KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA


Proces komunikacji rozpoczyna się z chwilą , gdy jeden człowiek mówi do drugiego ponieważ odczuwa taką potrzebę. Rozmowa jest próbą zakomunikowania światu zewnętrznemu tego co dzieje się w naszym wnętrzu.
Komunikacja interpersonalna to jedna z podstawowych form kontaktu między ludźmi, dlatego wykorzystywanie zasad i reguł obowiązujących w tej komunikacji prowadzi do zaspokojenia ludzkich potrzeb, którymi między innymi są chęć obcowania z drugim człowiekiem, oraz od tysięcy lat życie w zespole.
Na podstawie poglądów wielu socjologów można wnioskować, że człowiek jest istotą społeczną. Jeden z socjologów w swojej książce pisze, że człowiek który nie wchodzi w interakcje z innymi ludźmi nie jest w pełni człowiekiem, lecz istotą zaspokajającą swój głód. Człowiek żyje od tysięcy lat, a podstawą jego porozumiewania się jest komunikacja.
Biorąc pod uwagę rozważania wielu socjologów, każdy człowiek powinien dążyć do poznania choćby w małym stopniu podstawowych form komunikacji. Zapoznanie się z nimi pozwoli na łatwiejsze nawiązywanie kontaktów z innymi ludźmi, a rozumne wykorzystanie zachowań werbalnych i pozawerbalnych umożliwi nam akceptację naszej osoby w różnych środowiskach.
Komunikacja interpersonalna (z łaciny communicatio – rozmowa, wymiana, łączność), proces, podczas którego ludzie dążą do dzielenia się znaczeniami za pośrednictwem symbolicznych (dźwięki, litery, słowa) informacji (komunikatów).
Komunikacja to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją i słowami przekazujemy określone informacje. Jednak aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć trzy ogniwa: nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację; odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy oraz określony kod, czyli sposób przekazu tej informacji – obraz, gest, słowo itp.








Proces komunikowania się.

Kodowanie - następuje w momencie przekształcenia treści pisanej na wiele gestów i symboli. Proces ten jest konieczny, gdyż komunikat przekazuje często jedna osoba, która stara się być zrozumiana dobrze przez swoich słuchaczy. Nadawca stara się zapewnić tak zwaną wspólnotę, bez której może wystąpić wiele nieporozumień lub nawet brak komunikowania się.


Dekodowanie- następuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć. Odbywa się ono w dwu etapach: w pierwszym odbiorca otrzymuje komunikat w drugim zaczyna go przetwarzać. Wpływ na to ma własna ocena użytych symboli oraz doświadczenie /ludzie słyszą to co chcą usłyszeć/.


Sprzężenie zwrotne- jest to odwrócenie komunikacji, w którym to wyrażamy reakcję na komunikat nadawcy. Możemy wyróżnić dwa typy sprzężeń zwrotnych: pierwszy to bezpośrednie wyrażenie np.: potakiwanie głową lub drugie pośrednie owocujące np.: wzrostem efektywności pracy. W momencie gdy sprzężenie zwrotne jest silniejsze to proces komunikowania się jest lepszy.




































Komunikacja werbalna i niewerbalna


W toku komunikacji interpersonalnej wiadomości przekazywane są przy pomocy sygnałów. Sygnałem jest każde zachowanie, które zostało spostrzeżone przez drugą osobę.
Rozróżnia się dwie zasadnicze kategorie sygnałów: werbalne (słowa) oraz niewerbalne (ton i natężenie głosu, mimika, gest, postawa ciała, działania , sposoby używania przedmiotów itp.).

Komunikacja werbalna - czyli przekazywania sobie nawzajem pewnych treści za pomocą słów. . Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak: akcent (badania dowiodły, że jest ważniejszy niż treść wiadomości!), stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji i odpowiedzialności), zawartość (treść) wypowiedzi jest uzależniona od władzy oraz związków międzyludzkich, uzależnionych od przyjętego systemu kulturowego.

Komunikacja niewerbalna
Kanały ekspresji niewerbalnej można je podzielić na dwie grupy:
 -ruchy ciała uchy, ciała
-zależności przestrzenne,
Do ruchów ciała zalicza się: mimikę, kontakt wzrokowy, gesty, pozycję ciała, dotyk.
Zależności przestrzenne natomiast to po prostu dystans, jaki utrzymujemy z rozmówca w czasie interakcji.
Wyodrębniono cztery różne rodzaje ekspresji niewerbalnej: mimika, proksemika, kinezjetyka, parajęzyk.

Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda.
Proksemika dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odległości miedzy nimi, sposobu strukturyzowania i wykorzystania mikroprzestrzeni. Zachowania proksemiczne pozostają pod wpływem dwóch sprzecznych potrzeb: afiliacji i prywatności.
Kinezjetyka analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała. Jeden z podstawowych aksjomatów komunikowania brzmi, iż jest to zjawisko nieuchronne. Można przestać mówić w sensie wokalnym ale nie można w ogóle wstrzymać emitowania informacji- intencjonalnie lub nieintencjonalnie ciało stale wysyła sygnały poprzez postawę, pochylenie, rozluźnienie, napięcie, gesty.
Czwartym systemem komunikacji niewerbalnej jest parajęzyk. Źródłem informacji są cechy głosu ,wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia płynności mowy.

Skuteczna komunikacja

O skutecznej komunikacji dopiero wówczas można mówić, kiedy informacja jest odebrana zgodnie z intencjami nadawcy.
Mimo że rozmawiamy ze sobą, nie znaczy, że się rozumiemy. Efektywna komunikacja ma bezpośredni wpływ na nasze życie rodzinne, zawodowe, towarzyskie. Sztuka porozumiewania jest podstawową umiejętnością życiową. Kiedy potrafimy skutecznie się porozumiewać zazwyczaj mamy udane związki, jesteśmy doceniani w pracy, otacza nas krąg przyjaciół.
Pierwszym krokiem na drodze do skutecznej komunikacji jest umiejętność słuchania. Słuchanie czasami określa się jako zaangażowanie & komplement.
Prawdziwe słuchanie oparte jest na intencji zaangażowania się w jeden z następujących celów:
-zrozumieć rozmówcę ,
-cieszyć się jego obecnością,
-udzielić mu pomocy, wsparcia.
Intencją pseudosłuchania nie jest wysłuchanie drugiej osoby, ale osiągnięcie jakiegoś własnego celu. Może to być, np. chęć pozyskania sympatii rozmówcy, zbieranie „amunicji” czyli słuchanie wypowiedzi by poznać słabe strony rozmówcy itp.
























Bariery utrudniające słuchanie

Pierwszą z nich jest porównywanie. Słuchanie tego, co rozmówca mówi, ale zaabsorbowanie ocenianiem, porównywaniem.
Drugą barierą utrudniającą uważne słuchanie jest domyślanie się.
Trzecią barierą jest przygotowywanie odpowiedzi.
Czwartą barierą jest filtrowanie. Polega na wybiórczym słuchaniu tego, co się mówi .
Piątą barierą utrudniającą uważne słuchanie jest osądzanie. Podstawowa zasada uważnego słuchania jest taka by osądy formułować dopiero po wysłuchaniu całej wypowiedzi.
Szósta bariera to skojarzenia. Słuchanie wypowiedzi rozmówcy , w której jedno słowo „klucz” budzi skojarzenia z innym naszym przeżyciem , wówczas wyłączamy się z rozmowy.
Siódma bariera to utożsamianie się. Bariera ta polega na tym, że cokolwiek rozmówca mówi, odnosimy do własnego życia i osądzamy w kontekście własnych doświadczeń.
Kolejna - ósma bariera to przygotowywanie rad.
Dziewiąta bariera to sprzeciwianie się. Może przyjmować dwie formy: jedną z nich jest gaszenie, druga dyskontowanie. Gaszenie to po prostu wygłaszanie sarkastycznych uwag, które skutecznie zniechęcają rozmówcę do kontynuowania swej opowieści, za to uruchamiają lawinę wrogich komentarzy, zarzutów. Technika dyskontowania polega na tym, że kiedy tylko słyszymy komplement, natychmiast wyliczamy wszystko, co może obniżyć jego wartość.
Kolejna jest przekonanie o swojej racji. Przejawia się w tym niezdolność do przyjmowania krytyki, czy sprzeciwu.
Jedenastą barierą jest zmiana toru - zmiana tematu rozmowy.
Barierą jest zjednywanie tzn. słuchanie na tyle by nie zgubić wątku, ale nie angażowanie się w temat rozmowy.
Różnice kulturowe - nasza przeszłość i wpisane w nią doświadczenia w decydujący sposób wpływają na nasz system poznawczy. Różnice w interpretacji tej samej wypowiedzi przez kilka osób wynikają z faktu, iż każdy posiada własny kontekst poznawczy (bagaż doświadczeń), który w sposób nieświadomy wpływa na sposób myślenia.
Blokadą także jest brak umiejętnosci decentracji - pełne zrozumienie rozmówcy możliwe jest dzięki przyjęciu jego perspektywy.
Utrudnienia percepcyjne- trudno o efektywna komunikację jeżeli nie rozumiemy rozmówcy ponieważ ten mówi zbyt szybko, niewyraźnie artykułuje wyrazy, jąka się, etc.
Stereotypy- chętniej słuchamy osób o wysokim statusie społecznym niż tych, których status jest niski. Jeżeli rozmówca posiada określone atrybuty wskazujące na wysoki status społeczny wówczas poświecimy mu więcej uwagi.
Wybiórczość uwagi - poważnym utrudnieniem jest koncentrowanie się jedynie na określonych faktach zamiast na całokształcie wypowiedzi. Jeżeli słuchacz cała swoja uwagę skupia na tym by zrekonstruować przebieg zdarzenia, które jest przedmiotem opowieści, może nie dostrzec innych ważnych aspektów rozmowy.
Samopoczucie- sposób patrzenia na życie w dużej mierze zależy od uwarunkowań psychologicznych. Wartości, poglądy, cele wyznaczają ogólne i relatywnie stałe ramy natomiast stan psychofizyczny doraźnie zmienia sposób postrzegania zdarzeń.





































