Wskaz
niki efektywności zaangażowania kapitałów
Analiza rentowności jest przeprowadzana z różnych punktów widzenia i może
obejmować zarówno określone rodzaje kapitałów, jak i różne wielkości wyniku, np. w
literaturze ekonomicznej wyróżnia się najczęściej:
-ð rentowność kapitaÅ‚u caÅ‚kowitego (aktywów, majÄ…tku) nazwanÄ… rentownoÅ›ciÄ…
gospodarczÄ…  ekonomicznÄ…,
-ð rentowność zaangażowanych kapitałów wÅ‚asnych lub kapitałów staÅ‚ych okreÅ›lanÄ… jako
rentowność finansowa,
-ð rentowność sprzedaży nazywanÄ… rentownoÅ›ciÄ… handlowÄ….
Do grupy wskaz
ników efektywności zaangażowanego kapitału zalicza się
najczęściej:
- wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego,
- wskaz
nik rentowności kapitału własnego,
- wskaz
nik rentowności kapitału podstawowego.
Wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego zalicza się do najbardziej
syntetycznych mierników oceny efektywności gospodarowania. Na jego poziom wpływa
całokształt zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w przdsiębiorstwie. Wskaz
nik
ten określa się jako stosunek zysku netto (zysk po opodatkowaniu) lub brutto (zysk przed
opodatkowaniem) do przeciętnej kwoty kapitału całkowitego (majątku, aktywów ogółem).
Wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego wyraża efektywność
przedsiębiorstwa w dziedzinie generowania zysku przedstawiając relacje stanowiące
wymierny obraz zdolności firmy do wytwarzania zysku z zainwestowanego kapitału
(własnego i obcego)  aktywów ogółem.
Omawiany wskaz
nik ilustruje jaka kwota zysku netto lub brutto przypada na jednostkÄ™
kapitału lub jaki procent zysku osiągniętego z zaangażowanych kapitałów.
-ð wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego (Wrkc)
Zn
Wrkc =ð x100
przeciętnystan Kc
-ð wskaz
nik rentowności aktywów ogółem (Wrao)
Zn
Wrao =ð x100
przeciętny stan Ao
Przedstawiony wskaz
nik jest niezwykle ważny w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
gdyż odzwierciedlając zdolność aktywów  kapitałów do generowania zysku wskazuje na
efektywność firmy w zarządzaniu aktywami  majątkiem.
Przyjmując zysk netto lub brutto w liczniku wzoru Wrkc, zwraca się uwagę, że nie
zapewnia on obliczenia pełnego poziomu rentowności całego zainwestowanego kapitału
(własnego i obcego), gdyż jak wynika z zobowiązujących zasad systemu podatkowego i
ewidencji odsetek zysk netto i zysk brutto stanowią wielkości pomniejszone o odsetki
płacone od kapitału obcego.
Dlatego też dla uzyskania w pełni dokładnego pomiaru osiągniętej rentowności
zaangażowanego kapitału należy powiększać wymienione wielkości o kwotę zapłaconych
odsetek, zmniejszając je równocześnie o równowartość korzyści podatkowych (odsetki są
płacone przed opodatkowaniem, co zmniejsza podstawę opodatkowania i przynosi firmie
korzyści podatkowe).
-ð wskaz
nik rentowności kapitału całkowitego przed skorygowaniem odsetek o
podatek dochodowy
Zn +ð odsetki od Ko
Wrkc =ð x100
przeciętny stan Kc
Wskaz
niki rentowności kapitału własnego (Wrkw) odzwierciedla stosunek zysku netto
do przecietnego stanu łącznej kwoty zaangażowanego kapitału własnego w firmie. Rosnąca
wartość tego wskaz
nika świadczy w syntetycznym wyrazie o wyższej efektywności
zaangażowanego kapitału własnego w różnych jego formach. Należy jednak zaznaczyć, że
ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabilizacji lub wzrostu udziału kapitału
własnego w finansowaniu majątku.
Wśród wskaz
ników rentowności kapitału własnego należy wyróżnić:
Wskaz
nik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie, stanowiący
relację wyniku finansowego (zysku netto) do kapitału własnego skupiającego oprócz kapitału
akcyjnego i zapasowego, także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości
nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nie
rozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.
Wzór na obliczenie wskaz
nika rentowności kapitału własnego przyjmuje następujący układ:
Zn
Wrkw =ð x100
przeciętny stan Kw
Wskaz
nik rentowności kapitału podstawowego (Wrkp) stanowi dalsze
uszczególnienie wskaz
nika rentowności kapitału własnego.
Podobnie jak przy wskaz
niku rentowności kapitału własnego oblicza się go jako relację zysku
do kapitału podstawowego stosując wzór:
Zn
Wrkp =ð x100
przeciętny stan Kp
Wskaz
nik określa wielkość zysku, która przypada na jednostkę kapitału akcyjnego
lub udziałowego. Informuje akcjonariuszy o możliwościach osiągnięcia korzyści, a rosnąca
rentowność kapitału podstawowego zwiększa potencjalnie możliwości wzrostu zysków
akcjonariuszy.
Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji wiąże się z ciągłym
odnawianiem i powiększaniem aktywów przedsiębiorstwa. Powstają potrzeby kapitałowe,
które mogą być pokryte kapitałem własnym. W strukturze pasywów podmiotów
gospodarczych występują więc kapitały obce.
Istnienie dwóch z
ródeł zasilania wymaga prowadzenia stałych badań struktury
kapitału i jej wpływu na zysk i ryzyko firmy. Poziom finansowania przedsięwzięcia
inwestycyjnego za pomocą długu zewnętrznego wyznacza m.in. dz
wignia finansowa.
Dz
wignia finansowa wyraża strukturę kapitału i można ją zdefiniować jako użycie
niższego kosztu kapitału własnego wpływa na decyzje odnośnie stałego powiększania stopnia
zadłużenia. Wynika ono z zależności między strukturą kapitałową a rentownością kapitału
własnego, a mianowicie: im większy udział kapitału obcego w strukturze z
ródeł
finansowania, tym większa jest rentowność kapitału własnego. Tak polityka finansowa
przedsiębiorstwa ma miejsce tylko w tych przypadkach , gdy przeciętna rentowność całego
kapitału (własnego i obcego) jest wyższa od niż wysokość stopy odsetek płaconych przy
pozyskiwaniu kapitału obcego.
W analizie rentowności zainwestowanych kapitałów istotne są nie tylko wielkości
przedstawionych trzech podstawowych wskaz
ników, ale też relacje zachodzące między tymi
wskaz
nikami. Porównanie wskaz
nika rentowności kapitału całkowitego i wskaz
nika
rentowności kapitału własnego informuje nas o występującej dz
wigni finansowej lub też
madżudze finansowej. W zależności od wielkości uzyskanych wielkości przez te wskaz
niki
mogÄ… wystÄ…pić dwa przypadki: Wrkw > Wrkc ®ð dz
wignia finansowa, Wrkw < Wrkc ®ð
madżuga finansowa.
Zbyt wysoki stopień zadłużenia firmy może pociągnąć za sobą wzrost
oprocentowania kredytów. Dodatkowa premia dla kredytodawcy, jako wynik zwiększonego
ryzyka, powoduje podwyższenia odsetek płaconych od kapitału obcego i w rezultacie osłabia
efekt dz
wigni finansowej. Zbyt niski udział kapitału obcego w strukturze z
ródeł finansowania
obniża wysokość zapłaconych odsetek, jednak ze względu na niski poziom wskaz
nika
struktury kapitałowej efekt dz
wigni finansowej będzie bardzo niewielki.
Korzystne zjawisko dz
wigni finansowej posiada także ograniczenia, a mianowicie:
-ð wysokość spÅ‚aty kredytów nie powinna przekraczać zdolnoÅ›ci pÅ‚atniczych,
-ð kredytodawcy wykazujÄ… na ogół tendencjÄ™ do zwiÄ™kszania stopy procentowej w miarÄ™
pogłębiania się nierównowagi pomiędzy zadłużeniem a kapitałami własnymi firmy,
-ð akcjonariusze, ze wzglÄ™du na wiÄ™ksze ryzyko kapitaÅ‚u akcyjnego, w miarÄ™ wzrostu
stopnia zadłużenia oczekiwali będą wyższej stopy zwrotu od własnego kapitału,
-ð przedsiÄ™biorstwu grozi utrata niezależnoÅ›ci finansowej i ekonomicznej.
Wskaz
niki opłacalności zużycia czynników produkcji
W drugiej grupie wskaz
ników opłacalności zużycia czynników produkcji na uwagę zasługują:
- wskaz
nik rentowności sprzedaży,
- wskaz
nik rentowności sprzedaży towarów i produktów,
- wskaz
nik poziomu kosztów.
Wskaz
niki rentowności sprzedaży są stosunkiem procentowym zysku do
przychodu ze sprzedaży lub kosztów uzyskania przychodów. Określają one w jakiej istocie
udział odpowiedniego wyniku finansowego w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów,
towarów oraz zrealizowanych operacji finansowych. Dodać należy, że ze względu na
bezpośrednią relację dwóch wskaz
ników dynamicznych w liczniku i mianowniku nie
wymagajÄ… one w toku praktycznej analizy korekty inflacyjnej.
-ð wskaz
nik rentowności sprzedaży ma następującą postać:
Zn
Wrs =ð x100
Po
Wskaz
nik ten informuje o stopniu opłacalności sprzedaży. Im wyższy ten wskaz
nik,
tym większa opłacalność sprzedaży. Poziom rentowności sprzedaży zależy od wielu
czynników min. od cen sprzedaży i kosztów. Na ogół wskaz
nik ten powinien być wyższy w
przedsiębiorstwach o dłuższym cyklu produkcyjnym, wiążącym się z większymi kosztami
zamrożenia środków i większym ryzykiem.
