KINEMATOGRAFIE FASZYSTOWSKIE

"Film na swiecie" nr 298-299/1983 -> "Faszyzm i kino"

Uświadomienie sobie wagi propagandy roli, jaką mogłaby w niej odgrywać kino (poprzez zdolność do wpływu na zmysł poetyki i uczuciowość), powoduje położenie ręki na kinematografii, która zostaje zorientowana wyłącznie na punkt widzenia rządzących.

Choć faszyzm niemiecki powstał później, niż włoski, to jednak zorganizował się szybciej.

Hitler po tym, jak zostaje kanclerzem (1933), mianuje GOEBBELSA ministrem propagandy –

jest on miłośnikiem filmów Eisensteina, człowiekiem wykształconym.

W strukturze organizacyjnej kina nazistowskiego najważniejszą rolę odgrywał departament V ministerstwa propagandy. Aby zrealizować film, trzeba było zostać członkiem organizacji Izby Kultury Rzeszy, kierowanej przez Goebbelsa. System ten pozwolił usunąć ze stanowisk wszystkich, którzy byli niepożądani, począwszy od Żydów..

Wszechobecna była cenzura, nad którą piecze sprawował Goebbels.

Kinu włoskiemu również nadano strukturę, pozwalającą na kierowanie nim ściśle według pożądanej optyki, odbywało się to jednak z pewnym opóźnieniem i jako naśladownictwo modelu niemieckiego.

Dopiero w 1935 roku została utworzona Generalna Dyrekcja Kina, której rola polegała na "nadzorowaniu i ukierunkowaniu całej aktywności kina włoskiego". Włochy były jednak bardziej liberalne, niż Niemcy dopuszczając świadomie filmy oddalone od współczesności

- adaptacje. Rasizm także pojawił się bardzo późno, a poza tym skierowany był przeciwko wrogom zewnętrznym, np. Rosjanom.

W Niemczech wytwórnią, która zdominowała rynek, była UFA, powstała w czasie I wojny światowej. Umocnili ją naziści, którzy zarządzali odtąd jej działalnością (komitet powołany przez Goebbelsa). Naziści zachęcali producentów do stowarzyszania się, aby można ich było łatwiej kontrolować. Z 56 małych przedsiębiorstw w roku 1933 nie pozostało więcej niż 17

w 1939 roku. Zaden film nie wymykał się spod państwowej kontroli trwającej od stadium scenariusza od etapu dystrybucji Podobnie było we Włoszech.

Kinematografie faszystowskie, uznane za broń nowoczesnej wojny, korzystały ze znaczącego poparcia finansowego. Naziści i faszyści włoscy postawili sobie za cel nakręcenie ogromnej ilości filmów, szczególnie w okresie wojny. W 1945 roku w Niemczech rozpoczęto kręcenie 72 filmów, a kinematografia włoska swoje apogeum osiągnęła w 1942 roku ze 118

nakręconymi filmami. Kinematografie te były wspierane przez doskonałą technikę, szczególnie w Niemczech, gdzie było 27 hal zdjęciowych czterech wielkich wytwórni: UFA, Terra, Tobis i Bavara.

Jeśli chodzi o ilość sal kinowych, Niemcy były na 2 miejscu po USA.

Nie szczędzono środków do realizacji zamówionych filmów, np.

-"Triumf woli" Leni Riefenstahl (1934) - 30 kamer, kosztowne urządzenia

-"Kolberg"- Veit'a Harlan'a (1944) - najdroższy film jaki nakręcono w Niemczech.

Chociaż pewna liczba filmowców, aktorów czy techników, Żydów, opozycjonistów, na początku nazizmu wyemigrowała (Fritz Lang, Billy Wilder) lub została usunięta, a w okresie późniejszym zamordowana w komorach gazowych, to poważna ich część pozostała i służyła reżimowi, podporządkowując się czynnikom oficjalnym, np. Paul Wegener ("Golem") +

operatorzy: Hoffman ("Niebelungi") i Wagner ("Zmeczona Śmierć").