Aktywne słuchanie


Przede wszystkim należy aktywnie słuchać. Słuchać to nie znaczy siedzieć nieruchomo i milczeć.
Parafraza - to powtórzenie własnymi słowami tego, o czym rozmówca mówił. Dzięki tej metodzie łatwiej jest zapamiętać treść rozmowy, łatwiej uniknąć nieporozumień, ale również łatwiej wyeliminować wszelkie bariery
Kolejnym narzędziem, które pomaga nam aktywnie słuchać jest precyzowanie. Odnosi się to do tej wypowiedzi, która nie jest wystarczająco jasna. Aby doprecyzować daną wypowiedź można zapytać: Co masz na myśli? Jak to rozumiesz? Co to dla Ciebie znaczy? Dla rozmówcy będzie to oznaczać, że jesteśmy zainteresowani jego opowieścią.
Trzecim narzędziem – poza parafrazowanie i precyzowaniem- jest informacja zwrotna. Kiedy już dzięki parafrazowaniu i precyzowaniu poznało się istotę problemu, czas by powiedzieć co się czuło, czego doświadczyło, słuchając rozmówcy. Informacja zwrotna powinna być przede wszystkim natychmiastowa, szczera i wspierająca.

















Komunikaty typu „tu & teraz”

Nasze relacje z innymi osobami w dużej mierze zależą od naszych kompetencji w zakresie komunikacji interpersonalnej. Ważne, szczególnie w kontaktach z bliskimi, jest szczere, otwarte wyrażanie własnych uczuć i potrzeb. W budowaniu bliskości bezcenne są komunikaty typu „tu & teraz”. Jest to taka wypowiedź, która wyraża nasze obserwacje, przemyślenia, uczucia i potrzeby w odpowiedzi na zachowanie rozmówcy. Wypowiedzi o charakterze komunikatów typu „tu & teraz” umożliwiają wyrażenie tego, co trudne bez ryzyka zranienia drugiej osoby.
Najważniejsze cechy komunikatów typu „tu & teraz”:
-bardzo wyraźne odróżnianie obserwacji od myśli,
-otwarte, szczere wyrażanie własnych potrzeb i uczuć.
Poszczególne rodzaje wypowiedzi, które składają się na komunikat typu „tu & teraz”:
-dzielenie się obserwacjami,
-dzielenie się przemyśleniami ,
-wyrażanie uczuć,
-wyrażanie potrzeb.
Dzielenie się obserwacjami -jest to informacja o konkretnych faktach, opis tego co widoczne i dostępne również obserwacji innych osób. Dla przekazania obserwacji posługujemy się językiem rzeczowym, bez zbędnych upiększeń, metafor czy modyfikatorów.
Kolejny rodzaj ekspresji to dzielenie się przemyśleniami. W przeciwieństwie do obserwacji mają one charakter subiektywny
Trzecim rodzajem ekspresji są uczucia. Podobnie jak myśli maja charakter subiektywny. Opis uczucia, to próba wyjawienia tego, czego doświadczamy. Mówiąc o uczuciach używamy nieco innego języka niż wówczas kiedy dzielimy się obserwacjami czy myślami. Oto przykład:
Martwię się o Ciebie, że tak rzadko dajesz sobie prawo do wypoczynku.
Cieszę się, że razem pojedziemy do rodziców.
Podoba mi się Twoje poczucie humoru.
Wreszcie czwarty rodzaj ekspresji – potrzeby. Warto uświadomić sobie, że unikanie wyrażania własnych potrzeb, często prowadzi do ich niezaspokojenia, zaś frustracja jakiejś ważnej dla nas potrzeby rodzi smutek, przygnębienie rozżalenie. Podobnie jest w związku, w którym partnerzy nie znają nawzajem własnych potrzeb – nie mówią o nich. Jeżeli dwoje ludzi wyraża swoje potrzeby, związek się rozwija, ludzie się poznają, dopasowują do siebie, jeśli nie – poszerza się bufor niechęci, urazów, przykrości etc.
Oto przykłady wypowiedzi wyrażających potrzeby:
Chciałabym żebyśmy weekend spędzili tylko we dwoje.
Mam jeszcze dużo pracy, czy mógłbyś wyprowadzić psa na spacer?
Chciałabym żebyś pomógł mi wybrać sukienkę.
Warunki Jakie powinien spełniać komunikat typu „tu & teraz” aby był skuteczny:

-bezpośredni
Główna zasada: nie mogę oczekiwać, że wiesz o czymś, pomimo że Ci o tym nie powiedziałam.
Na przykład idąc z mężem na bankiet wydawany przez jego firmę. Dotychczas nie poznałam nikogo spośród jego kolegów i odczuwam dużą tremę prze spotkaniem z nimi. Czułabym się dużo bezpieczniej gdyby mi towarzyszył zanim odnajdę się w nowym towarzystwie. W tej sytuacji powinnam powiedzieć czego od niego oczekuję. W przeciwnym wypadku nie mogę mieć mu za złe jeżeli pozostawi mnie w towarzystwie żon swoich kolegów, a sam oddali się by w męskim gronie coś omówić. I tak posługując się komunikatem typu „tu & teraz” mogę powiedzieć: dzisiejszy wieczór spędzimy w gronie ludzi, których nie znam i nigdy wcześniej ich nie spotkałam. Myślę, że to może być trudne doświadczenie. Obawiam się, czy będę potrafiła nawiązać z nimi kontakt. Chciałabym abyś był blisko mnie, czułabym się swobodniej i pewniej.

-natychmiastowy
Główna zasada: nie mogę czekać aby złość nagromadziła się we mnie.
Jeżeli ktoś sprawi mi przykrość, poczuję złość, powinnam o tym powiedzieć zamiast tłumić gniew.
Na przykład wracam zmęczona do domu, tymczasem mąż wita mnie pytaniem: Co zjemy na kolację? Staram się zapanować nad narastającą we mnie złością i po chwili, kiedy już ją stłumiłam, odpowiadam: A na co masz ochotę? Jednak kiedy w czasie kolacji mówi mi, że jutro wróci do domu później niż zwykle, bo ma ważne spotkanie, stłumiona wcześniej złość eksploduje. Zaczynam wrzeszczeć: Czy Ty nie mógłbyś mieć normalnej pracy i wracać do domu o normalnej porze tak jak wszyscy normalni ludzie? Reaguję nieadekwatnie do sytuacji. Gdybym wcześniej, zamiast tłumić irytację, posłużyła się komunikatem typu „tu & teraz”, nie doszłoby do takiego niekontrolowanego wybuchu emocji. Mogłabym np. powiedzieć: Jeszcze nie zdjęłam płaszcza, a Ty już pytasz mnie co zjemy na kolację. Domyślam się, że jesteś bardzo głodny. Ale ja jestem tak zmęczona, że trudno mi teraz myśleć o czymś innym niż gorąca kąpiel. Chciałabym chwilę odpocząć, a potem zajmę się przygotowaniem kolacji.

-jasny
Główna zasada: mam prawo mówić to, co myślę.
Niekiedy z różnych powodów unikamy mówienia o tym o myślimy, czy czujemy. Zamiast tego teoretyzujemy, uogólniamy zawoalowując tym samym istotę swojej wypowiedzi. Najlepiej w jasny i prosty sposób powiedzieć o swoich uczuciach i potrzebach.