-ð do oceny efektywnoÅ›ci podstawowej dziaÅ‚alnoÅ›ci należy wykorzystać
szczegółową postać tego wskaz
nika, a mianowicie:
zysk na sprzedaży
Wrs =ð x100
przychody ze sprzedaży produktów,towarów
Poziom tego wskaz
nika oceniać należy na tle jego wielkości w sektorze lub też wielkości
osiągniętej przez przodujące przedsiębiorstwa tego sektora. Poziom rentowności sprzedaży
często się wiąże z udziałem w rynku danego przedsiębiorstwa. Im większa rentowność
sprzedaży, tym przedsiębiorstwo jest bardziej konkurencyjne na rynku. Oferuje on klientom
produkty i towary, którym klient przypisuje większą wartość przy mniejszych ponoszonych
kosztach.
Kolejnym wskaz
nikiem w grupie wskaz
ników opłacalności zużycia czynników
produkcji jest wskaz
nik poziomu kosztów. W najbardziej ogólnej postaci jest on relacją:
koszt wlasny sprzedaży
Wpk =ð x100
Po
Wskaz
nik poziomu kosztów oblicza się i ocenia w przedsiębiorstwach rentownych, nisko
rentownych i deficytowych. W pierwszym będzie przyjmował wielkości mniejsze niż 100, w
drugich  w granicach 100, a w trzecich powyżej 100. Pozytywnie zostanie oceniona
działalność tego przedsiębiorstwa, które uzyska wskaz
nik poziomu kosztów mniejszy niż 100
i w analizowanym okresie ma on tendencje malejÄ…cÄ…. Wskaz
nik ten więc zachowuje się
odmiennie od dotychczas przedstawionych.
W przypadku produkcji nieporównywalnej obliczanie i porównywanie wskaz
ników
poziomu kosztów ma tylko znaczenie informacyjne. Zachodzi wówczas konieczność podjęcia
dodatkowych kierunków analizy przyczynowej. Polega ona przed wszystkim na
rozczłonkowaniu ogólnego wskaz
nika poziomu kosztów na odrębne wskaz
niki dotyczÄ…ce:
produkcji porównywalnej i produkcji nieporównywalnej, działalności produkcyjne, handlowej
oraz operacji finansowych, sprzedaży krajowej i sprzedaży eksportowej lub nawet niektórych
asortymentów produkcji i porównywaniu ich. Dopiero tak szczegółowe obliczenia dają
orientacjÄ™ na temat z
ródeł ogólnej poprawy lub pogorszenia omawianego wskaz
nika.
Analogicznie możliwości i celowość uszczegółowienia obliczeń występują również przy
analizie wskaz
nika rentowności netto.
Dalsze pogłębienie wartości poznawczej wskaz
nika poziomu kosztów można osiągnąć
przez zastosowanie formuły nakładochłonnościowej. Szczególnie interesującym  o dużej
wartości poznawczej  jest bowiem badanie poziomu kosztów powiązane z oceną
efektywności wykorzystania czynników produkcji.
Przedstawiony wskaz
nik poziomu kosztów można ustalić odrębnie dla działalności
produkcyjnej, handlowej oraz operacji finansowych. Zwiększenie wartości poznawczej i
analitycznej uzyskuje się w wyniku dalszej dezagregacji każdego z wymienionych
elementów.
 W badaniu poziomu kosztów działalności produkcyjnej celowy jest podział kosztów
według czynników produkcji. Ogólna postać o dużej przydatności praktycznej tego wskaz
nika
przedstawia się następująco:
Kp A Zm Pk
Wpk =ð +ð +ð +ð
P P P P
gdzie: Kp  koszty płac wraz z narzutami, A  amortyzacja, Zm  koszty zużytych
materiałów, Pk  pozostałe koszty, P  przychody ze sprzedaży.
Omawianie wskaz
niki rentowności: sprzedaży, sprzedaży towarów i produktów i
poziomu kosztów wykazują, że w ocenie wskaz
ników rentowności kapitałów posiadają one
dużą wartość poznawczą dostarczając wiele cennych informacji w przyczynowej analizie
finansowej.
Analiza przyczynowa  model Du Ponta
W przyczynowej analizie zwrotu zainwestowanych kapitałów dużą wartość poznawczą
przypisuje siÄ™ modelowi Du Ponta.
Model Du Ponta może wyprowadzić wiele zależności przyczynowo-skutkowych, które mogą
być podstawą do zbadania z
ródeł zmian wskaz
ników opłacalności zainwestowanych
kapitałów. Same wielkości wskaz
ników raczej pozwalają na zadawanie pytań, niż na
udzielanie odpowiedzi.
W wypadku stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału własnego można pogłębić
zależność przyczynowo  skutkową. Wówczas oprócz dwóch wymienionych czynników, tj.
rentowności sprzedaży, produktywności kapitału (majątku), istotna jest struktura
kapitałowa, czyli poziom zadłużenia, co ilustruje wzór:
Zn Zn Po Kc
=ð x x
Kw Po Kc Kw
Strategie te mogą być realizowane przy różnej strukturze kapitałowej. Wzrost
zadłużenia prowadzi do wzrostu rentowności kapitału własnego tylko wówczas, gdy nie
spowoduje odpowiednio szybszego spadku rentowności sprzedaży wywołanego wzrostem
kosztów oprocentowania kapitału obcego. Poprawa zwrotu kapitału własnego jest więc
wynikiem działania trzech, przedstawionych, równoznacznych czynników.
