depozytowa
dr hab. inż. Janusz Mikuła
Dyrektywa Rady 75/442/EEC w sprawie odpadów,
zmieniona dyrektywą Rady 91/156/EEC, określa ramy
prawne dla gospodarki odpadami w Unii Europejskiej.
Dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie wymóg
zapewnienia odzysku lub usuwania odpadów w sposób nie
zagrażający życiu ludzkiemu i nie powodujący szkód w
środowisku.
Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzenia
zakazu wyrzucania i zwałowania odpadów oraz zakazu
funkcjonowania niekontrolowanych wysypisk odpadów.
Dyrektywa ustanawia hierarchię zasad dotyczących
odpadów:
1.
Państwa członkowskie mają obowiązek zapobiegać
tworzeniu się lub ograniczać ilość odpadów i ich
szkodliwość.
2.
Jeżeli działania wymienione w pkt.1 nie są możliwe,
państwa członkowskie powinny propagować odzysk
odpadów poprzez takie działania, jak recykling.
3.
Składowanie odpadów na wysypiskach lub ich
spalanie.
Państwa członkowskie mają obowiązek utworzenia
zintegrowanego systemu urządzeń technicznych do
usuwania odpadów, aby umożliwić Wspólnocie jako
całości osiągnięcie samowystarczalności w usuwaniu
odpadów.
Dyrektywa określa, że zgodnie z zasadą zanieczyszczający
płaci koszty usuwania odpadów muszą być pokryte przez
jednostki posiadające odpady i/lub producentów
wyrobów, z których odpady pochodzą.
W Polskich odpadach komunalnych zużyte opakowania, a szczególnie opakowania jednorazowego użycia, są głównym
składnikiem. Ich udział określany jest wagowo na ok. 30% a w
ujęciu objętościowym wynosi ok. 50%. Szczegółowe przepisy
Unii w zakresie odpadów z opakowań zawarte są w dyrektywie
94/62/EEC. Cele dotyczące odzyskiwania i recyklingu
określone w dyrektywie muszą być wdrożone w ciągu pięciu
lat od uchwalenia aktów prawnych wdrażających dyrektywę w
państwach członkowskich.
Postanowiono, że:
50 - 65% odpadów z opakowań musi być odzyskane;
25 - 45% wszystkich odpadów z opakowań musi być
poddane recyklingowi, przy czym co najmniej 15% każdego
materiału, z którego zrobiono opakowanie, musi być poddane
recyklingowi.
OPŁATA PRODUKTOWA NA OPAKOWANIA
Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami i o opłacie produktowej i
depozytowej określa obowiązki importerów oraz wytwórców
produktów związane z wprowadzaniem na rynek krajowy
produktów w opakowaniach takich jak:
opakowania z tworzyw sztucznych,
opakowania z aluminium (o pojemności mniejszej od
300 l),
opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż
aluminium,
opakowania z papieru i tektury, opakowania ze szkła
gospodarczego (poza ampułkami), opakowania z
materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów),
opakowania z materiałów wielowarstwowych,
opakowania wielomateriałowe oraz opakowania złożone,
urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje
zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC),
urządzenia chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła
poza urządzeniami dla gospodarstw domowych
zawierające substancje zubażające warstwę ozonową
(CFC i HCFC),
akumulatory ołowiowe (kwasowe),
akumulatory niklowo - kadmowe,
ogniwa i baterie galwaniczne,
oleje smarowe, z wyłączeniem olei bazowych, olei
przepracowanych,
lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek
kompaktowych,
opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane),
używane nieregenerowane (bieżnikowane).
Zgodnie z ustawą przedsiębiorca będzie miał obowiązek prowadzenia odzysku, a w szczególności recyklingu odpadów
opakowaniowych i poużytkowych i zobowiązany będzie do dnia
31 grudnia 2007 roku osiągnąć poziom odzysku i recyklingu
odpadów opakowaniowych i poużytkowych co najmniej w
wysokości określonej w załączniku nr 4 do ustawy.
