WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
Dominika Dudek
Zespół metaboliczny u pacjentów Klinika Psychiatrii Dorosłych Collegium
Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Instytut Farmakologii Państwowej
Akademiii Nauk
ze schizofreniÄ…
Metabolic syndrome in patients with schizophrenia
STRESZCZENIE
Osoby z rozpoznaniem schizofrenii stanowią grupę szczególnie podatną na schorzenia
somatyczne. Jednym z głównych problemów zdrowotnych w tej populacji jest zespół me-
taboliczny i jego składowe: otyłość, cukrzyca, dyslipidemia. Problemy somatyczne pacjen-
tów psychiatrycznych pozostają często nierozpoznane, a więc i nieleczone. Ze zwiększoną
chorobowością i nieadekwatną opieką medyczną u chorych na schizofrenię wiąże się więk-
sza śmiertelność. Przewidywana długość życia tych osób jest o 20% krótsza w stosunku
do populacji ogólnej. Na psychiatrze spoczywa szczególna odpowiedzialność za zdrowie
pacjenta, która powinna się wyrażać podjęciem w razie konieczności współpracy z innymi
lekarzami i specjalistycznym postępowaniem diagnostycznym i terapeutycznym. W codzien-
nej praktyce niezbędne jest monitorowanie podstawowych parametrów metabolicznych
(masa ciała, obwód talii, BMI, stężenie glukozy, profil lipidowy). Powinny temu towarzy-
szyć edukacja pacjentów na temat prawidłowej diety, aktywności fizycznej, kontroli masy
ciała, objawów cukrzycy oraz motywowanie chorych do podjęcia współpracy w zakresie
dbałości o swoje zdrowie. Stosowanie leków przeciwpsychotycznych, zwłaszcza atypo-
wych, które w zróżnicowanym stopniu są obarczone ryzykiem metabolicznych działań nie-
pożądanych, wymaga znajomości standardów leczenia oraz przestrzegania zaleceń kon-
sultanta krajowego. (Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3, 123 130)
słowa kluczowe: schizofrenia, zespół metaboliczny, atypowe leki przeciwpsychotyczne
ABSTRACT
People with diagnosis of schizophrenia are especially prone to somatic diseases. Metabo-
lic syndrome and its components (obesity, diabetes and dyslipidaemia) are among the key
medical problems in this population. Somatic problems of psychiatric patients often rema-
in undiagnosed and therefore untreated. Increased morbidity and inadequate medical care
Adres do korespondencji:
dr hab. n med. Dominika Dudek
among schizophrenic individuals are associated with increased mortality. Their estimated
Klinika Psychiatrii dorosłych CMUJ
ul. Koperika 21 a, 31 501 Kraków
life expectancy is by 20% shorter compared with the general population. The psychiatrist is
tel. [phone], faks (12) 424 87 45
especially responsible for the patient s health and this responsibility should be represented
Copyright © 2010 Via Medica
by the readiness to cooperate with other physicians, as well as to imply specialist diagno-
ISSN 2081 2450
123
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
stic and therapeutic actions (if there is such need). Monitoring of the basic metabolic para-
meters (body mass, waist circumference, BMI, glucose concentration, lipid profile) is es-
sential in the everyday psychiatric practice. This should be accompanied by the patient
education about the rules of correct diet, physical activity, body mass control, symptoms
of diabetes, as well as by motivating the patient to cooperate in the process of care taking
of his or her health. Using antipsychotics  especially the atypical ones  which have
diverse profile of metabolic adverse events risk require knowledge of standards of treatment
and obeying the guidelines of the National Consultant for Psychiatry. (Forum Zaburzen Me-
tabolicznych 2010, vol. 1, no 3, 123 130)
key words: schizophrenia, metabolic syndrome, atypical antipsychotics
WST
P i funkcjonowanie społeczne chorego, ale i za
Pojęcie  schizofrenia obejmuje grupę za- stan jego zdrowia somatycznego, co wielo-
burzeń psychotycznych, rozpoczynających krotnie wymaga współpracy z lekarzami in-
się zazwyczaj we wczesnej dorosłości, mają- nych specjalności.
