1. Statek powietrzny
def.
Urządzenie przeznaczone do przewożenia osób lub rzeczy w przestrzeni powietrznej, zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża.
• Aerostat - lżejszy od powietrza statek powietrzny, utrzymywany w locie głównie w wyniku statycznego oddziaÅ‚ywania powietrza.

Balon - aerostat bez napędu.

Sterowiec - aerostat z napędem.
• Aerodyna - cięższy od powietrza statek powietrzny, który uzyskuje siÅ‚Ä™ noÅ›nÄ… w locie głównie w wyniku dziaÅ‚alnoÅ›ci siÅ‚ aerodynamicznych.

Samolot - aerodyna z napędem, uzyskująca siłę nośną w locie głównie w wyniku
działania sił aerodynamicznych na powierzchnie nieruchome.

Śmigłowiec - aerodyna utrzymywana w locie w wyniku działania sił aerodynamicznych
na jeden lub więcej wirników, poruszanych urządzeniem napędowym wokół osi
pionowych.

Szybowiec - aerodyna bez napędu uzyskująca siłę nośną w locie głównie wyniku
działania sił aerodynamicznych na powierzchnie nieruchome względem statku.

2. Lotnictwo cywilne
Wszystkie rodzaje lotnictwa z wyjątkiem lotnictwa państwowego:
• paÅ„stwowych statków powietrznych,
• lotnisk paÅ„stwowych wykorzystywanych wyÅ‚Ä…cznie do startów i lÄ…dowaÅ„ paÅ„stwowych statków powietrznych.

3. Państwowy statek powietrzny
• statek powietrzny używany przez SiÅ‚y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej (wojskowy statek powietrzny),
• statek powietrzny używany przez jednostki organizacyjne Straży Granicznej, Policji, PaÅ„stwowej Straży Pożarnej i sÅ‚użby celnej (statek powietrzny lotnictwa sÅ‚użb porzÄ…dku publicznego).

4. Lotnisko
Wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub części
przeznaczony do:

wykonywania startów,

lądowań,

naziemnego lub nawodnego ruchu statków powietrznych,
wraz ze znajdujÄ…cymi siÄ™ w jego granicach obiektami i urzÄ…dzeniami budowlanymi o
charakterze trwałym,
• wpisany do rejestru lotnisk.
Lotnisko - wszystkie urządzenia założone na lądzie lub na wodzie służące do ruchu lotniczego (umożliwiające lub ułatwiające ruch lotniczy).

5. Port lotniczy
Lotnisko użytku publicznego wykorzystywane do lotów handlowych.

6. LÄ…dowanie handlowe
Lądowanie w celu zabrania lub pozostawienia przewożonych odpłatnie:

pasażerów,

bagażu,

towarów,

poczty.

8. ZarzÄ…dzania ruchem lotniczym
Zarządzanie ruchem lotniczym (ATM) (Art. 121 PL3) jest realizowane przez służby ruchu lotniczego.
• SÅ‚użbÄ™ alarmowÄ… (ALS)
zawiadamianie organów systemu poszukiwania i ratownictwa o statkach powietrznych potrzebujących pomocy i współdziałanie z tymi organami.
• SÅ‚użbÄ™ kontroli ruchu lotniczego (ATC)
zapobieganie:

zderzeniom statków powietrznych podczas lotu,

zderzeniom statków powietrznych ze sobą lub z przeszkodami w ruchu naziemnym,

usprawnianie i utrzymanie uporzÄ…dkowanego ruchu lotniczego.
• SÅ‚użbÄ™ informacji powietrznej (FIS)
udzielanie wskazówek i informacji użytecznych dla bezpiecznego i sprawnego wykonywania lotów.
• ZarzÄ…dzanie przestrzeniÄ… powietrznÄ… (ASM)
przydzielanie odpowiednich elementów przestrzeni powietrznej poszczególnym jej użytkownikom.
• ZarzÄ…dzanie przepÅ‚ywem ruchu lotniczego (ATFM)
optymalizacja rozpływu tego ruchu.

11. Przestrzeń powietrzna kontrolowana
Przestrzeń powietrzna kontrolowana (CTA) przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach
• sÅ‚użba kontroli ruchu lotniczego jest zapewniona zgodnie z klasyfikacjÄ… przestrzeni
powietrznej,
• drogi i trasy lotnicze + rejony kontrolowane lotnisk
(rozciąga się powyżej 300 m lub powyżej minimalnej dopuszczalnej wysokości przelotowej)
12. Rejon kontrolowany lotniska (TMA)
Część obszaru kontrolowanego wydzielona zazwyczaj na zbiegu tras ATS znajdujących się w pobliżu jednego lub kilku ważniejszych lotnisk

13. Strefa kontrolowana lotniska (CTR)
Wydzielona nad lotniskiem część przestrzeni powietrznej kontrolowanej, rozciągająca się od powierzchni ziemi

15. Służby ruchu lotniczego
• sÅ‚użba kontroli ruchu lotniczego ATC
Air Traffic Control,
• sÅ‚użba informacji powietrznej FIS
Flight Information Service,
• sÅ‚użba doradcza ruchu lotniczego ADVS
Advisory Service,
• sÅ‚użba alarmowa ALS
Alerting Service.

