KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
·ð uważa siÄ™, że stanowi główny element diagnozowania, leczenia i sprawowania opieki nad pacjentami
·ð warunkuje stopieÅ„ zadowolenia pacjentów ze sposobu leczenia; niezadowolenie pacjentów natomiast znacznie ogranicza ich
wolę podporządkowania się reżimowi leczenia, wzbudza wątpliwości co do kompetencji osoby pomagającej, wydłuża okres
rekonwalescencji, a także zwiększa liczbę procesów wytaczanych lekarzom czy innym pracownikom służby zdrowia o
popełniane przez nich błędy
·ð przyczyny niezadowolenia (które pociÄ…ga za sobÄ… niestosowanie siÄ™ do zaleceÅ„ terapii) oraz zadowolenia pacjentów:
Przyczyny niezadowolenia pacjentów Przyczyny zadowolenia pacjentów
1. brak możliwości wypowiedzenia się i przekazania pełnej informacji o 1. ciepło i uprzejmość ze strony osoby pomagającej (empatia)
objawach i dolegliwościach 2. umiejętność wczucia się i zachęcania pacjenta pytaniami, rozbudzającymi
2. niezrozumiała forma informacji osoby pomagającej kierowanych do jego zainteresowanie i nadzieję (odzwierciedlanie, parafrazowanie)
pacjenta 3. umiejętność sprecyzowania i podsumowania informacji uzyskanych od
3. niedokładne zapamiętanie informacji przez pacjenta pacjenta i przekazywanie własnych informacji w sposób dla niego
zrozumiały (parafrazowanie, klaryfikacje)
·ð korzyÅ›ci pÅ‚ynÄ…ce z efektywnej komunikacji interpersonalnej oraz sposoby poprawy tych kontaktów:
Korzyści płynące z efektywnej komunikacji interpersonalnej Sposoby poprawy kontaktów w relacji pacjent  osoba pomagająca
·ð uzyskiwanie dokÅ‚adniejszych danych i stawianie bardziej trafnej diagnozy ·ð skupianie siÄ™ na osobie, a nie na problemie
·ð poznawanie prawdziwych odczuć pacjentów, Å‚atwiejsze doprowadzenie do ·ð zaangażowanie siÄ™ osoby pomagajÄ…cej wobec pacjenta
spadku napiÄ™cia ·ð osoba pomagajÄ…ca jako humanistyczny profesjonalista, a nie  żoÅ‚nierz
·ð wiÄ™ksze zaufanie pacjentów technologii
·ð redukcja oporu pacjentów wobec terapii ·ð lepsze i skuteczniejsze podejÅ›cie do chorego
·ð ograniczenie negatywnego niewerbalnego kontaktu z pacjentem ·ð oÅ›rodkiem zainteresowania jest pacjent, a nie osoba pomagajÄ…ca
·ð wzajemne kontakty sprzyjajÄ… rozwiÄ…zywaniu problemów przez pacjenta ·ð wiÄ™ksza troska o pacjenta  nie tylko o jego zdrowie somatyczne, ale
·ð skuteczniejsza pomoc pacjentom w pogodzeniu siÄ™ z pogarszajÄ…cym siÄ™ również kondycjÄ™ psychicznÄ…
stanem zdrowia ·ð nie tylko leczeni czy wspomaganie leczenia, ale równie opiekowanie siÄ™
·ð skuteczniejsze radzenie sobie ze specyficznymi grupami pacjentów: chorym
trudnymi, starszymi lub umierajÄ…cymi, pogrążonymi w smutku, maÅ‚ymi ·ð wiÄ™cej empatii wobec pacjentów
dziećmi lub przewlekle chorymi ·ð szacunek wobec pacjenta, jako podmiotu
·ð pacjenci Å‚atwiej podporzÄ…dkowujÄ… siÄ™ zaleceniom i sÄ… bardziej zadowoleni z ·ð skÅ‚anianie pacjenta do wiÄ™kszego zaangażowania siÄ™ w proces leczenia
wizyt ·ð okazywanie pacjentowi współczucia
·ð pacjenci sÄ… bardziej przekonani o umiejÄ™tnoÅ›ciach pomagajÄ…cego ·ð nawiÄ…zywanie i okazywanie wiÄ™zi z pacjentem
·ð w przypadku hospitalizacji pacjenci nie czujÄ… siÄ™ tak bezradni, uzależnieni, ·ð niczym nie uwarunkowany pozytywny stosunek do pacjentów
osamotnieni i smutni ·ð traktowanie pacjenta jako osoby
