MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJIO B RO NNO�CI
dr Ryszard BZINKOWSKI
dr Pawe" �ARKOWSKI
mgr Zbigniew FALKOWSKI
Kszta"cenie obywatelskie
w wojsku
WYBRANE ZAGADNIENIA Z MIóDZYNARODOWEGO
PRAWA KONFLIKTÓW ZBROJNYCH
Projekt ok"adki:
Ewa Grabowska
� Copyright by Departament Wychowania i Promocji ObronnoĘci MON,
Warszawa 2003 r.
ISBN 83-7151-602-9
Opracowanie komputerowe, druk i oprawa:
Dom Wydawniczy ELIPSA,
ul. Inflancka 15/198, 00-189 Warszawa
tel./fax [phone], e-mail: [e-mail], www.e l ipsa.p l
Spis treĘci
mgr Zbigniew FALKOWSKI
Dzia"alnoĘ� Ruchu Mi�dzynarodowego Czerwonego KrzyŻa
i Czerwonego Pó"ksi�Życa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
dr Pawe" �ARKOWSKI
OdpowiedzialnoĘ� pał
stwa za wdraŻanie i stosowanie mi�dzynarodowego
prawa konfliktów zbrojnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
dr Ryszard BZINKOWSKI
Ochrona dóbr kultury w dzia"aniach Si" Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej
w razie zagroŻeł
czasu wojny i pokoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Zbigniew FALKOWSKI
Dzia"alno� Ruchu Mi�dzynarodowego
Czerwonego KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Życa
Od ponad stu lat Czerwony KrzyŻ i Czerwony Pó"ksi�Życ, na wszystkich kontynentach
i niemal we wszystkich krajach Ęwiata, tak w czasie wojny jak i w czasie pokoju, są synoni-
mami organizacji prowadzących dzia"alnoĘ� w niezliczonych dziedzinach, grupujących mi-
liony ochotników.
Idea Czerwonego KrzyŻa narodzi"a si� w 1859 roku, kiedy to genewski dzia"acz spo-
"eczny i bankier Henry Dunant znalaz" si� przypadkowo na polu bitwy pod Solferino
we W"oszech, gdzie krwawy bój stoczy"y pomi�dzy sobą armia w"oska wspomagana
przez Francj� z wojskami austriackimi. Wstrząsający widok rannych i umierających Żo"-
nierzy obydwu walczących armii, jaki ujrza", by" spot�gowany tym, Że wi�kszoĘ� m"odych
ludzi musia"a bezsensownie umrze� z powodu braku odpowiedniej i szybkiej pomocy
medycznej. Henry Dunant opisa" ca"e okrucieł
stwo wojny, jakie wówczas zobaczy"
w ksiąŻce pt.: Wspomnienie Solferino. KsiąŻka zdoby"a ogromne powodzenie, a jej au-
tor postanowi" zają� si� losem walczących Żo"nierzy podczas wojny. Wystosowa" apel do
opinii publicznej, ukazując w nim piek"o wojny i katastrofalny los walczących i poszko-
dowanych w niej ludzi.
W odpowiedzi na takie postawienie problemu z ca"ej Europy nadesz"y g"osy popar-
cia i listy. W 1862 roku, wspólnie ze swoim wspó"pracownikiem Gustawem Moynie-
rem, Dunant postanowi" za"oŻy� w Genewie niewielki komitet, który zajmowa"by si� re-
alizacją jego idei. W wyniku tego w lutym 1863 roku ukonstytuowa" si� pi�cioosobowy
komitet zwany potocznie  Komitetem Pi�ciu .