16. Loty z widocznością (VFR)
Loty odbywające się przy widzialności, odległości poziomej i pionowej od chmur większej lub równej od minimów VFR.

17. Loty według wskazań przyrządów (IFR)
Loty odbywające się przy widzialności, odległości poziomej i pionowej od chmur mniejszej od minimów VFR.

18. Klasyfikacja przestrzeni powietrznych
Klasyfikacja przestrzeni powietrznych ICAO (2002)
Klasa A. Zezwala się tylko na loty IFR; wszystkim lotom zapewnia się służbę kontroli ruchu lotniczego i są separowane
Klasa B. Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkim lotom zapewnia się służbę ATC i są separowane
Klasa C. Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkim lotom zapewnia się służbę ATC Loty IFR są separowane od innych lotów IFR i od lotów VFR Loty VFR są separowane od lotów IFR i zapewniana jest im FIS w stosunku do wszystkich innych lotów VFR
Klasa D. Zezwala na loty IFR i VFR; wszystkim lotom zapewnia się służbę ATC Loty VFR są separowane od lotów IFR i zapewniana jest im FIS w stosunku do wszystkich innych lotów
Klasa E. Zezwala na loty IFR i VFR; lotom IFR zapewnia się służbę ATC i są separowane od innych lotów IFR Wszystkim lotom zapewniana jest FIS, jeżeli jest to możliwe Klasa E nie powinna być stosowana w CTR
Klasa F. Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkim lotom IFR udostępnia się na żądanie służbę FIS
Klasa G. Zezwala na loty IFR i VFR udostępnia się na żądanie służbę FIS

20. Podstawowe zasady organizacji ruchu
Każdy a/c od chwili rozpoczęcia do zakończenia ruchu pozostaje pod nieprzerwaną kontrolą jednego z organów ATC w każdej z faz lotu kontrolę nad statkiem powietrznym sprawuje zawsze tylko jeden organ ATC, każdy organ ATC działa w wyznaczonej mu części przestrzeni kontrolowanej, przekazanie kontroli nad statkiem powietrznym połączone jest zawsze z przekazaniem łączności organowi przejmującemu
Minima separacji przy turbulencji w śladzie aerodynamicznym
CIĘŻKI (H) masa 136 000 kg lub więcej,
ÅšREDNI (M) 7000 kg ? masa ? 136 000 kg,
LEKKI (L) masa 7000 kg lub mniej.
Dla lądujących lub startujących statków powietrznych:
ŚREDNI za CIĘŻKIM - 2 minuty
LEKKI za CIĘŻKIM lub ŚREDNIM - 3 minuty
Pozostałe kombinacje - 1 minuta

21. Naruszenie minimów separacji
“zbliżenie statków powietrznych
sytuacja, w której według opinii pilota lub personelu służb ruchu lotniczego, odległość między a/c, a także ich względne pozycje i prędkość są takie, że bezpieczeństwo tych a/c może być nie zapewnione"
Zbliżenia :
• Ryzyko kolizji. Zbliżenie wymaga wykonania manewrów umożliwiajÄ…cych unikniÄ™cie
zderzenia.
• Nie zapewnione bezpieczeÅ„stwo.
• Brak ryzyka kolizji.
• Zagrożenia nie okreÅ›lono. W tej sytuacji nie jest możliwe okreÅ›lenie zagrożenia. Może to być spowodowane brakiem informacji lub gdy informacje sÄ… sprzeczne i niewiarygodne.

31. Zadanie wyznaczania rotacji w cyklu eksploatacyjnym
• wyznaczenie liczby statków powietrznych każdego typu potrzebnych do obsÅ‚użenia istniejÄ…cej sieci poÅ‚Ä…czeÅ„
• wyznaczenie przydziaÅ‚u statków powietrznych poszczególnych typów do rejsów lotniczych.
Wynikiem są zbiory numerów rejsów dla każdego statku powietrznego floty
• wyznaczenie przydziaÅ‚u załóg do poszczególnych rejsów
Taktyczne działania operacyjne przewoźnika - codzienna kontrola nad:
• realizacjÄ… zaplanowanej rotacji,
• uaktualnianiem rotacji z powodu niewielkich odstÄ™pstw od planu,
• zmianami rotacji wywoÅ‚anymi wiÄ™kszymi zakłóceniami.

