Współczesna Onkologia (1999) 3; 118 119
W
s
p
ó
ł
c
z
e
s
n
a
O
n
k
o
l
o
g
i
a
(
1
9
9
9
)
3
;
1
1
8

1
1
9
W pracy przedstawiono wyniki bada-
nia zawartoS
ci antygenu SCC-Ag
Antygen SCC-Ag w diagnostyce
u 58 chorych leczonych z powodu ra-
ka błony S
luzowej jamy ustnej. Ozna-
i monitorowaniu raka
czenia wykonano przed leczeniem
oraz w okresie 10-14 dni po operacyj-
nym usunięciu nowotworu. Oznacze-
błony S
luzowej jamy ustnej
nia przeprowadzono metodą mikro-
enzymatyczną IMx firmy Abbot Labo-
SCC antigen in diagnosis and monitoring of squamous cell
ratories. U 60,3 proc. chorych poziom
antygenu był podwyższony (100 proc.
carcinoma of the oral mucosa
dla T4, 54,5 proc. dla T3). Różnice
w stężeniu SCC-Ag były statystycz-
nie istotne dla guzów T2 i T3. W ba-
daniu pooperacyjnym obserwowano
obniżenie poziomu tego markera,
lecz u częS
ci chorych nastąpił jego
Krzysztof Osmola1, Hanna Maciejewska2, Leszek Lewandowski1
wzrost. Korelowało to z przebiegiem
klinicznym w okresie pooperacyjnym,
i 42 mężczyzn. R
redni wiek chorych wyno-
WSTĘP
albowiem u tych chorych wystąpiła
sił 59 lat. Rozpoznanie histopatologiczne
wczesna wznowa lub przerzuty no-
W badaniach onkologicznych coraz
opierano na badaniu mikroskopowym wy-
wotworowe.
częS
ciej oznacza się markery nowotworo-
cinków z guza. Cechy kliniczne nowotwo-
we. Są to substancje wytwarzane w komór-
rów okreS
lano wg klasyfikacji TNM. Wiel-
Słowa kluczowe: nowotwory głowy
kach nowotworowych lub prawidłowych
koS
ć T1 miały cztery guzy, T2  23, T3 
i szyi, markery, antygen raka płasko- umożliwiające okreS
lanie zjawisk związa-
22 i T4  9.
nabłonkowego. nych z rozwojem nowotworu.
Krew do badań pobierano na skrzep
Antygen raka płaskonabłonkowego (SCC-
i po natychmiastowym odwirowaniu zamra-
Ag) jest markerem różnicowania. Jest to
żano. Do oznaczenia poziomu antygenu
białko z grupy inhibitorów proteazy seryno-
This study reports the evaluation of
raka płaskonabłonkowego zastosowano ze-
wej. SCC-Ag został wyodrębniony przez Ka-
SCC-Ag in 58 patients with squamo-
staw IMx firmy Abbot Laboratories oparty
to i Torigoe z raka szyjki macicy. Podstawą
us cell carcinoma of the oral mucosa.
na metodzie mikroenzymatycznej. Grupę
do oznaczania stężenia SCC było stwier-
Serum samples were obtained prior
kontrolną stanowiło 9 zdrowych osób le-
dzenie obniżania się poziomu antygenu
to treatment and 10-14 days after.
czonych w Klinice z powodu wad zgryzo-
w surowicy krwi chorych po usunięciu gu-
SCC-Ag levels were determinated by
wo-twarzowych.
za. Z uwagi na podobieństwo histologiczne
microenzymatic kit IMx Abbot Labo-
Analizę statystyczną przeprowadzono
raków płaskonabłonkowych antygen SCC
ratories. Elevation of antigen levels testem Wilcoxona i Man-Whitney.
jest wykorzystywany również do diagnosty-
were found in 60,3% (100% for T4,
ki nowotworów krtani i przełyku.
54,5% for T3). SCC-Ag level was sta- WYNIKI
tistically significant in tumours T2 and
U chorych z guzami o wielkoS
ci T1  T4
CEL PRACY
T3. Patients with previously elevated
wartoS
ci S
rednie SCC-Ag wynosiły odpo-
Celem przeprowadzonych badań była
pretreatment values normalized after
ocena przydatnoS
ci badania stężenia anty-
surgery. Early metastasising or local
genu SCC w surowicy chorych na raka ja- Tabela 1. WielkoS
ć guza (T)
recurence of the tumour were related
my ustnej przed i po leczeniu chirurgicz-
to high posttreatment values of SCC-
WielkoS
ć Liczba proc.
W
i
e
l
k
o
S