Mimo częściowego żydowskiego pochodzenia Langa, Hitler i Goebbels zaproponowali mu w 1933 roku kierownictwo nazistowskiej kinematografii. Odpowiedzią na tą propozycję była ucieczka z Niemiec.

Teoretycy nazizmu nawiązywali do mitów; utrzymywali, że Aryjczycy byli potomkami Greków.

->paralele w pokazywaniu w germańskich atletów i klasycznych posągów - aluzja do antyku, którą dostrzegamy w "Olimpii".

Jednym z najczęściej poruszanych tematów był Fryderyk Wielki, który odpierał wszelkie zewnętrzne ataki w czasie wojny siedmioletniej.

->nazizm podjął tę tematykę, zwłaszcza w "Wielkim Królu" Veit'a Harlan'a, co miało uświadomić Niemców, w chwili kiedy na obydwu frontach szalała wojna, że Fryderyk II dwa wieki wcześniej opanował podobną syutuację.

Realizuje się także filmy przypominające walkę z Napoleonem, jak

->"Buntownik" Luisa Trenkera;

->"Kolberg" Veit'a Harlnan'a - miał wzbudzić ducha mobilizacji przeciwko otoczającemu wrogowi.

Faszystowskie kino włoskie również inspirowło się w dużym stopniu przeszłością, lecz nawiązanie do mitów miało mniejsze znacznie.

Jedynym znaczącym filmem przywołującym mitologię była

-> "Korona z żelaza" Alessandro Blasettiego, wg. Sadowla. Jest to plagiat "Niebelungów".

Natomiast starożytny Rzym i jego imperium stanowiły pretekst wielu filmów - analogie do faszystowskich Włoch.

Tak, jak w Niemczech, tak i tu nie zaczynano od zera; już przed I wojną światową: "Quo Vadis" i "Cabiria" ewokowały militarną chwałę rzymską.

Poszukiwanie związków z historią zaprowadziło do powrotu do natury: źródła sił witalnych, kolebki odwiecznych wartości i apoteozy chłopstwa. Pozwalało to zdemaskować nowoczesne "wartości burżuazyjne", zbyt oddalone od czystości. Moda na filmy o wsi, przedstawiające urodę gór i dolin, o bardzo prostej intrydze wróciła z lat 20-ych, np.

->"Utracona dolina", "Wieczny Las", "Złote miasto".

Filmy dokonujące apologii rodziny:

->"Poświęcenie" Veit'a Harlan'a -> Goebbels nakazał zmianę zakończenia aby nie przynosić ujmy instytucji małżeństwa.

Rola kobiety ograniczała się do macierzyństwa (nie: byt seksualny):

->"Biały statek" Roberto Rossellini.

Faszyzm zaleca posłuszeństwo wobec wodza, większe niż wobec państwa. Prawie wszystkie filmy o tematyce historycznej rozwijają temat "zasady wodzostwa". Niewiele filmów wskazuje bezpośrednio wpływ obydwu dyktatorów. Jedyny poważniejszy z tej dziedziny to:

-> "Triumf woli" Leni Riefenstahl (1934) - pokazujący Hitlera jako wysłannika bogów na ziemi. Najbardziej symptomatycznym fragmentem filmu jest początek -> samolot, który wiezie Hitlera po locie w słońcu, przechodzi przez chmury. Obrazy: ruchy masy ludzkiej, śpiewy, przemówienia - sprawiają wrażenie elementów konstrukcyjnych liturgii poświęconej Fuhrerowi.

Jeśli chodzi o propagowanie ideologii czystości etnicznej, widzimy w kinie nazistowskim 3

kierunki:

1. zachwyt nad urodą klasy aryjskiej;

2. antysemityzm;

3. antymarksizm.

Ad. 1)Gloryfikacja ciała, męskości, kultury fizycznej na obraz i podobieństwo starożytności -

> "Olimpia". Jednak faszyzm bazuje na tłumieniu seksualizmu.

