SOCJOLOGIA
STOSUNKÓW
MI
DZYNARODOWYCH/
GLOBALNE PROCESY
GLOBALNE PROCESY
SPOA
ECZNE
Renata Włoch
[e-mail]
PRZYDATNE KSI
ŻKI
Baylis, Smith, Globalizacja polityki
światowej
Wendt, Społeczna teoria stosunków
międzynarodowych
międzynarodowych
Nye, Jr., Konflikty międzynarodowe.
Wprowadzenie do teorii i historii
Sweeney, Security, Identity and
Interests. A sociology of International
Relations
CZY ISTNIEJE SOCJOLOGIA STOSUNKÓW
MI
DZYNARODOWYCH? CZY ISTNIEJ
GLOBALNE
PROCESY SPOA
ECZNE?
POJAWIENIE SI
SOCJOLOGII SM UMOŻLIWIA
Y DWA RÓWNOLEGA
E
PROCESY ZMIANY PERSPEKTYWY TEORETYCZNEJ I EMPIRYCZNEJ W
OBR
BIE NAUKI O STOSUNKACH MI
DZYNARODOWYCH ORAZ
SOCJOLOGII
Odejście od perspektywy państwocentrycznej w stosunkach
perspektywy państwocentrycznej
międzynarodowych
Dotychczas stosunki międzynarodowe zajmowały się głównie państwami jako głównymi
aktorami
aktorami
Wynikało to z obserwacji empirycznych:
W 1945 r. na arenie międzynarodowej funkcjonowało kilkanaście korporacji międzynarodowych i
kilkanaście liczących się organizacji międzynarodowych
W 2009 r. oprócz ok. 200 państw na arenie międzynarodowej działa co najmniej 45 tys.
korporacji międzynarodowych (a 50 z nich ma większy roczny obrót niż PKB 142 państw), ponad
14 tys. organizacji międzyrządowych i ok. 40 tys. organizacji pozarządowych
Odejście od  metodologicznego nacjonalizmu w socjologii
 metodologicznego nacjonalizmu
Socjologia zajmowała się poszczególnymi społeczeństwami i teoriami średniego
zasięgu. Istniała więc socjologia francuska, niemiecka czy polska, lecz badania
porównawcze między społeczeństwami były dość niezadowalające
Socjologia nie zajmowała się (potencjalnym) społeczeństwem światowym
Państwo postrzegano jako swoisty  kontener na społeczeństwo, tymczasem obecnie
społeczeństwa tkwią w międzynarodowej sieci politycznej, gospodarczej, kulturowej.
 Sfera społeczna polityki międzynarodowej ma
odrębne cechy wymagające nowych ujęć
teoretycznych
i konceptualnych
Jeśli chcemy ją badać, musimy znalez
ć drogę między
dwoma paradygmatami:
pozytywistycznym/uniwersalistycznym/materialistycznym
pozytywistycznym/uniwersalistycznym/materialistycznym
interpretywistycznym/partykularystycznym
/idealistycznym
Prekursorem tego pierwszego podejścia był wielki
socjolog francuski Emile Durkheim, drugiego  wielki
socjolog niemiecki Max Weber
Fakty społeczne należy
badać jak rzeczy
Fakty to wszelki sposób
robienia, zdolny do
robienia, zdolny do
wywierania na jednostkę
EMILE DURKHEIM
zewnętrznego przymusu
(1858-1917)
" Materialne: społeczeństwo,
Francja
strukturalne składniki (instytucje)
1895: pierwsza
" Niematerialne: moralność,
europejska katedra
socjologii w Bordeaux
świadomość zbiorowa, wyobrażenia
zbiorowe
DURKHEIM WPROWADZIA
KONCEPCJ
:
CZA
OWIEK = HOMO DUPLEX
Organizm
biopsychiczny
kierowany przez
instynkty
instynkty
Istota kierowana
przez moralność
MAX WEBER (1864-
1922)
Najważniejsze dzieła:
Etyka protestancka i duch
kapitalizmu, 1905
Gospodarka i społeczeństwo 1922
Polityka jako powołanie
Weber uważał, że ludzkie działania  konstytuujące społeczeństwo  trzeba
rozumieć.
Rozumienie (Verstehen) było dlań najważniejszym instrumentem
badawczym.
Stąd też jego socjologię nazywa się humanistyczną lub rozumiejącą.
Oto typ
idealny:
włosy
TYP IDEALNY:
Penelopy
Cruz, oczy Liv
INSTRUMENT ANALITYCZNY
Tyler, nos
Sienny Miller,
usta Scarlett
Najważniejsze cechy
Johansson
danego zjawiska
Nie istnieje w
rzeczywistości!!!