·ð pacjenci nie biegajÄ… od jednego gabinetu do kolejnego ·ð sÅ‚uchanie tego, co pacjent mówi
·ð pacjenci sÄ… bardziej skÅ‚onni do współpracy, optymizmu i okazujÄ… chęć życia ·ð przyjmowanie postawy cierpliwego nauczyciela
1
·ð umiejÄ™tność komunikowania siÄ™ z chorym  najważniejszy czynnik leczenia, zasadnicza forma terapii; możliwość
porozumienia się z pracownikami służby zdrowia stanowi dla pacjenta z
ródło rzetelnej wiedzy o stanie swojego zdrowia
·ð rola komunikowania siÄ™ w procesie leczenia:
1. informowanie  wyjaśnianie pacjentowi istoty jego choroby, jej ewentualnych związków ze stylem życia
2. diagnozowanie  zdefiniowanie problemu od strony klinicznej i przedstawienie go pacjentowi w zrozumiałej dla
niego formie
3. psychoterapia  określenie pozamedycznych problemów chorego oraz podejmowanie prób wspólnego ich
rozwiÄ…zywania
4. integracja  wytworzenie więzi emocjonalno  poznawczej miedzy osobą pomagającą, pacjentem i jego rodziną
·ð etapy komunikacji:
1. zdolność zauważania problemu afektywnego (emocjonalnego) - możliwa dzięki wrażliwości emocjonalnej związanej z
pewnymi cechami osobowości, ulegająca zwiększeniu dzięki zdobywaniu wiedzy o człowieku, doświadczaniu różnych
stanów, obserwacji oraz własnemu rozwojowi; przykłady: umiejętność spostrzeżenia u pacjenta lęku, smutku,
zniecierpliwienia, zadowolenia, niepewności (przekaz niewerbalny: mimika, sposób poruszania się, gestykulacja, ton)
2. internalizacja uczuć pacjenta poprzez poznanie i zrozumienie jego stanu emocjonalnego  możliwa dzięki
wykorzystywaniu własnych doświadczeń, empatii oraz posiadanego systemu wartości (osobista koncepcja człowieka)
3. zdolność do czynnego reagowania na emocjonalne potrzeby chorego
·ð komunikacjÄ™ dzieli siÄ™ na: werbalnÄ…  sÅ‚owny przekaz informacji oraz niewerbalnÄ…  kody mowy ciaÅ‚a (mimika,
gestykulacja, ton i brzmienie głosu)
·ð w procesie komunikacji wyróżnić można trzy główne czynniki, z których każdy posiada różnÄ… moc oddziaÅ‚ywania na
odbiorcÄ™:
- to, co mówimy (komunikacja werbalna): 7%
- to, jak mówimy (komunikacja niewerbalna): 38%
- mowa ciała (komunikacja niewerbalna): 55%
a więc: porozumienie się aż w 93% oparte jest na przekazie niewerbalnym
2
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
Pełny obraz komunikacji uzyskujemy dopiero rozważając komunikację werbalną w połączeniu z komunikacją niewerbalną. Takie
widzenie przekazu występuje u człowieka automatycznie  nigdy nie jest tak, że zwracamy uwagę tylko na słowa, bez gestów.
Komunikacja niewerbalna (tzw.  mowa ciała ) dotyczy:
- kontaktu wzrokowego (czas trwania, intensywność, kierunek spojrzenia),
- twarzy (mimika, uśmiech lub jego brak),
- gestykulacji i postawy ciała,
- przestrzeni, odległości (granice), kontaktu fizycznego,
- tonu głosu (tempo, akcentowanie, intonacja)
Dystans w komunikowaniu siÄ™:
- strefa intymna (0,15  0,45m)  dostęp mają osoby najbliższe. Jej przekroczenie traktowane jest jako inwazja i może wywołać
agresjÄ™,
- strefa osobista (0,46  1,2m)  dostęp mają znajomi, przyjaciele, współpracownicy. Nieznajomi są poza tą sferą,
- strefa społeczna (1,21  3,6m)  dotyczy osób nieznajomych, dopiero poznanych, takich, z którymi kontakt dopiero się buduje,
- strefa publiczna (ponad 3,6m)  dotyczy wystąpień publicznych.