Ad. 2)Kino niemieckie miało 2 perspektywy swojego antysemityzmu: pierwsza polegała na obrzydzeniu wszystkiego, co żydowskie, przydzielając im "złe" role; druga - związana z systematyczną eksterminacją Żydów w Europie, prowadziła do tworzenia filmów pseudoobiektywnych.

Postać Żyda z gruntu obrzydliwego była eksploatowana w licznych filmach:

-> "Płótno z Irlandii", "Wieczny Żyd", "Żyd Suss"-> Veil'a Harlan'a (1940). Portret żydowskiego finansisty, który wyzyskuje chłopów, będąc doradcą księcia Wirtembergii.

Przeinaczenie, nagięcie faktów historycznych dla uwypuklenia bezwzględności postaci, np.

gwałt na blond Aryjce, która popełnia z tego powodu samobójstwo. Ogromne znaczenie tego filmu - wyświetlany dla służby w obozach koncentracyjnych i w miastach, gdzie organizowane były obławy na Żydów.

->"Wieczny Żyd" (1940). Fritz Hippler - długi metraż "dokumentalny", stosuje tak odrażające chwyty wobec widzów, że aż nie odniósł sukcesu. Nakaz wyświetlania go w każdym kinie w Holandii.

Ad.3)Antymarksizm jest kolejnym fundamnentalnym punktem ideologii faszystowskiej.

Marksizm przypisywany jest bowiem Żydom, jako jego twórcom i propagatorom.

Faszystowskie filmy antykomunistyczne, są tymi, w których poświęcenie i bohaterska śmierć wychodzą na plan pierwszy:

->filmy Rittera, np. "Urlop na słowo honoru", "Stukas";

->"Kadeci";

->"Kolberg";

->wiadomości niemieckie rozpowszechniane w całej Europie;

->"Zwycięstwo na zachodzie" (1940) Noldan;

->"Zwycięstwo na wschodzie" (1941) Brunch.

Włochy także zaprezentowały liczne filmy fabularne o wojnie, ale w przeciwieństwie do kina niemieckiego, próbowały pokazywać wojnę w sposób "obiektywny", ich fanatyzm nigdy nie równał się niemieckiemu. Wiele filmów porusza temat kolonializmu i związanych z nim wojen -> "Wielki apel" Mario Cameriniego;-> "Biała eskadra" Alessandriego.

Dużą rolę odgrywały filmy mające zachęcać kobiety do wyprawiania mężczyzn na front z odpowiednim entuzjazmem, np. ->"Do widzenia Franziska" Kauter i -> "Wielka miłość".

Filmy antybrytyjskie.

-> "Wujaszek Kruger" (1941) - Steinhoff. Anglia z czasów wojny burskiej odmalowana w czarnych barwach (wykorzystanie faktu, iż z tamtego okresu pochodzą pierwsze obozy koncentracyjne);

-> "Titanic" ... Całkowitą winą za zatonięcie statku obarczał Anglków. Pokazuje tchórzostwo załogi, w której szeregach jedynym odważnym członkiem był I oficer - Niemiec.

Obydwie kinematografie atakują również Francję, w okresie tuż przedwojennym.

Wróg komunistyczny znajdował się także na zewnątrz i utożsamiany był z ZSRR. Powstały filmy zachęcające do walki z partią komunistyczną.

-> "O prawa człowieka" (walka Niemiec z bolszewikami) - 1934;

-> "Biali niewolnicy" (obraz rewolucyjnej Rosji) - 1936;

-> "G.P.U." Ritter - 1942(filmy niemieckie);

-> "Żegnaj Kiro" Alessandrini (życie w obozie włoskim jeńców radzieckich)- 1942;

-> "Człowiek z krzyżem" Rosselini (historia księdza, który oddaje się do niewoli rosyjskiej aby móc się opiekować rannym) - 1942.