Rada Ministrów określać będzie, w drodze rozporządzenia
ogłoszonego nie później niż na 6 miesięcy przed dniem wejścia w życie, roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów
opakowaniowych i poużytkowych, w poszczególnych latach,
uwzględniając:
potrzebę stopniowego tworzenia krajowego systemu
odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i
poużytkowych oraz zwiększenie jego efektywności,
działania na rzecz zwiększenia konkurencyjności polskiej
gospodarki,
konieczność realizacji zobowiązań międzynarodowych.
Obowiązek osiągnięcia określonego poziomu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych może
być realizowany przez przedsiębiorcę samodzielnie lub za
pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Organizacja
przejmuje wówczas od przedsiębiorcy obciążające go
obowiązki na podstawie umowy.
Ustawa zakłada, że organizacja odzysku opakowań może
prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej a
przedmiotem działania organizacji może być wyłącznie
działalność związana z organizowaniem, zarządzaniem lub
prowadzeniem przedsięwzięć związanych z odzyskiem i
recyklingiem odpadów. Organizacja zobowiązana będzie do
złożenia ministrowi właściwemu do spraw środowiska, t
terminie dwóch tygodni po jej zarejestrowaniu, odpisu statutu
i wypisu z rejestru sądowego lub postanowienia o wpisie do
rejestru rządowego.
Ustawa nakłada na przedsiębiorców cały szereg nowych obowiązków związanych ze zgłoszeniami i sprawozdawczością. I
tak przedsiębiorca rozpoczynający działalność polegającą na
wytwarzaniu lub imporcie produktów w opakowaniach lub
produktów, które stają się odpadami poużytkowymi
(wymienione w załącznikach do ustawy), jest zobowiązany bez
wezwania złożyć zawiadomienie o tym fakcie marszałkowi
województwa, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia
działalności. Za rozpoczęcie działalności uważa się datę
pierwszej sprzedaży lub powstania pierwszego długu celnego.
Przedsiębiorca jest zobowiązany w terminie do 14 dni złożyć
zawiadomienie marszałkowi województwa o fakcie likwidacji
działalności. Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności powinno
zawierać nazwę i siedzibę lub imię i nazwisko oraz adres
przedsiębiorcy, datę rozpoczęcia lub likwidacji działalności,
określenie rodzaju działalności oraz wskazanie sposobu
wykonania obowiązku prowadzenia odzyski i recyklingu.
Przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia
sprawozdania rocznego zawierającego informacje o:
nazwie i siedzibie lub imieniu i nazwisku oraz adresie
przedsiębiorcy,
odpowiednio masie lub ilości opakowań, określonych
w załączniku do ustawy, w których sprzedał
produkty, lub sprzedanych produktów określonych
w załącznikach do ustawy (które stają się odpadami
poużytkowymi),
osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu
odpadów opakowaniowych i poużytkowych, z
podziałem na poszczególne ich rodzaje.
Podobne sprawozdania roczne będą składane także przez organizacje odzysku opakowań z tym, że będą one zawierać
dodatkowi wykaz przedsiębiorców w imieniu których działa
organizacja. Sprawozdania roczne składane będą w
terminie do 31 marca następnego roku za rok ubiegły.
Przedsiębiorca składa sprawozdanie marszałkowi
województwa zaś organizacja odzysku opakowań
ministrowi właściwemu do spraw środowiska.
Przedsiębiorcy i organizacje obowiązani będą do
prowadzenia dodatkowej ewidencji uwzględniającej także
wymagania wynikające z odrębnych przepisów, w sposób
umożliwiający ustalenie uzyskanych poziomów odzysku i
recyklingu oraz obliczenie opłaty produktowej.
Przedsiębiorcy i organizacje odzysku opakowań, którzy nie wykonają obowiązku osiągnięcia określonych rocznych
poziomów odzysku i recyklingu, obowiązani będą do wpłacenia
opłaty produktowej, obliczonej oddzielnie w przypadku
nieosiągnięcia wymaganego poziomu odzysku lub recyklingu.
Opłatę produktową oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i
różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem
odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w
masie albo ilości produktów lub opakowań , z wyłączeniem
przedsiębiorcy wprowadzającego na rynek krajowy, w drodze
sprzedaży lub importu, akumulatory ołowiowe (kwasowe).
