Raport dotyczący sytuacji uchodźców w Darfurze

Darfur - wielki kryzys humanitarny

W trwającym ponad 3 lata kryzysie w Darfurze trudno jest znaleźć jakąś zwycięską stronę.

Można jednak łatwo stwierdzić, kto najbardziej cierpi z powodu zaistniałej sytuacji- ludność

cywilna. Mieszkańcy prowincji uciekli przed walkami, które wybuchły w Darfurze na początku

2003 roku. W końcu 2004 roku blisko 200 tysięcy Sudańczyków przekroczyło granicę

z sąsiednim Czadem, a około 1,6 miliona przesiedliło się w granicach regionu, w którym -

zgodnie z relacjami świadków - rebelianci zabili, zgwałcili i wygnali z domów setki tysiące

osób. Skala kryzysu jest niewiarygodna:

• 2 miliony ludzi - prawie jedna trzecia ludności Darfuru - musiało uciec ze swoich

domów i schronić się w obozach dla Wewnętrznie Przemieszczonych Ludzi (IDPs)

• Dalej 200,000 uchodźców z Darfur jest w obozach ponad granicą w sąsiadowaniu z

Czadem

• Więcej niż 3 miliony ludzi – to prawie połowa populacji Darfuru cała- oczekuje teraz

na pomoc humanitarną

Podpisane 10 stycznia w Nairobi porozumienie pokojowe między rządem w Chartumie i buntownikami

z południa kończy trwający ponad 50 lat konflikt w Sudanie. Ustalenia pokojowe nie dotyczą jednak

Darfuru.

Pokój otwiera perspektywę bezpiecznego powrotu do domu blisko 500 tys. Sudańczyków

przebywających głównie w sąsiednich krajach. Radość z nim związaną zaćmiły jednak wieści

o przemocy w Darfurze, biednym regionie wielkości Francji położonym w zachodniej części Sudanu.

Kryzys ten określa się jako najpoważniejsze obecnie wyzwanie humanitarne - choć pozostające

często w cieniu sytuacji w innych krajach, Iraku, Afganistanie. Trzeba jednak pamiętać, że to kryzys

wywołany przez człowieka. Niezależnie bowiem od trudnych warunków naturalnych w regionie,

największym zagrożeniem dla uchodźców pozostają tam oddziały Janjaweed, którzy bez skrupułów

w najokrutniejszy sposób atakują cywili.

Liczne relacje przywołują ten sam czarny scenariusz: bandyci wpadają do wsi

w półciężarówkach lub na koniach czy wielbłądach, terroryzują mieszkańców

strzałami z broni maszynowej, mordują mężczyzn (także chłopców), kradną

zwierzęta - najbardziej cenne lokalne dobro - i rabują domy. Dla pewności, że

nikt nie zechce pozostać w wiosce, gwałcą kobiety i palą domy.

W efekcie większa część kraju wygląda na niezamieszkaną i uległa

spustoszeniu. Uciekinierzy chronią się w prowizorycznych schronieniach

budowanych wokół największych miast w regionie, około 180 tysięcy schroniło

się w sąsiednim Czadzie, gdzie zbudowano obozy dla uchodźców.

Rząd Sudanu twierdzi, że zwalcza partyzantkę. Rozpoczęła ona działania zbrojne w lutym 2003 roku,

kiedy połączone siły Armii Wyzwolenia Sudanu oraz Ruchu Sprawiedliwości i Równości oskarżyły rząd

w Chartumie o marginalizację ekonomiczną Darfuru.

Tożsamość etniczna w Darfurze zwykle była płynna - Arabowie i czarni Furowie różnili się trybem

życia i często zdarzało się, że Arab po osiedlenie się zostawał Furem (Darfur znaczy "dom Furów").

Obecnie jednak ofiary przemocy w regionie są przekonane, że są atakowane właśnie z powodu ich

tożsamości etnicznej. Religia w tym kontekście nie odgrywa znaczenia, ponieważ obie strony konfliktu

to muzułmanie. Zapewne dużą rolę w motywacji Janjaweed odgrywa po prostu prywatna chęć zysku.

Nie tracą oni żadnej okazji, by okraść wieśniaków z dobytku, zwłaszcza najcenniejszego -

hodowanych tu zwierząt: kóz, krów i osłów.

Przerażającą formą ich działalności są gwałty stosowane celowo i systematycznie jako instrument

taktyki wojennej i narzędzie poniżania grup społecznych i zrywania ich wewnętrznych więzi

(niszczenia materii społecznej). Amnesty International dysponuje relacjami setek zgwałconych kobiet,

często potem wykorzystywanych jako niewolnice seksualne.

Niektóre z nich nie miały jeszcze 10 lat.

Sudan zwraca się o pomoc międzynarodową, ale w tych

warunkach bardzo trudno jest jej udzielać. Zwłaszcza, że różne

części

Darfuru

charakteryzowane

są

zgodnie

z międzynarodowymi normami jako "niebezpieczne", "bardzo

niebezpieczne" i "zdecydowanie niebezpieczne". Opór stawia

też biurokracja sudańska; walka o wizy dla personelu misji

humanitarnych trwa często miesiące, pojawiają się też inne

przeszkody- jak np. wymóg cła na samochody i urządzenia

komunikacyjne potrzebne do działań na miejscu, żądanie

formalnych zgód na każdy przejazd samochodem itp.