Sposoby intelektualnego oddziaływania na widzów stosowane przez kinematografie faszystowskie:

1. dywersja;

2."prawdziwość";

3. karykatura;

Ad.1) "Najlepsza propaganda, to nie ta, która działa otwarcie, ale ta, która urabia w sposób niewidoczny" (Goebbels)

3 sposoby dywersji: * zastosowanie alibi w postaci wartości artystycznej ("Żyd Suss");

* zastosowanie waloru "rozrywkowego"- oderwanie od rzeczywistości ("Troje ze stacji benzynowej"); * skierowanie widzów na nieprawości popełniane przez wroga - przerzucenie na nieprzyjaciela odpowiedzialności za stworzenie instrumentów masowego ucisku, przyczerniając je w taki sposób, żeby własne prezentowały się łagodnie.

Ad.2)Obiektywna "prawdziwość" polegała głównie na ustawieniu filmu w historycznych ramach, dyskretnie zdeformowanych:

->"Kolberg" - w rzeczywistości dość szybko poddał się oddziałom napoleońskim;

->"Wieczny Żyd" - przedstawiony jako dokument;

->"Żyd Suss" - napisy uprzedzające o faktach autentycznych.

Okupacyjna prasa francuska służy za przekaźnik prezencji "prawdziwości" filmów.

W tym samym kierunku rozwijają się niemieckie "aktualności", posługujące się zdubbingowanymi kopiami w 30 językach. Ich prawdziwość była wzmacniana częstymi anonsami w prasie o śmierci niemieckich operatorów na froncie, a także poprzez załączenie materiałów mniej lub bardziej niewyraźnych.

Ad.3) Prostacka, na bardzo niskim poziomie, masowo wykorzystywana. "Jej poziom musi być na tyle niski, aby mogła dotrzeć do jak najliczniejszej masy ludzkiej"("Mein Kampf").

Najwięcej karykatur wykorzystuje się w filmach antysemickich i antykomunistycznych.

Wszystkie filmy pokazują Żydów o odpychającym wyglądzie, często starych, o haczykowatych palcach, np. "Żyd Suss".

Komunistów natomiast pokazuje się jako Mongołów z ogolonymi czaszkami ("G.P.U."), pijaków, zidiociałych, brzydkich, okrutnych, itd, itp.

Nazizm posługiwał się metodą porównywalną z metodą Pawłowa Wszechobecne były swastyki, hitlerowskie pozdrowienia, portrety Hitlera - odpowiedniki dźwięku klaksonu, który wywoływał ślinienie się psa.

Nie można przeoczyć roli muzyki. często są to chóry podejmujące stare pieśni ludowe, ale z nowymi słowami, co pozwala na identyfikację jednostki z masami albo klasyczne arie operowe, bogate w odnośniki mitologiczne.

Niekiedy muzyce każe się spełniać rolę zbliżenia - służyć jako "klakson", np. dźwięk rogu w chwili przybycia Hitlera w "Triumfie woli" - plagiat rogów z "Nibelungów".

Wielkość faszystowską przedstwia się także na zasadzie porównań, np. lekkoatleci z "Olimpii" skonfrontowani z posągami starożytnych herosów.

* za pomocą pełnej szacunku kamery, która jest umiejscowiona albo za Fuhrerem lub pod nim, ale nigdy z przodu, o ile nie jest to dalekie ujęcie.

* nakładnie obrazów, które oddają patos śmierci bohaterów (na tle swastyki albo chmur).

Charakterystyczna jest też kompozycja obrazu, często z ujęciem mas, odziedziczona po Langu ("Metropolis", "Nibelungi") i używanymi przez Eisensteina mocnymi, prostymi liniami.

4 sposoby oczerniania w "Żydzie Suss":

+herb książęcy z symbolem hebrajskim (dominacja Żydów nad księciem);

+ujęcie brodatego Sussa, przeciwstawione Sussowi ogolonemu (Żyd zakamuflowany);

+złote pieniądze, którymi posługuje się Suss w stosunku do aryjskich baletnic (Żyd korumpujący księstwo)

+ujęcie bezbrodatego Sussa u wejścia do więzienia i inne, na którym Suss jest znów brodaty (Żyd, który zostanie stracony znów w swoim stanie naturalnym).

