SYLWESTER JANEK (WSEZiNS)
Zakłócenia
w procesie komunikacji interpersonalnej
Wstęp
Podczas całego procesu komunikacji interpersonalnej dochodzi do różnego rodzaju zakłóceo,
które utrudniają lub uniemożliwiają przekazanie informacji. Zakłócenia mają podłoże świadome
lub nieświadome. Ogólnie ujmując to zagadnienie przyczyną zakłóceo może byd między innymi
nieprawidłowe odczytanie intencji u odbiorcy, a u nadawcy jej zakodowanie. Znajomośd wpływu
i różnorodności zakłóceo jest ważną sprawą dla tych, którzy chcą tworzyd prawidłową komunikację
z innymi.
Zadaniem artykułu jest ukazanie różnorakich zakłóceo procesu komunikowania się.
Zapoznanie się z różnymi czynnikami wpływającymi na jakośd i skutecznośd komunikacji
interpersonalnej ma olbrzymie znaczenie w tworzeniu prawidłowej komunikacji.
Omówiono dwa rodzaje zakłóceo procesu komunikacji interpersonalnej.
Najpierw ukazano zakłócenia zewnętrzne, następnie zakłócenia wewnętrzne.
1. Zakłócenia zewnętrzne
Do zakłóceo zewnętrznych najczęściej zalicza się problemy z nawiązaniem bezpośredniego
kontaktu wzrokowego i słuchowego pomiędzy nadawcą a odbiorcą (stworzenie kanału
komunikacyjnego). Do rzeczy utrudniających kontakt wyróżnia się szum komunikacyjny, hałas,
odległośd pomiędzy osobami, bariery architektoniczne lub przedmioty, poziom oświetlenia,
temperatura otoczenia, zjawiska atmosferyczne i inne.
K i e r u n e k p r z e k a z u
PODMIOT KOD
KOD
A
MYŚL
PODMIOT
MYŚL
KANAA

KODOWANIE ODKODOWANIE
1
1 B
KOMUNIKACYJNY
S P R Z 
Ż E N I E Z W R O T N E
ZAKA
ÓCENIA ZAKA
ÓCENIA ZAKA
ÓCENIA
WEWN
TRZNE ZEWN
TRZNE WEWN
TRZNE
Prawidłowe rozpoznawanie zakłóceo zewnętrznych pozwala zastosowad techniki radzenia
sobie z różnymi barierami komunikacyjnymi i nabyd umiejętności ich praktycznego stosowania.
Należy planowad prowadzenie komunikacji tam, gdzie miejsce i warunki będą ułatwiały bezpośredni
kontakt
Odległośd pomiędzy nadawcą a odbiorcą ma olbrzymie znaczenie w procesie komunikacji
interpersonalnej. Należy tak dobrad odległośd aby nie była ona dla nas zagrożeniem
(np. zbyt bliska odległośd może wywoład strach oraz zaskoczenie, tworząc taki poziom napięcia
emocjonalnego, który zdeterminuje nasze myślenie i zakłóci nasz proces), ani też zbyt daleko
z uwagi na utrudnienia wynikające z potrzeby nawiązania bezpośredniego kontaktu.
Zakłócenia zewnętrzne zakłócają proces komunikacji interpersonalnej poprzez
utrudnianie w nawiązaniu bezpośredniego kontaktu pomiędzy nadawcą a odbiorcą.
Brak kontaktu wzrokowego, słuchowego wpływa negatywnie na jakośd kanału
komunikacyjnego, przyczyniając się w ten sposób do pojawienia się trudności
w prawidłowym zakodowaniu i odkodowaniu przekazanego kodu.
2. Zakłócenia wewnętrzne
Wśród zakłóceo wewnętrznych można wyróżnid dwa rodzaje: zakłócenia o charakterze
somatycznym i o charakterze psychicznym.
Zakłócenia o charakterze somatycznym związane są głównie ze sprawnością fizyczną nadawcy
i odbiorcy oraz z ogólnym stanem zdrowia. Każdy komunikat werbalny i niewerbalny powinien byd
prawidłowo nadany i odebrany. To, co może zakłócid ten proces to między innymi niepełnosprawnośd
fizyczna, wady wymowy i słuchu, problemy ze wzrokiem.
