METODY USUWANIA TRUDNO ŚCI

W CZYTANIU I PISANIU — ELEMENTY WIEDZY.

Podstawą każdej terapii pedagogicznej jest rzetelna i dokładna diagnoza. W ujęciu S. Ziemskiego1: "Diagnoza jest to rozpoznanie badanego stanu rzeczy, przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju.

Cechy dobrze wypowiedzianej diagnozy to rzetelność i trafność, oraz nieodłączność prognozy.

Dopiero po dokładnym zdiagnozowaniu występującego deficytu, można zastosować odpowiednią metodę terapii. W pedagogice stosuje się między innymi takie metody jak:

Metoda 18 struktur wyrazowych

Proponowany sposób pracy dydaktyczno-wyrównawczej przeznaczony jest zarówno do wyrównywania deficytów u dzieci, które w ogóle nie czytają, jak i dla tych, które opanowały technikę czytania i pisania w stopniu niezadowalającym. Do tej grupy dzieci należą te, które:

℘ bardzo wolno głoskują i nie widać u nich w tym względzie poprawy,

℘ opuszczają, zamieniają lub dodają, przetwarzają litery i sylaby,

℘ zniekształcają całe wyrazy i zdania w skutek popełniania innych błędów.

Metoda 18 struktur opiera się na analizie sylabowo-głoskowej wyrazów w powiązaniu z ich budową literową. Posługuje się materiałem słownym wprowadza się pewne uproszczenia, aby ułatwić dziecku przezwyciężenie jego specyficznych trudności. Celem tej metody jest nauczyć automatycznego nazywania kształtów fonogramów (kombinacji liter) oraz rozwijać zdolność umieszczania ich w słowie w odpowiedniej kolejności.2 Podstawę doboru wyrazów do pracy stanowi zgodność zapisu ortograficznego, a nie dźwiękowego.

Różnice między zapisem a wymową nie wpływają na porządek materiału słownego. W

ćwiczeniach znajdują się wyrazy, które uczą płynnego odczytywania układów znaków graficznych, czyli liter.

Zaletą tej metody jest możliwość rozpoczęcia pracy w dowolnej części metody jest to bardzo ważne, ponieważ w szkole spotykamy dzieci o różnym stopniu trudności w czytaniu i pisaniu. Doniosły jest również fakt, iż metoda ta wprowadza jednocześnie litery pisane i drukowane.

Podstawę omawianej metody stanowią sylaby. Sylabizowanie, bowiem przy czytaniu prowadzi do jego płynności, eliminuje głoskowanie, gwarantuje poprawne czytanie całościowe, wypowiadanie zaś sylab w czasie pisania zmniejsza prawdopodobieństwo popełniania błędów. W kolejnych etapach pracy zmienia się zarówno budowa, jak i liczby sylab w wyrazach. Opisana metoda uczy dziecko wyłącznego posługiwania się sylabą jako cząstką słowa, które ma być przeczytane lub napisane. Litera lub głoska są rozpatrywane tylko jako elementy pisanej lub wypowiadanej sylaby.

1 I. Czajkowska, K. Herda, Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne w szkole, WsiP, Warszawa 1989

2 M. Welchman, Dysleksja odpowiedzi na pytania. Polskie Towarzystwo Dysleksji, Zeszyt nr 1, Gdańsk 1991, s. 14, w E. Kujawa, M. Kurzyna, Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu metodą 18 struktur wyrazowych, WsiP, Warszawa 1994, s. 9

W metodzie 18 struktur, posługuje się powszechnie stosowanymi w reedukacji

kolorami. Kolor czerwony przypisujemy literom odpowiadającym samogłoskom , czarny

— spółgłoskom, a zielony — sylabie.

Wprowadzenie koloru w celu wyodrębnienia kolejnych sylab w wyrazie ułatwia zarówno czytanie, jak i pisanie. Kolor ogranicza pewną całość, którą należy przeczytać, zapamiętać i napisać. Wyodrębnianie sylab w wyrazach umożliwia zwrócenie specjalnej uwagi na specyficzny podział tych wyrazów na zgłoski, konsekwentnie przestrzegany we wszystkich częściach omawianej metody.

Powyższa metoda ćwiczy jednocześnie umiejętność czytania i pisania. Dziecko musi w jednym ćwiczeniu dokładnie przeczytać i napisać te same wyrazy, a w czasie pisania głośno je wypowiedzieć. Ponadto proces czytania włączony jest w proces pisania ze względu na wzrokową kontrolę tekstu.

Przykładowe ćwiczenia wykorzystywane w metodzie 18 struktur wyrazowych.3

a. Graficzny schemat budowy wyrazów

1

2

sylaby

Rebus

Bu

bu — rak

b. Suwaki z literą a:

kaz

ran

wał

na

par

ba

gaż

ka

tar

dać

zar

zać

c. Wprawki z literą a:

katar

garak

zapas

taras

..............................................................................

banan

tasak

nakaz

zaraz

kanał

bazar

garaż

baran

zakaz

napar

bagaż

taran

d. Różnicowanie graficzne podobnych liter o-a:

o

a

o

a

o

a

Ko - nał Ka - nał

Bo - rek

Ba - rek

Po - zór

Pa - zur

Ba - rok Ba - rak

Ko - peć Ka - peć

Wy - łom

Wy - łam

Ba - ron Ba - ran

Ko - pał

Ka - pał

Na - kop

Na - kap

3 Tamże, s. 89 i dalsze

Po - lec Pa - lec

Ko - zik

Ka - zik

e. Rozsypanki wyrazowo-zdaniowe:

Pisanie ze słuchu sylabami wyrazów o znanej strukturze i układanie z nich logicznych zdań, poprawnych stylistycznie i gramatycznie, np.