ć
L
i
c
z
b
a
p
r
o
c
.
nym, dla monitorowania przebiegu leczenia.
-SAAg.
guza (T) chorych przypadków
g
u
z
a
(
T
)
c
h
o
r
y
c
h
p
r
z
y
p
a
d
k
ó
w
T1 4 6,9
MATERIAŁ I METODYKA BADAŃ
Key words: Head-and-Neck-
-Neoplasms, markers, squamous
Oznaczenia poziomu SCC-Ag wykona- T2 23 39,6
cell carcinoma antigen.
no u 58 chorych leczonych w Klinice Chi-
T3 22 37,9
rurgii Szczękowo-Twarzowej AM w Pozna-
niu z powodu raka płaskonabłonkowego, T4 9 15,5
zlokalizowanego w różnych okolicach jamy
Ogółem 58 100
ustnej. W badanej grupie było 16 kobiet
Tabela 2. Poziom SCC-Ag w odniesieniu do wielkoS
ci guza (T); poziom istotnoS
ci p<0,05, NS  nieistotne statystycznie
(Mann-Whitney U Test)
wielkoS
ć guza R
r. wartoS
ć SCC-Ag T1 T2 T3 T4
w
i
e
l
k
o
S

ć
g
u
z
a
R

r
.
w
a
r
t
o
S

ć
S
C
C
-
A
g
T
T
T
T
1
2
3
4
(T) (ng/ml)
(
T
)
(
n
g
/
m
l
)
Gr. kontrolna 1,31
T1 1,50    
1
1
Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej
K
l
i
n
i
k
a
C
h
i
r
u
r
g
i
i
S
z
c
z
ę
k
o
w
o
-
T
w
a
r
z
o
w
e
j
T2 2,68 NS   
AM w Poznaniu
A
M
w
P
o
z
n
a
n
i
u
T3 2,49 NS NS  
2
2
Zakład Immunologii Nowotworów AM
Z
a
k
ł
a
d
I
m
m
u
n
o
l
o
g
i
i
N
o
w
o
t
w
o
r
ó
w
A
M
w Poznaniu T4 4,33  0,01975 0,02148 
w
P
o
z
n
a
n
i
u
Antygen SCC-Ag w diagnostyce i monitorowaniu raka błony S
luzowej jamy ustnej
119
Tabela 3. Odsetek przypadków przekroczenia wartoS
ci
W grupie II wznowy i przerzuty obserwo- cesu nowotworowego. Wielu autorów obser-
kontrolnej SCC-Ag w odniesieniu do wielkoS
ci guza (T)
wano u 71,4 proc. badanych (wznowa: wowało częstsze podwyższenie poziomu
6 i przerzuty: 9 przypadków). SCC-Ag u chorych z przerzutami. Molina
WielkoS
ć Liczba proc.
W
i
e
l
k
o
S