cych przebieg przewlekły, z zaostrzeniami,
upośledzających funkcjonowanie i charak- ZDROWIE SOMATYCZNE
teryzujących się występowaniem objawów PACJENTÓW ZE SCHIZOFRENI

pozytywnych (urojenia, omamy, dezorgani- Osoby z rozpoznaniem schizofrenii stanowiÄ…
zacja, dziwaczne zachowania, formalne za- grupę szczególnie podatną na schorzenia so-
burzenia myślenia, niedostosowany afekt) matyczne. W kilku analizach wykazano, że
oraz negatywnych (bladość afektywna, alo- 35 70% pacjentów ze schizofrenią cierpi
gia, apatia, awolicja, anhedonia). Istnieje równocześnie na poważną chorobę soma-
kilka podtypów choroby, o zróżnicowanych tyczną [2]. Jak dowiodły wyniki badania Pa-
objawach, przebiegu klinicznym i rokowaniu tient Outcomes Research Team (PORT), obej-
(postać paranoidalna, katatoniczna, hebefre- mującego grupę 719 osób, u 36% można roz-
niczna, niezróżnicowana, rezydualna). Ryzy- poznać więcej niż jedną chorobę somatyczną,
ko zachorowania na schizofreniÄ™ w ciÄ…gu ca- a u 48% schorzenie jest aktualnie obecne
łego życia wynosi około 1%, a roczna zapadal- i aktywne [3]. W ostatnich dekadach zmienił
ność  7 40/100 000 osób [1] (tab. 1). się profil problemów zdrowotnych pacjen-
Choroba ta stanowi prawdopodobnie tów. O ile dawniej dominowały gruz
lica i in-
główną przyczynę upośledzenia funkcjono- fekcje przewodu pokarmowego, o tyle od lat
wania osób z zaburzeniami psychicznymi 90. XX wieku istotnie dominują choroby
i wymaga przewlekłej, wieloletniej terapii, układu krążenia, cukrzyca, otyłość, zespół
a zaostrzenia powodują niekiedy koniecz- metaboliczny [4]. Obecnie szacuje się, że wy-
ność powtarzających się hospitalizacji. Pa- stąpienie niektórych schorzeń somatycznych
cjenci są zmuszeni do korzystania ze świad- u chorych na schizofrenię jest istotnie wyższe
czeń zdrowotnych przez większość swojego niż w populacji ogólnej: 3,6-krotnie chorób
życia, w ciągu którego obok choroby psy- sercowo-naczyniowych, 1,5 3,5-krotnie cu-
chicznej pojawiają się również inne, nieraz krzycy, 2,6-krotnie niedoczynności tarczycy,
poważne problemy zdrowotne. W związku 1,9-krotnie choroby obturacyjnej płuc,
z tym prowadzący lekarz psychiatra jest od- 7-krotnie WZW typu C, 4-krotnie zaburzeń
powiedzialny nie tylko za stan psychiczny elektrolitowych [6].