W tym czasie energiczne dzia"ania Henrego Dunanta doprowadzi"y do zwo"ania
w dniu 26 paędziernika 1863 roku w Genewie konferencji, w której wzi�"o udzia" czter-
naĘcie oficjalnych delegacji i wielu obserwatorów. Efektem konferencji by"o uchwale-
nie kilku rezolucji, a wĘród nich ta mówiąca o tym, Że ochotnicy sanitariusze we wszyst-
kich armiach nosi� b�dą znormalizowany znak wyróŻniający  bia"ą opask� z czerwonym
krzyŻem. Dunant osiągną" takŻe sukces dla swojej najwaŻniejszej idei, idei neutralno-
Ęci dla karetek i szpitali wojskowych w czasie dzia"ał
wojennych. Data koł
cowa konfe-
rencji 29 paędziernika 1863 roku, która widnieje na przyj�tym wówczas dokumencie, zo-
sta"a uznana za dzieł
powstania Czerwonego KrzyŻa. Dewizą Czerwonego KrzyŻa sta"o
si� has"o INTER ARMA CARITAS (mi"osierdzie na wojnie). Po konferencji  Komitet
Pi�ciu zosta" przekszta"cony w Mi�dzynarodowy Komitet Pomocy Rannym �o"nie-
rzom, a ten w istniejący do chwili obecnej Mi�dzynarodowy Komitet Czerwonego Krzy-
Ża w skrócie MKCK Zaraz teŻ po wspomnianej konferencji, powstają pierwsze naro-
dowe Towarzystwa Pomocy (pierwsze za"oŻono w Wirtembergii).
 5 
W nast�pstwie intensywnych prac Henrego Dunanta i jego wspó"pracowników, na
zwo"anej konferencji w Genewie, podpisano w dniu 22 sierpnia 1864 roku porozumie-
nie, które zosta"o nazwane Konwencją Genewską  dla polepszenia losu rannych Żo"nie-
rzy w armiach w polu b�dących . Konferencja ta by"a bardzo istotna dla Czerwonego
KrzyŻa z dwóch powodów.
Po pierwsze, od chwili podpisania Konwencji Genewskiej jego emblemat nada"
szczególny status obiektom chronionym, po drugie, konwencja ta otworzy"a kolejny etap
w historii ludzkoĘci, dając początek szerokiemu nurtowi wojennych praw konwencyjnych
oraz wszelkich praw humanitarnych.
W siedem lat po powstaniu MKCK w Bazylei powsta"a Mi�dzynarodowa Agencja
Informacji i Pomocy dla Rannych i Chorych, której g"ównym celem by"o z"agodzenie
cierpieł
moralnych rannych Żo"nierzy podczas wojny francusko-pruskiej (1869-1871).
Idea niesienia takiej pomocy rannym i chorym oraz jeł
com, zosta"a usankcjonowana
dopiero na konferencjach w Hadze w 1899 i 1907 roku, gdzie zosta"y stworzone podsta-
wy prawne dla dzia"alnoĘci krajowych, oficjalnych biur informacji o jeł
cach (IV Konwen-
cja Haska z 1907 roku nak"ada na pał
stwa obowiązek zorganizowania dzia"alnoĘci te-
go rodzaju biur). Obecnie Centralne Biuro Informacji przy MKCK mieĘci si� w Genewie .
Efektem wyt�Żonej pracy ludzi poch"oni�tych ideami Czerwonego KrzyŻa by"o pod-
pisanie kilku bardzo istotnych konwencji:
 w 1899 w Hadze Konwencji o rozciągni�ciu na wojn� morską zasad Konwencji Ge-
newskiej z 1864 roku;
 w 1906 roku kolejnej Konwencji Genewskiej o polepszeniu losu rannych i chorych
w armiach czynnych, rozwijającej i zast�pującej Konwencj� z 1864 roku;
 w 1919 utworzenie Ligi Stowarzyszeł
Czerwonego KrzyŻa i Pó"ksi�Życa;
 w 1929 podpisanie dwóch Konwencji Genewskich, o polepszeniu losu rannych i cho-
rych w armiach czynnych i o traktowaniu jeł
ców wojennych.