ć
L
i
c
z
b
a
p
r
o
c
.
U 33 chorych wykonano badanie kon- i współpracownicy oceniali odsetek tych
guza chorych przypadków
g
u
z
a
c
h
o
r
y
c
h
p
r
z
y
p
a
d
k
ó
w
trolne po zabiegu. W 24 przypadkach po- chorych na 64 proc. W naszym materiale
(T) SCC-Ag>1,3
(
T
)
S
C
C
-
A
g
>
1
,
3
podwyższenie wartoS
ci w stosunku do gru-
ziom antygenu był mniejszy niż 1,3 ng/ml,
ng/ml
n
g
/
m
l
py kontrolnej występowało u 60,3 proc. ba-
a w 9 wyższy. Analiza obrazu klinicznego
danych. Wszyscy chorzy z guzami T4 mie-
wykazała, że wS
ród tych 9 badanych,
T1 125
li wartoS
ci SCC-Ag podwyższone, a wS
ród
6 chorych miało niekorzystny przebieg cho-
T2 13 56,5
guzów T2 i T3 ok. 55 proc. badanych. Róż-
roby zakończony zgonem w 5 przypad-
nice stężeń były statystycznie istotne pomię-
kach. NiepomyS
lne jest również rokowanie
T3 12 54,5
dzy guzami T2 a T4 oraz T3 a T4 (p< 0,05).
u chorych z wysokimi wartoS
ciami wyjS
cio-
T4 9 100 Oznaczanie antygenu SCC-Ag w okresie
wymi (powyżej 2,5 ng/ml) bez względu na
pooperacyjnym daje możliwoS
ć oceny sku-
pooperacyjne obniżenie wartoS
ci, gdyż są
tecznoS
ci leczenia. Po radioterapii guzów
Tabela 4. Przebieg kliniczny w grupach o różnym
oni potencjalnie zagrożeni możliwoS
cią po-
głowoszyi przydatnoS
ć oznaczania antyge-
poziomie SCC-Ag
wstania przerzutów.
nu dla monitoringu skutecznoS
ci leczenia
W grupie I (SCC-Ag 1,3-2,0 ng/ml) czas
SCC-Ag proc. czas jest dyskutowana. Van Dongen i współpra-
S
C
C
-
A
g
p
r
o
c
.
c
z
a
s
od wystąpienia pierwszych objawów do
(ng/ml) wznów lub oczekiwania cownicy zastosowali oznaczanie SCC-Ag do
(
n
g
/
m
l
)
w
z
n
ó
w
l
u
b
o
c
z
e
k
i
w
a
n
i
a
rozpoczęcia leczenia wynosił 6,6 miesiąca,
przerzutów (miesiące) rozpoznawania zmian przerzutowych w wę-
p
r
z
e
r
z
u
t
ó
w
(
m
i
e
s
i
ą
c
e
)
a w grupie II (SCC-Ag > 2,0 ng/ml) tylko
złach chłonnych oraz okreS
lania doszczęt-
4,8 miesiąca (Tab. 4.).
Gr. I 57,1 6,6
noS
ci zabiegu (residual tumors). Zwraca się
Różnice stężeń przedoperacyjnych były
(1,3-2,0)
statystycznie istotne pomiędzy guzami T2 jednak uwagę na prognostyczne znaczenie
szczególnie pooperacyjnego oznaczania po-
Gr. II 71,4 4,8
a T4 oraz T3 a T4. Analiza statystyczna zmian
ziomu SCC-Ag. W badanym materiale
(> 2,0)
stężenia SCC-Ag przed, i po zabiegu ope-
stwierdzono, że u chorych z pooperacyjnym
racyjnym wykazała istotną statystycznie róż-
podwyższeniem poziomu antygenu w sto-
nicę stężeń u chorych z guzami o wielkoS
ci
wiednio: 1,50; 2,68; 2,49 i 4,33 ng/ml (Tab.
sunku do wartoS
ci przedoperacyjnych wzno-
T2 i T3 oraz u chorych z przerzutowymi wę-
2.). R
rednia wartoS
ć stężenia SCC-Ag
wa i przerzuty występowały znacznie szyb-
złami N1b i N2b (Tab. 5. i Tab. 6.).
w grupie kontrolnej wynosiła 1,31, a me-
ciej.
diana 1,3.
Dyskusyjna jest nadal granica podwyż-
OMÓWIENIE
Stężenie powyżej wartoS
ci kontrolnej szenia stężenia SCC-Ag, przy której rokowa-
miało 35 chorych, co stanowi 60,3 proc.
Odkrywcy antygenu raka płaskonabłon- nie jest niepomyS
lne. Fontana i współpra-
W poszczególnych grupach T było to: 25
kowego Kato i Torigoe wykazali spadek po- cownicy ustalili w swoim materiale (189 cho-
proc. dla T1, 56,5 proc. dla T2, 54,5 proc. rych z guzami jamy ustnej, gardła i krtani)
ziomu tego czynnika po usunięciu ogniska
dla T3 i 100 proc. dla chorych z guzami nowotworowego szyjki macicy. Liczne póx
- wartoS
ć graniczną na 2,5 ng/ml. NiepomyS
l-
T4 (Tab. 3.). niejsze doniesienia potwierdziły przydat- ny przebieg choroby w grupie stężeń 1,3-
Chorych o podwyższonej zawartoS
ci an- noS
ć oznaczenia antygenu SCC w monito- 2,0 ng/m wystąpił u 57 proc. naszych cho-
rych, a w grupie o zawartoS
ci powyżej 2,0
tygenu SCC podzielono na dwie grupy rowaniu chorych na raka szyjki macicy.
przyjmując za kryterium wielkoS
ć stężenia. Wykazano również prognostyczne znacze- ng/ml u 71 proc. Ten nieco niższy odsetek
W grupie pierwszej (Gr. I) o przedziale stę- nie zmian w zawartoS
ci SCC-Ag po opera- koresponduje z wynikami Fontany i wsp., ale
dotyczy jednorodnej grupy chorych tylko
cyjnym usunięciu zmiany nowotworowej.
żeń 1,3-2,0 znalazło się 14 chorych,
a w grupie drugiej (Gr. II) 21 miało warto- Zdaniem częS
ci badaczy oznaczanie anty- z rakami umiejscowionymi w jamie ustnej.
genu może mieć duże znaczenie monito- CzułoS
ć w oznaczeniu przedoperacyjnym
S
ci powyżej 2,0 ng/ml.
wyniosła 78 proc., a swoistoS
ć 63 proc. (28
rujące w nowotworach głowy i szyi.
W pierwszej grupie w 57 proc. przypad-
Badania poziomu tego markera u cho- wznów i przerzutów na 58 chorych). W pró-
ków wystąpiły przerzuty i wznowy procesu
bie pooperacyjnej czułoS
ć wyniosła 36 proc.,
rych na raka jamy ustnej przed leczeniem
nowotworowego (wznowa: 3 przypadki,
mogą wskazywać na zaawansowanie pro- a swoistoS
ć 94 proc. (14 wznów u 31 ba-
przerzuty lokoregionalne: 5 przypadków).
danych). W badaniach Kurokawy i współpra-
cowników czułoS
ć i swoistoS
ć kombinacji
oznaczeń SCC-Sg i dwóch innych markerów
Tabela 5. Porównanie stężenia SCC-Ag przed i po zabiegu dla wielkoS
ci guza (T) T2, T3, T4 (test Wilcoxona) NS  nieistot-
wyniosła 69,0 proc. i 90,3 proc.
ne statystycznie
WielkoS
ć guza IloS
ć par T Z p poziom WNIOSKI
W
i
e
l
k
o
S