124
www.fzm.viamedica.pl
Dominika Dudek,
Zespół metaboliczny u pacjentów
ze schizofreniÄ…
Tabela 1
Ogólne kryteria diagnostyczne schizofrenii według ICD-10 [5]
Co najmniej 1 z zespołów, objawów lub przejawów wymienionych niżej w punkcie 1., albo co naj-
mniej 2 z objawów i przejawów wymienionych w punkcie 2.  jeżeli występują przez większość cza-
su trwania epizodu choroby psychotycznej utrzymujÄ…cego siÄ™ przez co najmniej 1 miesiÄ…c (lub okre-
sowo w ciągu większości dni tego okresu)
1. Co najmniej jedno z następujących:
a. Echo myśli, nasyłanie i zabieranie myśli oraz odsłonięcie myśli
b. Urojenia oddziaływania, wpływu lub owładnięcia wyraz
nie odnoszone do ruchów ciała lub koń-
czyn albo do określonych myśli, działań czy odczuć; spostrzeżenie urojeniowe
c. Głosy omamowe, komentujące na bieżąco zachowanie pacjenta albo dyskutujące o nim między
sobą lub innego typu głosy omamowe, pochodzące z jakiejś części ciała
d. Utrwalone urojenia innego rodzaju, których treść jest niedostosowana kulturowo i całkowicie nie-
możliwa do zaistnienia
2. Lub co najmniej dwa z następujących:
e. Utrwalone omamy z zakresu jakiegokolwiek zmysłu, jeżeli występują każdego dnia w ciągu co
najmniej jednego miesiąca i towarzyszą im urojenia (mogą być zwiewne) bez wyraz
nej treści
afektywnej lub utrwalone myśli nadwartościowe
f. Neologizmy, przerwy lub wstawki w toku myślenia, prowadzące do rozkojarzenia lub niedostoso-
wania wypowiedzi
g. Zachowania katatoniczne, takie jak: pobudzenia, zastyganie lub giętkość woskowa, negaty-
wizm, mutyzm i osłupienie
h. Objawy  negatywne , takie jak: apatia, zubożenie wypowiedzi, spłycenie afektu, niespójność reak-
cji emocjonalnych (o ile nie są spowodowane depresją lub działaniem leków neuroleptycznych)
Wśród schorzeń somatycznych pacjen- wycofanie, brak zainteresowania wła- vvWśród schorzeń
somatycznych
tów ze schizofrenią szczególne miejsce zaj- snym zdrowiem, zaburzenia komunikacji,
pacjentów
muje zespół metaboliczny, którego rozpo- dziwaczny i pozornie niewiarygodny spo-
ze schizofreniÄ…
wszechnienie jest bardzo wysokie i wyno- sób relacjonowania objawów. Istotnym
szczególne miejsce
si 37 63% [7]. Jest ono zatem 2 3 razy problemem jest niski poziom edukacji
zajmuje zespół
większe niż w populacji ogólnej, gdzie wy- psychiatrów w zakresie opieki somatycz-
metabolicznycc
stępuje w 20 25%. Warto również zwrócić nej, ograniczenie środków na diagnosty-
uwagę na współistnienie ze schizofrenią kę, izolacja wielu ośrodków psychiatrycz-
schorzeń, będących składowymi zespołu nych od oddziałów somatycznych [4]. Le-
metabolicznego: otyłości (45 55%), nad- karz psychiatra, nieraz przeciążony liczbą
ciśnienia (19 58%), cukrzycy (10 15%), pacjentów, często nie dopytuje o inne,
dyslipidemii (25 69%). Do tego dochodzi pozapsychiatryczne dolegliwości, a bada-
kolejny czynnik ryzyka choroby niedo- nie przedmiotowe w gabinecie psychia-
krwiennej serca, jakim jest palenie tytoniu trycznym należy do rzadkości. Z drugiej
(50 80%) [8]. strony chory z  etykietkÄ… choroby psy-
Mimo tak dużego rozpowszechnienia, chicznej, a zwłaszcza schizofrenii, bywa
problemy somatyczne pacjentów psychia- traktowany przez niepsychiatryczne insty-
trycznych pozostają często nierozpozna- tucje medyczne  po macoszemu  i do-
ne, a w konsekwencji  nieleczone. Przy- tyczy to nie tylko polskiej rzeczywistości.
czyny tego zjawiska są złożone. Należy Wykazano na przykład, że u chorych ze
pamiętać, że schizofrenia i towarzyszące schizofrenią zastosowanie nowoczesnych
jej objawy psychopatologiczne mogÄ… de- metod kardiologii inwazyjnej jest o po-
terminować zachowanie chorego: jego nad 40% mniejsze w porównaniu z popu-
125
Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3, 123 130
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
Tabela 2
chorych psychicznie. W schizofrenii sa-
Schorzenia somatyczne związane mobójstwa stanowią około 5% wszystkich
ze zwiększoną śmiertelnością
zgonów, a większa śmiertelność w co naj-
w schizofrenii [9]
mniej 60% jest spowodowana przyczyna-
 Choroby sercowo-naczyniowe
mi naturalnymi [6] (tab. 2).