32. Lotniczy cykl eksploatacyjny
Cykl otwarty
Cykl zamknięty - samolot wraca po zakończeniu cyklu do portu wylotu
Cykl eksploatacji statku powietrznego:
• fazy lotu (czasy lotu)
• fazy obsÅ‚ugi (czasy obsÅ‚ugi statku powietrznego w porcie lotniczym )
Obsługowa przerwa stabilizująca cyklu ma miejsce w macierzystym porcie lotniczym (hub).

50. Przestrzeń powietrzna kontrolowana
klasa C
wszystkim statkom powietrznym zapewnia się służby ATC, FIS i ALS
CTA obszar kontrolowany:
• TMA i MTMA rejony kontrolowane lotnisk lub wÄ™złów lotnisk,
• AWY sieć staÅ‚ych dróg lotniczych,
• CDR warunkowe drogi lotnicze,
• przestrzeÅ„ powietrzna: FL 095 ? FL 460, z wyÅ‚Ä…czeniem TSA, TRA i CBA
CTR i MCTR strefy kontrolowane lotnisk
nieaktywne:
• TSA strefy czasowo wydzielone,
• TRA strefy czasowo rezerwowane,
• CBA rejon lotów po obu stronach granicy paÅ„stwa (sÅ‚użba ATC)
• trasy ATS

51. Przestrzeń powietrzna niekontrolowana
klasa G
wszystkim statkom powietrznym zapewnia się służby FIS i ALS
ATZ i MATZ - przestrzeń powietrzna nad lotniskiem niekontrolowanym i przylegającym terenem niezbędna do wykonania procedur startów i lądowań oraz zadań szkoleniowych
aktywne:
• TSA strefy czasowo wydzielone,
• TRA strefy czasowo rezerwowane,
• CBA rejon lotów po obu stronach granicy paÅ„stwa
Przestrzeń ruchu ograniczonego
• strefy zakazane (P)
• strefy o ograniczonym ruchu lotniczym (R)
• strefy niebezpieczne (D) nad poligonami artyleryjskimi, morskimi i lotniczymi


53. Metody sprawowania kontroli ruchu lotniczego
Minima separacji przy turbulencji w śladzie aerodynamicznym
• ÅšREDNI (M) za CIĘŻKIM (H)
2 minuty
• LEKKI (L) za CIĘŻKIM (H) lub ÅšREDNIM (M)
3 minuty
pozostałe
1 minuta
CIĘŻKI (H)
masa (H) ?136 000 kg
ÅšREDNI (M)
7000 kg < masa (M) < 136 000 kg
LEKKI (L)
masa (L) ? 7000 kg
kontrola proceduralna - rodzaje separacji proceduralnej
Separacja pionowa
nominalnie: 300 m (1000 ft) poniżej FL 410
600 m (2000 ft) na FL 410 i powyżej
Separacja boczna
Separacja podłużna

54. Służba kontroli lotniska TWR (Tower)
a) kontroler TWR (Tower Controller)
zapewnia separacje między AC na podejściach, przekazuje pilotom zgodę ACC na lot, zezwala na starty i lądowania,
b) kontroler GND (Ground Controller)
odpowiada za ruch naziemny statków powietrznych w obrębie dróg kołowania i dróg startowych,
c) asystent wieżowy (Tower Flight Data)
pośredniczy w wymianie informacji z innymi organami kontroli i w porozumieniu z kontrolerem TWR obsługuje ruch pojazdów naziemnych w porcie lotniczym (m.in. udziela zgody na przejazd przez drogi startowe i drogi kołowania),
d) operator deliwery (Delivery Controller)
dostęp do bazy danych planów lotu uzyskuje zgodę na lot od ACC i przekazuje ją załodze AC.

55. Służba kontroli zbliżania APP (Approach Control)
a) kontroler zbliżania (Approach Controller)
odpowiada za separacjÄ™, zapewnia pomoc nawigacyjnÄ…, przekazuje do AC wszystkie potrzebne informacje,
b) kontroler DIR (Director)
powoływany w razie potrzeby (np. dużego ruchu) zajmuje się statkami powietrznymi na podejściu do lądowania,
c) asystent (Approach Flight Data)
koordynuje wymianÄ™ informacji z innymi organami kontroli, plany lotu,
d) kontroler PAR (Precision Approach Radar)
AC podchodzące w złych warunkach atmosferycznych lub w nocy .

56. Służba kontroli obszaru ACC (Area Control Centre)
a) kontroler radarowy (Radar Controller) - posiada "uprawnienia radarowe" ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo ruchu lotniczego w sektorze,
b) planning kontroler - posiada "uprawnienia proceduralne" wspomaga pracę kontrolera radarowego; prowadzi koordynację ruchu lotniczego zapisywaną na bieżąco na paskach postępu lotu, w razie potrzeby może przejąć kontrolę ruchu w sektorze,
c) asystent kontrolera (operator Flight Data)
obsługuje terminal systemu planów lotu FSW (Flight Strip Workstation), wspomaga pracę kontrolerów ACC, przygotowuje paski postępu lotu, itp.