Przykład: typy idealne
Przykład: typy idealne
władzy wg Webera:
Legalny  oparty na prawie
Tradycyjny
Charyzmatyczny
Typy idealne można
wyróżniać również w
polityce międzynarodowej
Oto najważniejsze koncepcje wprowadzone przez
Webera
Pojęcie działania
działania
Typy
Typy
społecznego
społecznego,
idealne
idealne
z którym podmiot wiąże subiektywny
sens
Odczarowywanie
Odczarowywanie
Proces racjonalizacji
Proces racjonalizacji
racjonalizacji
racjonalizacji
świata
świata
świata
świata
w kulturze zachodniej
(sekularyzacja,
(sekularyzacja,
[wrócimy do niej omawiając
czyli
czyli
koncepcję S. Huntingtona]
zeświecczenie)
zeświecczenie)
Definicja państwa
państwa
Analizy
jako instytucji, która posiada
biurokratyczne
monopol na legalne stosowanie
przemocy
NA KOLEJNYCH WYKA
ADACH B
DZIEMY OMAWIAĆ RÓŻNE PODEJŚCIA
TEORETYCZNE W STOSUNKACH MI
DZYNARODOWYCH, UJMUJ
C JE Z
PERSPEKTYWY SOCJOLOGICZNEJ. NIEKTÓRE Z NICH LOKUJ
SI

BARDZIEJ W PARADYGMACIE DURKHEIMOWSKIM, A NIEKTÓRE  W
WEBEROWSKIM
Realizm
Liberalizm
Globalizm/strukturalizm
Globalizm/strukturalizm
Podejście feministyczne
Podejście zielone
Konstruktywizm
To ostatnie podejście jest najbardziej  socjologiczne .
Warto zajrzeć do przedstawiającej je książki A. Wendta
Społeczna teoria stosunków międzynarodowych.
[Zaznaczam wszakże, że jest ona dość trudna w
odbiorze, gdyż łączy teorię społeczną z filozofią  RW]
PONIŻEJ PRZEDSTAWIAM KILKA OBSZARÓW
STOSUNKÓW MI
DZYNARODOWYCH,
GDZIE SOCJOLOGIA MOŻE WNIEŚĆ POŻYTECZNY
WKA
AD
WI
KSZOŚĆ Z NICH
OMÓWIMY I SPRECYZUJEMY
W TRAKCIE KOLEJNYCH WYKA
ADÓW
Opieram się w niemałej mierze na artykule Anny
Holzcheiter i Stephana Stettera. Autorzy
zastanawiają się w nim nad koniecznością
ukonstytuowania nowej dziedziny socjologii
SOCJOLOGIA TRANSNACJONALIZMU
Global
Współpraca Transnarodowe governance
transnarodowa sieci społeczne (+ analiza mikro-
socjologiczna)
Nowe ruchy
Teoria interakcji
Teoria interakcji
społeczne,
społeczne,
Teoria i analiza komunikacyjnej
polityka i
sieci i demokracji
transnarodowa
deliberatywnej
sfera publiczna
Badania makrosocjologiczne: historyczny
wpływ globalnych ruchów społecznych i sieci
społeczeństwa obywatelskiego
SOCJOLOGIA WA
ADZY/POT
GI (POWER)
Wpływ socjologów m.in.
Wpływ socjologów m.in.
Foucaulta, Bourdieu,
Foucaulta, Bourdieu,
Habermasa, Lukesa
Habermasa, Lukesa
Przełamanie
Przełamanie
realistycznej koncepcji
realistycznej koncepcji
władzy  przejście do
władzy  przejście do
Weberowskiej
Weberowskiej
Poszerzenie zbioru aktorów
Poszerzenie zbioru aktorów
koncepcji władzy
koncepcji władzy
posiadających władzę
posiadających władzę
(nie tylko państwo, ale i
(nie tylko państwo, ale i
(nie tylko państwo, ale i
(nie tylko państwo, ale i
organizacje oraz tzw.
organizacje oraz tzw.
superuprawomocnione jednostki)
superuprawomocnione jednostki)
Potęga specyficzna
Potęga specyficzna
Poszerzenie możliwych relacji
Poszerzenie możliwych relacji
dla sfery stosunków
dla sfery stosunków
władzy między aktorami
władzy między aktorami
międzynarodowych:
międzynarodowych:
(potęga polityczna, gospodarcza,
(potęga polityczna, gospodarcza,
polimorficzna,
polimorficzna,
kulturalna, religijna& )
kulturalna, religijna& )
wielowymiarowa
wielowymiarowa
Rosnące zróżnicowanie
Rosnące zróżnicowanie
instrumentów władzy
instrumentów władzy
(twarda
(twarda
i miękka potęga)
i miękka potęga)
SOCJOLOGIA KONFLIKTU, WOJNY I PRZEMOCY
Stara tradycja integrowania teorii socjologicznych do analizy
Webera
Nauka o stosunkach międzynarodowych była zbytnio skupiona
na integracyjnej funkcji ładu międzynarodowego
Kwestia interwencji ponadnarodowej  gdzie interweniować?