 Cukrzyca
Warto wymienić kilka najważniejszych
 Choroby układu oddechowego
przyczyn tak złej kondycji zdrowotnej osób
 Choroby układu pokarmowego
chorujÄ…cych na schizofreniÄ™. NiewÄ…tpliwie
 Choroby ośrodkowego układu nerwowego
wpływa na to ich styl życia: mała aktywność
 Infekcje
 Choroby nowotworowe (?) fizyczna, zła dieta, palenie tytoniu, brak zain-
teresowania swoim zdrowiem fizycznym, nie-
przestrzeganie zasad higieny, bezdomność.
Zaburzone relacje społeczne przyczyniają się
lacją ogólną. Również tylko nieznaczny do przygodnych kontaktów seksualnych, zwy-
odsetek pacjentów leczonych psychia- kle bez zabezpieczenia. Poważnym proble-
trycznie z hiperlipidemią otrzymuje staty- mem jest nadużywanie substancji psychoak-
ny. Zdecydowanie gorsza jest ponadto tywnych  narkotyków i alkoholu  prowa-
opieka poszpitalna w przypadku hospita- dzące do uzależnień, ze wszystkimi tego kon-
lizacji na oddziale somatycznym [10]. sekwencjami. Na występowanie schorzeń so-
W jednym z najważniejszych badań ostat- matycznych ma wpływ sam fakt psychozy.
nich lat dotyczących leczenia schizofrenii Może to wynikać bezpośrednio ze wspólnych
 CATIE (Clinical Antipsychotic Trials for In- uwarunkowań genetycznych bądz
pośrednio
tervention Effectiveness)  także pokazano ze stwierdzanych w przebiegu choroby psy-
zjawisko niedostatecznej opieki zdrowotnej chicznej zmian immunologicznych i hormo-
wśród chorych na schizofrenię. Ujawniono, nalnych.
że większość pacjentów nie otrzymywała le- Kolejną przyczyną, wymagającą głęb-
czenia współistniejących schorzeń somatycz- szej refleksji i  co istotniejsze  możliwą
nych. Dotyczyło to 88% przypadków dyslipi- do zmiany, jest niedostateczne zaintereso-
demii, 62%  nadciśnienia tętniczego i 38% wanie instytucji psychiatrycznych proble-
 cukrzycy [11]. mami zdrowotnymi pacjentów, zaniedby-
Ze zwiększoną chorobowością i nieade- wanie nawet podstawowych badań kontro-
kwatnÄ… opiekÄ… medycznÄ… u chorych na schi- lnych i profilaktycznych, brak monitoro-
zofrenię wiąże się zwiększona śmiertelność. wania stanu somatycznego w ramach pro-
Przewidywana długość życia tych pacjentów wadzonego leczenia psychiatrycznego.
jest o 20% krótsza w stosunku do populacji Ważną przyczyną jest ponadto długo-
ogólnej. Oznacza to, że osoba z rozpozna- trwałe stosowanie leków przeciwpsycho-
niem schizofrenii żyje średnio o 10 15 lat tycznych.
mniej niż osoba bez takiego rozpoznania
[12]. Często, w obiegowej opinii, przed- ZESPÓA
METABOLICZNY I OTYA
OŚĆ
wczesną umieralność pacjentów psychia- Zespół metaboliczny to zbiór wzajemnie
trycznych przypisuje się samobójstwom powiązanych czynników zwiększających
i wypadkom, wynikającym z zachowań ry- istotnie ryzyko rozwoju miażdżycy i cu-
zykownych, agresywnych i niedostosowa- krzycy typu 2 oraz ich powikłań naczynio-
nych. Analiza przyczyn zgonów skłania wych [13]. W ostatnich latach opublikowa-
jednak do uznania takiego stanowiska za no kilka definicji zespołu metabolicznego,
jeden z mitów narastających wokół osób starając się dostosować je do praktyki kli-
126
www.fzm.viamedica.pl
Dominika Dudek,
Zespół metaboliczny u pacjentów
ze schizofreniÄ…
Tabela 3 w Stanach Zjednoczonych i Europie wy-
kazano jego obecność u 24 36% kobiet
Definicja zespołu metabolicznego
według NCEP ATP III
i 24 38% mężczyzn [17]. W polskim bada-
Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie co niu NATPOL PLUS kryteria zespołu me-
najmniej 3 z poniższych nieprawidłowości:
tabolicznego spełniało 26,2% społeczeń-
" otyłość brzuszna określana jako obwód talii
stwa [18].