Oznacza to, że zmniejszenie jednego wskaz
nika może być zrekompensowane wzrostem
innych czynników.
Na podstawie przedstawionych wzorów i po zastosowaniu odpowiednich metod
można ustalić wpływ wybranego zestawu czynników na analizowaną wielkość wskaz
nika
rentowności kapitałów własnych.
Przyczynowa analiza rentowności oparta na systemie modelu Du Ponta ma bardzo
dużą wartość poznawczą w zarządzaniu finansami i podejmowaniu decyzji gospodarczych
wpływających na polepszenie efektywności gospodarowania.
Do szczególnych zalet analizy finansowej w dziedzinie oceny rentowności można
zaliczyć:
-ð uwidocznienie roli sprzedaży, rotacji Å›rodków  kapitałów oraz stopnia zastosowania
kapitałów obcych w osiąganiu zysku a więc w osiągniętym wskaz
niku rentowności,
-ð odrÄ™bne wykazywanie w ujÄ™ciu przyczynowym zarówno rentownoÅ›ci kapitaÅ‚u caÅ‚kowitego
(Wrkc), jak i rentowności kapitału własnego (Wrkw),
-ð ewidentne wykazywanie równorzÄ™dnoÅ›ci czynników: zyskownoÅ›ci sprzedaży, szybkoÅ›ci
obrotu środków  kapitałów oraz struktury kapitałów, co oznacza, że zmniejszenie
jednych z czynników może być zrekompensowane wzrostem innych czynników, np.
zmniejszenie wysokości marży zysku na sprzedaży może być pokryte zwiększoną
szybkością obrotu.
Przedstawione sposoby przyczynowej analizy wskaz
ników rentowności zwiększają
znacznie wartość poznawczą prowadzonych badań. Stwarzają one podstawy informacyjne
dla ujawnienia przyczyn zaistniałych zjawisk o charakterze pozytywnym lub też
negatywnym. Przedstawione zależności ekonomiczne wyznaczają kierunki działań i mogą być
wykorzystane w przedsiębiorstwie do planowania finansowego i w zarządzaniu
strategicznym.
Wstępna ocena aktywów bilansu
Aktywa przedsiębiorstwa odzwierciedlają składniki majątkowe, które służą przede
wszystkim do zarobkowania czyli wygospodarowania zysku, będącego jednym
z podstawowych celów działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
W strukturze składników majątkowych wyróżnia się dwie grupy środków, tj. majątek
trwały i majątek obrotowy. Majątek trwały zaangażowany jest w przedsiębiorstwie przez
dłuższy okres czasu (powyżej 1 roku). Uczestniczy on w wielu powtarzających się cyklach
produkcyjnych zużywając się stopniowo i przenosząc na każdy produkt tylko część swojej
wartości. Majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem. Nakłady na inwestycje ponoszone
są w momencie rozpoczęcia ich realizacji lub nawet przed i nigdy nie ma pewności czy
nastąpi pełny ich zwrot z bieżących wpływów działalności gospodarczej.
Koszt zużycia majątku trwałego ma charakter stały. Tendencje zachodzące w
strukturze kosztów powodują małą elastyczność przedsiębiorstwa i trudniejsze dostosowanie
się do zmian zachodzących na rynku. W przypadku niepełnego wykorzystania zdolności
produkcyjnych następuje szybkie obniżenie się rentowności.
W przeciwieństwie do majątku trwałego czas przebywania poszczególnych składników
majątku obrotowego w postaci zapasów, należności, środków pieniężnych uzależniony jest
od charakteru procesu produkcyjnego, terminowości regulowania rozrachunków itd. Z reguły
czas ten jest względnie krótki.
Wartość składników należących do obu grup, czyli relacja majtku trwałego do
majątku obrotowego nie jest dla przedsiębiorstwa sprawą obojętną. Przedsiębiorstwom
zależy na posiadaniu możliwie jak największej ilości środków obrotowych, środków płynnych
przynoszących zyski a jak najmniej środków trwałych, które tylko pośrednio przyczyniają się
do osiągania zysków.
Zatem majątku trwałego powinno być tylko tyle, ile jest nieodzowne do prowadzenia
działalności. Jest oczywiste, że ta wzajemna relacja między majątkiem trwałym a majątkiem
obrotowym stanowi wielkość zróżnicowaną, która zależy od rodzaju przedsiębiorstwa i
specyfiki konkretnego przedsiębiorstwa. Im więcej środków ulokowanych jest w majątku
obrotowym, tym jest on łatwiejszy do zaangażowania w działalności gospodarczej i tym
samym przedsiębiorstwo ma większą płynność majątkową  bilansową.
Duże znaczenie ma analiza relacji zachodzących w obrębie majątku obrotowego.
