzy o pro-
Pokaż, że ironia jest formą gry z czytelnikiem. Wprowadz
w istotę polecenia: zapo-
blemach z zakresu teorii litera-
wiedz różne efekty uzyskiwane przez poetów stosujących ironię.
tury. Znajdziesz tu nie tylko de-
finicję ironii, ale też przykłady,
Możliwość 2. związki z innymi zjawiskami czy
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
podpowiedzi bibliograficzne.
Wyeksponuj konteksty pozaliterackie.
Wyeksponuj konteksty pozaliterackie.
Wyeksponuj konteksty pozaliterackie.
Wyeksponuj konteksty pozaliterackie.
Wyeksponuj konteksty pozaliterackie.
" Piotr A
aguna, Ironia jako posta-
Także w tym przypadku zacznij od definicji pojęcia. Zauważ, że postawa ironiczna jest
wa i jako wyraz (z zagadnień teo-
wynikiem określonego sposobu postrzegania rzeczywistości (widoczna u poety potrze- retycznych ironii)
ba odkrywania sprzeczności, skłonność do polemik). Pokaż związek ironii w poezji
" Szkolny słownik wiedzy o litera-
z kształtem rzeczywistości (świat pełen napięć, taki, przed którym człowiek musi si ę
turze. Pojęcia  problemy  kon-
jakoś bronić). Wniosek: efekty uzyskiwane przez poetę wiążą się ściśle z przyczynami
cepcje. Pod red. Romualda Cu-
zastosowania ironii w utworze literackim.
daka i Marka Pytasza.
1
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Bibliografia podmiotu
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
" Ignacy Krasicki,
" Ignacy Krasicki,
" Ignacy Krasicki,
" Ignacy Krasicki,
" Ignacy Krasicki,
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1. Monachomachia, Wstęp do ba-
Możliwość 1.
jek, satyry (np. Do króla)  autor
Rozważ pytanie, jakie efekty może dać zastosowanie ironii.
Rozważ pytanie, jakie efekty może dać zastosowanie ironii.
Rozważ pytanie, jakie efekty może dać zastosowanie ironii.
Rozważ pytanie, jakie efekty może dać zastosowanie ironii.
Rozważ pytanie, jakie efekty może dać zastosowanie ironii.
używa ironii w wyrazistych cha-
rakterystykach postaci, a także
Śmiech
Śmiech
Śmiech
Śmiech
Śmiech
dla wyrażenia swojego dystan-
su wobec rzeczywistości (scep-
Ironia jest często środkiem służącym celom satyrycznym: to przejaw drwiny, szyderstwa,
tycznie podchodzi do możliwo-
sposób zakpienia z ludzkich zachowań itp. Efektem jej zastosowania jest śmiech, wyni-
ści naprawy świata)
kający na przykład z zaskoczenia czytelnika, zauważenia przez niego absurdu czy sprzecz-
ności (między prawdą o zjawisku a jego interpretacją, zjawiskiem a stylem zastosowa- " Cyprian Kamil Norwid
" Cyprian Kamil Norwid
" Cyprian Kamil Norwid
" Cyprian Kamil Norwid
" Cyprian Kamil Norwid
nym do jego przedstawienia itp.). Ironia ujawnia się np. w sposobie kreowania postaci (w
(np. Nerwy, Szczęście)  po-
poezji może się przecież pojawiać bohater liryczny). przez ironię poeta dystansuje
Przykłady takiego wykorzystania ironii można łatwo znalez
ć w tekstach kabareto- się wobec nowego świata ka-
pitalizmu, podkreśla rozdz
więk
wych. Przykład: Tadeusz Boy-Żeleński, Słówka.
między artystą a społeczeń-
stwem
Dystans
Dystans
Dystans
Dystans
Dystans
" Konstanty Ildefons Gałczyński
" Konstanty Ildefons Gałczyński
" Konstanty Ildefons Gałczyński
" Konstanty Ildefons Gałczyński
" Konstanty Ildefons Gałczyński
Ironia to dobry sposób podkreślenia stosunku poety do tego, o czym mówi. Zastosowanie
jej sugeruje dystans, nieangażowanie się, łączy się również z poczuciem wyższości wo- (np. Strasna zaba, Zima z wypi-
sów szkolnych)  ironia jest tu
bec przedstawianego zjawiska. W ten sposób autor wyraża nieufność wobec świata peł-
formą ostrej krytyki rzeczywisto-
nego sprzeczności. Jeśli ten świat jest postrzegany jako zagrożenie, postawa ironiczna
ści międzywojennej (władzy,
może być drogą obrony  śmiech sprawia, że przestajemy się czegoś bać. Poprzez ironię
konformizmu inteligencji itp.)