Po zakoł
czeniu II wojny Ęwiatowej zosta"y podpisane cztery Konwencje Genewskie:
 I o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych;
 II o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków si" zbrojnych na morzu;
 III o traktowaniu jeł
ców wojennych;
 IV o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
Twórca i ojciec duchowy ruchu Czerwonego KrzyŻa Henry Dunant zmar" w 1910
roku, ale przed tym w uznaniu jego zas"ug i poĘwi�cenia dla ratowania Życia i zdrowia
ludzkiego otrzyma" w 1901 Pokojową Nagrod� Nobla.
Pierwotnie celem Czerwonego KrzyŻa by"o uczynienie wojny mniej nieludzkiej po-
przez ograniczenie cierpieł
jej ofiarom: ci, którzy nie uczestniczą,, lub juŻ nie uczest-
niczą w dzia"aniach wojennych (cywile, ranni i jeł
cy wojenni) muszą by� ocaleni i na-
leŻy im si� szacunek. Takie by"o wyzwanie, któremu Czerwony KrzyŻ chcia" stawi� czo"a
przychodząc z pomocą wszystkim ofiarom obj�tym ochroną wspomnianej Konwencji Ge-
newskiej.
Obecnie Ruch Mi�dzynarodowego Czerwonego KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Życa
obejmuje Mi�dzynarodowy Komitet Czerwonego KrzyŻa, Mi�dzynarodową Federacj�
Stowarzyszeł
Czerwonego KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Życa, obie z siedzibami w Ge-
newie, oraz 150 krajowych Stowarzyszeł
Czerwonego KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Ży-
 6 
ca na ca"ym Ęwiecie. Nadal powstają nowe stowarzyszenia. Obie te instytucje mi�dzy-
narodowe mają swój w"asny charakter, a ich dzia"alnoĘ�, cho� róŻna, uzupe"nia si�.
Mi�dzynarodowy Komitet Czerwonego KrzyŻa (MKCK) jest instytucją niezaleŻną
i neutralną. Oznacza to, Że MKCK jest niezaleŻny od rządów, a jego dzia"ania i decy-
zje podejmowane są wy"ącznie w oparciu o zasady humanitaryzmu. Siedzibą organiza-
cji jest Genewa. Instytucja ta posiada cztery ęród"a finansowania: wp"aty pał
stw  stron
Konwencji Genewskich, wp"aty z Krajowych Stowarzyszeł
Czerwonego KrzyŻa i Czer-
wonego Pó"ksi�Życa, wp"aty prywatne oraz liczne darowizny i spadki.
MKCK jest organem za"oŻycielskim Czerwonego KrzyŻa i propagatorem Konwen-
cji Genewskich. Pe"ni najwaŻniejszą rol� w Mi�dzynarodowym Ruchu Czerwonego
KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Życa w czasie wojny, jako bezstronna organizacja huma-
nitarna i neutralny poĘrednik, uznany przez pał
stwa  strony Konwencji Genewskich.
Mandatem dzia"alnoĘci MKCK w czasie konfliktów są cztery Konwencje Genewskie
z 1949 roku wraz z ich Protoko"ami Dodatkowymi z 1977 roku oraz Statut organizacji
(prawo inicjatywy w konfliktach niemi�dzynarodowych). MKCK pracuje nad rozwojem
wspomnianych traktatów mi�dzynarodowych, promuje i monitoruje ich wprowadzanie
w Życie oraz upowszechnia ich znajomoĘ� na ca"ym Ęwiecie.
W sytuacji wojny mi�dzynarodowej, MKCK zgodnie z Konwencjami Genewskimi
z 1949 roku, dzia"a jako neutralny poĘrednik mi�dzy walczącymi stronami, na rzecz
ofiar wojny: jeł
ców wojennych, internowanych cywilów, rannych i chorych, osób wysie-
dlonych lub Żyjących pod okupacją, odwiedza takŻe wi�ęniów politycznych.
