SOCJOLOGIA STOSUNKÓW
MI
DZYNARODOWYCH/GLOBALNE
MI
DZYNARODOWYCH/GLOBALNE
PROBLEMY SPOA
ECZNE
Wykład 2
Dr Renata Włoch
PAC
STWO
jako aktor stosunków międzynarodowych
PAC
STWO W ERZE GLOBALIZACJI
Szanowni Państwo,
Wykład 2 jest poświęcony najważniejszemu aktorowi stosunków międzynarodowych,
a zarazem instytucji będącej przedmiotem zainteresowania socjologów.
Skupimy się na poszukiwaniu odpowiedzi na następujące pytania i zagadnienia
" Co to jest państwo?
" Co to jest państwo?
" Teoretyczne koncepcje powstania państwa,
rozwój państwa
" Suwerenność i jej rodzaje
" Globalizacja a demokracja
" Jeśli nie państwo, to co?
Istnieje mnóstwo definicji państwa.
PAC
STWO
PAC
STWO
Max Weber uważał, że państwo to
instytucja uprawniona do
stosowania legalnej przemocy,
zazdrośnie strzegąca owego monopolu
przed innymi aktorami [współcześnie
Suwerenna jednostka geopolityczna
Suwerenna jednostka geopolityczna
na przykład mafią lub terrorystami].
Wyposażona w:
Wyposażona w:
My skupimy się na definicji przydatnej z
punktu widzenia globalnych procesów
terytorium+
terytorium
społecznych
ludność(naród jest nosicielem suwerenności  jest to
ludność(naród jest nosicielem suwerenności  jest to
ludność
ludność
jedna ze  zdobyczy procesu modernizacji, przypieczętowana w czasie
Rewolucji Francuskiej)+
władza
władza
konwencja z Montevideo - 1933:
konwencja z Montevideo - 1933:
zdolność do utrzymywania stosunków
zdolność do utrzymywania stosunków
dyplomatycznych
dyplomatycznych
z tego kryterium zrezygnowano: po II wojnie światowej okazało się,
\
e niektóre państwa nie są w stanie utrzymywać słu\
by
dyplomatycznej, np. w latach 1950. Bhutan zrzekł się swej słu\
by
dyplomatycznej na rzecz Indii
JAK POWSTAA
O PAC
STWO?
Wskażmy kilka najciekawszych teorii
społeczno-politycznych dotyczących
powstania państwa.
Powstanie w drodze naturalnego rozwoju
Doktryna teologiczna
Powstanie w drodze umowy społecznej
Powstanie w drodze podboju
Powstanie w drodze rozpadu wspólnot
ludzkich
KONCEPCJA POWSTANIA PAC
STWA W DRODZE
KONCEPCJA POWSTANIA PAC
STWA W DRODZE
NATURALNEGO ROZWOJU
NATURALNEGO ROZWOJU
Arystoteles
Arystoteles (384-322 p.n.e.),  Polityka
 państwo należy do tworów natury
powstało na drodze naturalnego
rozwoju, syntezy mniejszych wspólnot
rodzinnych w osady
Celem państwa jest zapewnienie
ludziom dobrego życia i bezpieczeństwa
Nota bene: Arystoteles podał świetną definicję człowieka
człowiek jest istotą społeczną (zoon politikon),
twierdząc, że jeśli ktoś żyje poza społeczeństwem, jest zwierzęciem lub bogiem
DOKTRYNY TEOLOGICZNE (ŚREDNIOWIECZE)
Augustyn (354-430), De civitate Dei:
doktryna o boskim pochodzeniu państwa
Tomasz z Akwinu (1225-1274)
doktryna o ludzkim pochodzeniu
państwa
Władza pochodzi od Boga, lecz człowiek
ją przekształca
KONCEPCJA
POWSTANIA PAC
STWA W DRODZE UMOWY SPOA
ECZNEJ
Koncepcja ta zyskała szerokie uznanie w
XVII i XVIII w. w racjonalistycznej filozofii
Oświecenia.
Punkt wyjścia
Punkt wyjścia:
przed ukształtowaniem się państwa
przed ukształtowaniem się państwa
ludzkość żyła w stanie pierwotnym -
 naturalnym
Koncepcja Tomasza Hobbesa (1588-1679)
Tomasza Hobbesa
Koncepcja Jana Jakuba Rousseau (1712-
Jana Jakuba Rousseau
1788)
THOMAS HOBBES
Dzieło Lewiatan
ANGIELSKI MYŚLICIEL, XVII W.
