Wysiłek fizyczny
w cukrzycy
prof. dr hab. n. med. Anna Jegier
dr n. med. Barbara Kopff
dr n. med. Katarzyna Szmigielska
SpiS treści
Dlaczego konieczne jest podejmowanie wysiłku fizycznego? .............. 3
Wpływ wysiłku fizycznego na organizm ............................................ 4
Wysiłek fizyczny jako metoda leczenia cukrzycy................................. 5
Efekty wysiłku fizycznego w cukrzycy ................................................ 6
Wysiłek fizyczny  pytania i odpowiedzi ............................................ 7
Czy można podjąć wysiłek fizyczny? .......................................... 7
Jaki wysiłek fizyczny jest odpowiedni?....................................... 8
Środki ostrożności niezbędne podczas podejmowania
wysiłku fizycznego przez osobę z cukrzycą .............................. 11
Aktywność fizyczna w życiu codziennym ........................................ 12
Jak rozpocząć aktywność fizyczną? ........................................ 13
Jak organizować wysiłek fizyczny?.......................................... 14
Jak się ubrać?........................................................................... 15
Jak zabezpieczyć się przed przegrzaniem? ............................... 16
Jak kontrolować intensywność wysiłku?.................................. 16
Ile i jakie płyny należy pić podczas wysiłku fizycznego? ............ 17
Co oznacza aktywność fizyczna w cukrzycy typu 2? ............... 18
Co oznacza aktywność fizyczna w cukrzycy typu 1? ............... 19
Wysiłek fizyczny a masa ciała .......................................................... 20
Dlaczego tak ważna jest systematyczność
wysiłku fizycznego?................................................................. 21
Przykładowe wydatki energetyczne podczas
różnych rodzajów aktywności fizycznej ................................... 22
1
Dlaczego konieczne jest poDejmowanie wysiłku
fizycznego?
Zasady zabezpieczenia przed niedocukrzeniem ....................... 23
Jeszcze kilkadziesiąt, a nawet kilkanaście lat temu przeciętny
Wysiłek fizyczny a pielęgnacja stóp ......................................... 24
człowiek codziennie wykonywał znaczny wysiłek fizyczny.
Kiedy samochody i środki komunikacji publicznej nie były
Modyfikacje farmakoterapii u osoby trenujÄ…cej ....................... 25
tak rozpowszechnione, przemieszczanie się związane było
Popularne dyscypliny sportu i formy aktywności rekreacyjnej
z aktywnością fizyczną. W celu dotarcia dokądkolwiek nie
a cukrzyca ....................................................................................... 28
sposób było uniknąć pieszej wędrówki, ewentualnie jazdy na
Turystyka piesza ....................................................................... 28
rowerze bÄ…dz
nawet konno. Codzienne czynności domowe 
Jazda na rowerze ..................................................................... 28
pranie, sprzątanie, zmywanie  także wykonywane były dzięki
Narciarstwo zjazdowe ............................................................. 29 pracy własnych mięśni, bez pomocy nowoczesnych urządzeń
technicznych. Ponadto nie istniały powszechnie dostępne
Narciarstwo biegowe ............................................................... 30
rozrywki, jak: telewizja, wideo, komputery. Dlatego każde
PÅ‚ywanie .................................................................................. 30
poprzednie pokolenie było bez porównania bardziej aktywne
Wioślarstwo, kajakarstwo ........................................................ 31
fizycznie, nawet nie uświadamiając sobie tego.
Tenis ziemny ............................................................................ 32
Obecnie dysponujemy coraz większą liczbą urządzeń ułatwiających
Jazda na łyżwach .................................................................... 32
nam codzienne prace i dostarczajÄ…cych rozrywek, podczas
Taniec ...................................................................................... 33 których pozostajemy w bezruchu.
Aerobik .................................................................................... 33
Nasz organizm jest jednak przystosowany do wykonywania
określonej ilości wysiłku fizycznego i tylko pod warunkiem
Joga ......................................................................................... 34
zachowania dostatecznej aktywności fizycznej prawidłowo
Callanetics ............................................................................... 34
funkcjonuje. Dlatego, jeżeli nasza praca i codzienne życie nie są
Siłownia ................................................................................... 35
związane z odpowiednią aktywnością fizyczną, musimy w ramach
dbałości o własny stan zdrowia podejmować systematyczną
Notatki ............................................................................................ 36
aktywność ruchową w sposób zaplanowany.
3
wpływ wysiłku fizycznego na organizm wysiłek fizyczny jako metoDa leczenia cukrzycy
Dzięki systematycznemu wysiłkowi fizycznemu poprawie ulega U osoby z rozpoznaną cukrzycą typu 2, jeżeli stężenie glukozy
wydolność i sprawność organizmu: nie jest tak wysokie, że konieczne jest podanie leków doustnych
bÄ…dz
insuliny, stosuje siÄ™ leczenie niefarmakologiczne. Leczenie
" wzmacnia się serce, polepsza sprawność przepływu krwi
niefarmakologiczne obejmuje zastosowanie odpowiedniej
w naczyniach krwionośnych w całym organizmie  we
diety i aktywność fizyczną. Aktywność fizyczna stanowi bardzo
wszystkich narządach i kończynach (np. w nogach),
ważny element postępowania niefarmakologicznego.
" zwiększa się szansa na normalizację ciśnienia tętniczego krwi
Także w póz
niejszych, bardziej zaawansowanych okresach
w ciągu doby (nie oznacza to jednak, że wysiłek fizyczny
cukrzycy typu 2, kiedy niezbędne jest już przyjmowanie leków
może zastąpić leki obniżające ciśnienie tętnicze),
obniżających stężenie glukozy we krwi (a także w cukrzycy
" zmniejsza się stężenie  złego cholesterolu (cholesterolu LDL
typu 1, w której od początku konieczne jest podawanie insuliny),
i triglicerydów), natomiast zwiększa się stężenie  dobrego
wysiłek fizyczny jest bardzo ważnym elementem leczenia.
cholesterolu (cholesterolu HDL),
" zmniejsza się ryzyko gęstnienia i wykrzepiania krwi W cukrzycy typu 2, która bardzo często współistnieje z nadwagą
w naczyniach krwionośnych, i otyłością, cennym efektem aktywności fizycznej jest to, że
sprzyja zmniejszeniu zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie
" zwiększa się siła mięśni, zręczność i sprawność ruchowa,
i ułatwia utrzymanie należnej masy ciała.
" podwyższa się odporność organizmu na zakażenia,
" poprawia się jakość kości i zmniejsza zagrożenie osteoporozą, Jeżeli dąży się do uzyskania należnej masy ciała jedynie przez
ograniczenia dietetyczne, to osiągnięcie celu jest dużo trudniejsze.
" poprawia się sprawność układu oddechowego (zwiększają
Po poczÄ…tkowym
się możliwości wentylacyjne płuc),
okresie organizm
" zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej w organizmie,
przyzwyczaja siÄ™ do
" łatwiejsze staje się odchudzanie i utrzymanie należnej masy
zmniejszonej ilości
ciała,
pożywienia i stara
" poprawia się wykorzystanie glukozy przez komórki,
s i ę os zc zędzać
" poprawia się skuteczność działania insuliny w organizmie,
ener gi Ä™. Temu
" normalizacji ulega (obniża się) podwyższone stężenie glukozy
zjawisku zapobiega
we krwi,
s y s t emat y c z na
" poprawia siÄ™ samopoczucie fizyczne i psychiczne.
aktywność fizyczna.
4 5
Wysiłek fizyczny z jednej strony stanowi formę bieżącego " poprawić sprawność fizyczną,
wydatkowania energii czerpanej z pożywienia, z drugiej zaś
" ułatwić uzyskanie i utrzymanie należnej masy ciała,
sprzyja zwiększeniu ilości tkanki mięśniowej, która nawet
" poprawić samopoczucie.
w czasie spoczynku zużywa więcej energii.
A ponadto:
Wysiłek fizyczny, bardziej niż sama dieta, wpływa korzystnie
" ułatwić uzyskanie prawidłowych stężeń glukozy we krwi,
na stężenie cholesterolu i proporcje między dobrym a złym
" umożliwić zmniejszenie dawek stosowanych leków doustnych,
cholesterolem.
analogów insuliny oraz klasycznych insulin ludzkich,
Przez systematyczne podejmowanie wysiłku fizycznego można
" opóz
nić rozwój bądz
zapobiec rozwojowi niektórych póz
nych
uzyskać efekty zdrowotne, jakich nie udaje się osiągnąć samym
powikłań cukrzycy.
leczeniem farmakologicznym.
Nie można biernie poddawać się chorobie  należy walczyć
o zahamowanie postępu choroby, a w miarę możliwości o cofnięcie
się pewnych zaburzeń. Aktywność fizyczna stanowi jedną ze
skutecznych metod niefarmakologicznego leczenia cukrzycy.
efekty wysiłku fizycznego w cukrzycy
cukrzyca nie jest przeciwwskazaniem do wysiłku fizycznego.
przeciwnie  jest powodem, dla którego należy bardziej dbać wysiłek fizyczny  pytania i oDpowieDzi
o zdrowie, a aktywność fizyczna jest jednym z elementów
dbałości o zdrowie.
czy można podjąć wysiłek fizyczny?
Systematyczne podejmowanie wysiłku fizycznego jest bardzo
Zdecydowanie warto podjąć wysiłek fizyczny, dostosowując
ważnym sposobem na poprawienie swojego stanu zdrowia.
jego rodzaj do własnych możliwości i stanu zdrowia. Lekarz
Zwiększenie aktywności fizycznej może przynieść szereg korzyści,
poinformuje Cię, jaki wysiłek możesz podejmować, a jaki jest
podobnie jak u osób z prawidłową tolerancją glukozy, np.:
dla Ciebie przeciwwskazany.
" ułatwić utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi,
Jednym z najpopularniejszych rodzajów wysiłku fizycznego
" obniżyć poziom  złego cholesterolu,
jest spacerowanie każdego dnia. Natomiast przed podjęciem
" podwyższyć poziom  dobrego cholesterolu,
bardziej intensywnego wysiłku należy wykonać badania, które
" wzmocnić serce,
pozwolą ocenić obecność i stopień zaawansowania powikłań
" zmniejszyć ryzyko zawału serca i udaru mózgu,
cukrzycy oraz wydolność fizyczną Twojego organizmu.
6
6 7
Jeżeli dotychczas prowadzony był siedzący tryb życia, nie powinno zaburzenia czucia w obrębie stóp, należy unikać niektórych
się rozpoczynać od dużego wysiłku. Na początek dobrze jest rodzajów wysiłku fizycznego, które mogą nasilać te powikłania.
założyć sobie, że będzie się energicznie spacerować przez 15
Przy zaawansowanych zmianach cukrzycowych w oczach
minut. W kolejnym tygodniu należy wydłużać czas spacerów
(retinopatia cukrzycowa) niewskazane są intensywne ćwiczenia,
o kilka minut. Najlepiej, aby spacer energicznym krokiem trwał
podczas których dochodzi do wstrzymywania oddechu, natężania
co najmniej pół godziny  optymalnie 60 minut.
mięśni, podskoków, ćwiczeń w skłonie.
Zależnie od preferencji, zamiast spacerów, można odbywać
Przy zaburzeniach czucia w stopach nie jest wskazane bieganie,
spokojne przejażdżki rowerem po płaskim terenie.
zwłaszcza po twardym podłożu, ćwiczenia na stopniu czy na
Aby wysiłek fizyczny był bezpieczny, przy bardziej intensywnych bieżni, ponieważ sprzyjają uszkodzeniu stóp, które może nie
ćwiczeniach należy udać się po poradę do swojego lekarza zostać odpowiednio wcześnie zauważone.
i dowiedzieć się, jakie dyscypliny sportu można uprawiać oraz
Rodzajem wysiłku, którego osoby z cukrzycą nie powinny
jak intensywnie można ćwiczyć. Należy ustalić z lekarzem,
podejmować, są duże wysiłki siłowe  takie, podczas których
jaki rodzaj aktywności fizycznej, poza spacerami bądz
wolnÄ…
następuje bardzo znaczne napięcie mięśni przy stosunkowo
jazdą na rowerze, można wykonywać przy swoim stopniu
niewielkim ruchu  tak, jak
zaawansowania cukrzycy, trybie życia, miejscu zamieszkania.
podczas dz
wigania ciężarów.
Taki wysiłek powoduje
znaczny wzrost ciśnienia krwi
jaki wysiłek fizyczny jest odpowiedni?
i obciążenie układu krążenia.
Wysiłki fizyczne podejmowane dla zdrowia to przede wszystkim
Wysiłki tzw. oporowe,
tzw. wysiłki tlenowe, wytrzymałościowe. Są to te wszystkie
podczas których praca mięśni
rodzaje wysiłku, w których praca mięśni powoduje ruch. Taki
powoduje przemieszczanie
rodzaj wysiłku stanowią na przykład marsze, marszotrucht,
niewielkich ciężarów, są
jazda na rowerze, pływanie, jazda na nartach biegowych.
wartościowym elementem
Tego rodzaju wysiłki z pewnością będą odpowiednie także
treningów podejmowanych
dla osoby z cukrzycą. Przed podjęciem innego rodzaju
dla zdrowia.
ćwiczeń należy upewnić się u swojego lekarza, czy będą
Wysiłek fizyczny przynosi
one odpowiednie.
korzyści dl a zdrowi a
Obecność póz
nych powikłań cukrzycy może być przyczyną, dla
wtedy, kiedy powoduje
której pewne rodzaje aktywności fizycznej mogą nie być zalecane.
przyspieszenie bicia serca
Jeżeli istnieją zaawansowane zmiany na dnie oka, poważne
i oddechu, ale tylko do
8 9
momentu, kiedy można swobodnie rozmawiać. Powinno się Środki ostrożności niezbędne podczas podejmowania
wysiłku fizycznego przez osobę z cukrzycą
odczuwać, że pod wpływem wysiłku robi się cieplej.
Na pewno można bezpiecznie chodzić na długie spacery bądz

Wysiłek fizyczny opiera się na pracy mięśni, które spalają glukozę,
korzystać z przejażdżek rowerowych. Natomiast wybór zajęć
aby uzyskać energię. Taki wysiłek u osoby z cukrzycą w pewnych
sportowych, np. w klubie fitness, należy uzgodnić ze swoim
okolicznościach może powodować nadmierne zmniejszenie
lekarzem.
stężenia glukozy we krwi  niedocukrzenie. Można się jednak
Jeżeli planuje się udział w zajęciach w klubie fitness, trzeba dowiedzieć
przed tym zabezpieczyć, stosując kilka prostych zasad:
się, na czym polegają wybrane zajęcia, aby móc powiedzieć o tym
" nie należy ćwiczyć na czczo. Najlepiej wysiłek podejmować
lekarzowi i wspólnie ustalić, czy są one odpowiednie.
około 2 godziny po lekkim posiłku,
Wybór zajęć może dotyczyć ćwiczeń na ergometrze rowerowym,
" idąc na spacer lub na trening, powinno się mieć przy sobie
steperze, urządzeniu symulującym wiosłowanie, orbitreku.
łatwo przyswajalne węglowodany  np. glukozę, cukier
W cukrzycy wskazane są wysiłki tlenowe, podczas których oddech
w kostkach,
i praca serca są szybsze, co sprawia, że więcej tlenu dociera do
" należy posiadać identyfikator informujący o chorobie,
pracujących mięśni. Są to takie rodzaje wysiłku fizycznego, jak:
" nie wolno podejmować ćwiczeń, jeżeli stężenie glukozy
pływanie, wioślarstwo, jazda na rowerze, taniec, gra w piłkę
sprawdzone przed wysiłkiem wynosi poniżej 100 mg/dl
siatkowÄ… bÄ…dz
w koszykówkę, jazda na nartach biegowych.
(5,5 mmol/l) lub powyżej 300 mg/dl (16,6 mmol/l). Wartość
Raczej nie należy decydować się na zajęcia w siłowni. Jeżeli ta
250 mg/dl (13,8 mmol/l) jest również zbyt wysoka, jeżeli
forma ćwiczeń nam odpowiada, najwłaściwsze będą wielokrotne
równocześnie stwierdza się obecność ciał ketonowych
powtórzenia z minimalnym obciążeniem. Zdecydowanie
w moczu,
przeciwwskazane są wysiłki statyczne, np. podnoszenie dużych
" nie wolno podejmować wysiłku fizycznego w czasie
ciężarów.
przeziębienia, trwania jakiegokolwiek stanu zapalnego
Przed podjęciem bardziej intensywnych
w organizmie, grypy, gorÄ…czki bÄ…dz
złego samopoczucia,
ćwiczeń powinno się zgłosić do lekarza
" konieczne jest zapewnienie odpowiedniego spożycia płynów,
w celu wykonania badań oceniających
nie dopuszczajÄ…c do wystÄ…pienia uczucia pragnienia.
stan serca (EKG, próba wysiłkowa) oraz
W trakcie wysiłku fizycznego pocimy się i w ten sposób dochodzi do
obecność póz
nych powikłań (ocena dna
utraty wody z organizmu. Aby nie doprowadzić do odwodnienia
oczu, układu nerwowego i nerek).
i przegrzania organizmu, należy pić w trakcie ćwiczeń. Najlepiej
wypijać co 20 minut około 150  200 ml płynu. Jeżeli wysiłek
trwa dłużej (np. kilkugodzinna wyprawa rowerowa), napój
10 11
powinien zawierać glukozę, która dostarczy energii i umożliwi
jak rozpocząć aktywność fizyczną?
jednocześnie zabezpieczenie przed niedocukrzeniem.
Większość pacjentów nie ma przeciwwskazań do maszerowania.
Jeżeli dotychczas prowadziło się siedzący tryb życia, nie
powinno się zaczynać od dużych wysiłków. Można stopniowo
aktywnoŚĆ fizyczna w Życiu coDziennym
przyzwyczajać się do wysiłku fizycznego. Na początek należy
założyć, że energiczny spacer będzie trwał przez około piętnaście
minut i starać się, aby kolejne spacery odbywać coraz bardziej
Dla zachowania zdrowia i sprawności konieczne jest podejmowanie
energicznym krokiem. W kolejnym tygodniu wydłużać czas
zaplanowanych wysiłków fizycznych w czasie wolnym. Podstawę
spacerów o kilka minut. Pamiętać należy, że marsz przynosi
zdrowego stylu życia stanowi jednak zwiększenie aktywności
najwięcej korzyści, gdy spacer energicznym krokiem trwa co
fizycznej w codziennym życiu. To znaczy, że warto wykorzystywać
najmniej pół godziny, a najlepiej godzinę. Dlatego bardzo
wszystkie okazje do wykonania wysiłku fizycznego podczas
ważne jest systematyczne wydłużanie czasu trwania i odległości
codziennych czynności, na przykład:
spacerów. Zgodnie z naszymi preferencjami można odbywać
" wejść po schodach zamiast jechać windą,
spokojną przejażdżkę rowerem zamiast spaceru.
" wysiadać przystanek wcześniej w drodze z pracy bądz
do
Zaleca się, aby ustalić wspólnie ze swoim lekarzem, jaki rodzaj
pracy, aby ten odcinek przejść na piechotę,
aktywności fizycznej poza spacerami bądz
wolnÄ… jazdÄ… na
" iść pieszo zamiast jechać samochodem,
rowerze można wykonywać przy swoim stopniu zaawansowania
" pozostawiać samochód nieco dalej, aby przejść pieszo,
choroby, trybie życia, miejscu zamieszkania.
" w pracy iść do współpracownika zamiast do niego dzwonić,
Należy wybrać taki rodzaj aktywności, który dostarczy najwięcej
" wyprowadzać psa na spacer zamiast przekazywać ten
przyjemności. Można zmieniać zgodnie z upodobaniami rodzaje
obowiÄ…zek innym,
wysiłku fizycznego, wybierając różne w kolejne dni tygodnia
" rozkładać drobne sprawunki na dwa razy po to, aby wyjść
lub te, które będą łatwo dostępne
drugi raz,
w zależności od pory roku, pogody
" w supermarkecie możliwie okrężną drogą docierać do
oraz miejsca, w którym się aktualnie
wybranego produktu,
przebywa. Na przykład nie powinno
" idąc do określonego celu nadłożyć nieco drogi, aby marsz
się decydować na pływanie, jeżeli
trwał dłużej,
wiadomo, że z powodu odległości
" rozmawiając przez telefon bezprzewodowy spacerować po
od basenu i ceny wstępu nie będzie
mieszkaniu,
się w stanie regularnie tam chodzić.
" radio i telewizor przełączać ręcznie zamiast za pomocą pilota.
12 13
jak organizować wysiłek fizyczny? jak się ubrać?
Bardzo duże znaczenie ma systematyczność podejmowanego Podczas wysiłku organizm wytwarza dużą ilość ciepła, a przy
wysiłku fizycznego. Najlepiej, aby odbywał się on we wszystkie tym poci się. Dlatego ważny jest odpowiedni ubiór. Wybierając
dni tygodnia, a przynajmniej cztery razy w tygodniu. W tym celu się na spacer lub planując ćwiczenia, należy ubrać się w kilka
trzeba wysiłek fizyczny zaplanować, przewidzieć czas na aktywność warstw ( na cebulkę ) po to, żeby zdjąć jedną z nich, gdy
fizyczną w rozkładzie dnia. Czas poświęcony jednorazowo na zrobi się gorąco pod wpływem wysiłku. Ważne jest także, aby
wysiłek fizyczny nie powinien być krótszy niż 30 minut, dlatego odzież odprowadzała wilgoć na zewnątrz, aby po ćwiczeniach
warto uwzględnić to, z góry organizując swój czas. nie zostać z mokrym kompresem przepoconej koszulki na
ciele. Zdecydowanie nie nadają się do uprawiania ćwiczeń
Dobrym rozwiązaniem będzie założenie dzienniczka aktywności
nieprzewiewne ortalionowe dresy i kurtki. Obecnie powszechnie
fizycznej. Dzięki niemu będzie można łatwiej zaplanować
dostępne są stroje z tkanin, które zapewniają jednocześnie
aktywność fizyczną w ciągu dnia lub tygodnia oraz łatwiej ją
ciepło i chronią przed wiatrem, a przy tym zapewniają
kontrolować.
oddychanie skóry i odprowadzanie wilgoci. Nie musi to być
Znaczenie ma również przebieg jednorazowej porcji ćwiczeń
bardzo kosztowna odzież sportowa, w przypadku której o cenie
(treningu). Powinno się rozpoczynać od rozgrzewki  lekkich
decyduje często marka. Można znalez
ć odpowiednie rzeczy
ćwiczeń rozgrzewających mięśnie i rozciągających, wykonywanych
w posiadanej garderobie albo zaopatrzyć się w niedrogie
przez około 10 minut, i kończyć trwającymi 5  10 minut
ubrania przeznaczone do uprawiania sportu.
ćwiczeniami uspokajającymi, wyciszającymi. Wysiłku fizycznego
Oprócz zapewnienia odpowiedniej izolacji cieplnej strój
nie należy przerywać nagle.
do ćwiczeń powinien być wygodny. Konieczne będą luz
ne
bÄ…dz
elastyczne spodnie i bluza, tak aby podczas ćwiczeń nie
ograniczały ruchów, nie  upijały lub nie powodowały obtarcia
bÄ…dz
odparzenia skóry.
Ważne jest natomiast, aby po treningu wysuszyć ubiór
i odpowiednio często go prać. W wilgotnej, przechowywanej
bez dostępu powietrza odzieży mogą namnażać się bakterie,
które z jednej strony będą stanowiły z
ródło nieprzyjemnego
zapachu, a z drugiej strony mogą wywołać podrażnienie,
a nawet zakażenie skóry.
14 15
nadgarstku lub skroni, przykładając trzy palce ręki (wskazujący,
jak zabezpieczyć się przed przegrzaniem?
środkowy i serdeczny). Jeżeli pomiaru tętna dokonuje się na
Podczas wysiłku fizycznego organizm produkuje dużo ciepła. Aby
tętnicy szyjnej, to należy przyłożyć delikatnie rękę na boku
nie doszło do przegrzania organizmu, należy przestrzegać szeregu
szyi. Kiedy pulsowanie stanie się dobrze wyczuwalne, należy
zasad, które zapewnią odpowiednio sprawne odprowadzanie
policzyć uderzenia przez 15 sekund, patrząc na zegarek.
ciepła z organizmu. Dotyczą one:
Uzyskany wynik należy pomnożyć przez cztery i w ten sposób
uzyskać odczyt tętna. Nie zaleca się wszystkim mierzenia tętna
" czasu i miejsca ćwiczeń  nie należy podejmować wysiłku
na szyi, ponieważ w przypadku wrażliwych osób ucisk w tym
przy bardzo wysokiej temperaturze, podczas bardzo upalnej
miejscu może spowodować omdlenie.
pogody, w słoneczne dni, w godzinach południowych bądz

w zbyt ogrzanych, dusznych pomieszczeniach,
Limit tętna treningowego, to znaczy największą częstość skurczów
" stroju  ubierając się przed wysiłkiem fizycznym należy założyć serca, do której można ćwiczyć bezpiecznie, ustali lekarz.
kilka cienkich warstw  na cebulkę zamiast jednej ciepłej,
po to, aby w miarę wysiłku mieć możliwość rozebrania się,
ile i jakie płyny należy pić podczas wysiłku
a jednocześnie nie zmarznąć,
fizycznego?
" odpowiedniego nawodnienia organizmu  przed ćwiczeniami
trzeba wypić dodatkowo 2 szklanki płynu  wody mineralnej,
Podczas wysiłku organizm traci duże ilości wody w czasie pocenia
herbaty, herbatki ziołowej. Jeżeli ćwiczy się dłużej, co około
i wydychania pary wodnej z powietrzem oddechowym, dlatego
20  30 minut trzeba wypijać objętość odpowiadającą ok.
potrzebne jest uzupełnienie zawartości wody w organizmie.
½  ¾ szklanki.
Konieczne w związku z tym jest spożywanie płynów. Dostateczne
Bardzo ważnym sposobem odprowadzania ciepła z organizmu uzupełnienie traconej wody jest ważniejsze niż rodzaj napoju,
jest pocenie się i parowanie potu, dlatego bardzo istotne jest ale ten także nie jest bez znaczenia.
dostarczenie do organizmu wystarczającej ilości wody, tak aby
" Ważne jest, aby płyny wypijane podczas wysiłku nie były bardzo
zapewnić dostateczne pocenie się i oddawanie ciepła.
zimne  wówczas nie tylko stwarzają ryzyko przeziębienia,
ale także gorzej się wchłaniają.
" Nie powinno się pić napojów gazowanych  mogą one
jak kontrolować intensywność wysiłku?
podrażnić przewód pokarmowy i wywołać rozdęcie żołądka.
Najlepszym sposobem kontrolowania intensywności wysiłku
Można pić niegazowaną wodę mineralną, rozcieńczone
jest sprawdzanie częstości pracy serca  tętna (pulsu). Można
soki owocowe bÄ…dz
warzywne, ewentualnie specjalistyczne
i powinno się nauczyć samodzielnie liczyć swoje tętno. Pomoże
napoje sportowe, ale bez środków pobudzających, jak np.
w tym Twój lekarz. Można wyczuć pulsowanie tętnicy na
kofeina.
16
16 17
" W przypadku spożycia napojów sportowych i soków owocowych
co oznacza aktywność fizyczna w cukrzycy typu 1?
należy pamiętać, że zawierają one glukozę, który bardzo szybko
Według obecnej wiedzy osoba z cukrzycą typu 1, o ile nie doszło
wchłania się, wobec tego spożyte w nadmiarze mogą spowodować
u niej do póz
nych powikłań  uszkodzenia wzroku (zmian na
hiperglikemię (wysokie stężenie glukozy we krwi).
dnie oka), nerek, układu nerwowego, układu krążenia  może,
" Ważne jest, aby przed wysiłkiem wypić dodatkowo około
podobnie jak osoba zdrowa, uprawiać każdy sport, także
dwie szklanki wody, a także popijać podczas wysiłku oraz
wyczynowy. Dlatego pełna odpowiedz
na to pytanie zależy
po jego zakończeniu.
od wyników kontroli w zakresie póz
nych powikłań. Jeżeli
" Nie należy czekać, aż wystąpi pragnienie. Uczucie pragnienia
lekarz stwierdzi powikłania cukrzycy, powie, jakich wysiłków
to sygnał, że nastąpił już bardzo znaczny ubytek wody
nie powinno się podejmować.
w organizmie.
Fakt, że ma się cukrzycę, nie stanowi więc przeszkody do
uprawiania sportu. Wręcz przeciwnie  zaleca się podejmowanie
co oznacza aktywność fizyczna w cukrzycy typu 2?
systematycznej aktywności fizycznej jako formy szczególnej
dbałości o zdrowie, do której obliguje nas przewlekła choroba.
Cukrzyca typu 2 stanowi dodatkowy powód do większej dbałości
o zdrowie, której elementem jest systematyczny wysiłek fizyczny.
Można i trzeba dostosować dawki analogów insuliny oraz
Ponieważ cukrzyca typu 2 często rozwija się bezobjawowo,
klasycznych insulin ludzkich do zwiększonego zużycia glukozy
uszkadzając organizm (a zwłaszcza naczynia krwionośne), przy
związanego z wysiłkiem fizycznym, ale w przypadku braku
podejmowaniu aktywności fizycznej należy zachować pewne
powikłań cukrzycy można uczestniczyć we wszystkich formach
środki ostrożności (zgłosić zamiar wykonywania ćwiczeń lekarzowi
aktywności razem z osobami bez cukrzycy.
prowadzącemu). Powinien on zaproponować przeprowadzenie
Trzeba pamiętać o odpowiednim dostosowaniu dawek analogów
wysiłkowego badania EKG, podczas którego ustali bezpieczną
insuliny oraz klasycznych insulin ludzkich do podejmowanego
i dopuszczalną intensywność wysiłków fizycznych.
wysiłku. Modyfikację leczenia insuliną powinien przeprowadzić
Systematyczne podejmowanie aktywności ruchowej przez osobę
lekarz. Gdy nie uda się dobrać odpowiedniej dawki insuliny,
z cukrzycą typu 2 jest bardzo ważne, ponieważ wysiłek fizyczny
od razu po rozpoczęciu systematycznych wysiłków fizycznych,
odwraca niekorzystne zjawiska leżące u podłoża i rozwijające
nie należy się zniechęcać.
siÄ™ w przebiegu choroby.
Wysiłek fizyczny zmniejszy zapotrzebowanie na insulinę,
Bardzo istotnym faktem jest to, że wysiłek fizyczny sprzyja
dlatego prawdopodobnie będzie konieczne zmniejszenie
zmniejszeniu i utrzymaniu należnej masy ciała, a cukrzyca
dawek insuliny, zwłaszcza tej przed wysiłkiem. W przypadku
typu 2 w większości przypadków jest związana z nadwagą.
podjęcia nieprzewidzianego wysiłku już po wstrzyknięciu
insuliny powinno się zjeść dodatkową porcję węglowodanów.
Wysiłek fizyczny jest ważnym elementem leczenia cukrzycy typu 2.
18 19
Jedyny rodzaj wysiłku, jaki nie jest zalecany ze względów Warto wiedzieć również, że wraz z wiekiem organizm zużywa
zdrowotnych, to ćwiczenia siłowe z dużymi obciążeniami  coraz mniej energii na własne funkcjonowanie. Szacuje się, że
podnoszenie ciężarów (tzw.  wyciskanie ). Ograniczenie to zużycie energii w spoczynku spada aż o 5% na każde 10 lat
dotyczy nie tylko osób z cukrzycą, ale także osób bez cukrzycy. życia, dlatego jedząc tyle samo, wraz z wiekiem trzeba się
coraz więcej ruszać, aby nie przytyć.
wysiłek fizyczny a masa ciała
Dlaczego tak ważna jest systematyczność wysiłku
fizycznego?
Systematyczny wysiłek fizyczny stanowi niezbędny element
Warunkiem odniesienia korzyści zdrowotnych z podejmowania
w leczeniu nadwagi i otyłości, a także w utrzymaniu należnej
aktywności ruchowej jest jej systematyczność.
masy ciała.
osoba z cukrzycą powinna wykonywać wysiłek fizyczny
Warunkiem zmniejszenia masy ciała jest wydatkowanie
co najmniej cztery razy w tygodniu, a najlepiej codziennie.
przez organizm większej ilości energii, niż jest przyswajana
w jedzeniu. Kiedy staramy się zachować dietę, ograniczając
Systematyczność ma tu szczególne znaczenie. Wysiłek fizyczny
jedzenie, organizm stara się zużywać mniej energii na własne
poprawia wykorzystanie glukozy przez tkanki i zmniejsza stężenie
funkcjonowanie i dlatego z upływem czasu sama dieta
glukozy we krwi. Działanie to trwa jednak tylko pewien czas,
przestaje przynosić efekty. Jedyną metodą, aby przeszkodzić
dlatego dla podtrzymania tego korzystnego zjawiska konieczne
temu zjawisku, jest świadome zwiększenie wydatku energii na
jest powtarzanie systematycznie wysiłków fizycznych.
pracÄ™ fizycznÄ…. Wtedy nie
Nawet większe wysiłki podejmowane jedynie w weekendy
tylko organizm zużywa
lub dni wolne (wielogodzinna wycieczka piesza lub rowerowa,
energiÄ™ na wykonywanÄ…
czas spędzony w ośrodku rekreacyjnym) nie wystarczą. Tylko
pracÄ™ mechanicznÄ…, ale
systematycznie podejmowany, co najmniej przez cztery dni
także na rozbudowę
w tygodniu wysiłek fizyczny trwający około 40 minut, pozwoli
i funkcjonowanie tkanki
organizmowi przestawić się na lepsze wykorzystanie glukozy,
mięśniowej. Dlatego
usprawnić funkcję układu krążenia, zużyć wystarczającą ilość
skuteczny program
energii, aby uzyskać zmniejszenie masy ciała. Systematyczność
odchudzani a musi
podejmowania wysiłku fizycznego jest warunkiem, który
zawierać systematyczną
umożliwi poprawę wyrównania glikemii, a nawet zmniejszenie
aktywność fizyczną.
dawek przyjmowanych leków.
20 21
21
przykładowe wydatki energetyczne podczas różnych zasady zabezpieczenia przed niedocukrzeniem
rodzajów aktywności fizycznej
Wysiłek fizyczny zwiększa wykorzystanie glukozy i w związku
Miarą ilości wykonywanego wysiłku fizycznego jest wydatek
z tym prowadzi do zmniejszenia stężenia glukozy we krwi.
energetyczny  liczba  spalonych kalorii . Minimalna ilość
Nie stosując się do zasad, osoba z cukrzycą może narazić się
wysiłku fizycznego przynosząca korzyści zdrowotne to taka,
na wystÄ…pienie niedocukrzenia  nadmiernego zmniejszenia
która zapewnia wydatek rzędu 1000 kcal/tygodniowo. Średnio
stężenia glukozy we krwi do wartości, przy których mózg
wydatek kaloryczny podczas tygodnia powinien przekraczać
zaczyna odczuwać jej niedobór, i występują bardzo nieprzyjemne
1500 kcal, a optymalnie powinno się zużywać w drodze wysiłku
i niebezpieczne objawy.
fizycznego co najmniej 2000 kcal tygodniowo.
Aby podczas wysiłku nie doszło do niedocukrzenia:
Poniższa tabela umożliwi określenie, jaka ilość wybranego
" nie wolno podejmować wysiłku na czczo,
wysiłku fizycznego pozwoli uzyskać zalecaną wielkość wydatku
" nie należy rozpoczynać wysiłku, jeżeli stężenie glukozy we
energetycznego  ile kalorii  spali się , ćwicząc.
krwi jest niższe niż 100 mg/dl (5,5 mmol/l), a ostatni posiłek
zjedzony był kilka godzin wcześniej,
" rozpoczynając wysiłek fizyczny, należy mieć przy sobie porcję
szybko wchłanialnych węglowodanów  np. kilka kostek cukru,
porcję dżemu lub miodu, słodki napój, a w przypadku osób
z cukrzycÄ… typu 1 dawkÄ™ Å‚atwego do podania glukagonu,
" podejmując wysiłek fizyczny, należy uprzedzić osoby
towarzyszące i instruktora prowadzącego zajęcia o swojej
chorobie, aby w przypadku niedocukrzenia potrafili
zareagować i udzielić pomocy,
" powinno się mieć przy sobie
identyfikator informujÄ…cy
o cukrzycy  np. kartÄ™
 Mam cukrzycÄ™ z serii
edukacyjnej Novo Nordisk.
* Godzina.
22 23
Osoba podejmująca regularny wysiłek fizyczny powinna uzgodnić zakażeniom grzybiczym, także stóp, dlatego właściwa higiena
z lekarzem prowadzącym zmniejszenie dawek leków obniżających jest bardzo ważna:
stężenie glukozy we krwi. W przypadku leków doustnych może
" należy zawsze pamiętać o wygodnym i miękkim obuwiu
być niezbędne zmniejszenie dawek bądz
zmiana leku na słabiej
oraz odpowiednich skarpetach zabezpieczajÄ…cych przed
działający. W przypadku leczenia analogami insuliny lub klasycznymi
odparzeniem. Można używać specjalistycznego obuwia
insulinami ludzkimi, wskazane jest zmniejszenie dawek insuliny.
sportowego, np. do biegania, aerobiku,
Jeśli podejmowany wysiłek fizyczny jest nieregularny, korekta
" bezpośrednio po powrocie ze spaceru, ćwiczeń
dawek insuliny może nie być konieczna. Wówczas może okazać
lub innych aktywności, powinno się umyć
się konieczne spożywanie odpowiedniej ilości dodatkowych
stopy w wodzie o sprawdzonej temperaturze
węglowodanów w postaci np. soku, kanapki, ciastka itp.
(37°C),
W okresie podejmowania nowej aktywności fizycznej podstawę
" obuwie sportowe powinno być o jeden numer
zabezpieczenia przed niedocukrzeniem stanowi zwiększona
większe, niż noszone na co dzień,
częstotliwość kontroli stężenia glukozy we krwi.
" należy dokładnie obejrzeć buty, czy nie
Rozpoczynając aktywność fizyczną, należy pamiętać o zmniejszeniu
ma w nich zanieczyszczeń, które mogłyby
dawek leków doustnych i/lub insuliny, zależnie od dotychczasowych
uszkodzić skórę,
glikemii. Wcześniej powinno się to skonsultować z lekarzem
" po umyciu stopy osuszać starannie, także
prowadzącym. W czasie wysiłku należy wielokrotnie kontrolować
między palcami,
stężenie glukozy we krwi, aby na tej podstawie określić właściwe
" sprawdzić, czy nie doszło do skaleczenia lub
dawki insuliny.
otarcia naskórka,
" paznokcie skracać pilnikiem i dbać o ich
wysiłek fizyczny a pielęgnacja stóp
odpowiednią długość,
" także po pływaniu w basenie powinno się
Podczas większości podejmowanych
starannie umyć i osuszyć stopy.
wysiłków obciążane są stopy.
Cukrzyca, a właściwie jej powikłania
modyfikacje farmakoterapii u osoby trenujÄ…cej
w układzie nerwowym, sprawiają,
że można nie odczuwać drobnych
Wysiłek fizyczny zwiększa zużycie glukozy i poprawia jej
skaleczeń i otarć, a ponadto, jeżeli
wykorzystanie także u osób z cukrzycą. Przy podejmowaniu
takie powstaną, będą trudniej się
wysiłku fizycznego trzeba liczyć się z koniecznością zmniejszenia
goić. Poza tym cukrzyca sprzyja
dawek stosowanych leków doustnych.
24 25
Przy wyłącznym przyjmowaniu leków, które zapobiegają stężenie glukozy, dowiesz się, jak dostosować dawki insuliny
wzrostowi glikemii, ale nie obniżają aktywnie stężenia glukozy podczas uprawiania sportu. Całodniowy lub kilkudniowy wysiłek
we krwi (nie zwiększają stężenia insuliny  np. metformina, fizyczny, mimo że powoduje obniżenie stężenia glukozy we
akarboza), nie jest konieczne zmniejszenie dawek tych leków. krwi i redukcję dawek analogów insuliny lub klasycznych insulin
ludzkich, wymaga jednak podawania leków. Bez insuliny
Przy przyjmowaniu innych leków  długodziałających pochodnych
komórki organizmu nie mogą prawidłowo pracować. Możliwe
sulfonylomocznika, które nasilają wydzielanie insuliny i zwiększają
jest, że optymalne dostosowanie dawek insuliny uda się dopiero
jej stężenie w organizmie, jak: glimepiryd, glibenklamid,
po kilku próbach.
gliklazyd, glipizid, glikwidon, może się zdarzyć, że konieczne
będzie zmniejszenie dawki leków nawet przyjmowanych Bardzo duży wysiłek fizyczny może prowadzić do zwiększenia
w minimalnych ilościach, bo dzięki wysiłkowi fizycznemu stężenia glukozy we krwi, dlatego w niektórych przypadkach
zmniejszy się zapotrzebowanie na te leki i przy utrzymaniu zmniejszanie dawki insuliny nie jest właściwym postępowaniem.
dotychczasowych dawek mogłoby wystąpić niedocukrzenie.
Konieczne jest dokładne omówienie z lekarzem zasady modyfikacji
Dlatego, kiedy rozpoczyna się systematyczne ćwiczenia i zmienia
dawek insuliny. Szczegółowe zalecenia będą odmienne w zależności
swoją aktywność ruchową, trzeba częściej kontrolować stężenia
od tego, czy stosuje się insulinę krótkodziałającą, czy szybkodziałający
glukozy we krwi. Pozwoli to w odpowiednim momencie
analog insuliny z insuliną o przedłużonym czasie działania, bądz

zmniejszyć dawkę leku.
z bezszczytowym analogiem długodziałającym.
Przy leczeniu analogami insuliny lub klasycznymi insulinami
Zawsze pamiętaj o kontroli stężenia glukozy we krwi przed
ludzkimi prawdopodobnie konieczne będzie zmniejszenie
posiłkiem, w trakcie i po wysiłku.
dawek. Sposób zmniejszania dawek insuliny zależy od tego,
ile jednostek insuliny na dobÄ™ jest przyjmowanych, w ilu
wstrzyknięciach, jaki jest to rodzaj insuliny i jak dany organizm
niedocukrzenie związane z wysiłkiem może wystąpić nie
reaguje na insulinÄ™.
tylko w czasie treningu, ale także kilkanaście godzin póz
niej,
Początkową zmianę dawki insuliny trzeba ustalić wspólnie
kiedy to organizm odbudowuje zapasy glikogenu w mięśniach
z lekarzem w oparciu o znajomość swojego organizmu i przebiegu
i zużywa na to więcej glukozy.
choroby. Następnie konieczna jest bardzo częsta kontrola
stężenia glukozy po to, aby z jednej strony nie dopuścić do
niedocukrzenia, ale z drugiej strony nie doprowadzić do sytuacji,
gdy dawka insuliny będzie zbyt mała, a stężenia glukozy we
krwi zbyt wysokie. Obserwując się dokładnie w czasie wysiłku
fizycznego i rejestrując, jak określona ilość ćwiczeń wpływa na
26 27
popularne Dyscypliny sportu i formy aktywnoÅšci zabranie ze sobÄ… odpowiedniej
rekreacyjnej a cukrzyca
porcji węglowodanów. W przypadku
dłuższej jazdy także leków, insuliny.
Trzeba systematycznie pić wodę
turystyka piesza
mineralnÄ… bÄ…dz
inny napój, a nie
czekać do momentu odczucia
Jest to bardzo dobra forma aktywności ruchowej. Należy
pragnienia. Należy mieć przy sobie identyfikator informujący
jednak szczególnie zadbać o wygodne obuwie, w którym nie
o cukrzycy.
obetrze się i nie odparzy sobie stóp. Należy dobierać szybkość
marszu do własnych możliwości, pamiętać o zabezpieczeniu
narciarstwo zjazdowe
przed niedocukrzeniem  posiadać przy sobie porcję szybko
wchłanialnych węglowodanów. Jeżeli wyprawa ma trwać cały
Narciarstwo zjazdowe jest rodzajem wysiłku zawierającego
dzień, konieczne jest zabranie ze sobą leków i insuliny. Nie wolno
elementy siłowe. Przy z
le wyrównanym ciśnieniu tętniczym,
zaprzestać stosowania leków. Trzeba pamiętać
zaawansowanej chorobie wieńcowej, dużych zmianach na
o właściwym ubiorze, zabrać ze sobą odpowiednią
dnie oczu nie należy jez
dzić na nartach zbyt agresywnie. Przy
ilość napoju, a także identyfikator informujący
dobrych umiejętnościach narciarskich można kontynuować
o cukrzycy. PodejmujÄ…c turystykÄ™ pieszÄ… lub
uprawianie tego sportu pod warunkiem unikania bardzo ostrych
spacerując, można korzystać z krokomierza, czyli
i niebezpiecznych zjazdów. Należy przy tym pamiętać, że każdy
licznika kroków. Licznik przypinany codziennie
uraz u osoby z cukrzycą jest bardziej niebezpieczny niż u osoby
rano do paska spodni pozwoli odczytać liczbę
zdrowej. Przyczynia siÄ™ do rozregulowania choroby, a przy tym
kroków robionych w ciągu dnia. Twoim celem
goi się gorzej i powrót do zdrowia może trwać dłużej. Koniecznie
powinno być stopniowe osiągnięcie 10 000
trzeba pamiętać o właściwym doborze stroju uzależnionym od
kroków na dzień.
temperatury i pogody. Także w zimie
skóra się poci. Organizm traci wodę,
jazda na rowerze
dlatego konieczne jest picie płynów
podczas wysiłku. Oczywiście bardzo
Jazda na rowerze jest formą wysiłku tlenowego (wytrzymałościowego),
ważne jest, aby buty były wygodne
dlatego jest formą aktywności godną polecenia osobie z cukrzycą.
(nie obcierały). Należy zabrać ze
Podczas jazdy na rowerze powinno się znać swój limit tętna
sobÄ… porcjÄ™ Å‚atwo przyswajalnych
treningowego i pamiętać, aby go nie przekraczać. Konieczne jest
węglowodanów, np. cukier w kostkach.
także właściwe przygotowanie do wycieczki rowerowej, obejmujące
Nie wolno zapomnieć o identyfikatorze
28 29
informującym o cukrzycy. Należy zadbać o prawidłowe glikemii. Korzystna jest
przechowywanie leków, np. insuliny, aby nie doprowadzić do obecność osoby wiedzącej
jej zamrożenia. o cukrzycy i umiejącej pomóc
w sytuacji niedocukrzenia.
Trzeba pamiętać, że pocimy
narciarstwo biegowe
się i tracimy wodę także,
kiedy pływamy, dlatego jeżeli pływa się dłużej niż pół godziny,
Narciarstwo biegowe jest formą wysiłku fizycznego bardzo
powinno się zrobić sobie przerwę na wypicie płynu (najlepiej
korzystnÄ… z punktu widzenia zdrowia. UprawiajÄ…c narciarstwo
zawierającego glukozę). Ważne jest szczególne zachowanie
biegowe, powinno się znać swój limit tętna treningowego
higieny, ponieważ na basenie łatwo jest zarazić się grzybicą
i przestrzegać zasady, aby go nie przekraczać. Trzeba zadbać
skóry. Nie powinno się pływać bardzo szybko, trudnym stylem,
o wygodne buty i skarpety, aby
wstrzymując na długo oddech, ponieważ sprzyja to zwyżkom
nie uszkodzić stóp. Ważny jest
ciśnienia, które są niekorzystne.
także odpowiedni strój. Także przy
niskich temperaturach organizm
traci wodę, dlatego ważne jest
wioślarstwo, kajakarstwo
odpowiednie nawodnienie przez
wypicie dodatkowo płynu przed To także formy aktywności zalecane osobie z cukrzycą. Trzeba
wyprawą i picie w czasie wysiłku. jednak zaznaczyć, że osoba z cukrzycą nie powinna pływać
Należy mieć przy sobie porcję samotnie, a jedynie w towarzystwie osoby poinformowanej
węglowodanów i identyfikator o chorobie, która potrafi pomóc w razie niedocukrzenia.
informujący o cukrzycy. Oczywiście niezbędne jest zachowanie stałych środków
bezpieczeństwa chroniących przed niedocukrzeniem. Warto
jest także pamiętać
pływanie
o zabezpieczeniu
przed otarciem dłoni
Pływanie jako forma wysiłku wytrzymałościowego jest chętnie
o wiosło, ponieważ
polecane osobom z cukrzycą. Trzeba jednak przestrzegać
tego typu skaleczenia
określonych środków bezpieczeństwa. Osoba z cukrzycą nie
u osoby z cukrzycÄ…
powinna pływać wpław na otwartych zbiornikach wodnych.
mogÄ… siÄ™ wyjÄ…tkowo
Niedocukrzenie w wodzie jest szczególnie niebezpieczne, dlatego
z
le goić.
przed planowanym pływaniem wskazane jest skontrolowanie
30 31
31
dnie oka  nie powinny grać w hokeja na lodzie ani wykonywać
tenis ziemny
bardzo trudnych elementów łyżwiarstwa figurowego, takich jak
Osoba z cukrzycą może grać w tenisa ziemnego. Trzeba jednak
np. skoki.
pamiętać, że jest to rodzaj wysiłku, który zawiera głównie
Także w przypadku jazdy na łyżwach obowiązują zasady ostrożności
elementy siłowe i szybkościowe. Charakter gry powoduje
polegające na starannym doborze butów i skarpet, zabezpieczeniu
bardzo gwałtowne zmiany szybkości pracy serca. Dlatego
przed niedocukrzeniem, właściwym ubiorze i nawodnieniu organizmu.
trzeba zastrzec, że nie może to być
gra wyczynowa, a jedynie rekreacyjne
taniec
towarzyskie mecze. W tenisa nie powinny
grać osoby z cukrzycą z zaawansowanymi
Jest bardzo korzystną formą ruchu, którą można
zmianami na dnie oka i z zaawansowanÄ…
polecać każdej osobie z cukrzycą, z tym jedynie
neuropatią, która może powodować,
zastrzeżeniem, aby unikać bardzo szybkich
że organizm nie zdąży zareagować
tańców, podczas których częstość pracy serca
w chwili szybkiego podbiegnięcia do piłki.
może przekroczyć limit treningowy. Oczywiście
Oczywiście, osobę z cukrzycą obowiązuje
ważne jest także, aby nie obetrzeć sobie stóp.
duża dbałość o stopy, zabezpieczenie
przed niedocukrzeniem i nawodnienie
organizmu.
aerobik
Zajęcia te są oparte o wysiłek tlenowy (wytrzymałościowy), dlatego
jazda na łyżwach
może on być uprawiany przez osobę z cukrzycą pod warunkiem,
że jego intensywność będzie
Rekreacyjna jazda na łyżwach jest korzystnym rodzajem
dostosowana do możliwości
aktywności fizycznej dla osoby
tej osoby  to znaczy częstość
z cukrzycą. Jest to wysiłek przede
skurczów serca nie przekroczy
wszystkim wytrzymałościowy. Ponadto
indywidualnego limitu tętna
sprzyja poprawie poczucia równowagi
treningowego. Ważna jest
i koordynacji ruchowej.
dbałość o właściwe nawodnienie
Trzeba jednak zwrócić uwagę, że osoby
organizmu, strój i obuwie
z zaawansowanymi powikłaniami
oraz zabezpieczenie przed
cukrzycy  zwłaszcza ze zmianami na
niedocukrzeniem.
32
32 33
W przypadku zaawansowanej retinopatii niektóre ćwiczenia
joga
 zwłaszcza te w skłonie  są przeciwwskazane.
Joga stanowi szczególny rodzaj aktywności
fizycznej, oparty głównie na ćwiczeniach
siłownia
rozciągających, statycznych. Osoba, która
uprzednio uprawiała jogę i ma pewną
Siłowe ćwiczenia są dla osoby
wprawę, może kontynuować ćwiczenia
z cukrzycÄ… przeciwwskazane.
pod okiem kompetentnego instruktora
Jeżeli szczególnie lubimy
poinformowanego o chorobie. SÄ… jednak pozycje  asany,
ćwiczenia na siłowni, to można
których osoby ze zmianami w narządzie wzroku wykonywać
wykonywać wi el okrotne
nie mogą. Ćwiczenia w głębokim skłonie, stanie na głowie
powtórzenia na różnych
mogą być niebezpieczne dla osoby mającej zmiany na dnie
przyrzÄ…dach z minimalnym
oka, podobnie jak inne ćwiczenia powodujące zwyżkę ciśnienia
obciążeniem. Wskazane jest
krwi. Dla osoby mającej określone umiejętności ćwiczenia jogi
natomiast korzystanie z bieżni mechanicznej lub roweru
przynoszą odprężenie i normalizację ciśnienia krwi. Jednak
treningowego. Wyciskanie, podnoszenie dużych ciężarów to
podejmowanie od nowa treningu jogi przez osobÄ™ z cukrzycÄ…
ćwiczenia nieodpowiednie dla osoby z cukrzycą.
powinno być poprzedzone szczegółową oceną póz
nych
Systematyczny wysiłek fizyczny można i należy podjąć już od
powikłań choroby i odbywać się bardzo ostrożnie pod okiem
dziś. Aktywność fizyczna przyniesie wiele korzyści dla zdrowia
kompetentnego instruktora.
i pozwoli wyrównać cukrzycę. Poprawi się samopoczucie
i kondycja, a wyniki badań wrócą do wartości prawidłowych.
callanetics
Dlatego aktywność ruchową należy traktować jako obowiązek
wobec siebie. Żadne leki nie zastąpią korzyści zdrowotnych,
Ćwiczenia callanetics mogą być wykonywane przez większość
jakie niesie ze sobą aktywność fizyczna. Bycie aktywnym
osób z cukrzycą. Ważne jest jednak dostosowanie intensywności
fizycznie nie jest trudne. Zastosowanie siÄ™ do zawartych
i liczby powtórzeń do indywidualnych możliwości. Trzeba także
w tej broszurze wskazówek sprawi, że podejmowanie wysiłku
przestrzegać wskazówek o miarowym
fizycznego będzie nie tylko bezpieczne, ale także przyjemne.
głębokim oddychaniu  nie wolno
Odpowiedz
na większość pytań dotyczących tego, jak rozpocząć
wstrzymywać oddechu i robić ćwiczeń
i kontynuować życie wzbogacone o regularny wysiłek fizyczny,
z dużym wysiłkiem. Wskazana jest
znajduje się w tej broszurze, resztę wątpliwości wyjaśni lekarz.
także wiedza o obecności i stopniu
zaawansowania zmian na dnie oka.
34 35
Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
ul. 17 Stycznia 45B, 02-146 Warszawa
tel.: [phone], fax: [phone]
[e-mail]
www.novonordisk.pl
DIA/97/07-09/12-12