Struktura majątku obrotowego wywiera wpływ na:
-ð wielkość zaangażowanego majÄ…tku obrotowego,
-ð rentowność Å›rodków  kapitałów,
-ð wypÅ‚acalność przedsiÄ™biorstwa, tj. możliwość regulowania bieżących zobowiÄ…zaÅ„.
Istota i funkcje majątku trwałego i majątku obrotowego powodują, że podstawowym
celem wstępnej oceny aktywów bilansu jest ogólne zbadanie zmian zachodzących w relacji
między majątkiem trwałym a majątkiem obrotowym oraz w strukturze i dynamice
poszczególnych składników w obu wymienionych grupach majątku.
Pełna analiza aktywów musi być oparta na wskaz
nikach wypracowanych w teorii i w praktyce
gospodarki rynkowej.
Analiza aktywów obejmuje przede wszystkim określenie i ocenę struktury majątku
oraz zmian, które w niej wystąpiły na przestrzeni badanego okresu.
Do tego celu służą dwa rodzaje wskaz
ników:
1. Wskaz
niki udziału majątku trwałego i obrotowego w majątku całkowitym:
Mt Mo
a). x100 b). x100
Mo Mc
2. Podstawowy wskaz
nik struktury majÄ…tku.
Mt
x100
Mc
Poziom tego wskaz
nika jest zróżnicowany w poszczególnych działach gospodarki.
Jest szczególnie wysoki w przedsiębiorstwach przemysłowych, w których proces produkcji
wiąże się ponadto ze stałym rozwojem techniki, co wymaga dużej ilości i kosztownych
środków produkcji.
Porównawczy przegląd pasywów bilansu
Struktura pasywów bilansu odzwierciedla pochodzenie aktywów czyli z
ródła ich
finansowania. Klasyfikując ogół z
ródeł finansowania majątku trwałego i obrotowego przy
uwzględnieniu kryterium własności wyróżnia się:
-ð KapitaÅ‚y wÅ‚asne,
-ð KapitaÅ‚y obce.
Kapitały własne pochodzić mogą z wkładów właścicieli, wspólników, udziałowców lub
akcjonariuszy jak też z części przeznaczonego zysku.
W zależności od formy organizacyjno - prawnej jednostki gospodarczej kapitałem własnym
sÄ…:
-ð fundusz zaÅ‚ożycielski i fundusz przedsiÄ™biorstwa w przedsiÄ™biorstwach paÅ„stwowych,
-ð kapitaÅ‚ podstawowy, zapasowy oraz rezerwy w spółkach akcyjnych, w spółkach z
ograniczoną odpowiedzialnością oraz w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego,
-ð udziaÅ‚ lub kapitaÅ‚ zakÅ‚adowy w spółce jawnej,
-ð kapitaÅ‚y w przedsiÄ™biorstwach prywatnych osób fizycznych,
-ð fundusz udziaÅ‚owy, zasobowy oraz fundusze specjalne w spółdzielniach.
Dokonując wstępnego przeglądu struktury kapitałów trzeba brać pod uwagę czas
użytkowania kapitałów obcych i odrębnie rozpatrywać:
-ð kapitaÅ‚y dÅ‚ugoterminowe (zobowiÄ…zania i kredyty dÅ‚ugoterminowe),
-ð kapitaÅ‚y krótkookresowe (zobowiÄ…zania i kredyty krótkoterminowe).
Punktem wyjścia przy porównawczej analizie pasywów jest wstępna ocena struktury
i ustosunkowania się do relacji zachodzących pomiędzy kapitałem własnym a kapitałem
obcym. Po między tymi wielkościami powinna zachodzić właściwa proporcja, gdyż nagłe
zmniejszenie kapitałów własnych w stosunku do kapitałów obcych może spowodować
trudności płatnicze i wywołać niebezpieczeństwo niewypłacalności.
Pierwsza grupa kapitałów łączy się w przeważającej mierze z finansowaniem
majątku trwałego, ale również i majątku obrotowego. Druga grupa kapitałów finansuje
środki obrotowe  bieżące. Przy porównawczym przeglądzie pasywów trzeba ocenić relację
udziału trzech grup kapitałów w łącznej kwocie pasywów, tj. kapitału własnego, kapitału
obcego długoterminowego i kapitału obcego krótkoterminowego.
Wstępna analiza porównawcza opiera się w znacznej mierze na wynikach analizy
rentowności, która wyprzedza analizę pasywów bilansu.
Do analizy struktury kapitału, a więc stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa służą
następujące wskaz
niki:
Ko
-ð wskaz
nik zadÅ‚użeniaWz =ð
Kw
Kw
-ð wskaz
nik z
ródeÅ‚ finansowaniaWzf =ð
Ko
Ko
-ð wskaz
nik udziaÅ‚u kapitaÅ‚u obcego w kapitale caÅ‚kowitymWuko =ð
Kc
Kw
-ð wskaz
nik udziaÅ‚u kapitaÅ‚u wÅ‚asnego w kapitale caÅ‚kowitymWukw =ð
Kc
Dokonując wstępnej analizy pasywów bilansu pożądane jest zwrócenie uwagi na
stosunek występujący miedzy kapitałami własnymi a kapitałami obcymi. Pomiędzy tymi
wielkościami powinna być zachowana właściwa relacja, odpowiadająca warunkom działania
danego przedsiębiorstwa. Jak wiadomo korzystanie z kapitałów obcych pociąga za sobą
konieczność ponoszenia kosztów obsługi długu. Stąd też duży udział kredytów i pożyczek w
łącznej kwocie pasywów może spowodować trudności płatnicze i doprowadzić nawet do jego
niewypłacalności. Natomiast duży udział kapitałów własnych w ogólnej strukturze kapitału
jest równoznaczny z dużym z zakresem samodzielności finansowej i mocną pozycją
finansową przedsiębiorstwa.