W innych sytuacjach konfliktowych typu wojny domowe czy wewn�trzne niepoko-
je lub napi�cia, MKCK zgodnie z posiadanym prawem inicjatywy uznanym przez pał
-
stwa, moŻe oferowa� swoje us"ugi. Zamiarem MKCK jest ochrona ofiar wszelkiego ty-
pu konfliktów zbrojnych.
Zadaniem MKCK jest, zatem reprezentowanie i ochrona spraw ludzkich w czasie
wojny zgodnie mottem organizacji inter arma caritas. Od czasu powstania organizacji,
przez ponad 125 lat, by"o moŻliwe wspomaganie milionów osób dotkni�tych skutkami
dzia"ał
wojennych lub innych nieszcz��.
MKCK dzia"a w"aĘciwie w czasie wojny, wojen domowych lub napi�� czy niepoko-
jów wewn�trznych, chroniąc i pomagając ofiarom cywilnym i wojskowym. Dzia"alnoĘ�
ta jest trzy aspektowa:
1. MKCK początkowo uczestniczy" w poprawie statusu ofiar wojny drogą prawną, ja-
ko autor Konwencji Genewskich kodyfikujących przepisy stanowiące jak strony kon-
fliktów powinny traktowa� nieprzyjaciela, który dosta" si� w ich r�ce.
Promotor Konwencji Genewskich  MKCK pracuje dla rozwoju i stosowania mi�-
dzynarodowego prawa humanitarnego oraz nad jego udost�pnianiem i upowszech-
nianiem. Realizuje obowiązki nadane mu w Konwencjach Genewskich wraz
z Protoko"ami Dodatkowymi, próbując zapewni� stosowanie tych ostatnich oraz go-
tów jest, w razie potrzeby, zwi�ksza� zakres ich stosowania.
2. Musi istnie� poĘrednik mi�dzy pał
stwami, posiadającymi okreĘlone obowiązki,
a ofiarami wojny, posiadającymi okreĘlone prawa. To miejsce dzia"ania MKCK.
Neutralny poĘrednik  MKCK wyst�puje jako neutralny poĘrednik pomi�dzy stro-
nami konfliktu lub adwersarzami, w czasie wojny, wojen domowych, napi�� czy nie-
 7 
pokojów wewn�trznych próbuje zapewni� cywilnym i wojskowym ofiarom konflik-
tu otrzymanie ochrony i pomocy. W tym celu MKCK podejmuje inicjatywy huma-
nitarne odpowiadające jego roli jako instytucji neutralnej i niezaleŻnej.
3. MKCK odgrywa w ruchu szczególną rol�.
StraŻnik fundamentalnych zasad  MKCK zapewnia przestrzeganie zasad zatwier-
dzonych przez ruch. Podejmuje równieŻ decyzje o uznaniu stowarzyszeł
krajowych,
które stają si� wówczas cz"onkami Federacji Stowarzyszeł
Czerwonego KrzyŻa i Fe-
deracji Czerwonego Pó"ksi�Życa i oficjalnie, cz�Ęcią mi�dzynarodowego ruchu Czer-
wonego KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Życa.
W kaŻdych okolicznoĘciach MKCK stosuje te same kryteria dzia"ania na rzecz osób
zatrzymanych lub wi�ęniów:
" jego delegaci muszą otrzyma� zezwolenie na dost�p do wszystkich wi�ęniów (lub
przetrzymywanych) oraz na odbycie swobodnej, prywatnej rozmowy;
" muszą uzyska� dost�p do wszystkich miejsc przetrzymywania i mie� moŻnoĘ� powta-
rzania odwiedzin;
" muszą otrzyma� listy wszystkich osób które odwiedzają (lub mie� moŻliwoĘ� usta-
lenia takich list na miejscu).