Należy jednak pamiętać, że każdy ma swoją indywidualną przestrzeń, której naruszenie może być potraktowane jako atak.
Obserwując rozmówcę można dostrzec jaki dystans jest dla niego optymalny w kontakcie z nami i dopasować się.
3
Znaczenie  mowy ciała :
1. Głowa d) ręce sztywne, dłonie nieruchome 5. Całe ciało
a) kiwanie - napięcie, a) stanie przodem do rozmówcy, bez krzyżowania
- potakiwanie, zgoda, akceptacja, - strach, rÄ…k
- uwaga, - czasem tłumiona złość - otwarta postawa,
- potwierdzanie uważnego słuchania e) zaciśnięte pięści - otwartość na kontakt i wymianę informacji,
b) kręcenie głową - silna złość, - zainteresowanie rozmówcą,
- zaprzeczanie, - hamowana wściekłość, - pewność siebie
- zdziwienie - agresja b) odwrócenie się bokiem lub  wiercenie się
c) spuszczanie głowy f) palce bębniące po stole - niepokój,
- przygnębienie, smutek, - irytacja, - niechęć do rozmowy,
- zmęczenie - lekceważenie, - unikanie bezpośredniego kontaktu czy konfrontacji
2. Ramiona - pośpiech c) sztywne siedzenie na brzegu krzesła
a) wzruszanie ramionami 4. Nogi i stopy - niepewność,
- lekceważenie, a) nogi i stopy spokojnie oparte o podłoże - lęk,
- irytacja, - pewność siebie, - napięcie.
- brak zdecydowania - spokój, zrównoważenie
b) skulenie ramion b) krzyżowanie nóg, szerokie rozstawienie nóg
- zamykanie się w sobie, - duża pewność siebie,
- wycofanie z kontaktu, - demonstrowanie swojej siły
- przygnębienie c) nerwowe ruszanie lub pukanie stopą
c) garbienie się - niepokój,
- brak motywacji do kontaktu - napięcie,
d) wychylanie ramion do przodu - zniecierpliwienie,
- otwarcie na kontakt, uwaga - poganianie rozmówcy
3. Dłonie i ręce d) nogi i stopy usztywnione
a) ręce skrzyżowanie - zamykanie się w sobie,
- opór, niechęć, - wycofywanie się z kontaktu
- unikanie kontaktu,
- czasem wrogość
b) dłonie drżące, chaotycznie poruszające się
- tłumiona silna złość lub lęk
c) nadgarstki, ręce gestykulujące zgodnie z
wypowiadanymi treściami
- otwartość,
- zainteresowanie, przekonywanie
4
Znaczenie komunikatów wzrokowych:
1. Bezpośredni kontakt wzrokowy: 4. Uporczywe wpatrywanie się w jeden punkt: 8. Brwi:
- gotowość do wspólnej komunikacji i kontaktu, - sztywność myślenia, - całkowicie podniesione  niedowierzanie,
- uwaga i zainteresowanie - silna koncentracja na problemie, - podniesione do połowy  zdziwienie,
2. Częste przerwy w kontakcie wzrokowym: - niepokój, - do połowy obniżone  zakłopotanie,
- wycofywanie się, - podekscytowanie - całkowicie obniżone  złość
- unikanie danego tematu, 5. Gwałtowne ruchy gałek ocznych   rozbiegane oczy : 9. Usta:
- zakłopotanie, - zakłopotanie, - kąciki ust uniesione w górę  zadowolenie,
- wstydzenie siÄ™, - unikanie kontaktu - kÄ…ciki ust opuszczone  niezadowolenie,
- znudzenie 6. Mrużenie oczu: - zaciśnięte usta  złość lub wrogość,