Wysoki stan kapitałów własnych do kapitałów obcych świadczy o silnych podstawach
finansowych przedsiębiorstwa, ale nie koniecznie pozytywnie o jego rentowności.
Im są większe kapitały obce w stosunku do kapitałów własnych, tym w określonych
warunkach może być większa rentowność, lecz także i większe ryzyko oraz mniejsza
pewność stabilnej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Określając strukturę z
ródeł finansowania trzeba pamiętać, że:
-ð przedsiÄ™biorstwo osiÄ…gajÄ…ce relatywnie odpowiedni poziom rentownoÅ›ci jest w stanie
udz
wignąć ciężar nawet dużego zadłużenia,
-ð przedsiÄ™biorstwo nierentowne musi w koÅ„cu upaść bez wzglÄ™du na posiadanÄ… strukturÄ™
z
ródeł finansowania.
Wstępna analiza pasywów opiera się w znacznej mierze na wynikach analizy
rentowności, która powinna wyprzedać analizę pasywów bilansu, np. ocena celowości
powiększania kapitałów obcych w stosunku do kapitałów własnych (dz
wignia finansowa w
analizie rentowności). Podobnie jak przy wstępnej analizie aktywów, porównawczy przegląd
pasywów w przedstawionej formie może być przeprowadzony tylko w ramach analizy
wewnętrznej w przedsiębiorstwie.
Płynność krótkoterminowa.
W analizach zewnętrznych i wewnętrznych najczęściej jest stosowane kryterium
rachunkowe. Według niego podział środków obrotowych przedstawia się następująco:
- I stopień płynności  kasa, czeki, rachunki bankowe, papiery wartościowe
przeznaczone do obrotu,
- II stopień płynności  należności i roszczenia,
- III stopień płynności  zapasy oraz czynne rozliczenia międzyokresowe w części
dotyczącej wydatków lub zużycia składników majątkowych w następnych miesiącach po
miesiącu, w którym je poniesiono.
- płynność finansowa I stopnia płynności finansowej
MoIstopniapynnośynno
nansowej
*100
zobowiąoboiaktrótkoter minowe
- płynność finansowa II stopnia (quick ratio)
MoIstopnia +ð IIstopnia
x100
zobowiąoboiakrótkoter minowe
- płynność finansowej III stopnia
Moogóem
x100
zobowiąoboiakrótkoter min owe
W długoterminowej analizie płynności bada się przede wszystkim stopień sfinansowania
majątku trwałego kapitałem własnym. Im wyższy ten stopień pokrycia majątku trwałego
kapitałem własnym, tym bardziej wierzyciele mogą liczyć na odzyskanie swoich kapitałów.
W analizie z
ródeł finansowania majątku trwałego wykorzystuje się następujące
wskaz
niki:
Kw
-ð I stopieÅ„ pokrycia: *100
Mt
Kw +ð dugoterminowyKo
-ð II stopieÅ„ pokrycia: *100
Mt
Wskaz
nik I stopnia pokrycia majątku trwałego może przyjmować wielkości równe 100 %,
mniejsze lub większe od przedstawionego wzorca. Z punktu widzenia wierzycieli korzystny
jest wskaz
nik I stopnia pokrycia wynoszący 100 % i więcej, zapewnia bowiem spłatę
zobowiązań firmy nawet w przypadku upadłości. Tak znaczne zaangażowanie kapitału
własnego w finansowanie majątku trwałego w dynamicznie rozwijających się
przedsiębiorstwach nie jest możliwe. Ponadto wysoki stopień niezależności finansowej może
powodować obniżenie się rentowności. Przyjmuje się zatem możliwość sfinansowania
majątku trwałego nie tylko kapitałem własnym, ale także kapitałem obcym
długoterminowym. Wskaz
nik II stopnia pokrycia musi jednak osiągnąć wielkości
przewyższające 100 %. Wynika to z konieczności sfinansowania stałych potrzeb w obrocie.
Analiza długoterminowej płynności finansowej obejmuje więc ocenę wskaz
ników pokrycia I i
II stopnia.
Główne kierunki analizy wyniku finansowego
Najczęściej w pracach analitycznych dokonuje się oceny osiągniętych wyników
ekonomicznych w porównaniu z rokiem ubiegłym, ustalając w ten sposób dynamikę
podstawowych wskaz
ników ekonomicznych. Dla potrzeb operatywnego zarządzania jest
także celowe rozpatrywanie w krótszych odcinkach czasu. Możliwe jest porównywanie
konkretnych kwartałów lub miesięcy roku sprawozdawczego z podobnymi kwartałami lub
miesiącami roku ubiegłego.