ć
g
u
z
a
I
l
o
S

ć
p
a
r
T
Z
p
p
o
z
i
o
m
(T) istotnoS
ci
(
T
)
i
s
t
o
t
n
o
S

c
i
Podwyższenie stężenia SCC-Ag może
być czynnikiem rokowniczym w ocenie
T2 13 5,00 2,667179 0,007653 p < 0,01
przebiegu raka jamy ustnej.
T3 15 23,00 2,101459 0,035609 p < 0,05
Pooperacyjne podwyższenie stężenia
SCC-Ag wskazuje na niepomyS
lny prze-
T4 5 5,00 0,00 1,00 NS
bieg choroby.
Tabela 6. Porównanie stężenia SCC-Ag przed i po zabiegu u chorych z przerzutami i bez przerzutów (N1 2a, N ) (test
1 2b
Wilcoxona) NS  nieistotne statystycznie
PIR
MIENNICTWO W REDAKCJI
Stan węzłów IloS
ć par T Z p poziom
S
t
a
n
w
ę
z
ł
ó
w
I
l
o
S

ć
p
a
r
T
Z
p
p
o
z
i
o
m
istotnoS
ci
i
s
t
o
t
n
o
S

c
i
ADRES DO KORESPONDENCJI
K
r
z
y
s
z
t
o
f
O
s
m
o
l
a
dr n. med. Krzysztof Osmola
N1 2 a 6 5,50 0,539360 0,589642 NS
Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej
Akademii Medycznej w Poznaniu
N1 2 b 20 21,50 2,957800 0,003101 p < 0,01
ul. Przybyszewskiego 49
N3 2 21,50    60-355 Poznań