 e" 88 cm u kobiet
Należy zwrócić uwagę, że podstawową skła- vvPodstawową
 e" 102 cm u mężczyzn
składową zespołu
dową zespołu metabolicznego stanowi oty-
" glikemia na czczo e" 100 mg/dl lub terapia
metabolicznego
hipoglikemizujÄ…ca
łość brzuszna (trzewna), mierzona jako ob-
stanowi otyłość
" ciśnienie tętnicze
wód talii (otyłość brzuszną można rozpo-
brzuszna (trzewna),
 e" 130 mm Hg skurczowe
znać nawet przy prawidłowym BMI). Od-
 lub e" 85 mm Hg rozkurczowe mierzona jako
kładanie się tłuszczu w narządach jamy
 lub terapia hipotensyjna u chorych na
obwód taliicc
brzusznej związane z tym typem otyłości
nadciśnienie tętnicze
jest pierwszym krokiem kaskady, prowa-
" triglicerydy e" 150 mg/dl lub terapia
hipertriglicerydemii
dzącej do rozwoju zespołu metabolicznego
" cholesterol frakcji HDL
i wiąże się z ryzykiem wystąpienia nietole-
 < 40 mg/dl u mężczyzn
rancji glukozy, insulinooporności, cukrzy-
 < 50 mg/dl u kobiet
cy, nadciśnienia i dyslipidemii [19].
 lub odpowiednia terapia
W porównaniu z populacją ogólną u osób
ze schizofrenią częściej stwierdza się oty-
łość trzewną (40 60%), czego następstwem
nicznej i badań naukowych. Aktualnie za jest 2,5-krotnie częstsze występowanie zes-
obowiązujące i równolegle funkcjonujące połu metabolicznego u kobiet oraz 1,5-
w piśmiennictwie uważa się kryteria Inter- -krotnie częstsze  u mężczyzn.
national Diabetes Federation (IDF) [14] Warto pamiętać, że otyłość u pacjenta psy-
oraz zmodyfikowane kryteria National chiatrycznego nie tylko wiąże się z większym
Cholesterol Education Program-Adult Tre- ryzykiem chorób somatycznych (zwłaszcza
atment Panel III (NCEP-ATPIII) [15, 16] układu sercowo-naczyniowego), ale też wpły-
(tab. 3 i 4). wa na jakość życia, współpracę w zakresie le-
Występowanie zespołu metabolicznego czenia psychozy. Jeszcze bardziej stygmatyzu-
można uznać za swoistą epidemię naszych je chorego, obniża jego samoocenę, przyczy-
czasów. W badaniach przeprowadzanych nia się do wycofania społecznego, utrudnia
Tabela 4
Definicja zespołu metabolicznego według Międzynarodowego Towarzystwa
Diabetologicznego (IDF)
" otyłość brzuszna (obwód talii u pochodzących z Europy mężczyzn e" 94 cm, natomiast u kobiet e" 80
cm) i dodatkowo współistnienie co najmniej 2 z poniższych odchyleń:
 triglicerydy e" 150 mg/dl lub leczenie dyslipidemii
 cholesterol frakcji HDL
a) < 40 mg/dl u mężczyzn
b) < 50 mg/dl u kobiet
c) lub leczenie dyslipidemii
 ciśnienie tętnicze e" 130/85 mm Hg lub leczenie nadciśnienia tętniczego
 glikemia na czczo e" 100 mg/dl lub leczenie cukrzycy typu 2
127
Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3, 123 130
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
znalezienie zatrudnienia i satysfakcjonują- tomiast najbezpieczniejsze pod tym względem
cej relacji partnerskiej, a zatem  dodatko- sÄ… arypiprazol, amisulpryd i ziprazidon. Pojawi-
wo zwiększa wszystkie poważne problemy ły się ponadto doniesienia, że leczenie ziprazi-
psychologiczno-społeczne, jakie wiążą się donem lub arypiprazolem może obniżać masę
z diagnozą schizofrenii. ciała u chorych z nadwagą, którzy wcześniej
otrzymywali atypowy lek przeciwpsychotyczny
LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE powodujący przyrost masy ciała.