Odwiedziny MKCK dotyczą tylko materialnych i psychicznych warunków przetrzy-
mywania oraz traktowania od czasu zatrzymania. MKCK nie wnika w powody zatrzy-
mania. Jako instytucja neutralna i bezstronna, powstrzymuje si� od wydawania opinii
dotyczących powodów konfliktów lub sytuacji, w której interweniuje. Raporty sporzą-
dzane przez MKCK w nast�pstwie odwiedzin w miejscach przetrzymywania są poufne
i jako takie dostarczane są tylko w"adzom przetrzymującym.
Dzia"alnoĘ� MKCK nie ograniczą si� tylko do odwiedzania zatrzymanych w konflik-
tach zbrojnych czy pomagania rannym w walkach. Instytucja ta cz�sto jest proszona
o zorganizowanie programów pomocy materialnej i medycznej dla zapewnienia prze-
trwania niektórym szczególnie wraŻliwym kategoriom ludzi dotkni�tych wydarzeniami
(cywile, osoby wysiedlone, uchodęcy w strefach walk).
Poszukiwanie osób zaginionych, o których nie mają wiadomoĘci ich krewni; "ącze-
nie rodzin rozdzielonych przez los; przekazywanie poczty, kiedy nie istnieje lokalny sys-
tem "ącznoĘci; umoŻliwienie osobom nie mającym obywatelstwa, uchodęcom lub oso-
bom nie posiadającym dokumentów toŻsamoĘci dotarcia do kraju azylu lub repatriacji;
wydawanie Ęwiadectw Ęmierci czy zatrzymania: to g"ówny zakres odpowiedzialnoĘci Cen-
tralnego Biura Informacji MKCK od ponad wieku.
Zasadniczymi zadaniami Mi�dzynarodowego Komitetu Czerwonego KrzyŻa są
w szczególnoĘci:
" utrwalanie i upowszechnianie fundamentalnych zasad ruchu, a mianowicie huma-
nitaryzmu, bezstronnoĘci, neutralnoĘci, niezaleŻnoĘci, dobrowolnoĘci, jednoĘci i po-
wszechnoĘci;
" przyjmowanie nowopowsta"ych i odnowionych stowarzyszeł
krajowych, spe"niają-
cych warunki przewidziane w Statucie ruchu oraz powiadamianie o przyj�ciu in-
nych stowarzyszeł
krajowych;
" podejmowanie zadał
przewidzianych Konwencjami Genewskimi (w obecnym Sta-
tucie okreĘlenie  Konwencje Genewskie obejmuje równieŻ Protoko"y Dodatkowe
 8 
pał
stw stron  Protoko"ów), praca nad dok"adnym stosowaniem mi�dzynarodowe-
go prawa humanitarnego w czasie konfliktów zbrojnych oraz rozpatrywanie skarg
dotyczących rzekomych naruszeł
tego prawa;
" sta"e zaangaŻowanie  jako instytucji neutralnej, której dzia"ania humanitarne są pro-
wadzone szczególnie w okresach mi�dzynarodowych lub innego typu konfliktów
zbrojnych lub sporów wewn�trznych  w zapewnienie ochrony i pomocy cywilnym
i wojskowym ofiarom takich wydarzeł
lub ich bezpoĘrednich rezultatów;
" zapewnienie dzia"ania Centralnego Biura Informacji zgodnie z postanowieniami
Konwencji Genewskich;
" uczestniczenie, w przewidywaniu zaistnienia konfliktów zbrojnych, w szkoleniu per-
sonelu sanitarnego i przygotowaniach sprz�tu medycznego, we wspó"pracy ze sto-
warzyszeniami krajowymi, wojskowymi i cywilnymi s"uŻbami sanitarnymi oraz innymi
kompetentnymi w"adzami;
" praca nad utrwalaniem i upowszechnianiem znajomoĘci mi�dzynarodowego prawa
humanitarnego stosowanego w konfliktach zbrojnych oraz opracowywanie wszelkich
jego zmian;
" wykonywanie mandatu powierzonego przez Mi�dzynarodową Konferencj� Czer-
wonego KrzyŻa i Czerwonego Pó"ksi�Życa (Konferencj� Mi�dzynarodową).
