Standardy dotyczące
budowy i funkcjonowania
systemów zarządzania
środowiskiem
środowiskiem
Dr in\
. Michał Jan Cichy
Politechnika Śląska w Gliwicach
Wydział Organizacji i Zarządzania
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Co to jest ISO?
International Organisation for Standardisation 
Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna
z siedzibą w Genewie
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Co to jest ISO 14000?
Seria norm dotyczących zarządzania środowiskiem:
" PN-EN ISO 14001:2005  Systemy zarządzania
środowiskowego - wymagania i wytyczne stosowania
środowiskowego - wymagania i wytyczne stosowania
" PN-EN ISO 14004:2005  Systemy zarządzania
środowiskowego  Ogólne wytyczne dotyczące zasad,
systemów i technik wspomagających
" PN-EN ISO 19011:2003  Wytyczne dotyczące auditowania
systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania
systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania
środowiskowego
" Rodzina norm PN-EN ISO 14020  Etykiety i deklaracje
środowiskowe
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
ISO 14000
" Rodzina norm PN-EN ISO 14030  Zarządzanie
środowiskowe  Ocena efektów działalności środowiskowej
" Rodzina norm ISO 14040  Ocena cyklu \
ycia
" Rodzina norm ISO 14040  Ocena cyklu \
ycia
" PN-EN ISO 14050:2002  Terminologia
" PKN-ISO/TR 14062:2004  Włączanie aspektów
środowiskowych do projektowania i rozwoju wyrobów
" PKN-ISO/TR 14063:2006  Komunikacja środowiskowa 
" PKN-ISO/TR 14063:2006  Komunikacja środowiskowa 
Wytyczne i przykłady
" Normy ISO 14064 i 65  Gazy cieplarniane
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Norma ISO 14001 jest:
" ogólnego znaczenia  mo\
e być stosowana przez ka\
dą
organizację, tj. produkcyjną, handlową, usługową,
" pro-aktywna  zmierza do zapobiegania szkodliwym oddziaływaniom
" pro-aktywna  zmierza do zapobiegania szkodliwym oddziaływaniom
na środowisko, poprzez przewidywanie ryzyka szkodliwości
środowiskowej,
" rozwojowa  jej celem jest poprawa skuteczności działania na rzecz
środowiska, poprzez ciągłe doskonalenie zarządzania środowiskiem,
" dobrowolna  lecz jej przepisy stają się obowiązujące, gdy norma
zostanie przyjęta,
zostanie przyjęta,
" oparta na systemach wspieranych przez udokumentowane
procedury.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Co to jest EMAS?
System Ekozarządzania i Audytu (ang. Eco-Management and
System Ekozarządzania i Audytu (ang. Eco-Management and
Audit Scheme)  unijny instrument wprowadzony w \
ycie
rozporządzeniem Nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczający dobrowolny
udział organizacji w systemie zarządzania środowiskowego
i audytu we Wspólnocie (EMAS).
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
ISO 14001 a EMAS
ISO 14001 EMAS
Rodzaj dokumentu
Standard Rozporządzenie UE
międzynarodowy
Dobrowolność wdro\
enia
Dobrowolność wdro\
enia
Tak Tak
Tak Tak
Zasięg terytorialny
Cały świat Kraje UE
Certyfikacja/weryfikacja
Mo\
liwość uzyskania Mo\
liwość rejestracji
certyfikatu w systemie
Zasady przedłu\
enia
Konieczność okresowej Konieczność ponownej
wa\
ności certyfikatu/wpisu
(re)certyfikacji systemu; weryfikacji i publikacji
audyt (re)certyfikacyjny tzw. deklaracji
audyt (re)certyfikacyjny tzw. deklaracji
środowiskowych
Co jest certyfikowane/
Dowolna organizacja Dowolna organizacja
rejestrowane?
lub jej część (np. lub obiekt (część
określone wydziały) organizacji)
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Certyfikaty ISO 14001 w Polsce i w świecie
"
" 1701 Certyfikatów
(stan na 28 marca 2008 r. wg http://www.eko-net.pl/)
(stan na 28 marca 2008 r. wg http://www.eko-net.pl/)
" Do końca 2007 r. na świecie wydano przynajmniej
154 572 certyfikatów na zgodność z tą normą w 148
krajach świata. Kraje wiodące po względem liczby
certyfikatów to: Japonia, Chiny, Hiszpania, Włochy
(wg http://www.iso.org/)
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Polski Rejestr EMAS (str. 1 z 2)
y
ródło: http://www.emas.mos.gov.pl/
28 marca 2009 r.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Polski Rejestr EMAS (str. 2 z 2)
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
EMAS w Europie
Michał Jan Cichy
y
ródło: http://www.emas-register.eu/
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
28 marca 2009 r.