Kino stanowiło znakomity nośnik dominującej ideologii, bodajże najlepszy. Faszyzmy znakomicie świadome jego roli, posługiwały się nim z mistrzostwem. Nawet bogate kinematografie musiały się całkowicie, w ciągu kilku miesięcy podporządkować narzuconemu dyktatowi. Dzięki utalentowanym filmowcom zdołały one wykorzystać język filmowy, a nawet stworzyć nowy.

__________________________________________________________________________

II TEKST: Erwin Leiser "Program Goebbelsa".

Marzeniem Goebbelsa było zobrazowanie problemów III Rzeszy w narodowosocjalistycznej wersji "Pancernika Potiomkina". Chwalił też "Nibelungi". Goebbels sprawował kontrolę nad departamentem, który wydawał pozwolenia na rozpoczęcie pracy nad filmami, decydował czy

film może zostać dopuszczony do publicznego rozpowszechniania, obierał aktorów, udzielał

wsparcia finansowego.

Nie sabotaż sprawił, że Goebbelsowska wizja nar.-socj. "Pancernika..." czy tez "Pani Miniver" nie została urzeczywistniona. W świecie, gdzie stosunki międzyludzkie określone były przez klasę obywateli, gdzie Fuhrer był wszystkim, a jednostka niczym, niemożliwością było zrobić film o życiu codziennym rodziny Miniver w 1942 r. Filmy kręcone dla gloryfikacji epizodów z historii nazizmu wymagały postaci herosa, przywódcy otoczonego przez wiernych, podczas gdy film radziecki składał hołd anonimowemu rewolucjoniście i masowemu ruchowi, w którym jednostka może pokazać swą twarz.

__________________________________________________________________________

III TEKST Manuell, Froenkell "Film w Niemczech nazistowsich".

Propaganda zamierza sprowadzić ludzką świadomość jednostkową do pojedynczego toku myślenia, który prowadzi do czynnego poparcia dla propagandzistów. Jeśli propaganda ma być skuteczna, może ona istnieć jedynie w mentalnej próżni, w obrębie której zawarte są także inne formy ekspresji - religijnej, politycznej, edukacyjnej czy artystycznej.

Hitler - dojście do władzy w maju 1933 roku.

Wszystkie formy masowego oddziaływania (prasa, radio, film, teatr, kabaret, muzyka) podlegały goebbelsowskiej jurysdykcji poprzez Ministerstwo Propagandy i Oświaty Publicznej powołane zaraz po objęciu stanowiska kanclerza.

Naziści wykupili wytwórnię UFA.

Oprócz kronik i filmów dokumentalnych ogromną większość produkcji stanowiły romantyczne dramaty, komedie, musicale, widowiska, historyczne epopeje.

Szereg ustaw, dyrektyw, skomplikowana machina państwowa, miały zablokować furtkę do nonkomformizmu.

Goebbels nadzorował całość poprzez stworzenie Państwowych Izb Kultury.

Stworzono oddziały badające pochodzenie pracowników i ich polityczną lojalność. Nadzór nad każdą dziedziną przemysłu filmowego, ministerstwo sprawowało też poprzez departamenty cenzury, importu, konserwacji filmów, nadzoru nad kształceniem młodej kadry, nadzoru nad kronikami ->kontrola całkowita.

Utracono ludzi utalentowanych, szczególnie Żydów w teatrze i filmie (Max Reinhardt, Ernst Lubitsch,Marlena Dietrich, Veidt), w literaturze (bracia Mann, Brecht, Zweig).

Wyświetlanie starszych, wartościowych filmów - zakazane (np. "M-Morderca"). Wybuch wojny zwiększa liczbę widzów, a także filmów rodzimej produkcji (79% w 1939r.). W

Niemczech najwięcej wyświetlano komedii, a w krajach okupowanych propagandowych kronik.

Większość filmów zawierała niewiele albo wcale aluzji politycznych. Polityka Goebbelsa zamierzała do zapełnienia sal kinowych, w których dodatki w postaci kronik, dokumentów niosły nazistowskie przesłanie. W większości jednak nie pojawiała się swastyka, były fachowo zrobione. Większość miała nacjonalistyczne piętno, w samej fabule lub koncepcji, "puste" z psychologicznego punktu widzenia.