Ludzka natura jest skażona -
ludzie dążą do dominacji i
wykorzystywania innych
człowiek człowiekowi wilkiem
człowiek człowiekowi wilkiem
anarchia niesie strach,
niepewność i przemoc - wojna
wszystkich przeciwko wszystkim
wszystkich przeciwko wszystkim
stworzenie państwa 
potwornego Lewiatana - pomaga
ludziom wyjść ze stanu anarchii
sm pozostają jednak w stanie
sm pozostają jednak w stanie
anarchii
anarchii
KONCEPCJA POWSTANIA PAC
STWA W DRODZE
ROZPADU WSPÓLNOT LUDZKICH
Fryderyk Engels
Fryderyk Engels (1820-1895)
 Pochodzenie rodziny,
własności prywatnej i państwa
własności prywatnej i państwa
właściwym czynnikiem decydującym o
czynnikiem decydującym o
powstaniu państwa jest powstanie
powstaniu państwa jest powstanie
własności prywatnej podziału klasowego
własności prywatnej i podziału klasowego
społeczeństwa
KONCEPCJA
POWSTANIA PAC
STWA W DRODZE PODBOJU
Ludwik Gumplowicz (1838-1909)
 Filozofia społeczna (1909)
Pierwsze państwa powstają w okresie
występowania społeczeństw pierwotnych
zorganizowanych w walczące ze sobą hordy i
zorganizowanych w walczące ze sobą hordy i
plemiona
powstanie państwa wiąże się z podbojem
dokonanym przez plemiona silniejsze nad
słabszymi
ISTNIEJ
RÓŻNE WSPÓLNOTY POLITYCZNE,
A NOWOCZESNE PAC
STWO JEST TYLKO JEDN
Z NICH
Inne formy to np.
Inne formy to np.
" Imperia: asyryjskie, perskie, rzymskie, osmańskie i chińskie
" Imperia
" Państwa-miasta starożytnej Grecji: warto pamiętać, że miały one
" Państwa-miasta starożytnej Grecji: warto pamiętać, że miały one
zaledwie kilka tysięcy mieszkańców, więc raczej przypominały średniej wielkości
zaledwie kilka tysięcy mieszkańców, więc raczej przypominały średniej wielkości
mieściny, w których wszyscy się znali. Ateńska demokracja, polegająca na tym, że
mieściny, w których wszyscy się znali. Ateńska demokracja, polegająca na tym, że
wszyscy obywatele (czyli nie kobiety, cudzoziemcy lub niewolnicy) spotykali się na rynku
wszyscy obywatele (czyli nie kobiety, cudzoziemcy lub niewolnicy) spotykali się na rynku
(forum) i bezpośrednio podejmowali decyzje
(forum) i bezpośrednio podejmowali decyzje
" związki miast
" związki miast: np. średniowieczna Liga Hanzeatycka
związki miast
związki miast: np. średniowieczna Liga Hanzeatycka
Państwa terytorialne są efektem procesu modernizacji
Nowoczesne państwa terytorialne regulują i kontrolują większość
aspektów życia społecznego  rozrost władzy  intensywnej
intensywnej
Jasno wyznaczone granice terytorium  rozrost władzy
 ekstensywnej
 ekstensywnej
Proces wyłaniania się tych dwóch aspektów władzy nowoczesnego
państwa interesująco opisuje amerykański politolog Michael Mann
PAC
STWA NARODOWE
Wyłączna kontrola nowoczesnego państwa nad
środkami przemocy doprowadziła do opanowania
społeczeństw (N. Elias)
Kapitalizm i wojny endemiczne => pobudzanie
solidarności narodowej przez rząd (Rewolucja
Francuska 1789)
Francuska 1789)
Naród  nacjonalizm  prawa obywatelskie
Naród  nacjonalizm  prawa obywatelskie
Państwo a globalizacja
MICHAEL MANN
Mann dyskutuje również z
badaczami, którzy są przekonani, że
procesy globalizacji i współczesne
zmiany osłabiają państwo narodowe,
i piszą epitafia dla państwa
narodowego?
narodowego?
