Cechą charakterystyczną grupy chorób afektywnych jest ich nawrotowość. Nawrotowość
szczególnie dotyczy zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, które pojawiać się moga cyklicznie,
niekiedy regularnie w określonych porach roku. Najnowsze teorie dotyczące psychoz
dwubiegunowych koncentrują się wokół obecności ognisk rozsianych w układzie limbicznym (ciało
migdałowate) lub zaburzeń rytmu biologicznego. Zgodnie z tymi pierwszym poglądem, kolejne
nawroty choroby mają swoją specyficzną, zwiększającą się aktywność poprzez mechanizmy
uwrażliwienia i warunkowania. Z kolei w teorii zaburzeń rytmu biologicznego zakłada się brak
synchronizacji podstawowych rytmów fizjologicznych i metabolicznych organizmu, zmian
klimatycznych i rytmu dobowego.
Sezonowe zmiany długości dnia i nocy oraz intensywności światła słonecznego wydaje się mieć tu
decydujące znaczenie. Światło słoneczne jest najlepszym synchronizatorem rytmów biologicznych
człowieka. Działanie światła może powodować przesunięcie w czasie okołodobowych rytmów
czuwania-sen, temperatury ciała i rytmu wydzielania niektórych hormonów. Dzięki temu organizm
zdolny jest dostosować się do sezonowych zmian oświetlenia. Wydaje się, że upośledzenie
endogennych mechanizmów adaptacyjnych odgrywa rolę w patogenezie zespołu
psychopatologicznego określanego mianem sezonowej choroby afektywnej.
Zjawiskiem, jakie zachodzi pomiędzy samopoczuciem a pora roku zajęli sie N. Razenthal i A.
Lewy. Wyselekcjonowali oni chorych, których cechą charakterystyczną był specyficzny przebieg
choroby afektywnej w okresie zimowym. Początek choroby przypada na póz
na jesień i zimę a
koniec wiosną lub wczesnym latem. W okresie jesienno-zimowym pojawia się depresja, a w okresie
wiosennym hipomania bądz
normatymia. Przy rozpoznaniu depresji sezonowej należy wziąć pod
uwagę częstotliwość pojawiania się depresji w określonej porze roku, szczególnie w okresie
zimowym i przynajmniej przez dwa kolejne lata.
Analizując przebieg choroby afektywnej sezonowej S. Kasper zauważył, że jej nasilenie ma
charakter umiarkowany i nie różni się od depresji niesezonowej. Badania epidemiologiczne
dotyczące jej występowania w zwiazku z szerokością geograficzną też nie wnoszą istotnych
informacji. Jeśli chodzi o objawy psychopatologiczne, to są one stosunkowo dobrze opisane, ale
dotyczą szczególnie depresji zimowej. Z punktu widzenia psychopatologii depresję zimową można
zaliczyć do depresji prostej. Do najczęściej występujących objawów należą: spowolnienie,
nadmierna senność z pogorszeniem snu, nadmierny apetyt ze wzrostem masy ciała. Nadmiar
apetytu dotyczy szczególnie pokarmów zawierających dużo węglowodanów, a zwiększenie
zapotrzebowania na ten rodzaj pokarmu przypada na drugą polowe dnia. Objawy te ustępują
samoistnie wraz ze wzrostem intensywności światła słonecznego i wydłużeniem się fotoperiodu.
W społeczeństwie około od 2 do 5 % ogólnej populacji cierpi na chorobę afektywna sezonową. W
tej grupie 70 do 80% chorych stanowią kobiety. Zwrócono też uwagę, że zaostrzenie się objawów
choroby sezonowej następuje w okresie przedmenstruacyjnym. Towarzyszy mu zmniejszenie libido
oraz zwiększona drażliwość w porównaniu z innymi chorobami afektywnymi.
Obserwacje poczynione w związku z intensywnością światła słonecznego i występowaniem
choroby afektywnej sezonowej stały się dla N. Rozenthala i A. Lewy'ego podstawą do
wykorzystania sztucznego światła białego, zbliżonego do słonecznego (o natężeniu ok. 2,5 tysiąca
luksów), do terapii depresji zimowej. Badania, jakie w tej kwestii dokonano, potwierdzają słuszność
zastosowania światła do fototerapii. Stosowanie fototerapii powinno być zindywidualizowane w
zależności od potrzeb pacjenta, bez specjalnych ograniczeń ze względu na wiek pacjenta.
Pojawianie się choroby afektywnej sezonowej stanowi problem społeczny, tym bardziej, że część
osób pozostaje bez jakiejkolwiek pomocy terapeutycznej, część zaś zmuszona jest korzystać z
leczenia środkami antydepresyjnymi ze wszystkimi tego konsekwencjami. W wielu placówkach
specjalistycznych na świecie fototerapia jest od kilku lat terapią z wyboru w leczeniu choroby
afektywnej sezonowej oraz terapii wspomagającej w leczeniu depresji. Także Polsce istnieją
placówki stosujące fototerapię w leczeniu choroby afektywnej sezonowej.