3. Spuszczanie wzroku, spoglądanie w dół lub w bok: - zastanawianie się, - drżenie dolnej wargi lub jej zagryzanie  smutek,
- troska, - przypominanie sobie, rozżalenie, zdenerwowanie,
- skupienie, - konstruowanie nowych treści - otwarte usta  zaskoczenie lub zmęczenie,
- zaabsorbowanie własnymi myślami, 7. Rozszerzenie z
renic: - uśmiech  pozytywne uczucia i emocje
-  dialog wewnętrzny - alarm  wrażliwy temat
Cztery postawy i ich pozawerbalny wyraz:
1. Ja jestem O.K.  Ty jesteś O.K.  postawa asertywna 3. Ja nie jestem O.K  Ty jesteś O.K.  postawa uległa
- postawa  wyprostowana, otwarta - postawa  ramiona skulone, sylwetka zgarbiona
- głowa  zwrócona ku rozmówcy - głowa spuszczona
- oczy  podtrzymywanie kontaktu - oczy  półprzymknięte, rozglądanie się na boki, spojrzenie  bez wyrazu
- twarz  ekspresja odpowiednia do słów - twarz  wyraz smutku lub  bez wyrazu , twarz neutralna, jeżeli postawa bardziej
- głos  zdecydowany uległa  uśmiecha się nawet gdy mu przykro
- ręce, dłonie  swobodne - głos  wahający się, miękki, zanikające końcówki
- sposób poruszania się  swobodny, pewny, sylwetka wyprostowana - ręce i dłonie  spokojne, ale bezcelowe ruchy
- sposób poruszania się  powolny i niepewny, lub szybki i nerwowy
2. Ja jestem O.K.  Ty nie jesteÅ› O.K.  postawna agresywna 4. Ja nie jestem O.K.  Ty nie jesteÅ› O.K.  wycofanie z kontaktu
- postawa  zamknięta, napięta, wyprostowana - postawa  podobna do pasywnej, ale dochodzi krzyżowanie rąk i nóg, zamykanie
- głowa  sztywno wyprostowana, podniesiona do góry, wysunięta broda się, usztywnienie
- oczy   utkwienie wzroku , unikanie kontaktu - głowa  spuszczona
- twarz  zaciśnięte usta, marszczenie brwi,  maska - oczy  unikanie kontaktu lub nerwowe rozglądanie się
- głos  podniesiony, dobitny - twarz   maska , skrzywione usta
- ręce, dłonie  zaciśnięte, skrzyżowane, wskazywanie lub pukanie palcem - głos  cicho cedzi słowa, nieskory do mówienia
- sposób poruszania się  postawa sztywna, szybki krok - ręce i dłonie  usztywnione, ręce skrzyżowane
- sposób poruszania się  nerwowość i niepewność ruchów
5
Obserwacja i nawiÄ…zywanie kontaktu
Kontakt pozwala ci zbudować most do drugiej osoby. Gdy macie ten sam punkt widzenia  zdobywacie porozumienie.
Nie możesz jednak przeprowadzić kogoś przez most jeżeli go najpierw nie zbudujesz.
Dopasowując się do kogoś budujesz most poprzez kontakt i poważanie. Dopasowanie jest podstawową umiejętnością kontaktu.
Ludzie utrzymujący kontakt mają tendencję do wzajemnego odzwierciedlania i harmonizowania postawy, gestów i
wzroku, a także sposobu mówienia, dobieranych słów. Przypomina to taniec, w którym partnerzy odwzajemniają i
odzwierciedlają ruch drugiego swoim własnym ruchem. Ich język ciał pozostaje komplementarny. Harmonizując i odzwierciedlając
język ciała, ton głosu, sposób patrzenia i kierowania wzroku, bardzo szybko możesz uzyskać kontakt prawie z każdym.
Harmonizacja to nie naśladownictwo, czyli zauważalne, przesadzone i niewyszukane powielanie ruchów innej osoby. Możesz
harmonizować ruchy rąk drobnymi ruchami dłoni, ruchy ciała ruchem głowy, ruchy nerwowej osoby mogą być subtelnie
odzwierciedlone kołysaniem twojego ciała (skrzyżowane odzwierciedlanie).
techniki:
przyjmowanie podobnej postawy ciała, wykonywanie podobnych gestów, tzw. taniec
używanie tych samych słów, powtarzanie słów wypowiadanych przez rozmówcę
mówienie podobnym tempem , używanie podobnego tonu głosu
podobne tempo i głębokość oddechu
Prowadzenie w celu zmiany stanu
Jeśli poprzez odzwierciedlanie most komunikacji został zbudowany, druga osoba podąży za tobą gdy zaczniesz przyjmować
bardziej pozytywną i zaradną postawę. Twój partner nieświadomie spostrzeże, iż miałeś szacunek dla jego stanu i będzie miał
ochotę cię naśladować, o ile jest to droga, którą chce iść. W przypadku na przykład osoby rozzłoszczonej  harmonizuj się z jej
gniewem na trochę niższym poziomie, a następnie zacznij ją stopniowo sprowadzać do spokojniejszego stanu, tonując własne
zachowanie.
6
SÅ‚uchanie
·ð bierne  sÅ‚uchanie w milczeniu;
danie wspomaganemu czasu na zastanowienie; granica milczenia  moment, gdy trzeba okazać pacjentowi, że został
zrozumiany (parafrazowanie); bardziej interakcyjne dzięki wplataniu prostych słów typu:  No tak ,  Rozumiem ,  Aha , a
także dzięki stosowaniu odpowiednich zachęt typu:  To ciekawe, co Pan mówi ,  A co Pan o tym sądzi?
·ð aktywne  werbalne reagowanie na komunikat innego czÅ‚owieka;
 odbicie sensu wypowiedzi tak, że rozmówca wie, iż został zrozumiany (odzwierciedlanie, parafrazowanie treści); np.: pacjent 
 Nie potrafię nie myśleć, że to może być rak , osoba wspomagająca   Widzę, że się Pan naprawdę niepokoi, iż ten guz
może okazać się złośliwy ; empatia, dopasowywanie, wykorzystywanie milczenia  cechy aktywnego słuchania;
Odzwierciedlanie i parafrazowanie
1. uczuć  weryfikacja podstawowych zawartych w przekazie emocji czy uczuć, które towarzyszą przekazywanym
treściom + komunikowanie rozmówcy, iż odbieramy ładunek emocjonalny towarzyszący jego wypowiedzi  sprawiamy, że
pacjent odnosi wrażenie, iż dostrzegamy i szanujemy jego uczucia;
2. treści  weryfikacja tego, co mówi osoba potrzebująca pomocy; sprawdzanie, czy dobrze rozumiemy jej problem;
obrona przed niebezpieczeństwem nadinterpretacji i czytania w myślach + danie do zrozumienia rozmówcy, iż dostrzegamy
jakie ma problemy i jakie mają one dla niego znaczenie; przeformułowanie komunikatu od wspomaganego na
własne słowa;
Akceptacja i werbalne odzwierciedlanie uczuć: Odzwierciedlanie (parafrazowanie) treści
 Rozumiem, że nie czuje się Pan dobrze w takiej sytuacji  Z tego co rozumiem, obawia się Pan pogorszenia stanu po
zabiegu
 Trudno jest Pani o tym mówić, prawda?  Z Pana słów wynika, iż uważa Pan swój stan za ciężki, czy
tak?
 Czuje się Pan tak zagubiony, że nie widzi Pan żadnego wyjścia z tej sytuacji, prawda?  Z tego, co Pan mówi rozumiem, iż obawia się Pan jakiś
powikłań ...
 Widzę, że jest panu bardzo ciężko (zamiast:  Widzę, że zbiera się Panu na płacz )  Z tego, co od Pana słyszę rozumiem, że nie widzi Pan sensu
leczenia
 Jest pan bardzo przygnębiony  Nie wiem czy dobrze Pana zrozumiałam, że chciałby Pan ...