Badacze ci uważają, że w miejsce
państwa wyłania się nowy rodzaj
ludzkiej społeczności
(Np. społeczeństwo postindustrialne 
postmodernistyczne; póz
ny
kapitalizm, póz
na nowoczesność,
radykalna nowoczesność, globalny
kapitalizm, globalne społeczeństwo)
CZTERY GA
ÓWNE TEZY NA RZECZ
 ŚMIERCI PAC
STWA
Kapitalizm
Kapitalizm
Nowe  globalne ograniczenia ,
 globalne ograniczenia ,
Post-nuklearyzm
Post-nuklearyzm
Post-nuklearyzm
Post-nuklearyzm
" polityka tożsamości i  nowe ruchy
" polityka tożsamości  nowe ruchy
społeczne
społeczne
=> nowe transnarodowe społeczeństwo
obywatelskie
CZTERY GA
ÓWNE TEZY NA RZECZ
 ŚMIERCI PAC
STWA PODKREŚLAJ
WPA
YW TAKICH ZJAWISK JAK:
Kapitalizm
Kapitalizm: (globalny, transnarodowy, postindustrialny, informacyjny,
konsumencki, neoliberalny i zrestrukturyzowany) podkopuje państwo narodowe
 jego planowanie makroekonomiczne, zbiorowe państwo dobrobytu, poczucie
tożsamości zbiorowej obywateli, całość życia społecznego
Nowe  globalne ograniczenia ,
 globalne ograniczenia ,
Post-nuklearyzm
Post-nuklearyzm podkopuje
zwłaszcza zagrożenia środowiskowe i
suwerenność państwa i  twardą
populacyjne, tworzą  społeczeństwo
populacyjne, tworzą  społeczeństwo
geopolitykę
geopolitykę
ryzyka ,
z którym państwo narodowe sobie nie
radzi
" polityka tożsamości i  nowe ruchy społeczne
" polityka tożsamości  nowe ruchy społeczne
wykorzystujące nowe technologie zwiększają znaczenie
różnorodnych tożsamości lokalnych i transnarodowych kosztem
narodowych i klasowych.
Powstaje nowe transnarodowe społeczeństwo obywatelskie
JEDNAK MANN TWIERDZI, ŻE:
instytucje państwa, zarówno wewnętrzne jak i
geopolityczne nadal są skuteczne, ponieważ
dostarczają koniecznych warunków istnienia
koniecznych warunków istnienia
społecznego
społecznego
państwa są bardzo zróżnicowane; owe
państwa są bardzo zróżnicowane; owe
zróżnicowania
zróżnicowania będą się przenosić na inne sfery
życia społecznego
polityka etniczności tak naprawdę wzmacnia
polityka etniczności
państwo narodowe
większość aktorów domaga się większej regulacji
regulacji
ze strony własnego państwa narodowego
Skupmy się teraz na chwilę na zjawisku
suwerenności
Badacze wieszczący  śmierć państwa
bardzo często podkreślają erozję
suwerenności.
Przedstawię najpierw klasyczne rozumienie
suwerenności, a następnie propozycję
jego modyfikacji, przedstawione przez
Stephena Krassnera.
Stephena Krassnera.
Co to jest suwerenność?
suwerenność?
" Suwerenność zewnętrzna
zewnętrzna
(samowładność)
(samowładność): uznanie ze strony innych
państw, zdolność do niezale\
nego działania w
sprawach mnr
sprawach mnr
" Suwerenność wewnętrzna
wewnętrzna
(całowładność)
(całowładność): prawo do rozciągania
władzy nad ludnością zgromadzoną na
określonym terytorium
OGRANICZENIA SUWERENNOŚCI
OGRANICZENIA SUWERENNOŚCI
Są to działania zgodne z prawem
międzynarodowym ==> jednakowe dla wszystkich
państw
powstałe za zgodą państwa
ale: umowy międzynarodowe i decyzje niektórych
ale: umowy międzynarodowe i decyzje niektórych
organizacje międzynarodowych ograniczają
autonomię państwa w sferze zewnętrznej i
wewnętrznej
Unia Europejska
Bhutan
Somalia
SUWERENNOŚĆ
Tajwan
Członkowie UE
(S. KRASNER)
Suwerenność prawnomiędzynarodowa odnosi
się do praktyk związanych ze wzajemnym uznaniem, zazwyczaj
między jednostkami terytorialnymi, które wykazują formalną
niezależność jurysdykcyjną - uznanie
Suwerenność westfalska odnosi się do
Suwerenność westfalska
organizacji politycznej opartej na wykluczeniu zewnętrznych
aktorów ze struktur władzy na danym terytorium -
nieinterwencja
nieinterwencja
Suwerenność wewnętrzna odnosi się do
Suwerenność wewnętrzna
formalnej organizacji władzy politycznej w obrębie danego
państwa oraz zdolności władzy publicznej do sprawowania
skutecznej kontroli w granicach własnej wspólnoty politycznej -
władza
Suwerenność współzależna odnosi się do zdolności władz
Suwerenność współzależna
publicznych do kontrolowania przepływu informacji, idei,
towarów, ludzi, zanieczyszczeń oraz kapitału ponad granicami
państwa  kontrola przepływów
A ZATEM PAC
STWO TRACI SUWERENNOŚĆ,
ALE NIE WE WSZYSTKICH ASPEKTACH
Ćwiczenie: zastanówcie się Państwo, jakim
rodzajem suwerenności dysponują podmioty
wymienione na poprzednim slajdzie (górny prawy
róg)