Akumulatory ołowiowe zgodnie z projektem ustawy objęte będą
opłatą depozytową. Opłatę produktową oblicza się oddzielnie
dla każdego rodzaju opakowań i produktów.
Ustawa przewiduje następujące maksymalne stawki opłaty produktowej:
dla wszystkich typów opakowań: opakowania z tworzyw
sztucznych, opakowania z aluminium (o pojemności mniejszej
od 300 l), opakowania z blachy białej i lekkiej innej niż
aluminium, opakowania z papieru i tektury, opakowania ze
szkła gospodarczego (poza ampułkami), opakowania z
materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów), opakowania z
materiałów wielowarstwowych, opakowania wielomateriałowe
oraz opakowania złożone - 3 zł za 1 kilogram,
urządzenia klimatyzacyjne zawierające substancje
zubażające warstwę ozonową (CFC i HCFC), urządzenia
chłodnicze i zamrażające oraz pompy ciepła poza urządzeniami
dla gospodarstw domowych zawierające substancje zubażające
warstwę ozonową (CFC i HCFC), chłodziarki i zamrażarki typu
domowego zawierające substancje zubażające warstwę ozonową
(CFC i HCFC) - 150 zł za 1 sztukę,
akumulatory niklowo - kadmowe - 50 zł za 1 sztukę,
ogniwa i baterie galwaniczne - 5 zł za 1 sztukę
oleje smarowe, z wyłączeniem olei bazowych, olei
przepracowanych - 2 zł za 1 kg,
lampy wyładowcze, z wyłączeniem świetlówek
kompaktowych - 3 zł za 1 sztukę
opony nowe, używane regenerowane (bieżnikowane) –
2 zł za 1 kilogram,
używane nieregenerowane (bieżnikowane) - 8 zł za 1
kilogram.
Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, ustali
szczegółowe stawki opłat produktowych dla
poszczególnych opakowań lub produktów, kierując się
uciążliwością odpadów opakowaniowych oraz odpadów
poużytkowych z tych produktów, a także kosztami ich
zagospodarowania.
Stawki opłat będą podlegać z dniem 1 stycznia każdego
roku kalendarzowego podwyższeniu w stopniu
odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen produkcji
sprzedanej przemysłu, planowanemu w ustawie
budżetowej na ten rok.
Przedsiębiorcy i organizacje odzysku opakowań obowiązani będą do złożenia marszałkowi województwa rocznego
sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej z
podziałem na poszczególne rodzaje opakowań lub
produktów i określeniem odpowiednio ich masy lub ilości.
Obowiązek opłacania opłaty produktowej powstaje na
koniec roku kalendarzowego.
Opłata produktowa wpłacana będzie na odrębny rachunek
bankowy urzędu marszałkowskiego do dnia 31 marca roku
następnego po roku, którego opłata dotyczy. Projekt ustawy
przewiduje także tryb postępowania w przypadku gdy
przedsiębiorca lub organizacja nie dokona wpłaty opłaty
produktowej lub dokona wpłaty w wysokości niższej od
należnej.
Urzędy marszałkowskie przekazywać będą opłaty produktowe na odrębny rachunek Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej. 70% zgromadzonych
środków pochodzących z opłaty produktowej od sprzedaży
produktów w opakowaniach, powiększone o przychody z
oprocentowania, Narodowy Fundusz przekaże funduszom
wojewódzkim, a następnie gminnym, proporcjonalnie do ilości
odpadów opakowaniowych przekazanych do odzysku i
recyklingu, wykazanych w sprawozdaniach.
Pozostałe środki zgromadzone na rachunku bankowym
Narodowego Funduszu przeznaczone zostaną na finansowanie
działań w zakresie odzysku i recyklingu odpadów
opakowaniowych oraz na edukację ekologiczną dotyczącą
selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych.
Wpływy z tytułu opłaty produktowej od sprzedaży produktów (które stają się odpadami poużytkowymi - wymienione w
załącznikach do ustawy) gromadzone będą na odrębnych
rachunkach bankowych Narodowego Funduszu i
przeznaczone zostaną na finansowanie odzysku i recyklingu
odpadów poużytkowych, przedsięwzięć w tym zakresie oraz
edukację ekologiczną.
Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z
ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem
właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze
rozporządzenia, szczegółowe zasady i kryteria
gospodarowania środkami z opłat produktowych, kierując się
koniecznością uproszczenia procedur przyznawania środków i
ułatwienia korzystania z nich.
Opłata depozytowa - w myśl ustawy - to opłata pobierana
przy sprzedaży detalicznej akumulatorów ołowiowych
(kwasowych) jako osobnych produktów, której zwrot
następuje po przekazaniu zużytego akumulatora sprzedawcy
detalicznemu tych akumulatorów, lub do punktu systemu
zbiórki zużytych akumulatorów zorganizowanych przez
przedsiębiorcę.
Zgodnie z ustawą sprzedawca detaliczny akumulatora
ołowiowego (kwasowego) jest obowiązany przy jego
sprzedaży do przyjęcia zużytego akumulatora. Jeżeli
kupujący nie przekazał zużytego akumulatora przy zakupie
nowego, sprzedawca detaliczny jest obowiązany do pobrania
opłaty depozytowej. Stawka opłaty depozytowej wyniesie 30
zł za sztukę. Sprzedawca potwierdza na fakturze VAT lub
paragonie fiskalnym wysokość pobranej opłaty depozytowej.
Sprzedawca detaliczny, który pobrał opłatę depozytową, obowiązany jest, w terminie 30 dni od daty sprzedaży
produktu, przyjąć zużyty akumulator i zwrócić opłatę
depozytową, Sprzedawca detaliczny potwierdza zwrot opłaty
depozytowej na fakturze VAT lub paragonie fiskalnym.
Do obowiązków sprzedawcy należeć będzie umieszczenie w
punkcie sprzedaży produktu, w widocznym miejscu, wywieszki
informującej o:
warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora i
odbioru opłaty depozytowej w punkcie sprzedaży
detalicznej i punktach systemu zbiórki zużytych
akumulatorów, stworzonych przez przedsiębiorców,
których produkty sprzedaje,
prawie składania skarg i wniosków, określonym w
przepisach o Inspekcji Handlowej, dotyczących
nieprawidłowości w realizacji zobowiązań
wynikających z ustawy, przez sprzedawcę
detalicznego,
instytucji, do której należy składać skargi i wnioski
dotyczące nieprawidłowości w realizacji przez
sprzedawcę zobowiązań wynikających z ustawy.
Sprzedawca detaliczny zwolniony będzie z obowiązku uzyskania zgody na miejsce oraz sposób gromadzenia
akumulatorów ołowiowych, o których mowa w przepisach o
odpadach. Sposób gromadzenia zużytych akumulatorów przez
sprzedawcę nie może naruszać przepisów szczegółowych o
zasadach usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania
odpadów niebezpiecznych.
Przedsiębiorca wytwarzający lub importujący akumulatory
ołowiowe będzie obowiązany dołączyć do produktu informację
o warunkach i trybie zwrotu zużytego akumulatora oraz
własnych punktach systemu zbiórki tego odpadu.
Przedsiębiorca zobowiązany także będzie do odebrania na
własny koszt od sprzedawcy detalicznego wszystkich
przyjętych zużytych akumulatorów i przekazania ich do
recyklingu.
W przypadku gdy zwrot pobranej opłaty depozytowej poprzez punkt sprzedaży detalicznej jest niemożliwy z
powodu jego likwidacji lub przerwy w działalności,
przedsiębiorca wytwarzający lub importujący
akumulatory ołowiowe będzie obowiązany poprzez własne
punkty systemu zbiórki, do przyjęcia zużytego
akumulatora wprowadzonego przez niego do obrotu i
zwrotu opłaty depozytowej, w terminie 45 dni od daty
sprzedaży produktu.
Przedsiębiorca wytwarzający lub importujący
akumulatory ołowiowe będzie zobowiązany na własny
koszt odebrać wszystkie zużyte akumulatory z innych
miejsc niż punkty sprzedaży detalicznej.
Kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach
przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej została w myśl ustawy przekazana Inspekcji
Ochrony Środowiska.
Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2002 roku.