7
Jak i kiedy korzystać z aktywnego słuchania:
1. Szczególnie wtedy gdy masz do czynienia z czyimś uczuciem, skargą, rozczarowaniem, lękiem, a także wówczas gdy
widzisz, że pacjent (lub twój partner w komunikacji) chce o czymś porozmawiać. Niewskazane, a nawet irytujące jest
posługiwanie się tą metodą w rozmowie na tematy obojętne (np. pogoda, wydarzenia bieżące, praca)
2. Posługuj się aktywnym słuchaniem w celu niesienia pomocy pacjentom tylko wówczas, gdy jesteś w odpowiednim
nastroju i masz czas. Jeśli coś cię ponagla, brak ci cierpliwości lub jesteś zajęty własnymi problemami, twoje słuchanie nie
będzie naprawdę akceptujące i empatyczne. Ani też uważne. Korzystaj wówczas z postawy wyczekiwania, słuchania
biernego. Nie każde stwierdzenie dotyczące potrzeb drugiego człowieka wymaga komunikatu zwrotnego. Posługuj się
aktywnym słuchaniem przede wszystkim wówczas, gdy ktoś wyraża swoje uczucia i masz pewność, że naprawdę chce,
aby go wysłuchano.
3. Czasami pacjenci chcą po prostu więcej informacji. Upewnij się jednak, że wiesz, jakie są podstawowe potrzeby pacjenta i o
jakie informacje chodzi (odzwierciedlanie treści  np.  Z tego co rozumiem chciałby Pan dowiedzieć się więcej na temat ...
4. Unikaj papugowania  posługiwania się dokładnie takimi samymi słowami, jakimi posługuje się pacjent w celu potwierdzenia
jego komunikatu. Wyraz
komunikat zwrotny, własnymi słowami (używając jednak na przykład jego kanału percepcji lub
podobnego tonu głosu).
5. Nie narzucaj nikomu aktywnego słuchania. Bądz
wyczulony na sygnały wskazujące na to, że człowiek, któremu starasz się
pomóc, nie chce dalej drążyć problemu i pragnie zakończyć rozmowę na ten temat.
6. Nie korzystaj z aktywnego słuchania po to, by uniknąć ujawnienia własnych uczuć czy opinii.
Przykłady aktywnego słuchania:
Komunikaty bezsłowne wysyłane przez pacjenta Przykładowa werbalna reakcja na komunikat bezsłowny pacjenta
- pacjent nagle milknie, staje siÄ™ niekomunikatywny Þð - CoÅ› PaniÄ… trapi?
- zmienia się jego wyraz twarzy - Wydaje mi się, że jest Pani zdenerwowana (smutna, rozdrażniona, itd.). Prawda?
- spuszcza oczy i odwraca wzrok - WyglÄ…da Pan jakoÅ› nieswojo.
- staje się niespokojny, rozdrażniony - Widzę, że coś jest nie tak. Czy mam rację?
- wygląda na smutnego, załamanego - Czy chce mi Pan coś powiedzieć? Wygląda, jakby coś Pana smuciło.
- nie chce jeść - Czy coś Panu dokucza?
Komunikaty słowne pacjenta z zaszyfrowaną negatywną reakcją Przykładowa werbalna reakcja na owe komunikaty
- Po co, u diabÅ‚a, Pan to robi? Þð - Chce Pan, abym Pana na bieżąco informowaÅ‚.
- Dlaczego na tym oddziale nikt nie dyżuruje? - Jest pan niezadowolony z tutejszej opieki?
- Co z tego, że wiem, iż moje PSA wynosi 12? - Chce Pan wiedzieć, na czym polega badanie PSA?
- Dlaczego nie powie mi Pan całej prawdy? - Chciałby Pan pełnej informacji, czy tak?
- Niech Pani nie traktuje mnie jak dziecka, dam sobie radę. - Wolałby Pan zrobić to sam, prawda?
8
Pytania
·ð otwarte  takie, na które badany odpowiada wÅ‚asnymi sÅ‚owami, w sposób wedÅ‚ug niego najodpowiedniejszy i
mówiąc tak długo, jak chce;
 Czy mógłby mi Pan coś o sobie powiedzieć?
 Proszę mi powiedzieć własnymi słowami na czym polegają pana kłopoty ze zdrowiem?
 Jak siÄ™ pani czuje w tej chwili?
 Proszę mi opisać mi co zdarzyło się rano
·ð zamkniÄ™te  zaopatrzone w z góry przewidzianÄ… odpowiedz
 tak ,  nie ,  czasami itp.