Filmy wybitne pomimo antyhumanistycznej treści:

->"Triumf woli" Leni Reifenstahl (1935) - zjazd 1,5 mln ludzi w 1934 roku;

->"Zwycięstwo na zachodzie";

->"Wujaszek Kruger"- Hans Steinhoff (1941);

->"Wieczny Żyd" - Fritz Hippler (1940).

Filmy o specyficznie nazistowskim temacie, z silnym piętnem nacjonalizmu można rozpatrywać w kilku kategoriach. Na plan pierwszy wysuwają się wczesne filmy propagandowe popierające III Rzeszę i Hitlera.

->"Hans Westmar"- biografia Horsta Wessela (1933);

->"Sa-Mann Brand" - historia młodego nazisty, który opuszcza dom, ponieważ jego ojciec

jest komunistą;

->"Wieczny Las" - Springer: poetycki dokument, z muzyką, chórem, wierszem - historia narodu niemieckiego. Metafora drzew - ludzi.

Do II kategorii filmów należą filmy o narodowosocjalistycznym podłożu:

->"Oskarżeni" (1941) - Liebenecher: historia lekarza, który uśmierca swoją nieuleczalnie chorą żonę. Problem eutanazji. Otwarte zakończenie;

->"Psy nieba" (1942) - Norman: konieczność dyscypliny wśród młodych sportowców;

->"Młode orły" (1944) - Weidenmann: historia syna bogatego fabrykanta, który pracuje w fabryce swojego ojca i podlega tej samej dyscyplinie.

III kategoria - filmy przedstawiające historię Niemiec z nacjonalistycznego punktu widzenia:

* fala filmów o Fryderyku Wielkim:

1935 - "Stary i młody król" Steinhoff;

1936 - "Fridericus" Mayer;

1942 - "Wielki król" Veit Harlan - okres wojny 7-letniej; 1944/45 - "Kolberg" Veit Harlan - najbardziej ryzykowne przedsięwzięcie Goebbelsa w dziedzinie produkcji. miejsce akcji: Kołobrzeg w czasie kampanii napoleońskiej 1806-07.

Sceny batalistyczne w 45 minutach. Banalne role, ukończony za późno - normalna widownia nigdy go nie zobaczyła.

kontynuacją nacjonalistyczno-historycznej serii, były filmy, w których przenoszono nacjonalistycznego ducha w ramy współczesności.

==>"Jutrzenka" (1933), "Człowiek chce do Niemiec" (1934) - Wegenera, "Partrioci" (1937) Rittera, "Bunt w Damaszku";

==>"Zdrajca" (1936) - Ritter z Lidią Baarową - zamieszaną w skandal z Goebbelsem.

Filmy antysemickie - najgorszy rodzaj propagandy, najczęściej ok. 1940 roku - podczas inwazji na Polskę i decyzji o ostatecznej eksterminacji Żydów.

==>"Żyd Suss" (1940) - Harlan. O hist. doradcy podatkowego księcia Aleksandra Wirtemberskiego (aktor -> Krauss). Uwodzi żonę wysokiego urzędnika, po śmierci księcia osądzony i powieszony.

==>"Wieczny Żyd" (1940) - Fritz Hippler. Pokazuje Żydów w ostatnim stadium rozkładu i nędzy, do jakich doprowadziły ich hitlerowskie prześladowania, przedstawia ten stan, jako normalny. Miejsce - Warszawa. Pokazuje Żydów

jako najnikczemniejszych z ludzkich pasożytów i nadający się jedynie do odizolowania od reszty rodzaju ludzkiego. Cel filmu: ujawnienie, jacy naprawdę są: nieczyści, leniwi, bez ideałów. Zdjęcia chorych psychicznie, biednych ludzi. Przy pomocy statycznych zdjęć, fragmentów kronik, film ukazuje opanowanie przez Żydów różnych dziedzin sztuki: malarstwa, filmu, teatru, nauki, kabaretu.