Uchodźcy chroniący się w tymczasowych obozach w regionie Darfuru

nadal żyją w warunkach zagrażających ich zdrowiu i życiu. Mieszkają

w chatach ze słomy, z rzadka przykrytych kawałkiem plastiku. Jedyne

dostępne im urządzenie to latryna; jednak zwykle po deszczu woda

rozlewa jej zawartość po terenie obozu. Nie ma żadnego wyposażenia

zapewniającego utrzymanie elementarnej choćby higieny, więc lekarze

obawiają się wybuchu epidemii. Szacuje się też, że 20-25% populacji

darfurskiej cierpi na niedożywienie.

Nieco lepsza jest sytuacja w obozach położonych w sąsiednim

Czadzie. Na początku 2004 roku UNHCR rozpoczął wielką operację logistyczną, której celem było

przeniesienie większości uchodźców do obozów bardziej oddalonych od niebezpiecznej granicy

(rebelianci często ją przekraczali). Dosłownie od zera zbudowano małe wioski dla tysięcy osób -

schronienia dla rodzin, latryny, szpitale, szkoły, studnie i inną niezbędną infrastrukturę. Pierwszy taki

obóz został otwarty w styczniu 2004 roku, do września 2005r. powstało ich dziesięć. Poważnym

utrudnieniem pozostaje brak wody.

Obozy uchodźców nie należą jednak do najbezpieczniejszych miejsc. Jak podaje raport Human

Rights Watch są one często atakowane przez Janjaweed. Praktycznie każdego dnia arabskie milicje

mające swoje bazy w Darfurze przekraczają granice zabijając cywili,

paląc wsie i kradnąc bydło na wzór ataków dokonywanych w

sudańskiej

prowincji.

Obserwatorzy

Human

Rights

Watch

udokumentowali liczne ataki na czadyjskie wsie wzdłuż granicy

między Adré, Adé i Modoyna we wschodnim Czadzie począwszy od

XII.2005r. Najwięcej z ataków dokonali członkowie sudańskich i

czadyjskich straży ochotniczej z Darfuru, kilka z nich wsparte było

przez sudański rząd, dzięki czemu obozy ostrzeliwano również z

helikopterów.

Dziesiątki tysiące ludzi są przemieszcza się teraz z powodu przemocy

w głąb Czadu. Najwięcej z ofiar są z Dajo i grup etnicznych Masalit,

które żyją po obu stronach międzynarodowej granicy. Czadyjscy

Arabowie mieszkający na tym samym obszarze wydają się cieszyć

się immunitetem od ataków, chociaż część z nich opuściła swoje

domy i schronienie w Sudanie, widocznie ze strachu przed akcjami

odwetowymi.

Wzrastająca przemoc w Darfurze i w przygranicznych obozach ogranicza organizacje humanitarne

takich jak Oxfam, UNHCR czy PAH w wykonywaniu swojej pracy i setki tysiące ludzi obchodzi się

rozpaczliwie potrzebnej pomocy. Drogi są często zbyt niebezpieczne by nimi podróżować; pojazdy z

pomocą coraz więcej są porywane albo atakowane, a personel stawiany w rosnącym

niebezpieczeństwie. Pomiędzy lipcem a wrześniem 12 pracowników organizacji humanitarnych

zostało zabitych w Darfurze. W lipcu,

Oxfam został zmuszony do zamknięcia

dwóch północnych Darfur biur z powodu

regularnego

porywania

pojazdów

i

śmierci części personelu.

Ocenia się, że cztery z dziesięciu osób w

Darfurze, które potrzebuje pomoc nie

otrzymują jej, ponieważ nie mogą być oni

osiągnięci. Przeważające część obszaru

wiejskiego

Darfuru

jest

zupełnie

niedostępne dla agencji pomocy. Wiele z

programów pomocy jest teraz osiągane

przez helikopter, ponieważ drogi są zbyt

niepewne.

Helikoptery

znajdują

się

jednak tylko w większych miastach. Do

wsi i na obszary wiejskie, gdzie nie ma

możliwości zawiadomienia helikoptera,

organizacje

często

są

po

prostu

niezdolne się dostać.

W

większości

obozów,

namiastki

chaty, w których wiele z rodzin znajduje

schronienie są zrobione z niewiele więcej

niż kiji i plastikowych płacht. Kilka

obozów, takich jak Abu Shouk na

krańcach El Fasher, istnieje od trzech lat

i istnieje w nich pewna namiastka

trwałości,

z

kamiennymi

budynkami

zastępującymi namioty. Inne obozy są

nowsze i nadal rozszerzają się, tak jak Gereida na południu Darfuru, który to obóz potroił swój w

rozmiar od początku 2006.

Gereida jest domem dla 130,000 ludzi i wiele z obozów jest wielkości miasta, z dziesiątkami tysięcy

zapakowanych ciasno uchodźców mającymi do dyspozycji jedynie najbardziej podstawowe

udogodnienia. Takie warunki są wylęgarnią dla chorób..

Główne uczucie w wielu z obozów to bezradność i frustracja- ludzie zostali złapani w pułapkę tego

miejsca, niezdolni by wrócić do domu, z ograniczonym dostępem do edukacji albo jakiegokolwiek

rodzaju działalności gospodarczej. Większość ludzi w obozach to kobiety i dzieci. Wiele z młodych

dzieci spędziło przeważającą część swojego życia w obozach.

Piotr Pepera 02.XII.2006r.