W systemie syntetycznej analizy wyników ekonomicznych wyróżnić można dwa
etapy analizy:
-ð analizÄ™ porównawczÄ… (model nastÄ™pstwa szeregowego),
-ð analizÄ™ przyczynowÄ….
W ważnej roli, jaką spełnia wynik finansowy w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
wynikają podstawowe zadania w zakresie jego analizy. Można do nich zaliczyć:
-ð ustalenie struktury i tempa wzrostu wyniku finansowego, a w tym także
ustalenia wpływu inflacji (analiza ex post),
-ð stworzenia podstaw do planowania i kontroli wyniku finansowego,
-ð dokÅ‚adne ustalenia czynników wpÅ‚ywajÄ…cych na wielkość wyniku
finansowego oraz wymierny pomiar stopnia tego wpływu,
-ð dokonanie oceny szans i zagrożeÅ„ w możliwej do przewidzenia przyszÅ‚oÅ›ci (analiza ex
ante).
Model następstwa szeregowego
Obserwacja i wstępny opis osiąganych wielkości wyniku finansowego, ulegnie znacznemu
wzbogaceniu, gdy obok wykorzystywanej metody porównań czy metod statystyki opisowej
(wskaz
niki dynamiki, wskaz
niki struktury) zastosowanie znajdą układy nierówności zwane
także modelami następstwa szeregowego.
Zastosowania układów nierówności polega na tym, że wykorzystuje się w nich znane
prawidłowości ekonomiczne pochodzące z poprzedzającej analizy przyczynowo  skutkowej.
Opierając się na znajomości prawidłowych tendencji, które powinny zachodzić miedzy
poszczególnymi wskaz
nikami, ustala się układy nierówności. Poszczególne wskaz
niki sÄ…
umieszczane według rosnącej skali dynamiki. Oznacza to, że kolejno umieszczany wskaz
nik
powinien wykazywać szybszy wzrost od poprzedniego.
Typowe układy nierówności mogą przybierać następujące postacie:
-ð wskaz
ników kwantytatywnych  typowy model prosty
iR < iM < iK < iS < iZ
-ð wskaz
ników kwalitatywnych  model rozwinięty
M S S Z Z Z
i <ð i <ð i <ð i <ð i <ð i
R M R S M Kw
lub iT < iWps < iW < iWrs < iWra < iWrkw
Sytuacja korzysta ma miejsce wówczas, gdy tempo wzrostu wyników ekonomicznych jest
wyższe niż poniesionych nakładów jednorazowych (zatrudnienie, środki trwałe i środki
obrotowe), jak i nakładów bieżących (koszty własne). Wyższe tempo kosztów własnych niż
posiadanego majątku stanowi podstawę oceny prawidłowości i wykorzystania
zgromadzonych zasobów, co wyraża się we wzroście szybkości obrotu i w szybszym
przenoszeniu wartości w postaci kosztów własnych.
Po zbadaniu relacji w ramach jednego układu nierówności można przystąpić do porównania
ich z wielkościami układu nierówności z roku ubiegłego i z układami wzorcowymi.
 Analiza przyczynowa
Zasadnicze wnioski z zakresu kształtowania się wyniku finansowego uzyskuje się dopiero w
toku analizy przyczynowej. Przy jej opracowywaniu można przyjąć, że na podstawowy wynik
finansowy uzyskany ze sprzedaży produktów wpływają następujące czynniki:
-ð wielkość sprzedaży,
-ð struktura asortymentowa sprzedaży,
-ð ceny sprzedaży,
-ð wielkoÅ›ci jednostkowych kosztów wÅ‚asnych
Wzrost wielkości sprzedaży (przy założeniu, że produkcja jest rentowna, a pozostałe czynniki
pozostają bez zmian) powoduje przyrost kwoty zysku, a jej zmniejszenie wywołuje skutek
odwrotny. Wzrost zysku finansowego można osiągnąć dzięki zwiększeniu udziału wyrobów o
wyższym stosunkowo zysku w całości produkowanych wyrobów. Przesunięcia w strukturze
asortymentowej sprzedaży idące w przeciwnym kierunku wywołują zmniejszenie wyniku
finansowego. Zmiany cen sprzedaży i jednostkowych kosztów własnych oddziaływają w
zupełnie przeciwnych kierunkach. Wzrost cen i obniżka kosztów jednostkowych wywołują
zwiększenie zysku, a wzrost kosztów jednostkowych i zmniejszenie wysokości cen obniża
zysk finansowy.
W przypadku produkcji jednorodnej wielkości przychodów ze sprzedaży można
przedstawić w formie iloczynu liczby wyrobów ich ceny (q x p), a wielkość kosztów wyrazić
iloczynem liczby wyrobów i ich jednostkowych kosztów własnych (q x k). W praktyce
występuje najczęściej produkcja różnorodna. Stąd też wielkość przychodów uzyskanych ze
sprzedaży i kosztu własnego sprzedaży przedstawia się w postaci sumy, obejmującej pełny
asortyment wyrobów (przychody - åðq x p, koszty - åðq x k).
