Ministerstwo Gospodarki
DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ
Warszawa styczeń 2008
Zmiany w eksporcie z Polski produktów rolno-spo\
ywczych w kontekście
ograniczeń importu z Polski do Rosji
1. Wprowadzenie
W okresie ostatnich 7 lat polski eksport wzrósł niemal trzykrotnie, z poziomu 34,4 mld EUR
w 2000 r. do prawie 100 mld EUR na koniec 2007 r. (szacunek DAP MG).
Największy udział w tak dynamicznym wzroście miały wyroby elektromaszynowe (sekcje
XVI-XVIII), których wartość eksportu wzrosła prawie trzyipółkrotnie do poziomu ponad 41
mld EUR w 2007 r. Udział tej grupy wyrobów w łącznym polskim eksporcie wyniósł w 2007
r. ok. 41,5% (w 2000 r. 35,1%).
Dynamicznie tj. o ponad 240% wzrósł tak\
e eksport produktów chemicznych - sekcje VI
i VII (wzrost do poziomu 13,7 mld EUR) oraz o ok. 210% wyrobów metalurgicznych - sekcja
XV (wzrost do 11,6 mld EUR).
W latach 2000-2007 szybszy od przeciętnego był wzrost eksportu w grupie artykułów
rolno-spo\
ywczych (sekcje I-IV). Wartość eksportu tej grupy wyrobów wzrosła o blisko
242% i wyniosła w 2007 r. prawie 10 mld EUR. Ich udział w łącznym polskim eksporcie
wzrósł z 8,4% w 2000 r. do 9,9% w 2007 r., a saldo obrotów przekształciło się z deficytu na
poziomie 567 mln EUR w 2000 r. w nadwy\
kę, szacowaną na koniec 2007 r. na ponad 2,1
mld EUR.
Spośród 4 sekcji towarowych tej grupy, w latach 2000-2007 największą bezwzględną skalę
przyrostu eksportu, o 3 mld EUR, odnotowano w sekcji IV (gotowe artykuły spo\
ywcze).
Drugą pod względem skali przyrostu eksportu w okresie 7 lat była sekcja I (Zwierzęta \
ywe i
produkty pochodzenia zwierzęcego), gdzie eksport wzrósł o 2,6 mld EUR tj. ponad
trzykrotnie. Eksport roślin i produktów roślinnych (sekcja II) wzrósł od 2000 r. o 1,2 mld
EUR tj. o prawie 160%, zaś eksport towarów sekcji III (Tłuszcze i oleje) wzrósł o prawie 200
mln EUR.
Rozpatrując zmiany w eksporcie towarów rolno-spo\
ywczych w kontekście embarga
wprowadzonego przez Rosję pod koniec 2005 r. w dalszej części analizy skoncentrowano się
na zmianach w sekcji I tj. Zwierzęta \
ywe i produkty pochodzenia zwierzęcego, w tym
głównie w dziale 02 (Mięso i podroby jadalne) oraz w sekcji II tj. Produkty pochodzenia
roślinnego, w tym głównie na działach 07 (Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne)
i 08 (Owoce i orzechy jadalne).
2. Skutki rosyjskiego embarga
2.1. Mięso i produkty mięsne (sekcja I, dział 02)
W latach 2001-2007 (za rok 2007 wykonanie przewidywane) eksport produktów działu 02
(mięso i podroby jadalne) na wszystkie rynki wzrósł o ok. 600%. Średnioroczne tempo
wzrostu w tym czasie wyniosło 130,5%, przy czym w latach 2001-2005 tj. przed
wprowadzeniem embarga rosyjskiego kształtowało się średnio na poziomie 135,8%, a w
latach 2006-2007 na poziomie 117,3%.
Eksport tych produktów do Rosji w minionych 7 latach spadał średnio w tempie 23,3%, w
tym o 0,8% przed wprowadzeniem i o 82,3% po wprowadzeniu embarga.
Wykres 1 Dynamika eksportu mięsa i podrobów w latach 2001-2007 w %.
