Wskaz
niki efektywności zaangażowania kapitałów
Analiza rentowności jest przeprowadzana z różnych punktów widzenia i może
obejmować zarówno określone rodzaje kapitałów, jak i różne wielkości wyniku, np. w
literaturze ekonomicznej wyróżnia się najczęściej:
- rentowność kapitału całkowitego (aktywów, majątku) nazwaną rentownością gospodarczą
 ekonomiczną,
- rentowność zaangażowanych kapitałów własnych lub kapitałów stałych określaną jako
rentowność finansowa,
- rentowność sprzedaży nazywaną rentownością handlową.
Do grupy wskaz
ników efektywności zaangażowanego kapitału zalicza się
najczęściej:
- wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego,
- wskaz
nik rentowności kapitału własnego,
- wskaz
nik rentowności kapitału podstawowego.
Wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego zalicza się do najbardziej
syntetycznych mierników oceny efektywności gospodarowania. Na jego poziom wpływa
całokształt zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w przdsiębiorstwie. Wskaz
nik
ten określa się jako stosunek zysku netto (zysk po opodatkowaniu) lub brutto (zysk przed
opodatkowaniem) do przeciętnej kwoty kapitału całkowitego (majątku, aktywów ogółem).
Wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego wyraża efektywność
przedsiębiorstwa w dziedzinie generowania zysku przedstawiając relacje stanowiące
wymierny obraz zdolności firmy do wytwarzania zysku z zainwestowanego kapitału
(własnego i obcego)  aktywów ogółem.
Omawiany wskaz
nik ilustruje jaka kwota zysku netto lub brutto przypada na jednostkę
kapitału lub jaki procent zysku osiągniętego z zaangażowanych kapitałów.
- wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego (Wrkc)
Zn
Wrkc = x100
przeciętnystan Kc
- wskaz
nik rentowności aktywów ogółem (Wrao)
Zn
Wrao = x100
przeciętny stan Ao
Przedstawiony wskaz
nik jest niezwykle ważny w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
gdyż odzwierciedlając zdolność aktywów  kapitałów do generowania zysku wskazuje na
efektywność firmy w zarządzaniu aktywami  majątkiem.
Przyjmując zysk netto lub brutto w liczniku wzoru Wrkc, zwraca się uwagę, że nie
zapewnia on obliczenia pełnego poziomu rentowności całego zainwestowanego kapitału
(własnego i obcego), gdyż jak wynika z zobowiązujących zasad systemu podatkowego i
ewidencji odsetek zysk netto i zysk brutto stanowią wielkości pomniejszone o odsetki
płacone od kapitału obcego.
Dlatego też dla uzyskania w pełni dokładnego pomiaru osiągniętej rentowności
zaangażowanego kapitału należy powiększać wymienione wielkości o kwotę zapłaconych
odsetek, zmniejszając je równocześnie o równowartość korzyści podatkowych (odsetki są
płacone przed opodatkowaniem, co zmniejsza podstawę opodatkowania i przynosi firmie
korzyści podatkowe).
- wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego przed skorygowaniem odsetek o
podatek dochodowy
Zn + odsetki od Ko
Wrkc = x100
przeciętny stan Kc
Wskaz
niki rentowności kapitału własnego (Wrkw) odzwierciedla stosunek zysku netto
do przecietnego stanu łącznej kwoty zaangażowanego kapitału własnego w firmie. Rosnąca
wartość tego wskaz
nika świadczy w syntetycznym wyrazie o wyższej efektywności
zaangażowanego kapitału własnego w różnych jego formach. Należy jednak zaznaczyć, że
ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabilizacji lub wzrostu udziału kapitału
własnego w finansowaniu majątku.
Wśród wskaz
ników rentowności kapitału własnego należy wyróżnić:
Wskaz
nik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie, stanowiący
relację wyniku finansowego (zysku netto) do kapitału własnego skupiającego oprócz kapitału
akcyjnego i zapasowego, także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości
nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nie
rozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.
Wzór na obliczenie wskaz
nika rentowności kapitału własnego przyjmuje następujący układ:
Zn
Wrkw = x100
przeciętny stan Kw
Wskaz
nik rentowności kapitału podstawowego (Wrkp) stanowi dalsze
uszczególnienie wskaz
nika rentowności kapitału własnego.
Podobnie jak przy wskaz
niku rentowności kapitału własnego oblicza się go jako relację zysku
do kapitału podstawowego stosując wzór:
Zn
Wrkp = x100
przeciętny stan Kp

Wskaz
nik określa wielkość zysku, która przypada na jednostkę kapitału akcyjnego lub
udziałowego. Informuje akcjonariuszy o możliwościach osiągnięcia korzyści, a rosnąca
rentowność kapitału podstawowego zwiększa potencjalnie możliwości wzrostu zysków
akcjonariuszy.
Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji wiąże się z ciągłym
odnawianiem i powiększaniem aktywów przedsiębiorstwa. Powstają potrzeby kapitałowe,
które mogą być pokryte kapitałem własnym. W strukturze pasywów podmiotów
gospodarczych występują więc kapitały obce.
Istnienie dwóch z
ródeł zasilania wymaga prowadzenia stałych badań struktury
kapitału i jej wpływu na zysk i ryzyko firmy. Poziom finansowania przedsięwzięcia
inwestycyjnego za pomocą długu zewnętrznego wyznacza m.in. dz
wignia finansowa.
Dz
wignia finansowa wyraża strukturę kapitału i można ją zdefiniować jako użycie
niższego kosztu kapitału własnego wpływa na decyzje odnośnie stałego powiększania stopnia
zadłużenia. Wynika ono z zależności między strukturą kapitałową a rentownością kapitału
własnego, a mianowicie: im większy udział kapitału obcego w strukturze z
ródeł finansowania,
tym większa jest rentowność kapitału własnego. Tak polityka finansowa przedsiębiorstwa ma
miejsce tylko w tych przypadkach , gdy przeciętna rentowność całego kapitału (własnego i
obcego) jest wyższa od niż wysokość stopy odsetek płaconych przy pozyskiwaniu kapitału
obcego.
W analizie rentowności zainwestowanych kapitałów istotne są nie tylko wielkości
przedstawionych trzech podstawowych wskaz
ników, ale też relacje zachodzące między tymi
wskaz
nikami. Porównanie wskaz
nika rentowności kapitału całkowitego i wskaz
nika
rentowności kapitału własnego informuje nas o występującej dz
wigni finansowej lub też
madżudze finansowej. W zależności od wielkości uzyskanych wielkości przez te wskaz
niki
mogą wystąpić dwa przypadki: Wrkw > Wrkc dz
wignia finansowa, Wrkw < Wrkc
madżuga finansowa.
Zbyt wysoki stopień zadłużenia firmy może pociągnąć za sobą wzrost
oprocentowania kredytów. Dodatkowa premia dla kredytodawcy, jako wynik zwiększonego
ryzyka, powoduje podwyższenia odsetek płaconych od kapitału obcego i w rezultacie osłabia
efekt dz
wigni finansowej. Zbyt niski udział kapitału obcego w strukturze z
ródeł finansowania
obniża wysokość zapłaconych odsetek, jednak ze względu na niski poziom wskaz
nika
struktury kapitałowej efekt dz
wigni finansowej będzie bardzo niewielki.