Kryją w sobie niebezpieczeństwo podsunięcia pacjentowi już gotowej odpowiedzi, której może nie udzieliłby zapytany w inny
sposób;
 Czy czuje siÄ™ Pani dobrze? (pyt. otwarte:  Jak siÄ™ Pani czuje? )
 Zaczął pan odczuwać ból wczoraj? (pyt. otwarte:  Kiedy pojawiły się te bóle? Niech mi Pan o nich
opowie )
 Czy bierze Pan wtedy aspirynę? (pyt. otwarte:  Co Pan robi, gdy odczuwa Pan ból? )
 Czy ma Pani męża? (pyt. otwarte:  Proszę, niech Pani powie mi coś o swojej
rodzinie )
zawarty w pytaniach zamkniętych przekaz brzmi:
nie chcę od Pana słyszeć niczego innego poza odpowiedzią na zadane przed chwilą pytanie.
·ð pogÅ‚Ä™biajÄ…ce  gdy odpowiedzi pacjenta sÄ… krótkie, ogólnikowe, pozostawiajÄ…ce niedosyt informacji; sÄ… rodzajem pytaÅ„
pośrednich między otwartymi, a pytaniami wprost (zamkniętymi); z jednej strony ograniczają pole odpowiedzi, z drugiej jednak,
zachęcają do udzielenia odpowiedzi szerszej na konkretny temat;
9
Pytania wprowadzajÄ…ce, inicjujÄ…ce kontakt: Pytania rozpoczynajÄ…ce rozmowÄ™ o problemie zdrowotnym
pacjenta:
* Czy mógłby mi Pan coś o sobie powiedzieć? * Co Pana do mnie sprowadza?
* Czym się Pan zajmuje? * Od czego chciałby Pan zacząć?
* Czy ma Pan rodzinę? * Dobrze by było, gdyby zechciał Pan przedstawić mi swój problem.
* Z jakiego powodu wybrał Pan właśnie mój gabinet? * Proszę opowiedzieć mi własnymi słowami, na czym polegają Pana kłopoty
ze zdrowiem.
Pytania pogłębiające:
*Tylko wspomniał Pan o swojej rodzinie, czy mógłby Pan powiedzieć coś więcej?
* Czy jest coś, co chciałby Pan szczególnie podkreślić?
* Czy mógłby Pan to bliżej wyjaśnić? * Czy mógłby pan powiedzieć coś więcej na ten temat?
Pytania, których należy się wystrzegać:
·ð Pytania  dlaczego  celem tego typu pytaÅ„ jest uzyskanie informacji dotyczÄ…cych motywów pewnych zachowaÅ„ pacjenta 
często odbierane są jako próba oskarżania czy przesłuchiwania; przykłady:  Dlaczego nie zgłosił się Pan wcześniej do
lekarza? ,  Dlaczego przerwał Pan leczenie? ; mogą one zostać zastąpione stwierdzeniami, które w mniejszym stopniu brzmią
jak oskarżanie pacjenta, np.:  Nie zgłosił się Pan na badania, co się stało? ,  Nie kontynuuje Pan leczenia, czy coś się stało? .
·ð Pytania wieloczÅ‚onowe  skÅ‚adajÄ…ce siÄ™ z kilku pytaÅ„ naraz; pacjent nie wie, na które pytanie powinien wÅ‚aÅ›ciwie
odpowiedzieć, np.:  Jak się Pan dzisiaj czuje, czy zrobił Pan już wszystkie ćwiczenia, które zaleciłem? ,  Czy mógłby Pan
opowiedzieć mi coś o swojej rodzinie, pracy, jakie ma Pan zainteresowania, tak byśmy mogli się lepiej poznać?  każde tego
typu pytanie wieloczłonowe powinno być zastąpione pytaniami pojedynczymi, tak, aby pacjent miał czas na zastanowienie się
przed udzieleniem odpowiedzi:  Proszę mi powiedzieć coś o swojej rodzinie ,  Czy mógłby Pan powiedzieć mi coś o swojej
pracy? ,  Czym siÄ™ Pan interesuje? .
·ð Stwierdzenia naprowadzajÄ…ce  wkÅ‚adanie odpowiedzi w usta pacjenta lub używanie zwrotów naprowadzajÄ…cych np.:  To
nie boli, prawda? ,  Nie zrobił Pan tych badań, bo się Pan bał? ,  Jestem pewien, że nie robiła Pani ostatnio ćwiczeń, które
zaleciałem .
10