180
160
140
120
100
80
Ogółem
60
Rosja
40
20
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Wykres 2 Wartość eksportu mięsa i podrobów w latach 2000-2007 w mln EUR
1600
1400
1200
Ogółem
Rosja
1000
800
600
400
200
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
mln EUR
y
ródło DAP MG na podstawie danych GUS
2
Przedstawione wy\
ej dane i wykresy wskazują \
e:
Eksport mięsa i jego produktów do Rosji ju\
przed wprowadzeniem embarga stanowił
stosunkowo niewielką i malejąca część ogólnego polskiego eksportu tych towarów,
którego skala systematycznie wzrastała w kolejnych latach analizowanego okresu.
Znaczące (sięgające ponad 50% poziomu z 2003 r.) załamanie eksportu tych towarów
do Rosji wystąpiło ju\
na dwa lata przed wprowadzeniem embarga, przy czym po
spadku tego eksportu o blisko połowę tj. do 38,5 mln EUR w roku 2004, w roku 2005
nastąpiło faktyczne pogłębienie tego spadku do poziomu 30,5 mln EUR.
Ocenia się, \
e wyniki eksportu produktów mięsnych były ju\
zdeterminowane
wprowadzonym pod koniec roku embargiem (przewidywany poziom eksportu do
Rosji tych towarów wynosił 36,6 mln EUR). Uwzględniając te hipotezę, istniało
niewielkie prawdopodobieństwo aby, nawet bez wprowadzania embarga, ten
hipotetyczny poziom eksportu został utrzymany w następnych dwóch latach tj. w
latach 2006-2007.
Biorąc pod uwagę dotychczasowe tendencje, szacuje się, \
e spowodowany
wprowadzeniem embarga ubytek eksportu mięsa i jego produktów do Rosji w
minionych dwóch latach to ok. 70 mln EUR.
Tymczasem w minionych dwóch latach eksport mięsa i jego produktów na pozostałe
rynki zwiększył się o 375 mln EUR czyli jego wzrost okazał się 5 krotnie wy\
szy od
utraconego eksportu do Rosji. Szczególnie wysoki był przy tym wzrost eksportu mięsa
na rynki UE (liczony dla 26 krajów członkowskich). Jego wartość wzrosła w
minionych 2 latach o ponad 450 mln EUR. Oznacza to, \
e utrata eksportu mięsa do
Rosji została ponad 6-krotnie zrekompensowana na rynkach unijnych.
Nale\
y nadmienić, \
e wspomniana wy\
ej utrata eksportu mięsa do Rosji w latach
2006-2007 jest o ok. 15 mln EUR mniejsza od wartości spadku eksportu mięsa na
Białoruś i Ukrainę w tym samym okresie.
2.2 Produkty roślinne
Eksport produktów pochodzenia roślinnego (sekcja II) wzrastał w okresie 2001-2007
średniorocznie w tempie 14,3%. W okresie 2001-2005 tempo wzrostu eksportu tych
produktów (14,2%) było nieco ni\
sze ni\
w okresie 2006-2007 (14,6%).
Eksport tych towarów do Rosji wzrastał w okresie ostatnich 7 lat średnio o 21%,
a w latach 2001-2005 tempo to było jeszcze wy\
sze tj. 37,9%.
Od listopada 2005 r. Rosja nie uznaje polskich świadectw fitosanitarnych, co
bezpośrednio przeło\
yło się na spadek polskiego eksportu produktów roślinnych na ten rynek.
Eksport do Rosji towarów pochodzenia roślinnego w latach 2006-2007 spadał średnio
o ponad 20%. Ograniczenia dotknęły przede wszystkim eksporterów warzyw i owoców, które
od 2002 r. stanowią ok. 80% eksportu produktów roślinnych do Rosji.
Zmiany skali i dynamiki eksportu mięsa i przetworów mięsnych do Rosji na tle ogólnego ich
eksportu w latach 2001-2007 przedstawiono na poni\
szych wykresach
3
Wykres 3 Dynamika eksportu produktów roślinnych w latach 2001-2007 w %
200
180
160
140
120
100
Ogółem
Rosja
80
60
40
20
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Wykres 4 Wartość eksportu produktów roślinnych w mln EUR
2000
1800
Ogółem
Rosja
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Skonfrontowanie projekcji DAP (w załączniku) opartej na dotychczasowych tendencjach
rozwojowych w zakresie eksportu polskich produktów pochodzenia roślinnego oraz
rzeczywistej wartości eksportu po wprowadzeniu obostrzeń prawnych ze strony Rosji
wskazuje \
e:
Eksport produktów roślinnych do Rosji w latach 2006-2007 spadł w odniesieniu
do szacowanej wartości eksportu (przy braku rosyjskich ograniczeń formalnych),
o ponad 250 mln EUR. Największy spadek odnotowano w eksporcie owoców (niemal
130 mln EUR w okresie dwóch lat) oraz warzyw (ponad 80 mln EUR).
W tym samym czasie eksport produktów roślinnych na pozostałe rynki zwiększył się
o 445 mln EUR, z tego o 426 mln EUR do krajów UE.
4
 Nale\
y dodać, \
e w przypadku produktów roślinnych, w odró\
nieniu od mięsa, eksport
polskich towarów do Rosji był mo\
liwy pod warunkiem wystawienia świadectwa
fitosanitarnego przez odpowiednie słu\
by innych państw. Mo\
na zatem zakładać, \
e ta
zasada przyczyniła się do dynamicznego wzrostu w okresie ostatnich dwóch lat
eksportu warzyw i owoców z Polski na Litwę i na Ukrainę. Udział Ukrainy w łącznym
eksporcie z Polski produktów roślinnych wzrósł z 2,3% w 2005 r. do 6,4% w 2007 r.
W przypadku Litwy udział ten wynosił odpowiednio 1,9% i 5,4%. Szacuje się, \
e
reeksport polskich produktów roślinnych do Rosji z tych dwóch krajów mógł w
okresie ostatnich dwóch lat przekroczyć 80 mln EUR.
Na skalę polskiego eksportu produktów roślinnych mógł mieć wpływ fakt, \
e w 2007
roku na skutek niekorzystnych warunków pogodowych, zbiory owoców z drzew były
o 53%, a owoców jagodowych o niemal 15% ni\
sze ni\
rok wcześniej (dane GUS).
3. Podsumowanie
1. Nie mo\
na mówić o dramatycznym załamaniu polskiego eksportu mięsa i produktów
roślinnych w latach 2006-2007.
2. Spadek eksportu mięsa do Rosji miał relatywnie niewielkie znaczenie na tle łącznego
polskiego eksportu. Bezwzględny ubytek eksportu mięsa do Rosji w wyniku embarga
w latach 2006-2007 szacuje się na ok. 70 mln EUR co stanowi zaledwie ok. 2,6%
polskiego eksportu tych artykułów w tych dwóch latach. Ubytek ten zarazem został
sześciokrotnie skompensowany przez wzrost eksportu mięsa na inne rynki, zwłaszcza
UE. Równocześnie ubytek ten został w znacznej mierze uszczuplony przez wzrost
eksportu zwierząt \
ywych do Rosji.
3. Spadek eksportu produktów roślinnych do Rosji, szacuje się na 250 mln EUR co
stanowi ok. 7% polskiego eksportu sekcji II w okresie ostatnich dwóch lat. W tym
samym okresie wzrost eksportu produktów roślinnych na inne rynki wyniósł 445 mln
EUR.
Szczegółowe dane o eksporcie artykułów rolno-spo\
ywczych w latach 2000-2007
przedstawia poni\
sza tabela. W kolumnie - 2005 pw. - oszacowano wartość eksportu przy
zało\
eniu braku ograniczeń w eksporcie do Rosji.
5
Tabela 1 Eksport artykułów rolno-spo\
ywczych w mln EUR
Obroty produktami rolno spo\
ywczymi w mln EUR
zmiany zmiany
Udział Udział 06-05 07-05
2005 % 2007 % pw pw
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2005 pw. 2006 2007 pw
I - Zwierzęta śywe; Produkty Pochodzenia Zwierzęcego 832,3 1044,7 965,7 1243,3 1768,2 2647,2 2655,7 3139,5 3457,6 100,0 100,0 483,8 801,9
01 Zwierzęta śywe 144,0 133,7 146,8 150,5 221,1 289,2 291,6 346,2 267,5 100,0 100,0 54,6 -24,0
02 Mięso i Podroby Jadalne 230,0 285,9 319,5 498,9 624,7 1010,1 1016,2 1275,8 1391,8 100,0 100,0 259,5 375,6
II - Produkty Pochodzenia Roslinnego 736,3 821,6 918,8 1041,8 1195,7 1425,6 1459,0 1536,8 1903,7 100,0 100,0 77,8 444,7
Świat
07 Warzywa Oraz Niektore Korzenie i Bulwy Jadalne 195,7 273,7 295,3 376,7 427,4 498,0 511,8 555,6 653,7 100,0 100,0 43,8 141,9
08 Owoce i Orzechy Jadalne;Skórki Owoców Cytrusowych Lub Melonów 365,7 400,3 434,1 459,1 474,5 509,3 658,2 100,0 100,0 34,8 183,7
346,7 301,3
III - Tłuszcze, Oleje Pochodzenia Zwierzęcego I Roslinnego; Produkty Ich Rozkład 20,2 40,4 100,2 100,2 170,7 233,3 100,0 100,0 70,5 133,1
39,0 30,1 21,9
IV - Gotowe Artykuły Spo\
ywcze; Napoje Bezalkoholowe, Alkoholowe I Ocet; Tyto 1705,1 2237,9 2979,5 2995,4 3730,4 4270,4 100,0 100,0 735,1 1275,0
1277,4 1498,5 1569,3
Produkty rolno spo\
ywcze 2885,1 3394,9 3475,7 4010,4 5242,2 7152,5 7210,3 8577,4 9865,0 100,0 100,0 1367,1 2654,8
I - Zwierzęta śywe; Produkty Pochodzenia Zwierzęcego 61,5 61,1 72,2 97,0 83,0 69,0 77,5 69,3 62,9 2,9 1,8 -8,2 -14,6
01 Zwierzęta śywe 0,5 1,8 1,7 2,2 12,5 11,8 14,2 27,8 14,5 4,9 5,4 13,6 0,2
02 Mięso i Podroby Jadalne 45,7 38,9 48,0 75,4 38,6 30,5 36,6 4,6 0,7 3,6 0,0 -31,9 -35,9
II - Produkty Pochodzenia Roslinnego 44,2 35,0 61,8 78,6 145,0 176,9 210,3 78,3 94,4 14,4 5,0 -132,0 -115,9
Rosja
07 Warzywa Oraz Niektore Korzenie i Bulwy Jadalne 9,9 17,9 18,9 30,7 45,5 69,1 83,0 38,6 45,2 16,2 6,9 -44,4 -37,8
08 Owoce i Orzechy Jadalne;Skórki Owoców Cytrusowych Lub Melonów 32,3 35,8 69,9 76,6 92,0 22,8 32,4 19,4 4,9 -69,2 -59,6
19,7 8,3
III - Tłuszcze, Oleje Pochodzenia Zwierzęcego I Roslinnego; Produkty Ich Rozkład 2,1 1,0 0,8 0,8 0,6 0,3 0,8 0,1 -0,2 -0,5
8,9 6,8 2,9
IV - Gotowe Artykuły Spo\
ywcze; Napoje Bezalkoholowe, Alkoholowe I Ocet;159,0 140,1 175,7 258,5 274,4 285,5 288,9 9,2 6,8 11,2 14,5
142,3 143,5 Tyto
Produkty rolno spo\
ywcze 256,9 246,5 295,8 317,8 404,7 505,2 563,0 433,8 446,5 7,8 4,5 -129,3 -116,6
I - Zwierzęta śywe; Produkty Pochodzenia Zwierzęcego 500,7 604,6 595,7 821,7 1339,9 2162,0 2162,0 2720,6 2966,9 81,4 85,8 558,7 804,9
01 Zwierzęta śywe 111,2 101,4 102,4 116,3 173,9 227,7 227,7 288,1 220,7 78,1 82,5 60,4 -7,0
02 Mięso i Podroby Jadalne 153,7 210,2 220,1 334,1 469,8 832,0 832,0 1122,7 1285,0 81,9 92,3 290,7 453,0
II - Produkty Pochodzenia Roslinnego 586,9 639,2 690,9 789,4 909,9 1081,9 1081,9 1199,7 1507,9 74,2 79,2 117,8 425,9
UE-26
07 Warzywa Oraz Niektore Korzenie i Bulwy Jadalne 172,7 242,9 259,1 316,8 358,0 404,7 404,7 481,3 560,8 77,8 85,8 83,2 162,7
08 Owoce i Orzechy Jadalne;Skórki Owoców Cytrusowych Lub Melonów 291,9 330,4 334,5 344,0 344,0 415,0 509,9 71,2 77,5 77,1 171,9
297,2 257,0
III - Tłuszcze, Oleje Pochodzenia Zwierzęcego I Roslinnego; Produkty Ich Rozkład 13,9 34,5 95,0 95,0 165,6 228,4 94,6 97,9 70,8 133,7
17,1 13,8 12,5
IV - Gotowe Artykuły Spo\
ywcze; Napoje Bezalkoholowe, Alkoholowe I Ocet; Tyto 1120,6 1585,7 2093,9 2093,9 2653,8 3219,1 67,7 75,4 625,3 1190,6
785,6 957,5 1015,3
6
Udział Udział zmiany zmiany
2005 % 2007 % 06-05 07-05
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2005 pw. 2006 2007 pw
I - Zwierzęta śywe; Produkty Pochodzenia Zwierzęcego 7,9 12,8 12,4 25,6 32,3 45,3 45,3 20,0 22,2 1,7 0,6 -25,4 -23,1
01 Zwierzęta śywe 0,1 0,3 0,9 1,1 1,1 15,5 15,5 7,3 8,8 5,3 3,3 -8,2 -6,8
02 Mięso i Podroby Jadalne 1,3 2,9 3,0 16,0 21,3 22,0 22,0 3,3 1,1 2,2 0,1 -18,6 -20,9
II - Produkty Pochodzenia Roslinnego 46,9 28,9 26,6 20,7 22,2 33,7 33,7 70,6 122,6 2,3 6,4 36,9 88,9
Ukraina
07 Warzywa Oraz Niektore Korzenie i Bulwy Jadalne 1,3 0,9 1,3 1,6 1,6 2,6 2,6 8,3 20,3 0,5 3,1 5,7 17,6
08 Owoce i Orzechy Jadalne;Skórki Owoców Cytrusowych Lub Melonów 4,6 5,6 5,3 2,5 4,6 9,9 9,9 35,3 74,8 2,1 11,4 25,4 65,0
III - Tłuszcze, Oleje Pochodzenia Zwierzęcego I Roslinnego; Produkty Ich Rozkład 4,6 4,5 1,1 2,0 1,5 1,5 0,8 0,7 1,5 0,3 -0,7 -0,8
5,2
IV - Gotowe Artykuły Spo\
ywcze; Napoje Bezalkoholowe, Alkoholowe I Ocet; Tyto 86,2 94,9 84,4 74,3 74,3 85,1 104,3 2,5 2,4 10,8 30,0
73,5 112,0
Produkty rolno spo\
ywcze 133,5 158,2 129,6 142,4 141,0 154,8 154,8 176,4 249,8 2,1 2,5 21,7 95,0
I - Zwierzęta śywe; Produkty Pochodzenia Zwierzęcego 14,0 15,9 14,7 35,3 55,7 68,5 68,5 75,2 15,5 2,6 0,4 6,7 -53,0
01 Zwierzęta śywe 0,4 0,5 1,0 1,8 5,4 5,0 5,0 4,7 3,8 1,7 1,4 -0,3 -1,2
02 Mięso i Podroby Jadalne 10,0 12,1 11,2 30,9 47,9 61,7 61,7 68,9 9,9 6,1 0,7 7,2 -51,8
II - Produkty Pochodzenia Roslinnego 16,4 20,6 10,4 21,4 16,4 24,2 24,2 37,2 37,7 1,7 2,0 13,0 13,4
Białoruś
07 Warzywa Oraz Niektore Korzenie i Bulwy Jadalne 1,3 1,4 2,2 6,4 2,7 5,2 5,2 7,8 6,7 1,0 1,0 2,5 1,5
08 Owoce i Orzechy Jadalne;Skórki Owoców Cytrusowych Lub Melonów 12,3 16,0 3,4 8,7 7,6 10,8 10,8 17,3 19,0 2,3 2,9 6,5 8,2
III - Tłuszcze, Oleje Pochodzenia Zwierzęcego I Roslinnego; Produkty Ich Rozkład 0,7 0,7 1,2 0,8 0,7 0,7 0,6 0,7 0,7 0,3 -0,1 0,0
2,3
IV - Gotowe Artykuły Spo\
ywcze; Napoje Bezalkoholowe, Alkoholowe I Ocet; Tyto 9,4 12,2 22,6 25,8 25,8 28,1 25,9 0,9 0,6 2,3 0,1
11,0 9,4
Produkty rolno spo\
ywcze 43,6 46,6 35,1 70,2 95,5 119,2 119,2 141,1 79,7 1,7 0,8 21,9 -39,5
I - Zwierzęta śywe; Produkty Pochodzenia Zwierzęcego 5,5 14,0 16,0 24,0 29,2 43,6 43,6 57,3 90,4 1,6 2,6 13,8 46,8
01 Zwierzęta śywe 0,5 0,8 0,8 0,9 2,2 7,5 7,5 6,5 7,4 2,6 2,8 -0,9 0,0
02 Mięso i Podroby Jadalne 1,4 3,5 2,2 1,5 13,0 23,1 23,1 35,9 62,9 2,3 4,5 12,8 39,7
II - Produkty Pochodzenia Roslinnego 27,7 35,2 44,3 43,9 35,7 27,6 27,6 75,0 103,4 1,9 5,4 47,4 75,8
Litwa
07 Warzywa Oraz Niektore Korzenie i Bulwy Jadalne 10,5 16,5 22,0 20,7 9,2 4,6 4,6 16,7 27,5 0,9 4,2 12,1 22,8
08 Owoce i Orzechy Jadalne;Skórki Owoców Cytrusowych Lub Melonów 5,7 5,3 8,6 10,5 12,7 9,6 9,6 45,0 63,8 2,0 9,7 35,4 54,2
III - Tłuszcze, Oleje Pochodzenia Zwierzęcego I Roslinnego; Produkty Ich Rozkład 1,1 1,3 1,3 1,8 3,0 3,0 3,0 4,4 3,0 1,9 -0,1 1,4
1,6
IV - Gotowe Artykuły Spo\
ywcze; Napoje Bezalkoholowe, Alkoholowe I Ocet; Tyto 67,2 74,8 65,4 82,2 82,2 108,2 126,5 2,7 3,0 26,0 44,3
32,0 53,3
Produkty rolno spo\
ywcze 43,6 46,6 35,1 70,2 95,5 119,2 119,2 141,1 79,7 1,7 0,8 21,9 -39,5
y
ródło: DAP MG na podstawie danych GUS
Opracowano w Zespole Analiz Handlu Zagranicznego
7