Przy ustalaniu i analizie przyczynowej głównej części wyniku finansowego, tj. zysku lub
straty na sprzedaży wyrobów gotowych można zastosować następujący wzór:
Zs = (åðq x p - åðq x k)
Odchylenie łączne między wielkością wyniku finansowego na sprzedaży, będącego
przedmiotem badania a podstawą odniesienia w formie wyniku planowanego lub wielkości z
okresu ubiegłego wynika z następującego porównania:
R = (åðq1 x p1 - åðq1 x k1)  (åðp0 x p0 - åðq0 k0)
W celu oddzielenia wpływu zmian wielkości sprzedaży i przesunięć w strukturze
asortymentowej wykorzystuje siÄ™ wskaz
nik zmian (d) wielkości przychodów ze sprzedaży,
obliczany według wzoru:
xk0
åðq1
d =ð
xk0
åðq0
OpierajÄ…c siÄ™ na podanym wzorze i wskaz
niku dynamiki przychodów ze sprzedaży oraz
stosując odpowiednie podstawienia, można obliczyć wpływ poszczególnych czynników na
łączne odchylenie wielkości wyniku finansowego osiągniętego na sprzedaży wyrobów w
stosunku do przyjętej podstawy odniesienia.
Odchylenie Å‚Ä…czne:
R = Z1  Z0
Metody porównań (metody odchyleń)
Metoda ta polega na porównywaniu badanych zjawisk z innymi wielkościami oraz na
ustaleniu różnic między cechami porównywalnych zjawisk.
Przy zastosowaniu metody porównań ocenia się zawsze co najmniej dwie kategorie liczb.
Jedna z nich wyraża stan faktyczny, a druga stanowi podstawę porównań tj., podstawę
odniesienia zwaną również bazą. W rezultacie otrzymuje się różnice  dodatnie lub ujemne 
zachodzące między porównywalnymi wielkościami. Obliczone różnice zwane są powszechnie
odchyleniami.
Przedmiotem porównań mogą być liczby absolutne i wielkości względne. Należy pamiętać, że
od liczby porównywanej odejmuje się zawsze wielkość stanowiącą podstawę porównań. Jest
rzeczą oczywistą, że porównywać można tylko wielkości porównywalne.
W przypadku porównań bardzo prostych czynników uzyskane odchylenia mogą mieć
wartość praktyczną, ale tylko w ściśle ograniczonym zakresie. Trzeba ponadto pamiętać, że
wielkość porównywalnych wielkości jest funkcją dwóch lub większej liczby czynników, np.
dochód uzyskany ze sprzedaży stanowi funkcję liczby produktów i ich ceny, globalny koszt
zużytych materiałów jest funkcją liczby wyrobów, normy zużycia materiałów i ceny
jednostkowej materiałów. Proste porównanie tego typu wielkości doprowadza jedynie do
określenia ogólnego odchylenia, w którym nie wykazuje się wpływu poszczególnych
czynników na ustalone odchylenie. Proste porównania polegają zatem tylko na obliczeniu
różnic w porównywalnych zjawiskach, a uzyskane w ten sposób odchylenia nie mogą
stanowić podstawy do oceny zaistniałych przyczyn i tym samym nie mają one w tej formie
odpowiedniej wartości poznawczej. Wszelkie sposoby oceny opisowej, polegającej na
określaniu przypuszczalnego wpływu i rangi poszczególnych czynników, nie pozwalają na
właściwą ocenę nie tylko pierwotnych przyczyn występowania odchyleń, ale nawet stopnia
oddziaływania przyczyn wtórnych.
Występujące w analizach finansowych porównania są przeprowadzane w różnych
kierunkach, a zależnie od przedmiotu i celu badań przyjmuje się określony bazy
porównawcze  podstawy odniesienia. Do najczęściej stosowanych zalicza się wielkości
planowane, wskaz
niki rzeczywiste z lat ubiegłych, wielkości osiągane w przedsiębiorstwach
przodujących, średnie wielkości branżowe i wielkości wzorcowe oraz prognozowane. Zależnie
od rodzaju przyjętej podstawy odniesienia rozróżnia się następujące kierunki porównań:
-ð porównania w czasie (analizy ex-post i analizy ex ante),
-ð porównanie wielkoÅ›ci rzeczywistych z danymi planowanymi (kontrola wykonania planu),
-ð porównania w przestrzeni, np. porównania miÄ™dzyzakÅ‚adowe.
Założenia planu finansowego wymagają stałego ich porównania z rzeczywiście osiągniętymi
wynikami. Plany finansowe stanowią bowiem cenną bazę porównania  podstawę
odniesienia w analizie finansowej, stwarzając przesłanki do wyjaśniania przyczyn odchyleń
od wykonania planu, co ma znaczenie zarówno w usprawnianiu działalności gospodarczej,
jak i procesie planowania dotyczącym przyszłości.