A ZESPÓA
METABOLICZNY W trakcie stosowania niektórych leków
Jak już wspomniano powyżej, problemy soma- przeciwpsychotycznych mogą się pojawić
tyczne pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii zaburzenia gospodarki węglowodanowej
mają złożoną genezę. Nie należy zapominać o (hiperglikemia, nietolerancja glukozy, cu-
konsekwencjach niezbędnej u tych chorych krzyca typu 2). Ryzyko tego powikłania
długoterminowej farmakoterapii. dotyczy przede wszystkim chorych po 40. rż.,
Leki przeciwpsychotyczne różnią się między wcześniej otyłych, z cukrzycą w wywiadzie,
sobą w zakresie profilu działań niepożądanych z rodzinnym obciążeniem cukrzycą i zespo-
i nasilenia wywoływanych przez nie zaburzeń łem metabolicznym. U takich pacjentów
metabolicznych, a zwłaszcza przyrostu masy jest wskazany wybór leku o najmniejszym
ciała, zmian gospodarki węglowodanowej działaniu diabetogennym (arypiprazol,
i dyslipidemii. Można jednak zauważyć, że sze- zyprazidon, amisulpryd). Największym ry-
rokie stosowanie leków przeciwpsychotycz- zykiem wywoływania zaburzeń gospodar-
nych spowodowało w ciągu ostatnich kilku- ki węglowodanowej są obarczone olanza-
dziesięciu lat zwiększenie rozpowszechnienia pina i klozapina, natomiast pozycję po-
zespołu metabolicznego wśród pacjentów le- średnią zajmują kwetiapina i rysperidon.
czonych psychiatrycznie. Szczególne znacze- Stwierdzono, że odstawienie leku o dzia-
nie miało tu wprowadzenie i upowszechnienie łaniu diabetogennym powoduje normali-
atypowych leków przeciwpsychotycznych. zację wskaz
ników [6, 21].
Przyrost masy ciała może wystąpić po większo- Kolejnym elementem zespołu metabolicz-
vvPrzyrost masy ciała
ści leków przeciwpsychotycznych, zarówno kla- nego, na który mogą wpływać stosowane
może wystąpić po
sycznych (zwłaszcza tych o słabej sile działania, leki, jest stężenie lipidów. Efekt negatywny
większości leków
przeciwpsychotycznych, np. lewomepromazyna), jak i atypowych [20]. wykazujÄ… olanzapina, klozapina oraz stoso-
zarówno klasycznych,
W większości przypadków tycie następuje głów- wana w wysokich dawkach kwetiapina. Neu-
jak i atypowychcc
nie w poczÄ…tkowym okresie leczenia i paradok- tralne dla gospodarki lipidowej sÄ…: arypipra-
salnie jest bardziej zaznaczone u chorych z niż- zol, zyprazidon i rysperidon. To właśnie te
szym wyjściowym BMI. Szybki przyrost masy leki należy wybierać u chorych, u których
ciała (> 7% masy wyjściowej) może być predyk- istnieje ryzyko dyslipidemii, a zatem wcze-
torem dalszego rozwoju otyłości [21]. Wyniki śniej otyłych, z osobniczym lub rodzinnym
najważniejszych metaanaliz [22, 23] oraz du- wywiadem w kierunku zespołu metabolicz-
żych wieloośrodkowych badań, na przykład nego, hipercholesterolemii i dyslipidemii.