MKCK moŻe podejmowa� wszelkie inicjatywy humanitarne leŻące w jego zakresie
jako szczególna instytucja neutralna i niezaleŻna oraz poĘrednik, moŻe takŻe rozpatry-
wa� wszelkie zapytania wymagające zbadania przez taką instytucj�.
Początkowo mandat Mi�dzynarodowego Komitetu Czerwonego KrzyŻa by" ograniczo-
ny do wspierania tworzenia, w kaŻdym pał
stwie, stowarzyszeł
niosących pomoc oraz spo-
wodowania poszanowania i zapewnienia poszanowania pał
stw wobec zapisów Konwen-
cji Genewskiej z 1864 roku. Projekt takiego dokumentu zosta" przygotowany przez, jak
go wówczas nazywano  Komitet Genewski , czyli nic innego jak dzisiejszy Mi�dzynaro-
dowy Komitet Czerwonego KrzyŻa. Innymi s"owy MKCK moŻna postrzega� od począt-
ku jego dzia"ania jako promotora i straŻnika Mi�dzynarodowego Prawa Humanitarnego.
Zadanie to pozostaje od lat najwaŻniejszym dla organizacji. Najlepszą tego ilustracją
w dziejach najnowszych są przygotowania do konferencji dyplomatycznej 1974-77, która
przyj�"a dwa protoko"y dodatkowe, zaproponowane ekspertom rządowym przez MKCK.
Jednak g"ównym przedmiotem dzia"alnoĘci MKCK by"a zawsze pomoc ofiarom
konfliktów zbrojnych. Oznacza to, Że organizacja podejmuje wszelki inicjatywy, które
uznaje za w"aĘciwe dla zrealizowania wybranego przez siebie mandatu. Na przestrzeni
lat rządy pał
stw zrozumia"y znaczenie istnienia neutralnej organizacji niosącej ofiarom
bezstronną pomoc. Zrozumienie to zosta"o zmaterializowane w postaci prawa do ini-
cjatywy nadanego MKCK przez rządy pał
stw w czterech Konwencjach Genewskich
wraz z dodatkowymi Protoko"ami oraz w statutach.
Na mocy prawa do inicjatywy, MKCK ma prawo oferowania swoich us"ug, a dok"ad-
niej, MKCK posiada uznane prawo do inicjatywy we wszystkich sytuacjach konflikto-
wych, w których dzia"a.
W mi�dzynarodowych konfliktach zbrojnych (wojna mi�dzy pał
stwami) traktato-
we prawo inicjatywy MKCK, sformu"owane jest w artykule 9 I, II i III Konwencji oraz
w artykule 10 IV Konwencji:
 9 
 Postanowienia niniejszej Konwencji nie stanowią przeszkody do dzia"alnoĘci humani-
tarnej Mi�dzynarodowego Komitetu Czerwonego KrzyŻa, jak równieŻ kaŻdej innej bezstron-
nej organizacji humanitarnej prowadzonej w celu opieki nad (rannymi, chorymi i rozbitka-
mi, personelem medycznym oraz duchownymi: Druga Konwencja; jeł
cami wojennymi: Trzecia
Konwencja; cywilami: Czwarta Konwencja) oraz udzielania im pomocy .
Artyku" 81 Dodatkowego Protoko"u I wzmacnia prawo do inicjatywy w sposób na-
st�pujący:
 Strony konfliktu przyznają Mi�dzynarodowemu Komitetowi Czerwonego KrzyŻa, wszel-
kie u"atwieni b�dące w ich mocy dla umoŻliwienia mu wype"niania humanitarnych zadał
,
wyznaczonych przez Konwencje i niniejszy Protokó" w celu zapewnienia ochrony i pomocy ofia-
rom konfliktów. Mi�dzynarodowy Komitet Czerwonego KrzyŻa moŻe równieŻ za zgodą Stron
konfliktu prowadzi� wszelką inną dzia"alnoĘ� humanitarną na rzecz takich ofiar .