Do zakłóceo psychicznych wyróżnid można różnice językowe, poziom napięcia emocjonalnego,
bagaż doświadczeo życiowych i zaburzenia psychiczne.
Różnice w postrzeganiu (nadawaniu i odbieraniu kodu) wynikają ze stanów emocjonalnych,
takich jak: gniew, lęk, zakłopotanie, zazdrośd, nieufnośd oraz z niezgodności w przekazywaniu
sygnałów werbalnych i niewerbalnych. Stany psychiczne człowieka pojawiają się po stronie nadawcy,
jak i odbiorcy.
Dodatkowo na różnice w postrzeganiu składa się cały indywidualny bagaż doświadczeo każdego
człowieka. Różnice poglądów, uznawanych wartości, pełnionych ról, powodują niekiedy zupełnie
odmienne rozumienie komunikatu przez dwie osoby. Aby tego typu trudności przezwyciężyd należy
poznawad innych, ich doświadczenia, poglądy, a także wczuwad się w ich sytuację. Kierowanie się
ciekawością drugim człowiekiem pozwala na lepsze jego zrozumienie i poprawę procesu
komunikowania się. Parafrazowanie, dopytywanie może wyjaśnid wszystkie wątpliwości.
Nieufnośd wymaga dłuższych zabiegów. Wiarygodnośd i zaufanie osiąga się na ogół w długofalowym
procesie, poprzez uczciwośd, sprawiedliwośd, dobą wolę. W tym procesie pomaga empatyczne
wczuwanie się w przeżycia i stany emocjonalne oraz dążenie do ich zrozumienia. Gesty, postawa,
wyraz twarzy i ciała tzw. "mowa ciała" powinny byd zgodne z komunikatem słownym. Warto też,
analizując komunikaty innych osób, wyciągad wnioski i stosowad je w odniesieniu do siebie.
Dodatkowo aby eliminowad zakłócenia w komunikowaniu się, należy:
- starad się mówid zawsze właściwym tonem głosu, o ile to możliwe tłumiąc nieodpowiednie emocje,
- mówid bardzo zrozumiale,
- utrzymywad równe tempo mówienia, nie za szybko, niezbyt wolno,
- nie mówid w sposób monotonny, akcentowad ważne punkty, unikad podnoszenia głosu na koocu
zdania,
- zwracad uwagę na gesty, mimikę twarzy, pozycję ciała, aby w ten sposób wzbudzid pozytywne
odczucia.
Zakłócenia wewnętrzne zakłócają proces komunikacji interpersonalnej w wyniku
utrudnieo w obszarze somatycznym i psychicznym.
Silne stany emocjonalne, różnice językowe czy inny bagaż doświadczeo życiowych
(wynikających np. z kultury) wpływa negatywnie na jakośd procesu kodowania
i odkodowywania przekazanego kodu.
Zakooczenie
Aby stworzyd prawidłową komunikację interpersonalną, zakooczoną sukcesem, nie można
przy jej planowaniu i prowadzeniu zapominad o wszelkich zakłóceniach tego procesu.
Znajomośd czynników wpływających na jakośd i skutecznośd procesu na olbrzymie znaczenie.
Podsumowując, należy pamiętad także o świadomym wyborze kodu uwzględniając umiejętności
odbiorcy. Nadawca powinien trafnie dobierad kod treści jaki zamierza przekazad swojemu rozmówcy.
Zawsze należy dążyd do urealnienia komunikatu/myśli, czyli wykorzystując między innymi parafrazę,
klaryfikację, szukad prawdziwego znaczenia kodu. Stosowanie sprzężenia zwrotnego jest w tym
względzie bardzo wskazane.
Dodatkowe z
ródła
Heller W. (2011), Czy polska szkoła ceni dobrą rozmowę?: komunikacja interpersonalna w edukacji,
Poznao.
Sikorski C. (2002), Zachowania ludzi w organizacji, Warszawa.
Bibliografia
Baneg J., Jędruszek W., Komunikacja interpersonalna, IPS, 2009.