Clinical Antipsychotic Trials of Intervention Ef-
fectiveness (CATIE) [24], The European First IMPLIKACJE PRAKTYCZNE
Episode Schizophrenia Trial (EUFEST) [25], Pacjenci z rozpoznaniem schizofrenii stano-
wskazują, że atypowymi lekami przeciwpsycho- wią szczególnie trudną populację korzysta-
tycznymi charakteryzującymi się największym jącą z świadczeń zdrowotnych. Problem ich
potencjałem generowania wzrostu masy ciała zdrowia fizycznego jest często spychany na
są olanzapina i klozapina. Pozycję pośrednią margines, co skutkuje wzrostem śmiertelno-
zajmują kwetiapina, risperidon i sertindol, na- ści, skróceniem czasu przeżycia i występowa-
128
www.fzm.viamedica.pl
Dominika Dudek,
Zespół metaboliczny u pacjentów
ze schizofreniÄ…
rzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria
niem poważnych powikłań somatycznych.
diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo
Ze względu na objawy psychopatologiczne
Medyczne Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neuro-
i trudności w radzeniu sobie w codziennym
logii, Kraków Warszawa 1998.
6. Landowski J. Somatyczne aspekty zdrowia cho-
życiu chorzy mają ograniczony dostęp do
rych na schizofreniÄ™. Edukacyjne Forum Psy-
opieki medycznej. Oddział lub poradnia
chiatryczne  Zrozumieć schizofrenię , 2009.
psychiatryczna to często jedyne miejsca od- 7. A
oza B. Problemy metaboliczne chorych na schi-
zofreniÄ™ i zaburzenie dwubiegunowe. W: Mam-
wiedzane przez chorego, a zatem na leka-
carz A. (red.). Zespół metaboliczny. Medical Edu-
rzu psychiatrze spoczywa szczególna odpo-
cation, Warszawa 2010: 587 602.
wiedzialność za zdrowie pacjenta. Również
8. Correll C.U. Balancing efficacy and safety in tre-
atment with antipsychotics. CSN Spectr. 2007;
psychiatra powinien w razie konieczności
12 (supl. 17): 12 20.
podjąć współpracę z innymi lekarzami i po-
9. Meyer J.M., Nasrallah H.A. Medical Illness and
kierować adekwatnym specjalistycznym
Schizophrenia. American Psychiatric Publishing,
Washington DC 2009.
postępowaniem diagnostycznym i terapeu-
10. Druss B.G., Rosenheck R.A. Use of medical se-
tycznym.
rvices by veterans with mental disorders. Psycho-
W codziennej praktyce niezbędne jest mo- somatics 1997; 38: 451 458.
11. Lieberman J.A., Stroup T.S., McEvoy J.P. i wsp.
nitorowanie podstawowych parametrów
Effectiveness of antipsychotic drugs in patients
metabolicznych (masa ciała, obwód talii,
with chronic schizophrenia. N. Eng. J. Med. 2005;
BMI, stężenie glukozy, profil lipidowy). 353: 1209 1223.
12. Harris E.C., Barraclough B. Excess mortality of
Powinna temu towarzyszyć edukacja pa-
mental disorder. British Journal of Psychiatry
cjentów na temat prawidłowej diety, ak-
1998; 173: 11 53.
tywności fizycznej, kontroli masy ciała, ob- 13. Wyrzykowski B. Zespół metaboliczny  rozpo-
znawanie i leczenie. a Medica Press 2006; 27.
jawów cukrzycy oraz motywowanie cho-
14. Alberti K.G., Zimmet P., Shaw J. (IDF Epidemio-
rych do podjęcia współpracy w zakresie
logy Task Force Consensus Group). The meta-
dbałości o swoje zdrowie.
bolic syndrome  a new world-wide definition.
Lancet 2005; 366: 1059 1062.
Stosowanie leków przeciwpsychotycznych,
15. Executive Summary of The Third Report of The
zwłaszcza atypowych, wymaga znajomości
National Cholesterol Education Program (NCEP)
standardów leczenia [20] oraz przestrzega- Expert Panel on Detection, Evaluation, And Tre-
atment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult
nia zaleceń konsultanta krajowego [26].