W szczególnych przypadkach jeł
ców wojennych i internowanych cywilów, MKCK
posiada specjalne prawo, a mianowicie prawo do prowadzenia dzia"ania, ustanowione
artyku"em 126 III Konwencji Genewskiej i w artykule 143 IV, dotyczących ludnoĘci cy-
wilnej:
 Przedstawiciele lub delegaci Mocarstw opiekuł
czych b�dą uprawnieni do udawania si�
do wszystkich miejsc, w których znajdują si� jeł
cy wojenni, a zw"aszcza do miejsc internowa-
nia, uwi�zienia lub pracy; b�dą mieli dost�p do wszystkich pomieszczeł
uŻywanych przez jeł
-
ców. (...) Delegaci Mi�dzynarodowego Komitet Czerwonego KrzyŻa korzysta� b�dą z takich sa-
mych przywilejów (...)
W takim przypadku MKCK posiada jednoznacznie wyraŻony mandat: prawo do
odwiedzania jeł
ców i internowanych cywilów. Innymi s"owy, pał
stwa nie mogą zabro-
ni� MKCK dzia"ania na rzecz tych ludzi.
W niemi�dzynarodowych konfliktach zbrojnych (wojna wewn�trzna w pał
stwie)
artyku" 3 wspólny czterem Konwencjom stanowi, Że MKCK posiada traktatowe prawo
inicjatywy:  (...) bezstronna organizacja humanitarna, jak Mi�dzynarodowy Komitet Czer-
wonego KrzyŻa, b�dzie mog"a ofiarowa� swoje us"ugi stronom w konflikcie (...)
W przypadku napi�� i niepokojów wewn�trznych MKCK posiada równieŻ prawo do
inicjatywy ustanowione nie w Konwencjach, ale w Statucie Ruchu, umoŻliwiające mu
dzia"anie w sytuacjach nie b�dących sytuacjami wojennymi, a wi�c nie obj�tych dzia"a-
niem mi�dzynarodowego prawa humanitarnego. To statutowe prawo do inicjatywy wy-
mienia artyku" 5, paragraf 3 Statutu ruchu:  (...) Mi�dzynarodowy Komitet Czerwonego
KrzyŻa moŻe podejmowa� wszelkie inicjatywy humanitarne mieszczące si� w zakresie jego
dzia"ania jako szczególnej instytucji neutralnej i niezaleŻnej oraz poĘrednika, moŻe takŻe roz-
patrywa� wszelkie zapytania wymagające zbadania przez taką instytucj� .
MKCK posiada prawo do inicjatywy, niezaleŻnie od sytuacji, pał
stwa mogą odrzu-
ci� ofert� us"ug MKCK  on zaĘ moŻe ja ponowi�. JeŻeli pał
stwo dotkni�te konfliktem
przyjmuje ofert� us"ug, podstawy prawne dzia"alnoĘci MKCK okreĘlają zawarte poro-
zumienia.
W praktyce, zadania wykonywane przez delegatów MKCK w celu z"agodzenia lo-
su osób cywilnych lub wojskowych b�dących  zak"adnikami przemocy są, w wi�kszo-
Ęci związane z:
 odwiedzinami jeł
ców wojennych lub innych osób odosobnionych;
 10 
 Centralnym Biurem Informacji;
 dostawami pomocy;
 dzia"alnoĘcią medyczną i para-medyczną.
Mandat MKCK okreĘla takŻe Statut ruchu i niektóre rezolucje przyj�te przez Mi�-
dzynarodowe Konferencje Czerwonego KrzyŻa oraz, ostatnio rezolucje ONZ.