Filmy o II wojnie światowej:

==>"Strauss" (1941) Karl Ritter, "Front na niebie" - pełnometrażowy dokument regularnie kręcony w czasie II wojny św.

Filmy wymierzone przeciwko narodom nieprzyjacielskim:

==> "Uciekinierzy" Ucicky (1928) - antyradziecki;

==>"G.P.U." (1942) - Ritter - antyradziecki

==>"Powrót" (1942) - Ucicky - antypolski (o okrucieństwach przeciwko Niemcom)

==>"Złote miasto" (1942) - antyczeski

==>"Carl Peters" (1941) i "Titanic" (1943) - Selpina - antybrytyjskie

==> "Moje życie dla Irlandii" (1941) - Kimich - antybrytyjski (Brytyjczycy jako ciemiężyciele Irlandczków, podczas wojny pomiędzy narodami)

==>"Wujaszek Kruger" - najgłośniejszy film antybrytyjski (Steinhoff). W pisowni scenariusza uczestniczył Goebbels.

Kinematografia niemiecka(okresu nazistowskiego) jako całość niewiele wniosła do rozwoju

sztuki filmowej. Ogromna większość filmów nie wniosła nic nowego, poza tym, jak można zręcznie nagiąć medium filmowe, by służyło celom propagandy. Mądrość Goebbelsa polegała na jego decyzji, aby nadać propagandzie maksymalną skuteczność przez rozszerzanie jej zasięgu, przy jednoczesnym ograniczaniu jej ilości (nie dotyczy to kronik). Jej dokumenty były skuteczne dzięki temu, że pojawiały się rzadko.

Zarówno "Triumf woli", jak i "Olimpiada" przygotowały nowe obszary dla kina. "Triumf..."

pozostaje kopalnią materiałów do studiów nad Hitlerem, organizacją nazistowską, dla socjologów i psychologów. Fenomenem odzwierciedlającym całą naiwność narodu niemieckiego.

==>"Olimpiada" - pozostaje monumentalnym studium sportu. Międzynarodową tradycję Igrzysk Olimpijskich wykorzystano dla stworzenia wielkiej kulminacji, jaką jest przybycie olimpijskiego płomienia do hitlerowskich Niemiec.

__________________________________________________________________________

TEKST IV: "Kino włoskie w okresie reżimu nazistowskiego" - Guido Aristoreo W atmosferze epoki nacjonalizmu, kino włoskie pierwszego dwudziestolecia XX wieku przyjmuje za wzór D'Annunzia, który uważał się za największego rzecznika nacjonalizmu.

Rozpowszechniana jest idea siły i chwały, a jej realizację należy widzieć przede wszystkim na morzu. Idee owe patronują narodzinom i rozwojowi "filmu historycznego" (idea rasy "italskiej", mit wojskowej chwały, wielkości, itd.).

==>"Cabiria", "Quo Vadis", "Ostatnie Dni Pompei" - to kolosy pseudohistoryczne, dokumenty gustu epoki(cechy char.: zbliżenia postaci "nadczłowieka"). Swoisty kult ciała: na ekranie widzimy ludzi bogatych, eleganckich, otoczonych luksusem i kobietami. "Nadczłowiek" to superkochanek, a kobiety to boginie - superkochanki (zmysłowe, piękne) ->np. "Ale moja miłość nie umiera" (1913) - Casarini'ego.

==>"Słońce" ("Sole") - Alessandro Blasetti'ego (1929) - Pierwszy włoski film wiążący się z faszyzmem. Poprzez sposób potraktowania tematu odwołuje się do kina ZSRR.

Okres 1929-1934, to lata największego "przylegania" kinematografii do reżimu. Motywy tego "przylegania" zamykają się w kontekście "na sposób, w jaki burżuazja użycza rządzącemu reżimowi swoich ideologii. Reżim chętnie akceptuje to, co mu burżuazja ofiarowuje."