Treatment Panel III). JAMA 2001; 9 (285): 2486
 2497.
PIÅšMIENNICTWO
16. Grundy S.M., Brewer H.B., Cleeman J.I., Smith
S.C., Lenfant C. Definition of metabolic syndro-
1. Wright P. Schizofrenia i inne zaburzenia psycho-
me: report of the National Heart, Lung, and Blo-
tyczne. W: Wright P., Stern J., Phelan M. (red.).
od Institute/American Heart Association confe-
Sedno psychiatrii. Elsevier Urban & Partner, Wro-
rence on scientific issues related to definition. Ar-
cław 2008; 257 286.
teriosclerosis, thrombosis, and vascular biology
2. Casey D.E., Hansen T.E. Excessive morbidity
2004; 2 (24): e13.
and mortality in schizophrenia. W: Meyer J.M.,
17. Grzeszczak W. Zespół metaboliczny  definicja,
Nasrallah H.A. (red.). Medical Illness and Schizo-
rys historyczny, epidemiologia. W: Mamcarz A.
phrenia. American Psychiatric Publishing, Wa-
(red.). Zespół metaboliczny. Medical Education,
shington DC 2003; 13 34.
Warszawa 2010; 11 23.
3. Dixon L., Postrado L., Delahanty J. i wsp. The
18. Zdrojewski T., Bandosz P., Szpakowski P. i wsp.
association of medical comorbidity in schizoph-
Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka
renia with poor physical and mental health.
chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce.
J. Nerv. Ment. Dis. 1999; 187: 496 502.
Wyniki badań NATPOL PLUS. Kardiol. Pol. 2004;
4. Rabe-Jabłońska J. Występowanie, chorobowość
61 (supl. IV): IV1 IV26.
i śmiertelność z powodu zespołu metabolicznego
19. Eckel R.H., Grundy S.M., Zimmet P. The metabo-
u chorych na schizofreniÄ™. Ograniczenia terapeu-
lic syndrome. Lancet 2005; 365: 1415 1428.
tyczne i wybór właściwego leku przeciwpsycho-
20. Jarema M., Kiejna A., Landowski J., Meder J.,
tycznego. Psychiatria 2006; 3: 148 153.
Rabe-Jabłońska J., Rybakowski J. Standardy le-
5. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Cho-
czenia farmakologicznego schizofrenii. Psychia-
rób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesią-
tria Polska 2006; 40: 1171 1205.
ta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zabu-
129
Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 3, 123 130
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
21. De Hert M., Schreurs V., Vancampfort D., Van Win- psychotic treatment in the CATIE Schizophrenia
kel R. Metabolic syndrome in people with schizo- Trial: Prospective data from phase 1. Schizoph-
phrenia: a review. World Psychiatry 2009; 8: 15 22. renia Res. 2008; 101: 273 286.
22. Allison D.B., Mentore J.L., Heo M. i wsp. Antipsy- 25. Kahn R.S., Fleischhacker W.W., Boter H. i wsp.
chotic-induced weight gain: a comprehensive EUFEST study group. Effectiveness of antipsy-
research synthesis. Am. J. Psychiatry 1999; 156 chotic drugs in first-episode schizophrenia
(11): 1686 1696. and schizophreniform disorder: an open ran-
23. Leucht S., Corves C., Arbter D., Engel R.R., Li C., domised clinical trial. Lancet 2008; 371: 1085
Davies J.M. Second-generation versus first-ge-  1097.
neration antipsychotic for schizophrenia: a meta- 26. Jarema M. Zalecenia konsultanta krajowego
-analysis. Lancet 2009; 373: 31 41. w dziedzinie psychiatrii w sprawie stosowania le-
24. Meyer J.M., Davies V.G., Goff D.C. i wsp. Chan- ków przeciwpsychotycznych II generacji. Psy-
ge in metabolic syndrome parameters with anti- chiatria Polska 2008; 42: 969 977.
130
www.fzm.viamedica.pl