No - wy

Ro - mek

Ro - wer

ma

3

1

4

2

Ro-mek ma no-wy ro-wer

lu-bi og-lą-dać Mar-ta baj-ki.

2

3

1

4

Ma-rta lu-bi og-lą-dać baj-ki.

f.

Tworzenie nowych wyrazów o omawianej strukturze z wybranych liter wyrazów

przedstawionych na obrazkach, np.

1

2

1

kot

g. Zagadki

Ci-cho w ką-cie sto-i z bo-ku.

Czy-ści kuch-nię, czyś-ci po-kój.

szczotk

h. Lańcuchy sylabowo-wyrazowe, np.

po

-

ra

-

da

-

ni

-

na

-

ro

-

-

dy

-

le

-

ma

-

ty

-

tuł

porada, danina, narody, dylematy, tytuł.

Przedstawione powyżej, rodzaje ćwiczeń, są tylko próbą nakreślenia ogólnych zasad metody 18 struktur. Całe bogactwo tego sposobu postępowania korekcyjno-

-wyrównawczego możemy odkryć w opracowaniu E. Kujawy i M. Kurzyny

pt. Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu metodą 18 struktur wyrazowych.

Inne znane metody pracy wyrównawczej to:

Metoda dobrego startu M. Bogdanowicz.4

Jest to metoda słuchowo-wzrokowo-ruchowa, w której odgrywają rolę trzy elementy: słuchowy (piosenka), wzrokowy (wzory graficzne), motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych, zharmonizowanych z rytmem piosenki).

Celem tej metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.

Metoda dobrego startu kształci też zdolność rozumienia i posługiwania się symbolami abstrakcyjnymi, co ma szczególne znaczenie dla dzieci rozpoczynających naukę szkolną.

Aktywizuje również rozwój psychomotoryczny, a zarazem jest metodą rehabilitacji psychoruchowej.

W opisywanej metodzie z punktu widzenia metodyki można wyodrębnić trzy

podstawowe rodzaje ćwiczeń:

℘ ćwiczenia ruchowe;

℘ ćwiczenia ruchowo-słuchowe;

℘ ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.

Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu, z punktu widzenia organizacji zajęć przebiegają zawsze wg stałego schematu, w którym wyróżnia się trzy etapy:

℘ zajęcia wprowadzające, są to ćwiczenia orientacyjno-porządkowe;

℘ zajęcia właściwe: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo-słuchowe, ruchowo-

słuchowo-wzrokowe

℘ zakończenie zajęć.

Dwutorowa reedukacja dysleksji J. Markiewicz i B. Zakrzewskiej.5

Metoda ta polega na współpracy psychologa i psychokinezyterapeuty. Działa

wielozakresowo jest połączeniem ćwiczeń rehabilitacyjnych w czytaniu i pisaniu z ćwiczeniami reedukacyjnymi i relaksacyjnymi. Cechą charakterystyczną jest tutaj wzajemna interakcja, czyli przenikanie pewnych elementów jednego rodzaju reedukacji do drugiego.

Trójtorowa droga reedukacji uczniów dyslektycznych M. Szurmiak6

Podstawą tej metody jest intensywna współpraca trzech elementów: reedukatora —

w toku systematycznych ćwiczeń korekcyjnych, środowiska szkolnego i domu

rodzinnego.

Ć wiczenia metodą Dannisona

4 M. Bogdanowicz, Metoda dobrego startu, Warszawa 1987

5 J. Markiewicz, B. Zakrzewska, Dwutorowa reedukacja dysleksji. "Zagadnienia wychowawcze w aspekcie zdrowia psychicznego" 1970, nr. 3

6 M. Szurmiak, Podstawy reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Warszawa 1987, w: S. Juszczyk, W. Zając, Komputerowa edukacja uczniów z zaburzeniami w czytaniu i pisaniu. Śląsk, Katowice 1997

Zadaniem tej metody jest usprawnienie obu półkul mózgowych i usunięcie blokad w ciele.

Metoda Glenna Domana

Dziecko podczas zajęć prowadzonych tą metodą poznaje od razu całe wyrazy —

naturalne elementy rzeczywistości, którymi posługuje się, na co dzień w mowie. Jest to metoda nauczania globalnego, dziecku prezentuje się całe wzorce zachowań. Ogromny nacisk kładzie się na atrakcyjność i dokładność przekazywanej wiedzy, umiejętności i wzorców.

Przedstawione powyżej metody reedukacji dzieci dyslektycznych jedynie

zasygnalizowałam, nie wyczerpując do końca tematu. Cały czas, bowiem, specjaliści w tej dziedzinie poszukują nowych doskonalszych sposobów leczenia dysleksji.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż ogromne znaczenie w ·profilaktyce i wyrównywaniu deficytów rozwojowych ma zastosowanie technik komputerowych.

Materiał opracowała

mgr Marzanna Ś wią tek

nauczycielka

nauczania zintegrowanego

i informatyki