W 1935 roku faszyzm jest już solidnie zakorzeniony u władzy i ustanawia dokładną kontrolę kina. Poprzez utworzenie Naczelnej Dyrekcji Kinematografii w 1937 roku, państwo przejmuje wszystkie sale kinowe przedsiębiorstwa Pittaluga i tworzy Narodowe Towarzystwo Produkcyjne, finansowane i kontrolowana jest przez Cinecitta.

Liczba filmów zwiększyła się, ale nie ich jakość. Rusza masowa produkcja propagandy bezpośredniej. Mussolini podpowiada Forzano tematy do filmów:

==>"Czarna koszula" , " Villefranche", "Majowe pola".

Młodzież i uczniowie prowadzeni są na ich projekcje, gdzie mają nauczyć się "przyszłej i obecnej historii narodowej".

Antyczna rasa italska, która w faszyzmie odnalazła męskość i Imperium, jest na sposób D'Annunzia pompatycznie celebrowana w filmie ==>"Scypion Afrykański".

Przyjaźń włosko-niemiecka przypieczętowana zostaje filmem Trnkera "Kondotierzy".

Jesień 1940 roku - rozsypuje się bluff wojskowej potęgi Włoch faszystowskiej. W różny sposób włoskie kino przyczynia się teraz do rozpadu reżimu. Najlepsi reżyserzy odmawiają współpracy z reżimem faszystowskim. Wolą uciec w akademizm, w ćwiczenia stylu: Soldati, Castellani, Poggidi, wolą popaść w głęboki formalizm, w nadużycie jałowego zdobnictwa, niż dołączyć do twórców typu: Geminy, Gallonego, Forzano, Allesandriniego.

"Dawny, mały świat", "Żegnaj młodości", "Kubuś idealista" - stanowią w kinie opozycyjnym "pasywny opór", milczącą pogardę do reżimu, a to musiało doprowadzić do formalizmu.

Natomiast takie filmy, jak:

==>"Opętanie", "Cztery kroki w chmurach", "Dzieci patrzą na nas" Viscontiego, Blassettiego, De Siki, reprezentują stanowisko polemizujące z formalizmem i estetyzmem, a jednocześnie z kinem faszystowskim, wyśmiewają reżim. Obok "oporu biernego" rozwija się więc także "opór aktywny", kierowany i bardziej świadomy.

Także film dokumentalny prezentuje nowy, antyretoryczny sposób wyrazu, np.

"Ludzie znad Padu" Michalangelo Antonioni'ego, "Łzy starych panien Pozzi"

Bellini'ego + Passinetti, De Robertisa.

Wokół czasopisma "Cinema" rodzi się ruch kulturalny: Antonioni, Visconti, Rossellini, Puccini -> czują nieodpartą potrzebę tworzenia kina przeciwstawnego kinu "osiadłemu", dzieł

emigrujących z szarości i retoryki faszystowskiej ku oryginalnym pejzażom, które stwarzają ramę stosunkom międzyludzkim, odkryciu człowieka.

Jedni wolą kino żywiące się wydarzeniami życia codziennego (Zavantti). Inni chcą realizmu głębszego, chcą dotrzeć do źródeł wydarzeń i odkryć ich istotę.

Kino, rzeczywistość i tradycja narracyjna (nauki Vergi i historyka literatury włoskiej Francesco De Santisa), stają się ich punktem wspólnym.

"Cinema" wychwytuje pierwsza symptomy przebudzenia, i wita je z entuzjazmem.

==>"Cztery kroki w chmurach" - psychologiczną subtelność z jaką Blasetti i Zavantti opisują życie codzienne komiwojażera i kilka filmów dokumentalnych Rosselliniego, działania De Siki i przede wszystkim ==>"Opętanie" Viscontiego.

Film Viscontiego jest najsłynniejszym epizodem "kina zerwania", aktywnego i świadomego ruchu oporu, który burzy oficjalny obraz "wszystko w porządku". Zapowiada kino wyzwolenia, jak strajki w Turynie i Mediolanie zapowiedziały upadek faszyzmu.