Kwestia interwencji ponadnarodowej  gdzie interweniować?
Literatura dotycząca nowych wojen i przestrzeni przemocy
Podejście szkoły kopenhaskiej: sekurytyzacja
Nowe linie konfliktu, np. Północ-Południe
ORGANIZACJE MI
DZYNARODOWE
Instytucjonalizm socjologiczny
Jest to jedno z najpopularniejszych podejść w socjologii, kładące nacisk na kulturowe
pochodzenie instytucji oraz historyczną zależność teraz
niejszych rozwiązań
Dwoje badaczy sympatyzujących z tym podejściem otrzymało nagrodę Nobla:
1993: Douglas North, 2009: Elinor Ostrom
Ramy kulturowe poszczególnych instytucji:
Ramy kulturowe poszczególnych instytucji:
zwłaszcza Unia Europejska
Powstawaniem  europejskości interesuje się np.
znany niemiecki socjolog Jurgen Habermas
Postulował on np. stworzenie konstytucji dla jednoczącej się Europy
Ekspansja nowych organizacji ponad/międzynarodowych
w polityce światowej
SOCJOLOGIA RÓWNIEŻ CZERPAA
A
INSPIRACJE Z NAUKI O STOSUNKACH
MI
DZYNARODOWYCH
Graham Allison i analiza kryzysu kubańskiego
Essence of Decision: Explaining the Cuban Missile
Crisis, 1971
Różne soczewki konceptualne: ogląd tego samego
wydarzenia z różnych punktów widzenia
Racjonalnego aktora: w czasie kryzysu rządzący obierają
optymalne działania kalkulując korzyści i straty
optymalne działania kalkulując korzyści i straty
Procesu organizacyjnego: organizacje, których
przedstawiciele uczestniczą w kryzysie, stosują własne
procedury  na skróty , tzw. Standardowe Procedury
Operacyjne; obrane działanie wcale nie musi być najlepsze
Polityki rządowej: rządzący są uzależnieni od gier
personalnych i strategicznych w obrębie grup, z których
pochodzą
Książka Allisona skłoniła socjologów do przemyślenia
wielu założeń dotyczących ludzkiej racjonalności i
sposobu działania, zasad kierujących organizacjami i
logiki funkcjonowania polityki
NOTA BENE: KRYZYS KUBAC
SKI&
Wybuchł w paz
dzierniku 1962 r., gdy USA zorientowały się, że
Związek Radziecki umieścił na Kubie wyrzutnie rakietowe,
obejmujące swym zasięgiem niemal całą Amerykę
Prezydentem amerykańskim był wówczas J. F. Kennedy, a na
czele rządu radzieckiego stał Nikita Chruszczow
Kennedy zażądał wycofania wyrzutni, a kiedy ZSRR i Kuba je
Kennedy zażądał wycofania wyrzutni, a kiedy ZSRR i Kuba je
odrzuciły, nałożył na wyspę szczelną blokadę
Przez 13 dni świat balansował na granicy wojny atomowej
Ostatecznie Nikita Chruszczow ustąpił i wycofał wyrzutnie. Na
zasadzie dżentelmeńskiej umowy pół roku póz
niej Kennedy
wycofał wyrzutnie rakiet Jupiter z Turcji.
Istnieje ciekawy paradokumentalny film z Kevinem Costnerem
opisujący szczegółowo te wydarzenia, zatytułowany
Trzynaście dni
CZYM B
DZIEMY SI
 MI
DZY INNYMI -
ZAJMOWAĆ?
Podstawy teoretyczne SM: perspektywa
socjologiczna
Aktorzy i działanie (specyfika działania
międzynarodowego)
Struktura i elementy => system
Struktura i elementy => system
Instytucje i reżimy międzynarodowe
Konflikty (wiele wymiarów) i sposoby ich
rozwiązywania
Kultura i religia w stosunkach międzynarodowych
A wszystko przez soczewki konceptualne socjologii