System zarządzania środowiskiem
definicja
" Wg ISO 14001: część systemu zarządzania organizacji,
wykorzystywana do opracowania i wdro\
enia jej polityki
wykorzystywana do opracowania i wdro\
enia jej polityki
środowiskowej i zarządzania jej aspektami
środowiskowymi.
" System zarządzania obejmuje strukturę organizacyjną,
planowanie, odpowiedzialność, praktyki, procedury,
planowanie, odpowiedzialność, praktyki, procedury,
procesy i zasoby.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Rola systemu zarządzania środowiskiem
KONTROLA DZIAA
ANIE
POPRAWA PLANOWANIE
AKTUALNIE
REALIZOWANY
ETAP
y
ródło: Nowak Z.A.(red). Zarządzanie środowiskiem, Cz. II.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Pętla ciągłego doskonalenia
y
ródło: Norma ISO 14001
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Polityka środowiskowa
Dr in\
. Michał Jan Cichy
Politechnika Śląska w Gliwicach
Wydział Organizacji i Zarządzania
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Polityka środowiskowa
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Polityka środowiskowa
definicja
Deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się
do ogólnych efektów działalności środowiskowej, określająca ramy do
działania i ustalania celów oraz zadań środowiskowych organizacji
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Polityka środowiskowa
wymagania
" odpowiednia do charakteru, skali oraz wpływów na środowisko jej działań,
wyrobów i usług,
" zawiera zobowiązanie do ciągłego doskonalenia oraz zapobiegania
" zawiera zobowiązanie do ciągłego doskonalenia oraz zapobiegania
zanieczyszczeniom,
" zawiera zobowiązanie do spełniania mających zastosowanie wymagań
prawnych i innych wymagań, do których spełnienia organizacja się
zobowiązuje i które dotyczą jej aspektów środowiskowych,
" stanowi ramy do ustalenia i przeglądu celów oraz zadań środowiskowych,
" jest udokumentowana, wdro\
ona i utrzymywana,
" w imieniu organizacji oraz
" jest zakomunikowana wszystkim osobom pracującym dla lub
" jest publicznie dostępna.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
POLITYKA ŚRODOWISKOWA
PRZEDSI
BIORSTWA  BROWAR SA ZABRZE
Świadomi naszego wpływu na środowisko, dą\
ąc do realizacji idei zrównowa\
onego rozwoju,
zobowiązujemy się do ciągłego doskonalenia w zakresie oddziaływania procesów I produktów naszego
przedsiębiorstwa na środowisko, głównie poprzez zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń.
 Browar SA działa i będzie działał zgodnie z wymaganiami prawnymi w zakresie środowiska oraz
innymi, do których przestrzegania jest zobowiązany, a które dotyczą jego aspektów
środowiskowych.
Nasza aktywność w działaniach prośrodowiskowych ukierunkowana jest na:
" redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery, ze szczególnym uwzględnieniem lotnych
związków,
" wprowadzaniu najlepszych, uzasadnionych ekonomicznie, rozwiązań technologicznych
związanych z gospodarką wodno-ściekową,
" prowadzeniu odpowiedniej gospodarki odpadami (segregacja, recyrkulacja),
" ograniczaniu ilości odpadów niebezpiecznych towarzyszących produkcji piwa,
"
" ograniczaniu zu\
ycia mediów niezbędnych do procesów produkcyjnych,
" podnoszeniu świadomości ekologicznej pracowników przez szkolenia.
Niniejsza polityka środowiskowa jest udostępniona wszystkim zainteresowanym stronom.
Polityka wchodzi w \
ycie z dniem podpisania.