Praktyka MKCK oferowania swoich us"ug ochrony i pomocy osobom dotkni�tym
przez wewn�trzne niepokoje lub napi�cia od dawna stanowi tradycj� organizacji. Potwier-
dzają to rezolucje mi�dzynarodowych konferencji ruchów Czerwonego KrzyŻa i Czer-
wonego Pó"ksi�Życa oraz statuty zarówno Czerwonego KrzyŻa, Czerwonego Pó"ksi�Ży-
ca jak i samego MKCK. Pał
stwa nigdy nie kwestionowa"y samej zasady, na której opiera
si� ta praktyka. Podstawa dzia"ał
MKCK w przypadku wewn�trznych niepokojów i na-
pi�� sta"a si� wi�c zwyczajem i oferowanie us"ug przez MKCK w takich sytuacjach nie
stanowi ingerencji w wewn�trzne sprawy pał
stwa. Nie istnieje jednak Żaden obowiązek
rządów, zmuszający je do przyj�cia z"oŻonej oferty w sytuacjach, które z definicji, nie
są obj�te Konwencjami Genewskimi.
NajróŻniejsze naruszenia podstawowych zasad humanitarnych mające miejsce w cza-
sie wewn�trznych niepokojów i napi�� w pe"ni uzasadniają powody MKCK podejmo-
wania dzia"ał
w takich sytuacjach jak: dyskryminacja, akty terroryzmu, branie zak"ad-
ników, naruszanie przepisów prawnych przez pał
stwo lub jednostki, zagini�cia, z"e
warunki odosobnienia, tortury itd. Klasyczna spirala przemocy i represji cz�sto prowa-
dzi do sytuacji, w których jednostki, faktycznie jeŻeli nie zgodnie z prawem, zostają po-
zbawione ochrony pał
stwa, czy to z powodu niemoŻnoĘci utrzymania porządku przez
administracj� pał
stwa czy z powodu naruszania zasad humanitarnych w"aĘnie przy pró-
bach jego utrzymania. W takich okolicznoĘciach, dzia"ania MKCK mogą przybiera� róŻ-
ne formy.
Tradycyjnym dzia"aniem MKCK w przypadku niepokojów i napi�� wewn�trznych
jest odwiedzanie miejsc odosobnienia w celu polepszenia sytuacji wi�ęniów. W niemal
wszystkich sytuacjach niepokojów i napi�� wewn�trznych, niektóre grupy osób zostają
aresztowane przez w"adze. Wszystkie te osoby mają jedną rzecz wspólną: to co robią,
mówią lub piszą uznawane jest przez w"adze za b�dące w tak istotnej opozycji wobec
istniejącego systemu politycznego, Że muszą zosta� ukarani przez pozbawienie ich swo-
body. Zamys"em prawnym stosowania takich Ęrodków odosobnienia moŻe by� kara lub
ochrona, zmierzająca do reedukacji lub reintegracji. Wyroki mogą by� wydawane zgod-
nie z normalnie obowiązującym prawem lub w trybie wyjątkowym; alternatywnie wi�c,
mogą by� wynikiem Ęrodków administracyjnych obowiązujących przez czas okreĘlony lub
nieokreĘlony. Czasami aresztowanie moŻe by� Ęrodkiem ogólnie stosowanym dotyczą-
cym duŻych grup osób.
MKCK w trosce o zachowanie poufnoĘci wobec wszystkich stron dzi�ki swej neu-
tralnoĘci, nie angaŻuje si� w konflikty polityczne leŻące u ęróde" niepokojów lub napi��,
nie komentuje takŻe motywów odosobnienia; zajmuje si� tylko materialnymi i psychicz-
nymi warunkami przetrzymywania.
DoĘwiadczenie wskazuje, Że jeŻeli administracja pał
stwa troszczy si� o humanitar-
ne traktowanie wi�ęniów, codziennoĘ� wi�ziennego Życia ulega poprawie. Wi�ęniowie
postrzegani są jako  wrogowie przez czynniki oficjalne kontaktujące si� z nimi. Cz�-
 11