poeci często podają w wątpliwość myślowe dogmaty  podważają wszelkie  prawdy ob-
" Andrzej Bursa
" Andrzej Bursa
" Andrzej Bursa
" Andrzej Bursa
jawione . Często towarzyszy to (tak jak u Herberta czy Szymborskiej) przeświadczeniu " Andrzej Bursa
o niemożności poznania świata. Zastosowanie ironii pozwala twórcom pokazać własne (np. Sylogizm prostacki, Nauka
chodzenia)  poeta demaskuje
spojrzenie na jakiś problem, choć często czytelnik musi się tych poglądów domyślić, bo
ludzkie zakłamanie, fałsz tkwią-
nie są wyrażane wprost.
cy u podstaw systemu politycz-
Przykłady:
nego PRL, odrzuca patos
" Sto pociech Wisławy Szymborskiej  ironię widać np. w powtarzającym się  patrzcie
" Zbigniew Herbert
" Zbigniew Herbert
" Zbigniew Herbert
" Zbigniew Herbert
" Zbigniew Herbert
go czy kończącym wiersz  Istny człowiek . Co wyraża wiersz? Dystans wobec ludz-
(np. U wrót doliny, Potęga sma-
kiego przeświadczenia o własnej wyjątkowości.
ku)  ironia jako wyraz sprzeci-
" Święty Szymon Słupnik Stanisława Grochowiaka  ironiczną wymowę ma połą- wu wobec totalitaryzmu, scep-
tycyzmu poznawczego, a także
czenie podniosłego sformułowania  Powołał go Pan z przyziemnym  na słup .
sposób łagodzenia sprzeczno-
Poeta dystansuje się w ten sposób wobec średniowiecznej ascezy jako drogi do
ści charakterystycznych dla
świętości.
kondycji człowieka
" Wisława Szymborska
" Wisława Szymborska
" Wisława Szymborska
" Wisława Szymborska
" Wisława Szymborska
Zauważ związki ironii z grą, udawaniem i demaskowaniem.
Zauważ związki ironii z grą, udawaniem i demaskowaniem.
Zauważ związki ironii z grą, udawaniem i demaskowaniem.
Zauważ związki ironii z grą, udawaniem i demaskowaniem.
Zauważ związki ironii z grą, udawaniem i demaskowaniem.
(np. Sto pociech, Miniatura śre-
Szczególnym przypadkiem jest tu autoironia  autor podkreśla poprzez nią dystans wo-
dniowieczna, Wieczór autorski)
bec siebie samego (np. swojej twórczości, losu itp.). W ten sposób poeta dokonuje pewnej
 ucieczka od wszelkiej podnio-
autokreacji  buduje taki, a nie inny wizerunek samego siebie. Autoironia bywa też dys-
słości w ironię (i autoironię!).
kusją ze społecznymi wyobrażeniami na temat artysty, z zadaniami stawianymi poezji itp.
Poetka dystansuje się wobec
wszelkich  prawd objawio-
Przykłady:
nych , wątpi w możliwość peł-
" Serwus, madonna Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego  kreacja poety-cygana gar-
nego poznania świata
dzącego sławą.
Inne przydatne
" Nagrobek Wisławy Szymborskiej  poetka pisze o sobie:  staroświecka jak przeci-
utwory poetyckie:
nek/ autorka paru wierszy . Dystans wobec sławy poetyckiej, przynależności do grup
" Gustaw Ehrenberg,
" Gustaw Ehrenberg,
" Gustaw Ehrenberg,
" Gustaw Ehrenberg,
" Gustaw Ehrenberg,
literackich.
Szlachta w roku 1831
Protest
Protest
Protest
Protest
Protest
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
" Maria Konopnicka,
Bardzo częsty cel stosowania ironii w poezji. Złośliwość pomaga w zdemaskowaniu fał- Wolny najmita
szu i obłudy cechujących świat otaczający artystę. Może dotyczyć kwestii społecznych
" Stanisław Grochowiak,
" Stanisław Grochowiak,
" Stanisław Grochowiak,
" Stanisław Grochowiak,
" Stanisław Grochowiak,
czy politycznych, ale także kondycji człowieka, schematów ograniczających literaturę
Święty Szymon Słupnik
itp. Poprzez ironię poeta może wyrazić swój bunt przeciwko rzeczywistości, próbować ją
" Tadeusz Boy-Żeleński,
" Tadeusz Boy-Żeleński,
" Tadeusz Boy-Żeleński,
" Tadeusz Boy-Żeleński,
" Tadeusz Boy-Żeleński,
zmienić. Z jakim skutkiem? Ironia może wiązać się z przeświadczeniem, że zło jest
teksty z tomu Słówka
stałym elementem świata i nie da się go pokonać (zob. ironiczne zakończenie Wstępu do
bajek Krasickiego   Ja to między bajki włożę ). Ale jednocześnie złośliwość bywa
skuteczniejsza niż poważna krytyka&
2
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Przykłady:
Częste w poezji
" Wolny najmita Marii Konopnickiej  wielokrotnie powtarza się w tym wierszu przy- współczesnej zabiegi
miotnik  wolny , ale to powtórzenie ma właśnie sens ironiczny. Chłop jest wolny, bo stylistyczne służące
pozbawiony domu, rodziny, nikt się nie interesuje jego losem.
wyrażeniu ironii
" Nauka chodzenia Andrzeja Bursy  ironiczny obraz życia społecznego jako szkoły
Hiperbolizacja
Hiperbolizacja
Hiperbolizacja  mieszanie stylu
Hiperbolizacja
Hiperbolizacja
konformizmu, zakłamania.
podniosłego z potocznym, wpro-
wadzanie kolokwializmów, wpro-
Złagodzenie obrazu
Złagodzenie obrazu
Złagodzenie obrazu
Złagodzenie obrazu
Złagodzenie obrazu
wadzanie elementów groteski, ab-
Ironia może wyostrzyć obraz rzeczywistości, ale może być też sposobem neutralizowa-
surdu.
nia rozdz
więku między tragicznymi sprzecznościami, np. nieprzystawaniem ideałów do
realnego życia. Poeta może w ten sposób uczynić łatwiejszym jakiś trudny problem.
Przykład:
U wrót doliny Zbigniewa Herberta  liczne sformułowania ironiczne łagodzą grozę obrazu
końca świata (np.  aniołowie stróże są bezwzględni/ i trzeba przyznać mają ciężką robotę ).
Polemika
Polemika
Polemika
Polemika
Polemika
Tu ostrze ironii zwrócone jest przeciwko konkretnemu poglądowi czy utworowi, co wy-
maga od czytelnika wiedzy także o tym, co jest przedmiotem polemiki. Poprzez ironicz-
ność autor nie tylko podkreśla odmienność swoich poglądów, ale też deprecjonuje posta-
wę strony przeciwnej. Ironia może towarzyszyć np. wszelkiego rodzaju parodiom.
Przykład:
wiersz Ernesta Brylla Ten który, będący polemiką z utworem Miłosza Który skrzywdziłeś.
Ironia dotyczy u Brylla także władzy totalitarnej.
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
Strategie zakończenia
" Podsumuj:
użycie ironii daje rozmaite efekty, nie tylko śmieszność.
" Wyciągnij ogólniejsze wnioski:
Choć tekst zawierający ironię jest może trudniejszy w odbiorze (bo wymaga na przy-
kład większej wiedzy!), zauważenie i odczytanie jej daje czytelnikowi satysfakcję,
zmusza do myślenia, pozwala głębiej zrozumieć myśli autora.
" Na sam koniec:
może zdecydujesz się na jakąś ironiczną (czy lepiej autoironiczną) uwagę będącą
formą gry z komisją?
Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi
W przypadku takiego, jak ten tematu  związanego że zdobędziesz płytę czy kasetę, na której utwór recy-
z teorią literatury  trudno zastosować jakieś plan- tuje jego autor?
sze, filmy czy temu podobne materiały sprawiające,
" Wyszukaj ciekawe przykłady  trzymaj się raczej da-
by prezentacja była ciekawsza.
leko od tych, które były omawiane na lekcjach. Niech
Twoja prezentacja będzie dowodem bardzo dobrej
Możesz jednak niemało zrobić:
znajomości poezji różnych epok.
" Cytuj! Przywołując fragmenty wierszy, zadbaj o od-
" Przygotuj zbiór tekstów, do których się odwołujesz (ca-
powiednią intonację i mimikę.
łych wierszy lub ich fragmentów); ułóż je w takiej kolej-
" Jeśli nie wierzysz w swe zdolności aktorskie, wyko- ności, w jakiej pojawiają się w Twoim wystąpieniu. Uwa-
rzystaj nagrania. Może ważny dla Ciebie wiersz zin- ga! Potrzebne będą cztery egzemplarze: po jednym dla
terpretuje jakiś aktor, którego o to poprosisz? A mo- każdego członka komisji i dodatkowy dla Ciebie.
3
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
" definicja ironii
" szczególnie częste stosowanie tego zabiegu przez poetów współczesnych
" związek między kształtem współczesnego świata a ironią zauważalną w poezji
" poczucie zagrożenia odczuwane przez jednostkę (dystans, samotność)
" kryzys wartości
" nieaktualność kulturowych schematów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Ironia jako droga demaskowania absurdów rzeczywistości:
" protest przeciwko totalitaryzmowi: Potęga smaku Herberta (kpina z socrealizmu)
" jednostka wobec systemu: Zażalenie Bursy
Ironia jako bunt przeciwko konformizmowi, zakłamaniu, wewnętrznej pustce:
" złośliwy obraz mechanizmów społecznych opartych na obłudzie: Nauka chodze-
nia Bursy
" kryzys wartości: Głos wewnętrzny Herberta, Kasjer Bursy
" niechęć do wszelkiego patosu, pozerstwa: Mowa pogrzebowa Bursy
Ironia jako znak polemiki z tradycją i kulturą współczesną:
" zrywanie z literaturą zakłamaną, koturnową, z kulturowymi schematami (np.
z przeświadczeniem o wyjątkowości artysty i jego dzieła): Rozmowa o poezji Gro-
chowiaka, Ja chciałbym być poetą, Dyskurs z poetą Bursy;
" nieprzystawanie romantycznych wzorców do współczesnej rzeczywistości: Po-
eta Bursy
" wyśmianie płytkości współczesnej kultury masowej: Konkurs piękności męskiej
Szymborskiej
Ironia jako wyraz sceptycyzmu poznawczego, polemiki z myślowymi sche-
matami:
" zrywanie z przeświadczeniem o wyjątkowości człowieka: Sto pociech Szymborskiej
" człowiek jako zagadka: Cebula, Pierwsza fotografia Hitlera Szymborskiej
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Różnorodność efektów uzyskiwanych przez zastosowanie ironii w poezji.
Pojęcia do zapamiętania
Pojęcia do zapamiętania
Pojęcia do zapamiętania
Pojęcia do zapamiętania
Pojęcia do zapamiętania
" Diasyrm  jeden z wykorzystujących ironię zabiegów " Antyfraza  typ wypowiedzi zawierającej łatwą do
retorycznych; naśmiewanie się z przytaczanego zda- rozpoznania ironię: sens zamierzony jest zaprzecze-
nia przeciwnika. niem sensu dosłownego (np. pochwała będąca w rze-
czywistości naganą).
" Litota  przeciwieństwo hiperboli; polega na łagodze-
niu znaczenia podstawowego pojęcia przez zaprzecze- " Asteizm (inaczej urbanitas)  ironiczny dowcip (ale
nie przeciwieństwa (np.  nie był zbyt urodziwy zamiast daleki od prostactwa!).
 był brzydki ). Bardzo często ma wydz
więk ironiczny.
" Hiperbola (przesadnia)  także może mieć charakter
" Sarkazm  według Kwintyliana jeden z gatunków ironiczny! Sprzeczność pomiędzy rzeczywistością a spo-
ironii: uszczypliwość, szyderstwo wyrażające otwartą sobem przedstawienia zjawiska może być z
ródłem ko-
wrogość. mizmu.
4
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
Dzięki czemu odbiorca wiersza rozpoznaje obecność ironii?
Proponowana odpowiedz

Wiele przesłanek pojawia się w samym tekście, np. sprzeczności między składni-
kami obrazu poetyckiego, łamanie nastroju, łączenie różnych odmian stylistycz-
nych (co może sprawiać wrażenie dysonansu), niepasowanie języka do sytuacji
czy posługującej się nim postaci. Rozpoznanie ironii wymaga więc od czytelnika
pewnej wiedzy o świecie, a także spostrzegawczości.
Ironię mogą sygnalizować także elementy pozawerbalne: sposób wypowiada-
nia wiersza (mimika, intonacja głosu, gesty mówiącego itp.), a nawet okoliczno-
ści, w których się dzieło pojawia. Zdarza się, że czytelnik nie rozpoznaje ironii 
Przesłanie Pana Cogito Herberta może być odczytywane dosłownie, ale można
się w nim doszukać także ironii.
W jakich gatunkach literackich  niekoniecznie poetyckich  szczególnie czę-
sto można spotkać się z ironią?
Proponowana odpowiedz

Najłatwiej zobaczyć ironię w utworach, które z założenia mają charakter saty-
ryczny, np. w satyrze, komedii, poemacie heroikomicznym, pamflecie, paszkwilu.
Stosują ją chętnie także autorzy fraszek czy bajek. Ciekawym przykładem zasto-
sowania ironii jest poemat dygresyjny (np. Beniowski Słowackiego). W tym ro-
mantycznym gatunku ironicznie traktowana jest cała fabuła: kreacja bohatera,
jego perypetie itd.
Co jest przyczyną tak częstego stosowania ironii przez poetów współczesnych?
Proponowana odpowiedz

Bardzo często ironia pojawia się w poezji wówczas, gdy rzeczywistość jest po-
strzegana jako nielogiczna, niezrozumiała. Tak dzieje się właśnie w poezji współ-
czesnej  pojawiająca się w niej ironia jest formą obrony przed zagrażającym
światem, ma odsłaniać tkwiące w nim absurdy. To daje poecie, a także czytelni-
kowi, możliwość zdystansowania się wobec świata. Ironia staje się także sposo-
bem wyrażenia niezgody na taki kształt rzeczywistości.
Terminy do zapamiętania
Terminy do zapamiętania
Terminy do zapamiętania
Terminy do zapamiętania
Terminy do zapamiętania
Ironia sokratejska kategoria estetyczna wiąże się z tragedią antyczną i na-
zywa sytuację ostrej sprzeczności pomiędzy świadomo-
Stosowana przez Sokratesa metoda dochodzenia do
ścią bohatera a sytuacją, w jakiej się on znajduje (a która
prawdy. Polegała na tym, że filozof  podkreślając swoją
znana jest czytelnikowi).
niewiedzę  celnymi pytaniami wskazywał luki w ro-
zumowaniu rozmówcy. W ten sposób demaskował po-
Ironia romantyczna
zorność jego wiedzy. Według współczesnego poety, tłu-
Zjawisko typowe dla literatury  także poezji!  roman-
macza i literaturoznawcy, Stanisława Barańczaka
tycznej (zob. poglądy Friedricha Schlegela i Johanna
w ten sposób często konstruuje swe wiersze Wisława
Gottlieba Fichtego). To postawa artysty, którą cechują
Szymborska: najpierw przywołuje jakiś pogląd uważa-
m.in. indywidualizm (wyobraz
nia jest ważniejsza niż to,
ny powszechnie za prawdziwy, a potem poprzez pozor-
co realne, artysta zaś  ważniejszy niż dzieło); traktowa-
nie naiwne pytania odsłania tkwiący w nim fałsz.
nie twórczości jako gry odsłaniającej sprzeczności tkwią-
Ironia tragiczna
ce w zjawiskach i dającej autorowi dystans; łączenie
(inaczej ironia losu czy ironia dramatyczna)  dotyczy sprzeczności, np. tragizmu i komizmu, języka podnios-
nie kwestii stylistycznych, ale działań bohaterów. Ta łego z potocznym itp.
5