Zabrze, 30 marca 2009 r. Za Zarząd
Michał Jan Cichy
Prezes  E. B.Piwosz
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Przykład: POLITYKA ŚRODOWISKOWA FAMED S A śywiec
śywiecka Fabryka Sprzętu Szpitalnego  FAMED SA w śywcu deklaruje, \
e w trakcie
rozwoju i produkcji sprzętu medycznego, na wszystkich etapach swojej działalności,
dba i będzie dbała o ochronę środowiska naturalnego i zdrowie społeczeństwa.
Świadoma wpływu i oddziaływania na środowisko naturalne, zobowiązuje się do:
1. utrzymania pełnej zgodności z przepisami prawnymi w sferze ochrony środowiska,
1. utrzymania pełnej zgodności z przepisami prawnymi w sferze ochrony środowiska,
2. zapewnienia ciągłej poprawy w sferze ograniczania oddziaływania na środowisko
poprzez:
" zapobieganie zanieczyszczeniu wód, powietrza atmosferycznego,
ograniczanie ilości maksymalne wykorzystanie surowców wtórnych
odpadów poprzez
" projektowanie i wdra\
anie nowych inwestycji, z uwzględnieniem ich wpływu
na środowisko naturalne, zgodnie ze strategią "Czystszej Produkcji
" prowadzenie szkoleń i instrukta\
y pracowników w celu uzyskania ich
aktywnego uczestnictwa w działalności na rzecz ciągłej poprawy stanu
aktywnego uczestnictwa w działalności na rzecz ciągłej poprawy stanu
środowiska naturalnego społeczeństwa.
3. prowadzenia jawnej i otwartej Polityki Środowiskowej wobec zainteresowanych
stron uwzględniającej potrzeby
Prezes Zarządu
Czesław Wandzel
Michał Jan Cichy
y
ródło: www.famed.com.pl
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
28 marca 2009 r.
Identyfikacja
aspektów środowiskowych
Dr in\
. Michał Jan Cichy
Politechnika Śląska w Gliwicach
Wydział Organizacji i Zarządzania
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Jesteśmy w fazie PLANOWANIA
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Definicja aspektu środowiskowego
element działań organizacji, lub jej wyrobów lub usług,
który mo\
e wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Przykłady aspektów środowiskowych
" Emisja CO2
" Zu\
ycie energii elektrycznej
" Zu\
ycie energii elektrycznej
"
" Zu\
ycie wody świe\
ej
" Wytwarzanie odpadów niebezpiecznych
" Zu\
ycie surowców i materiałów
" Zu\
ycie węgla
" Hałas na granicy przedsiębiorstwa
"
" Powstawanie przepracowanych olejów
" Mo\
liwość rozszczelnienia zbiornika z niebezpieczną
" Mo\
liwość rozszczelnienia zbiornika z niebezpieczną
substancją
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Trzy ujęcia aspektów środowiskowych
" wynikające z działalności / wyrobu / usługi
" dot. działalności normalnej / specjalnej / awaryjnej
" w ujęciu historycznym / bie\
ącym / potencjalnym
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Aspekt nale\
y odró\
nić od wpływu
Wpływ na środowisko  ka\
da zmiana w środowisku, zarówno
niekorzystna, jak i korzystna, która w całości lub częściowo jest
spowodowana aspektami środowiskowymi organizacji.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Aspekty wynikające z działalności / wyrobu / usługi
oraz związane z nimi wpływy na środowisko
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Identyfikacja aspektów środowiskowych
Organizacja powinna ustanowić, wdro\
yć i utrzymywać
procedurę(y) identyfikowania (i oceny) aspektów
środowiskowych związanych z jej działaniami, wyrobami
środowiskowych związanych z jej działaniami, wyrobami
i usługami, w ramach zdefiniowanego zakresu systemu
zarządzania środowiskowego, które mo\
e nadzorować
i na które mo\
e wpływać, biorąc pod uwagę planowane
lub nowe opracowania albo nowe lub modyfikowane
działania, wyroby i usługi.
Informacje te powinny być dokumentowane i stale
Informacje te powinny być dokumentowane i stale
aktualizowane.
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Identyfikacja aspektów środowiskowych
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
Identyfikacja aspektów środowiskowych
PRZEDSI
BORSTWO
Michał Jan Cichy
Katedra Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem